Centrale Raad van Beroep, 29-07-2020, ECLI:NL:CRVB:2020:1654, 18/1986 AOW

4.1.1.

Iedereen die rechtmatig in Nederland woont of werkt en de aanvangsleeftijd maar nog niet de AOW-leeftijd heeft bereikt, is verplicht verzekerd voor de AOW en heeft bij het bereiken van de AOW-leeftijd recht op een individueel ouderdomspensioen overeenkomstig de bepalingen van de AOW.

4.1.2.

4.1.3.

Ook volgens de oude nationale regeling waren echtgenotes van buitenlandse werknemers niet verplicht (mee)verzekerd voor de AOW zolang zij niet zelf in Nederland woonden of werkten. Om een onvolledige pensioenopbouw te voorkomen waar niet werkende echtgenotes in hun woonland geen toereikend pensioen opbouwden, is in de eerste Europese coördinatieverordeningen en in diverse bilaterale verdragen die vanaf eind jaren zestig van de vorige eeuw zijn gesloten, bepaald dat de in het buitenland wonende echtgenotes van buitenlandse werknemers in Nederland (premievrij) zogenoemde ‘huwelijkse tijdvakken’ opbouwen: bij de berekening van het ouderdomspensioen van de man moest de in het buitenland wonende echtgenote geacht worden voor de AOW meeverzekerd te zijn geweest over de periode dat haar echtgenoot tijdens het huwelijk in Nederland werkzaam was.

a. voor elk kalenderjaar waarover een gehuwde man verzekerd is geweest krachtens de Nederlandse Algemene Ouderdomswet, heeft hij recht op een bedrag gelijk aan één procent van het in de Nederlandse wettelijke regeling voorziene volle gehuwdenpensioen, verhoogd met eenzelfde bedrag voor elk kalenderjaar waarover zijn eerste echtgenote met wie hij gehuwd is op het tijdstip waarop hij de 65-jarige leeftijd bereikt, verzekerd is geweest krachtens de Nederlandse wettelijke regeling of op grond van artikel 21 van het Verdrag geacht wordt verzekerd te zijn geweest;

b. indien de eerste echtgenote van een gehuwde man vóór hun huwelijk niet verzekerd is geweest krachtens de Nederlandse wettelijke regeling, heeft hij recht op een bedrag, gelijk aan twee procent van het in de Nederlandse wettelijke regeling voorziene volle ongehuwdenpensioen, voor elk kalenderjaar waarover hij als ongehuwde krachtens deze wettelijke regeling verzekerd is geweest.

2. De omrekening van gedeelten van kalenderjaren tot gehele kalenderjaren geschiedt overeenkomstig de Nederlandse wettelijke regeling.

3. Het overlijden van de eerste echtgenote brengt geen wijziging in het bedrag van het aan een gehuwde man toegekende ouderdomspensioen, zolang deze gehuwd blijft.

4. Indien het bedrag van het ouderdomspensioen, berekend op grond van de Nederlandse Algemene Ouderdomswet zonder dat daarbij het Verdrag wordt toegepast, hoger is dan het volgens de vorige leden van dit artikel berekende bedrag, wordt het eerste bedrag aangehouden.”

4.1.4.

Na de wijziging van de AOW per 1 april 1985, waarbij voor echtgenoten een individueel recht op ouderdomspensioen werd geïntroduceerd, kon de Svb niet langer zonder meer toepassing geven aan het NMV (oud) en het bijbehorend Administratief Akkoord. Uitgangspunt voor de Svb was dat hij een zodanige toepassing aan de AOW diende te geven dat de verdragsvoordelen die voortvloeien uit het NMV (oud) zo volledig mogelijk werden geëffectueerd. De Svb is er vanaf 1 april 1985 beleidsmatig toe overgegaan de huwelijkse tijdvakken te honoreren in de vorm van een individueel ouderdomspensioen voor Marokkaanse vrouwen die de pensioengerechtigde leeftijd hebben bereikt. Dit ouderdomspensioen voor Marokkaanse vrouwen bleef daarbij wel afhankelijk van hun huwelijk met de man aan wiens verzekeringspositie tijdvakken worden ontleend en eindigde in ieder geval bij het overlijden van die man. Volgens vaste rechtspraak – de Raad wijst hier op zijn uitspraak van 2 december 2005, ECLI:NL:CRVB:2005:AU7656 – kan de omschreven beleidsmatige toepassing van het NMV (oud) de aan te leggen rechterlijke toetsing doorstaan.

4.1.5.

Per 1 november 2004 is het wijzigingsverdrag van 30 september 1996 in werking getreden. Daarbij is de in het NMV (oud) neergelegde regeling inzake huwelijkse tijdvakken vervangen door een regeling die het voor in Marokko wonende echtgenoten mogelijk maakt om een onafhankelijk recht op een individueel ouderdomspensioen te verkrijgen. Artikel 21 van het gewijzigde NMV luidt:

3. In afwijking van het bepaalde in artikel 45, eerste lid, van de AOW (…), is de op het grondgebied van het Koninkrijk Marokko wonende echtgenoot van een werknemer die onderworpen is aan het stelsel van verplichte verzekering uitsluitend bevoegd zich krachtens deze wettelijke regelingen vrijwillig te verzekeren over tijdvakken gelegen na de datum van inwerkingtreding van dit Verdrag, gedurende welke de werknemer krachtens deze wettelijke regelingen verplicht verzekerd is. Deze bevoegdheid eindigt op de dag waarop het tijdvak van verplichte verzekering van de werknemer eindigt. (…).”

a. De in artikel 21, derde lid, van het Verdrag bedoelde bevoegdheid zich vrijwillig te verzekeren is voorbehouden aan de eerste echtgenoot van de verzekerde: (…)

b. Het eerste en het tweede lid van artikel 21 van het Verdrag zijn slechts van toepassing op de echtgenoot die zich vrijwillig heeft verzekerd krachtens het derde lid van artikel 21 van het Verdrag.”

1. Bij opzegging van dit Verdrag wordt elk recht dat met toepassing van dit Verdrag is verkregen, gehandhaafd.

2. Aanspraken op grond van tijdvakken, vervuld vóór de datum, waarop de opzegging van kracht is geworden, worden niet door de opzegging teniet gedaan; het behoud ervan zal voor het tijdvak na de opzegging in onderlinge overeenstemming worden vastgesteld of bij gebreke daarvan door de eigen wettelijke regelingen van het betrokken orgaan.

4.2.1.

De Raad moet in de eerste plaats de vraag beantwoorden of de rechtbank bij aangevallen uitspraak 1 terecht heeft geoordeeld dat in de toeslag van [naam overleden echtgenoot] op goede gronden geen huwelijkse tijdvakken zijn meegenomen.

4.2.2.

Op grond van artikel 21, eerste lid, van het NMV (nieuw), in combinatie met artikel 3 van het Slotprotocol, worden in de toeslag van een gehuwde man slechts huwelijkse tijdvakken gehonoreerd van de echtgenote die zich vanaf 1 november 2004 vrijwillig heeft verzekerd. Alleen de eerste echtgenote is bevoegd zich vrijwillig te verzekeren. Op 1 november 2004 was appellante niet de eerste echtgenote van [naam overleden echtgenoot] . Zij heeft zich niet vrijwillig verzekerd en behoorde ook niet tot de kring van personen die zich vrijwillig had kunnen verzekeren. Artikel 21 van het NMV (nieuw) biedt dus geen grondslag om in de toeslag bij het ouderdomspensioen van [naam overleden echtgenoot] huwelijkse tijdvakken voor appellante te honoreren.

4.2.3.

Vervolgens rijst de vraag hoe het buiten aanmerking laten van huwelijkse tijdvakken voor appellante in de toeslag van [naam overleden echtgenoot] zich verhoudt tot artikel 39 van het NMV. In zijn uitspraak van 29 juli 2011, ECLI:NL:CRVB:2011:BR3965, heeft de Raad geoordeeld dat een verdragswijziging, als in die zaak aan de orde, gelijkgesteld moet worden met de opzegging van het verdrag, en dat de aanspraken die werknemers ontlenen aan het NMV (oud) en aan de beleidsmatige toepassing van het NMV (oud) door de Svb, vallen onder het bereik van de beschermende werking van artikel 39, eerste lid, van het NMV. Dat huwelijkse tijdvakken in de zin van artikel 21 NMV (oud) niet het karakter hebben van echte verzekeringstijdvakken die worden opgebouwd in de tijd en alleen kunnen worden verzilverd indien ook op het moment van de beslissing op een pensioenaanvraag aan een aantal voorwaarden wordt voldaan, doet er niet aan af dat deze huwelijkse tijdvakken wél het karakter hebben van aanspraken in de zin van artikel 39 NMV (oud) en derhalve ook na 1 november 2004 moeten worden gehonoreerd indien en zolang betrokkenen aan bedoelde voorwaarden voldoen.

4.2.4.

Op grond van artikel 24 van het Administratief Akkoord (oud) werd het gehuwdenpensioen van de man (later: de toeslag) verhoogd voor elk kalenderjaar waarover zijn eerste echtgenote met wie hij gehuwd was op het tijdstip waarop hij de 65-jarige leeftijd bereikte, (…) op grond van artikel 21 van het Verdrag geacht werd verzekerd te zijn geweest. In dit geval is appellante door het overlijden van [naam eerste echtgenote] vóór de 65e verjaardag van [naam overleden echtgenoot] de positie van eerste echtgenote van [naam overleden echtgenoot] gaan innemen. [naam overleden echtgenoot] zou daarom onder artikel 21 NMV (oud) recht hebben gehad op een ouderdomspensioen (later: toeslag) waarin de huwelijkse tijdvakken van appellante waren gehonoreerd. Naar het oordeel van de Raad verzet artikel 39 van het NMV zich ertegen dat deze tijdvakken onder artikel 21 NMV (nieuw) niet in de toeslag van [naam overleden echtgenoot] tot uitdrukking komen. Daaraan doet niet af dat de Raad in zijn eerder genoemde uitspraak van 8 januari 2014 heeft onderschreven dat het primair aan de regeringen van Nederland en Marokko is om vast te stellen op welke wijze de huwelijkse tijdvakken uit het NMV (oud) worden vastgelegd in nieuwe rechten. Appellante heeft er terecht op gewezen dat die uitspraak een situatie betrof waarin de tweede echtgenote ouderdomspensioen aanvroeg na het overlijden van de eerste echtgenote, voor wie de huwelijkse tijdvakken al waren gehonoreerd, eerst in de toeslag van de man en later in een eigen ouderdomspensioen. Voor [naam overleden echtgenoot] zijn echter nog in het geheel geen huwelijkse tijdvakken gehonoreerd. Verder strookt het meenemen van de huwelijkse tijdvakken van appellante in de toeslag van [naam overleden echtgenoot] volledig met wat de verdragsluitende partijen onder artikel 21 NMV (oud) hebben beoogd.

4.3.1.

Vervolgens is de vraag aan de orde of de rechtbank terecht heeft geoordeeld dat appellante geen aanspraak kan maken op een ouderdomspensioen.

4.3.2.

Vastgesteld wordt dat appellante op grond van het bepaalde in het NMV geen zelfstandige aanspraak heeft op een Nederlands ouderdomspensioen. Sinds 1 november 2004 voorziet het NMV alleen in toekenning van een zelfstandig ouderdomspensioen, gebaseerd op huwelijkse tijdvakken vervuld voor het bereiken van de leeftijd van 65 jaar, onder de aanvullende voorwaarde dat de echtgenote zich vanaf 1 november 2004 vrijwillig heeft verzekerd. In artikel 3 van het Slotprotocol is bepaald dat de bevoegdheid om zich vrijwillig te verzekeren is voorbehouden aan de eerste echtgenote van de verzekerde. Appellante was op 1 november 2004 niet de eerste echtgenote van [naam overleden echtgenoot] . Zij heeft zich niet vrijwillig verzekerd en behoorde ook niet tot de kring van personen die zich vrijwillig had kunnen verzekeren.

4.3.3.

Evenmin is de weigering van een ouderdomspensioen aan appellante in strijd met artikel 39 van het NMV. Er is geen sprake van een aanspraak van appellante op een zelfstandig ouderdomspensioen op grond van tijdvakken, vervuld vóór 1 november 2004, die door de wijziging van het NMV per 1 november 2004 teniet is gedaan. Vóór 1 november 2004 was in het NMV überhaupt niet voorzien in een zelfstandige aanspraak op ouderdomspensioen voor gehuwde vrouwen of weduwen. Op grond van artikel 21 van het NMV (oud) werden uitsluitend in het ouderdomspensioen van de gehuwde man huwelijkse tijdvakken in aanmerking genomen die waren vervuld door zijn eerste echtgenote met wie hij gehuwd was op het tijdstip waarop hij de 65-jarige leeftijd bereikte. Het NMV (oud) bevatte geen bepaling op grond waarvan die huwelijkse tijdvakken ook na het overlijden van de man nog konden worden gehonoreerd. De Svb heeft dan ook bij de beleidsmatige toekenning van ouderdomspensioenen aan gehuwde vrouwen vanaf 1995 alleen van het leven van de man afhankelijke zelfstandige pensioenen toegekend. Appellante was weliswaar op de dag waarop [naam overleden echtgenoot] de AOW-leeftijd bereikte zijn eerste echtgenote, maar op het moment waarop zij zelf de AOW-leeftijd bereikte was [naam overleden echtgenoot] overleden. Onder de werking van artikel 21 van het NMV (oud) zou het nooit tot toekenning van een zelfstandig ouderdomspensioen aan appellante zijn gekomen.

4.4.1.

De conclusie is dat de rechtbank het beroep tegen bestreden besluit 1 ten onrechte ongegrond heeft verklaard. Aangevallen uitspraak 1 zal worden vernietigd. Bestreden besluit 1 zal worden vernietigd voor zover daarbij de toeslag is vastgesteld op 6% van de maximale toeslag. De Raad zal zelf in de zaak voorzien door de toeslag vast te stellen op 24%. Daarbij is ervan uitgegaan dat een korting moet worden toegepast voor de tijdvakken [geboortedag] 1964 (de 15e verjaardag van appellante) tot 30 augustus 1981 (de huwelijksdatum), 2 december 1981 tot en met 4 november 1987 en 11 juli 1997 tot en met 30 juni 2012 (tijdvakken waarin [naam overleden echtgenoot] voor zijn 65e verjaardag niet verzekerd was). Samen is dat ruim 38 jaar. Voor elk jaar wordt een korting van 2% op de toeslag toegepast.

4.4.2.

De rechtbank heeft terecht het beroep tegen bestreden besluit 2 ongegrond verklaard. Aangevallen uitspraak 2 zal dan ook worden bevestigd.