Centrale Raad van Beroep, 25-05-2021, ECLI:NL:CRVB:2021:1213, 19/1894 PW

Appellant ontving sinds 8 februari 2008 bijstand, laatstelijk op grond van de Participatiewet (PW), naar de norm voor een alleenstaande ouder. Appellant staat sinds 24 maart 2014 samen met zijn oudste dochter, geboren op [geboortedatum 1] 2002, ingeschreven op zijn woonadres in Sittard (uitkeringsadres). Zijn ex-partner (X) is de moeder van zijn jongste dochter, geboren op [geboortedatum 2] 2010. Zij staan beiden ingeschreven op een ander adres.

Naar aanleiding van een anonieme tip dat appellant in twee auto’s rijdt en dat op diverse tijdstippen in de week is gezien dat een vrouw met een of twee kinderen bij appellant is, is een fraudepreventiemedewerker van de afdeling Sociale Zaken van de gemeente Sittard-Geleen een onderzoek gestart naar de rechtmatigheid van de aan appellant verleende bijstand. In dat kader is dossieronderzoek gedaan, zijn verbruiksgegevens bij Waterleiding Maatschappij Limburg en bij Enexis opgevraagd en zijn in de periode van 4 september 2017 tot 17 november 2017 waarnemingen verricht in de directe omgeving van het uitkeringsadres. Het water-, elektriciteits-, en gasverbruik van appellant bleek overeen te komen met het gemiddeld verbruik van een vierpersoonshuishouden en de auto van X was vaak aangetroffen in de buurt van het uitkeringsadres. Daarom heeft de fraudepreventiemedewerker op 17 november 2017, om 7.40 uur, samen met een sociaal rechercheur onaangekondigd een huisbezoek te willen afleggen op het uitkeringsadres. In het verslag daarvan staat dat appellant op de hoogte is gesteld van het doel van het huisbezoek, dat hij is gewezen op de gevolgen van het niet meewerken aan het huisbezoek en dat appellant, ook nadat hem een bedenktijd van vijf minuten was gegeven, liet weten dat hij niet ging meewerken aan het huisbezoek. De bevindingen van het onderzoek staan in een Rapportage handhavingsonderzoek van 1 december 2017 (rapport).

Het college heeft bij besluit van 17 november 2017 de bijstand van appellant met ingang van diezelfde dag beëindigd op de grond dat appellant niet heeft meegewerkt aan het huisbezoek op die dag, waardoor het recht op bijstand niet kan worden vastgesteld.

Bij besluit van 6 juni 2018 (bestreden besluit) heeft het college het bezwaar tegen het besluit van 17 november 2017 ongegrond verklaard.

2. Bij de aangevallen uitspraak heeft de rechtbank het beroep tegen het bestreden besluit ongegrond verklaard.

3. In hoger beroep heeft appellant zich op de hierna te bespreken gronden tegen de aangevallen uitspraak gekeerd.

4. De Raad komt tot de volgende beoordeling.

Ingevolge artikel 17, tweede lid, van de PW is de belanghebbende verplicht aan het college desgevraagd de medewerking te verlenen die redelijkerwijs nodig is voor de uitvoering van deze wet. Indien hij de medewerkingsverplichting niet in voldoende mate nakomt en als gevolg daarvan niet kan worden vastgesteld of hij verkeert in bijstandbehoevende omstandigheden als bedoeld in artikel 11, eerste lid, van de PW, kan de bijstand worden geweigerd, beëindigd of ingetrokken.

Vaststaat dat appellant niet heeft meegewerkt aan het huisbezoek dat de fraudepreventiemedewerker en de sociaal rechercheur (medewerkers) op 17 november 2017 wilden afleggen. Beoordeeld moet worden of het college om die reden de bijstand van appellant mocht intrekken.

Aan het niet meewerken aan een huisbezoek kunnen pas gevolgen worden verbonden – in de vorm van het weigeren, beëindigen of intrekken van de bijstand – indien voor dat huisbezoek een redelijke grond bestaat. Dit is vaste rechtspraak (uitspraak van 11 april 2007, ECLI:NL:CRVB:2007:BA2436).

Een redelijke grond voor een huisbezoek bestaat als voorafgaand aan – dat wil zeggen: vóór of uiterlijk bij aanvang van – het huisbezoek duidelijk is dát en op grond van welke concrete objectieve feiten en omstandigheden redelijkerwijs kan worden getwijfeld aan de juistheid of volledigheid van de door de betrokkene verstrekte gegevens, voor zover deze van belang zijn voor het vaststellen van het recht op bijstand én de bijstandverlenende instantie deze gegevens niet op een andere effectieve en voor de betrokkene minder belastende wijze kan controleren. Is sprake van een redelijke grond voor het afleggen van een huisbezoek, dan moet de betrokkene erop worden gewezen dat het weigeren van toestemming gevolgen kan hebben voor de verlening van bijstand.

Appellant heeft aangevoerd dat geen redelijke grond bestond voor het afleggen van een huisbezoek, omdat onvoldoende feiten en omstandigheden voorhanden waren om een redelijk vermoeden van fraude aanwezig te achten. Volgens appellant moeten daarbij de waarnemingen buiten beschouwing worden gelaten, omdat de verslaglegging van deze waarnemingen in het dossier ontbreekt. Daardoor kan niet worden gecontroleerd of de waarnemingen stelselmatig waren. Ook de verbruiksgegevens hadden volgens appellant niet aan de besluitvorming ten grondslag mogen liggen, omdat onder andere de verbruiksgegevens van X zijn opgevraagd. De waarnemingen en de verbruiksgegevens betekenen volgens appellant een ongerechtvaardigde inbreuk op het recht op privacy dat is neergelegd in artikel 8 van het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden. Bovendien heeft hij voor het hoge water- en energieverbruik op zijn adres een plausibele verklaring gegeven.

Deze beroepsgrond slaagt niet. Gelet op de volgende bevindingen kon het college redelijkerwijs twijfelen aan de juistheid van de door appellant verstrekte inlichtingen over zijn woon- en leefsituatie.

Appellant heeft aangevoerd dat de medewerkers hem niet hebben geïnformeerd over het doel en de reden van het huisbezoek. Deze beroepsgrond slaagt niet.

Appellant heeft verder aangevoerd, dat geen redelijke grond voor het huisbezoek aanwezig was, omdat niet is komen vast te staan dat geen ander effectief en minder ingrijpend onderzoeksmiddel voorhanden was. Deze beroepsgrond slaagt.

Gelet op de specifieke situatie van appellant heeft het college dus niet zorgvuldig onderzocht of een effectief, maar voor appellant minder belastbaar, alternatief voor het onmiddellijk uit te voeren huisbezoek voorhanden was. Dit betekent dat het college niet aannemelijk heeft gemaakt dat het huisbezoek voldeed aan het zogenoemde subsidiariteitsvereiste zodat voor het onmiddellijk uit te voeren huisbezoek een redelijke grond aanwezig was. De weigering om daaraan mee te werken kan appellant dan ook niet worden tegengeworpen.

De rechtbank heeft dit niet onderkend. Dit betekent dat het hoger beroep slaagt en dat de aangevallen uitspraak moet worden vernietigd. Doende wat de rechtbank zou behoren te doen, zal de Raad het beroep gegrond verklaren en het bestreden besluit vernietigen wegens strijd met artikel 3:2 en artikel 7:12, eerste lid, van de Algemene wet bestuursrecht. Gelet op het tijdsverloop zullen deze gebreken niet meer kunnen worden hersteld. Daarom zal de Raad met het oog op een definitieve beslechting van het geschil zelf in de zaak voorzien door het besluit van 17 november 2017, waaraan hetzelfde gebrek kleeft als aan het bestreden besluit, te herroepen.