Centrale Raad van Beroep, 09-07-2019, ECLI:NL:CRVB:2019:2224, 18-2320 PW

Appellante ontving met ingang van 1 september 2016 bijstand ingevolge de Participatiewet (PW) naar de norm voor een alleenstaande op het adres [uitkeringsadres] te [woonplaats] (uitkeringsadres).

In de resultaten van het onderzoek heeft het college aanleiding gezien om bij besluit van 4 mei 2017, na bezwaar gehandhaafd bij besluit van 4 oktober 2017 (bestreden besluit), de bijstand van appellante per 4 mei 2017 te beëindigen, met ingang van 1 oktober 2016 in te trekken en de vanaf 1 oktober 2016 gemaakte kosten van bijstand tot een bedrag van € 1.957,53 van appellante terug te vorderen. Aan de besluitvorming heeft het college het volgende ten grondslag gelegd. Appellante heeft in ieder geval vanaf 21 maart 2017 een gezamenlijke huishouding gevoerd en heeft in ieder geval vanaf 1 oktober 2016 op geld waardeerbare werkzaamheden in een schoonheidssalon aan huis verricht. Zij heeft de op haar rustende inlichtingenverplichting geschonden door van de gezamenlijke huishouding en van haar werkzaamheden geen mededeling te doen aan het college. Als gevolg daarvan kan het recht op bijstand vanaf 1 oktober 2016 niet worden vastgesteld.

2. Bij de aangevallen uitspraak heeft de rechtbank het beroep tegen het bestreden besluit ongegrond verklaard.

3. In hoger beroep heeft appellante zich op de hierna te bespreken gronden tegen de aangevallen uitspraak gekeerd.

4. De Raad komt tot de volgende beoordeling.

De te beoordelen periode loopt in dit geval van 1 oktober 2016, de datum met ingang waarvan de bijstand is ingetrokken, tot en met 4 mei 2017, de datum van het intrekkingsbesluit.

Intrekking van bijstand is een voor de betrokkene belastend besluit. Daarom rust de bewijslast om aannemelijk te maken dat aan de voorwaarden voor intrekking is voldaan in beginsel op de bijstandverlenende instantie. Dit betekent dat de bijstandverlenende instantie de nodige kennis over de relevante feiten moet verzamelen.

Niet in geschil is dat het college de intrekking hoofdzakelijk heeft gebaseerd op de bevindingen van het huisbezoek op 21 maart 2017.

Appellante heeft aangevoerd dat geen redelijke grond bestond voor dit huisbezoek en dat dit huisbezoek niet berustte op ‘‘informed consent’’. De bevindingen van het huisbezoek mogen daarom niet aan de besluitvorming ten grondslag worden gelegd. Deze beroepsgrond slaagt. Daartoe wordt het volgende overwogen.

Artikel 8, eerste lid, van het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden bepaalt dat een ieder recht heeft op respect voor zijn privéleven, zijn familie- en gezinsleven, zijn woning en zijn correspondentie. Volgens vaste rechtspraak (uitspraak van 24 november 2009, ECLI:NL:CRVB:2009:BK4064) is geen sprake van inbreuk op het huisrecht als bedoeld in deze verdragsbepaling als de rechthebbende toestemming heeft gegeven voor het binnentreden in de woning. De toestemming moet vrijwillig zijn verleend en op basis van “informed consent”. Dit houdt in dat de toestemming van de betrokkene berust op volledige en juiste informatie over de reden en het doel van het huisbezoek en over de gevolgen die het weigeren van toestemming voor de verlening van bijstand heeft. Welke gevolgen voor de bijstandsverlening zijn verbonden aan het weigeren van toestemming voor het binnentreden in de woning hangt af van de vraag of een redelijke grond voor het huisbezoek bestaat. Van een dergelijke grond is sprake als voorafgaand aan - dat wil zeggen vóór of uiterlijk bij aanvang van - het huisbezoek duidelijk is dàt en op grond van welke concrete objectieve feiten en omstandigheden redelijkerwijs kan worden getwijfeld aan de juistheid of volledigheid van de door betrokkene verstrekte gegevens, voor zover deze van belang zijn voor het vaststellen van het recht op bijstand en deze gegevens niet op een andere effectieve en voor betrokkene minder belastende wijze kunnen worden geverifieerd. Is sprake van een redelijke grond voor het afleggen van een huisbezoek, dan dient de betrokkene erop te worden gewezen dat het weigeren van toestemming gevolgen kan hebben voor de verlening van bijstand. Ontbreekt een redelijke grond dan moet de betrokkene erop worden geattendeerd dat het weigeren van toestemming geen gevolgen heeft voor de bijstandsverlening. De bewijslast voor het “informed consent” bij het binnentreden in de woning rust op de bijstandverlenende instantie.

Het college heeft met wat in het rapport van 11 april 2017 is vermeld over de aanleiding voor het onderzoek niet aannemelijk gemaakt dat er een redelijke grond was voor het afleggen van een huisbezoek aan de woning van appellante op het uitkeringsadres.

Nu een redelijke grond voor het huisbezoek ontbrak, waren de medewerkers gehouden appellante er voorafgaand aan het huisbezoek op te attenderen dat het weigeren van toestemming voor het huisbezoek geen gevolgen heeft voor de bijstandsverlening. De medewerkers hebben evenwel aan appellante meegedeeld dat het niet verlenen van toestemming voor het afleggen van dit huisbezoek kan leiden tot stopzetting van de bijstand. Gelet hierop heeft appellante geen toestemming verleend voor het huisbezoek op basis van “informed consent”. Dit betekent dat sprake is van een niet gerechtvaardigde inbreuk op het huisrecht van appellante. Het huisbezoek was dus onrechtmatig.

Volgens vaste rechtspraak (uitspraak van 21 april 2015, ECLI:NL:CRVB:2015:1287) brengt een onrechtmatig huisbezoek in een geval als hier aan de orde, waarin een redelijke grond voor het afleggen van een huisbezoek ontbreekt, mee dat het bijstandverlenend orgaan de bevindingen van dat huisbezoek in beginsel niet mag gebruiken bij de beoordeling van het recht op bijstand van degene jegens wie dat huisbezoek onrechtmatig is. In het geval van appellante bestaan geen aanknopingspunten om van dit uitgangspunt af te wijken. Dat betekent dat wat tijdens het huisbezoek van 21 maart 2017 is verklaard en waargenomen buiten beschouwing dient te blijven bij de beantwoording van de vraag of appellante in de te beoordelen periode een gezamenlijke huishouding heeft gevoerd en op geld waardeerbare werkzaamheden heeft verricht.

Niet in geschil is dat zonder de bevindingen van het huisbezoek geen feitelijke grondslag voorhanden is voor het standpunt van het college dat appellante in de te beoordelen periode een gezamenlijke huishouding heeft gevoerd en op geld waardeerbare werkzaamheden heeft verricht. Hieruit vloeit voort dat het bestreden besluit niet op een deugdelijke grondslag berust. De rechtbank heeft dit niet onderkend. Dit betekent dat de aangevallen uitspraak moet worden vernietigd. Doende wat de rechtbank zou behoren te doen, zal de Raad het beroep gegrond verklaren en het bestreden besluit vernietigen wegens strijd met artikel 7:12, eerste lid, van de Algemene wet bestuursrecht. Aangezien de vertegenwoordiger van het college ter zitting heeft verklaard dat nader onderzoek niet meer mogelijk is, zal de Raad voorts zelf in de zaak voorzien door het besluit van 4 mei 2017, waaraan hetzelfde gebrek kleeft als aan het bestreden besluit, te herroepen.