Centrale Raad van Beroep, 12-11-2020, ECLI:NL:CRVB:2020:2961, 17/6675 AOW

Aan [betrokkene 1] (betrokkene 1) is bij besluit van 27 januari 2006 een ouderdomspensioen toegekend met een korting van 22% van het maximale pensioen. Dit omdat betrokkene 1 niet verzekerd is geacht over de periode van 1 januari 1957 tot en met 31 mei 1968. Bij brief van 26 juli 2016 heeft betrokkene 1 verzocht terug te komen van het besluit van 27 januari 2006. Daarbij is verzocht om een hoger ouderdomspensioen vast te stellen omdat hij op grond van zijn werkzaamheden als zeevarende tevens verzekerd is geweest in de periode van 2 november 1964 tot en met 31 mei 1968. Bij besluit van 8 augustus 2016 is het verzoek afgewezen met toepassing van artikel 4:6 van de Algemene wet bestuursrecht (Awb). Het bezwaar van betrokkene 1 tegen dit besluit is ongegrond verklaard bij besluit van 16 december 2016 (bestreden besluit 1).

Aan [betrokkene 2] (betrokkene 2) is bij besluit van 14 september 1994 een ouderdomspensioen toegekend met een korting van 16% van het maximale pensioen. Dit omdat betrokkene 2 niet verzekerd is geacht over de periode van 1 januari 1957 tot en met 13 mei 1965. Bij brief van 9 december 2015 heeft betrokkene 2 verzocht terug te komen van het besluit van 14 september 1994. Daarbij is verzocht om een hoger ouderdomspensioen vast te stellen omdat hij op grond van zijn werkzaamheden als zeevarende tevens verzekerd is geweest in de periode van 1959 tot en met 1964. Bij besluit van 15 februari 2016 is het verzoek afgewezen met toepassing van artikel 4:6 van de Awb. Het bezwaar van betrokkene 2 tegen dit besluit is ongegrond verklaard bij besluit van 31 augustus 2016 (bestreden besluit 2).

[betrokkene 3] (betrokkene 3) is op [datum in] 1960 gehuwd met betrokkene 2. Aan betrokkene 3 is bij besluit van 8 maart 2000 een ouderdomspensioen toegekend met een korting van 20% van het maximale pensioen. Voor haar zijn geen huwelijkse tijdvakken in aanmerking genomen over de periode van 10 december 1960 tot en met 20 mei 1967. Bij brief van 2 maart 2016 heeft betrokkene 3 verzocht om terug te komen van het besluit van 8 maart 2000. Daarbij is verzocht om een hoger ouderdomspensioen vast te stellen, omdat voor haar huwelijkse tijdvakken in aanmerking moeten worden genomen over de periodes van 1960 tot en met 1964 en 14 mei 1965 tot en met 18 mei 1967. Bij besluit van 4 mei 2016 is het verzoek afgewezen met toepassing van artikel 4:6 van de Awb. Tegen dit besluit heeft betrokkene 3 bezwaar gemaakt. Bij besluit van 1 juni 2016 heeft de Svb de korting op het ouderdomspensioen met terugwerkende kracht vanaf maart 2011 verminderd van 20% naar 16%, omdat voor betrokkene 3 de periode van 13 mei 1965 tot en met 20 mei 1967 alsnog als verzekerd tijdvak in aanmerking is genomen. Bij besluit van 21 september 2016 (bestreden besluit 3) heeft de Svb het bezwaar van betrokkene 3 tegen het besluit van 4 mei 2016 ongegrond verklaard en het besluit van 1 juni 2016 gehandhaafd.

Aan [betrokkene 4] (betrokkene 4) is bij besluit van 25 april 2003 een ouderdomspensioen toegekend met een korting van 22% van het maximale pensioen. Dit omdat hij niet verzekerd is geacht over de periode van 1 januari 1957 tot en met 15 april 1968. Bij brief van 30 augustus 2016 heeft betrokkene 4 verzocht terug te komen van het besluit van 25 april 2003. Daarbij is verzocht om een hoger ouderdomspensioen vast te stellen omdat hij op grond van zijn werkzaamheden als zeevarende tevens verzekerd is geweest in de periode van 21 november 1963 tot en met 7 april 1968. Bij besluit van 11 oktober 2016 is het verzoek afgewezen met toepassing van artikel 4:6 van de Awb. Het bezwaar van betrokkene 4 tegen dit besluit is ongegrond verklaard bij besluit van 20 januari 2017 (bestreden besluit 4).

Aan [betrokkene 5] (betrokkene 5) is bij besluit van 6 december 2011 een ouderdomspensioen toegekend met een korting van 12% van het maximale pensioen. Dit omdat hij niet verzekerd is geacht over de periode van 31 december 1961 tot en met 31 mei 1968. Bij brief van 4 juli 2016 heeft betrokkene 5 verzocht terug te komen van het besluit van 6 december 2011. Daarbij is verzocht om een hoger ouderdomspensioen vast te stellen omdat hij op grond van zijn werkzaamheden als zeevarende tevens verzekerd is geweest in de periode van 31 december 1961 tot en met 31 mei 1968. Bij besluit van 8 juli 2016 is het verzoek afgewezen met toepassing van artikel 4:6 van de Awb. Het bezwaar van betrokkene 5 tegen dit besluit is ongegrond verklaard bij besluit van 2 november 2016 (bestreden besluit 5).

Aan [betrokkene 6] (betrokkene 6) is bij besluit van 16 december 2013 een ouderdomspensioen toegekend met een korting van 60% van het maximale pensioen. Dit omdat betrokkene 6 niet verzekerd is geacht over de periode van 3 september 1963 tot en met 31 december 1967 en van 15 december 1987 tot en met 2 september 2013. Daarbij is ook een (gekorte) partnertoeslag toegekend. Bij brief van 20 maart 2017 heeft betrokkene 6 verzocht terug te komen van het besluit van 16 december 2013. Daarbij is verzocht om een hoger ouderdomspensioen vast te stellen omdat hij op grond van zijn werkzaamheden als zeevarende tevens verzekerd is geweest in de periode van 22 juni 1966 tot en met 31 december 1967. Bij besluit van 27 maart 2017 is het verzoek afgewezen met toepassing van artikel 4:6 van de Awb. Het bezwaar van betrokkene 6 tegen dit besluit is ongegrond verklaard bij besluit van 14 september 2017 (bestreden besluit 6).

Aan de bestreden besluiten 1, 2, 4, 5 en 6 is ten grondslag gelegd dat betrokkenen geen nieuw gebleken feiten of veranderde omstandigheden in de zin van artikel 4:6 Awb hebben aangevoerd en dat geen sprake is van onmiskenbaar onjuiste besluiten. Voor zover het verzoek betrekking heeft op het ouderdomspensioen vanaf het verzoek om herziening, heeft de Svb vastgesteld dat betrokkenen niet verzekerd zijn geweest voor de AOW in de periodes waarin zij als zeevarenden hebben gewerkt. Daarbij is de Svb afgeweken van de rechtspraak van de Raad, zoals die is neergelegd in onder meer een drietal uitspraken van 4 april 2014.¹ In deze rechtspraak is geoordeeld dat de toenmalige uitsluiting van de verzekering van vreemdelingen die tijdens hun werkzaamheden als zeevarende woonden en werkten op zeeschepen met een Nederlandse thuishaven, een ongerechtvaardigd onderscheid naar nationaliteit vormt, in situaties waarin er een bestendige band met de Nederlandse rechtssfeer bestaat.

Bestreden besluit 3 is gebaseerd op de vaststelling dat betrokkene 2 in de periode in geding niet verzekerd was, zodat in deze periode ook geen sprake is van huwelijkse tijdvakken. Bij de vaststelling van de ingangsdatum van de wijziging van het kortingspercentage van 20% naar 16% is rekening gehouden met een (beleidsmatig) maximale terugwerkende kracht van vijf jaar gerekend vanaf het moment van ontvangst van het verzoek om herziening van 2 maart 2016.

In hoger beroep heeft de Svb zich op het standpunt gesteld dat met de kortingen op het ouderdomspensioen en de toeslagen van betrokkenen die het gevolg zijn van de uitsluiting van de verzekering over de periodes in geding, geen ongeoorloofd onderscheid naar nationaliteit wordt gemaakt. De Svb kan zich, zoals hij reeds eerder en op basis van een vergelijkbare argumentatie heeft kenbaar gemaakt in de gedingen die hebben geleid tot de uitspraken van de Raad van 4 april 2014 en 4 augustus 2017,² niet verenigen met de lijn van de rechtspraak die in gevallen als die van betrokkenen wordt toegepast. De Svb meent dat uit de rechtspraak van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) niet volgt dat de doorwerking van het destijds geoorloofde onderscheid zou moeten worden beoordeeld. Uit de arresten van het Hof van Justitie van de Europese Unie (Hof van Justitie) van 27 oktober 2016, C-465/14, Wieland en Rothwangl, leidt de Svb af dat ook in het kader van de toetsing aan het Unierechtelijke verbod van discriminatie naar nationaliteit, een beoordeling van de doorwerking niet mogelijk is. Daarnaast miskent de Raad volgens de Svb dat uit de rechtspraak van het EHRM volgt dat de stelling van discriminatie naar nationaliteit slechts een algemene toets vergt en niet (tevens) een toets aan de individuele omstandigheden van het geval. De Svb bestrijdt dat ook omstandigheden die na de periode in geding of zelfs na het wonen aan boord hebben plaatsgevonden van invloed kunnen zijn op de beoordeling of het onderscheid gerechtvaardigd is. Voor zover in een concreet geval geen sprake zou zijn van een gerechtvaardigd onderscheid naar nationaliteit, brengt dit niet mee dat alsnog sprake is van een verzekerd tijdvak, maar leidt dit er slechts toe dat de uitsluiting van de verzekering de betrokkene niet meer mag worden tegengeworpen.

Wat betreft de aanspraken van betrokkenen 2 en 3 heeft de Svb zich voor de periode vanaf het verzoek om herziening op het standpunt gesteld (anders dan in de bestreden besluiten 2 en 3) dat betrokkene 2 in de periode in geschil niet aan boord van Nederlandse zeeschepen woonde, maar in Kaapverdië. Hij was getrouwd met betrokkene 3 die in de periode nog in Kaapverdië woonde. Met haar had hij vier kinderen, van wie er twee zijn geboren nadat hij is gaan varen.

Wat betreft de ingangsdatum van de wijziging van het kortingspercentage van 20% naar 16% op het ouderdomspensioen van betrokkene 3 heeft de Svb gesteld dat geen verdergaande terugwerkende kracht dan de maximale vijf jaar aan de wijziging kan worden gegeven en het verzoek niet eerder is ontvangen dan bij de brief van 2 maart 2016.

Alle betrokkenen hebben in hoger beroep het standpunt ingenomen dat de Svb ten onrechte geen toepassing heeft gegeven aan de rechtspraak van de Raad zoals neergelegd in de uitspraken van 4 april 2014 en 4 augustus 2017. Betrokkenen stellen dat de argumenten die de Svb heeft ingebracht door de Raad al eerder van de hand zijn gewezen en dat er geen aanleiding is om de lijn van de rechtspraak van de Raad te verlaten. Betrokkenen achten de wijze van procederen van de Svb tegenover hen zeer onzorgvuldig, omdat zij langdurige en kostbare procedures (hebben) moeten voeren, terwijl de toepassing van de lijn de rechtspraak van de Raad direct tot een gunstige uitkomst zou hebben geleid. In dit verband hebben betrokkenen verzocht de Svb te veroordelen in de daadwerkelijk door hen gemaakte proceskosten. In de visie van betrokkenen handelt de Svb verder evident onredelijk door niet van de toekenningsbesluiten terug te komen met een terugwerkende kracht tot mei 2007. Bij uitspraak van 11 mei 2007³ heeft de Raad immers de hierna onder 4.1.5 tot en met 4.1.9 te bespreken toetsingsmaatstaf verwoord.

Betrokkenen 2 en 3 hebben zich in hoger beroep verder op het standpunt gesteld dat betrokkene 2 in de periode in geding niet in Kaapverdië woonde, maar aan boord van de zeeschepen met Nederlandse thuishaven waarop hij werkte. Ook is gesteld dat betrokkene 3 in de periode in geding moet worden geacht haar woonplaats te hebben gehad in het land waar betrokkene 2 – haar echtgenoot – in die periode verzekerd is geweest.

Betrokkene 3 heeft voor wat betreft de ingangsdatum van de wijziging van de korting op het ouderdomspensioen van 20% naar 16% gesteld dat dit per februari 2011 dient te zijn in plaats van maart 2011, omdat de Svb al vóór de ontvangst van brief van 2 maart 2016 op de hoogte was van haar verzoek om de korting lager vast te stellen.

Ter zitting bij de Raad van 17 september 2020 heeft de Svb te kennen gegeven niet te betwisten dat voor betrokkenen 1, 4 en 5 sprake is van een voldoende nauwe band met de Nederlandse rechtssfeer als bedoeld in de rechtspraak van de Raad. Dit leidt ertoe dat voor betrokkene 1 over de periode van 2 november 1964 tot en met 31 mei 1968, voor betrokkene 4 over de periode van 21 november 1963 tot en met 7 april 1968 en voor betrokkene 5 over de periode van 31 december 1961 tot en met 31 mei 1968 geen korting mag worden toegepast op het ouderdomspensioen. Vanaf welk moment deze herziening van het ouderdomspensioen dient in te gaan, zal onder 6.3 worden besproken.

Betrokkene 2 heeft gesteld dat hij ten onrechte wordt gekort op zijn ouderdomspensioen over de periode van juli 1959 tot 13 mei 1965. De Raad acht van belang dat betrokkene 2 voorafgaand aan zijn werk op Nederlandse zeeschepen per juli 1959 woonde in Kaapverdië en aldaar reeds een relatie en twee kinderen had met de vrouw met wie hij op 10 december 1960 is gehuwd. Deze vrouw, betrokkene 3, is tot mei 1967 in Kaapverdië blijven wonen. Uit dit huwelijk zijn later nog twee kinderen geboren, [in] 1965 en [in] 1968. Gelet op de onder 4.1.9 genoemde rechtspraak moet de Svb worden gevolgd in zijn standpunt dat betrokkene 2 per de datum van zijn huwelijk als woonachtig in Kaapverdië moet worden beschouwd. De Raad volgt de Svb eveneens in zijn stelling dat dit ook in de periode voorafgaand aan het huwelijk het geval is geweest, nu het huwelijk in dit specifieke geval niet tot een wezenlijk andere situatie heeft geleid en de gezinssituatie niet heeft gewijzigd.

Uit 5.2.1 volgt dat de Svb de afwijzing van het verzoek om herziening van het ouderdomspensioen van betrokkene 2 terecht, zij het op een andere grondslag, heeft gehandhaafd. De aangevallen uitspraak van 28 augustus 2017, 16/6541, dient te worden vernietigd voor zover de Svb is opgedragen een nieuwe beslissing op bezwaar te nemen. De Raad zal in zoverre zelf in de zaak voorzien en bepalen dat de rechtsgevolgen van bestreden besluit 2 in stand blijven.

Nu de afwijzing van de herziening van de korting op het ouderdomspensioen van betrokkene 2 in stand blijft, heeft betrokkene 3 reeds hierom geen aanspraak op huwelijkse tijdvakken over de periode 10 december 1960 tot en met 12 mei 1965. De Svb heeft de afwijzing van het verzoek om herziening van het ouderdomspensioen van betrokkene 3 dan ook terecht, zij het op een andere grondslag, gehandhaafd. De aangevallen uitspraak van 28 augustus 2017, 16/6542, dient te worden vernietigd voor zover de Svb is opgedragen een nieuwe beslissing op bezwaar te nemen.

De rechtbank heeft met juistheid geoordeeld dat niet is gebleken dat betrokkene 3 eerder dan op 2 maart 2016 een verzoek om herziening bij de Svb heeft ingediend, zodat de Svb de ingangsdatum van het toegewezen deel van de herziening van het ouderdomspensioen op goede gronden heeft bepaald op maart 2011. De Raad zal zelf in de zaak voorzien en bepalen dat de rechtsgevolgen van bestreden besluit 3 in stand blijven.

Ten aanzien van betrokkene 6 heeft de Svb gesteld dat geen sprake is van een voldoende nauwe band met de Nederlandse rechtssfeer. De Raad is echter van oordeel dat hiervan wel sprake is. Betrokkene 6 heeft van 22 juni 1966 tot en met 14 december 1987 als zeevarende gewerkt aan boord van een schip met Nederland als thuishaven. Hoewel betrokkene 6 nooit in het Nederlandse bevolkingsregister is ingeschreven, heeft de Svb hem – naar eigen zeggen abusievelijk – per 1 januari 1968 als verzekerde voor de AOW aangemerkt. Op 23 april 1977 is betrokkene 6 gehuwd met een Kaapverdische vrouw en in 1988 is hij naar Amerika gegaan. Deze laatste omstandigheden maken niet dat vanaf 22 juni 1966 tot 1 januari 1968 sprake is geweest van de veronderstelde tijdelijke band met de Nederlandse rechtssfeer. Aangenomen moet worden dat betrokkene 6 zich vanaf 22 juni 1966 tot en met 14 december 1987 in de Nederlandse rechtssfeer heeft bevonden. Hieruit volgt dat voor betrokkene 6 ook voor de periode van 22 juni 1966 tot en met 31 december 1967 geen korting mag worden toegepast op zijn ouderdomspensioen vanaf het onder 6.3 genoemde moment.