Centrale Raad van Beroep, 21-07-2021, ECLI:NL:CRVB:2021:1848, 18/5597 WSF

Appellant kan worden gevolgd in zijn stelling dat een reisvoorziening onder omstandigheden kan worden toegekend los van de basisvoorziening. Artikel 2.3, eerste lid, tweede volzin, van de Wsf 2000, zoals dat luidde ten tijde van de aanvraag, opent een mogelijkheid tot toekenning van een reisvoorziening aan een minderjarige die nog niet in aanmerking komt voor andere vormen van studiefinanciering. Deze vaststelling is echter niet doorslaggevend voor het antwoord op de vraag of appellant in aanmerking komt voor een reisvoorziening. Daartoe moet immers ook aan de andere voorwaarden zijn voldaan, waaronder de nationaliteitseis.

Niet in geschil is dat appellant niet de Nederlandse nationaliteit heeft en dat hij niet in aanmerking komt voor gelijkstelling met een Nederlander op grond van artikel 2.2 van de Wsf 2000 in samenhang met artikel 3 van het Besluit studiefinanciering 2000 (Besluit). Omdat artikel 11.5, tweede lid, van de Wsf 2000 eraan in de weg staat dat onder toepassing van de hardheidscalusule van artikel 2.2 van de Wsf 2000 wordt afgeweken, is het binnen de kaders van de Wsf 2000 niet mogelijk om aan appellant een reisvoorziening te verstrekken. Naar nationaal recht komt appellant daarom niet voor een reisvoorziening in aanmerking. De gevraagde voorziening kan (en moet) slechts aan appellant worden verstrekt als er aanleiding is de stelling van appellant te volgen dat verdragsrecht hiertoe dwingt. Daarover wordt het volgende overwogen.

De eerste volzin van artikel 2 van het Eerste Protocol bij het EVRM (EP) garandeert naar zijn inhoud een onvoorwaardelijk en nauwkeurig bepaalbaar subjectief recht op (beroeps)onderwijs, zodat deze bepaling binnen de Nederlandse rechtsorde is aan te merken als een eenieder verbindende verdragsbepaling als bedoeld in de artikelen 93 en 94 van de Grondwet.¹ Het artikel is absoluut geformuleerd en kent geen expliciete beperkingenclausule, maar het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) heeft in zijn rechtspraak erkend dat aan het door artikel 2 EP gegarandeerde recht op onderwijs inherent is dat de effectuering ervan wordt gereguleerd, met dien verstande dat het EHRM niet toestaat dat bij die regulering het recht op onderwijs in de kern wordt aangetast en er evenmin sprake mag zijn van schending van andere door het EVRM gegarandeerde rechten. Beperkingen van het recht op onderwijs moeten bovendien zijn gericht op een legitiem doel en er moet sprake zijn van proportionaliteit. Aanspraken op grond van de Wsf 2000 vallen volgens vaste rechtspraak binnen het toepassingsbereik van artikel 2 van het EP.²

De Raad heeft geen aanknopingspunten gevonden om het niet toekennen aan appellant van een reisvoorziening op grond van de Wsf 2000 op grond van het feit dat appellant geen rechtmatig verblijf in Nederland heeft in de zin van artikel 3 van het Besluit, in strijd te achten met het door artikel 2 van het EP gegarandeerde recht op onderwijs. Een positieve verplichting voor de Minister om aan appellant in weerwil van de wettelijke bepalingen een reisvoorziening toe te kennen, kan niet uit artikel 2 van het EP worden afgeleid. In dit verband acht de Raad van belang dat de Verdragspartijen bij de aanwending van de algemene middelen een belangrijke mate van beoordelingsvrijheid toekomt, waarbij prioriteiten mogen worden gesteld en waarbij met name ook een belangrijk gewicht mag worden toegekend aan het al dan niet legale karakter van het verblijf van degene die een beroep doet op een verdragsrecht. De Raad verwijst in dit verband naar het arrest van het EHRM in de zaak N. tegen het Verenigd Koninkrijk.³ Voor zover met de weigering een reisvoorziening toe te kennen een beperking op het recht op onderwijs als gegarandeerd in artikel 2 van het EP is gemaakt, is het recht op onderwijs niet in de kern aangetast. Appellant kon voor zijn opleiding ingeschreven staan en deze opleiding volgen.

De artikelen 3 en 28 van het IVRK, voor zover hier van belang en bezien in onderlinge samenhang, verlangen dat de overheid de ontwikkeling van verschillende vormen van voortgezet onderwijs aanmoedigt met inbegrip van beroepsonderwijs, deze vormen voor ieder kind beschikbaar stelt en toegankelijk maakt, en passende maatregelen neemt zoals de invoering van gratis onderwijs en het bieden van financiële bijstand indien noodzakelijk. De staten moeten het respect voor de ontwikkeling van het kind waarborgen en bij alle maatregelen betreffende kinderen moeten de belangen van het desbetreffende kind worden betrokken. Het belang van het kind heeft echter geen absolute voorrang boven andere belangen en voor wat betreft het gewicht dat aan het belang van een kind in een concreet geval moet worden toegekend, bevat het artikel geen norm die zonder nadere uitwerking in nationale wetgeving door de rechter direct toepasbaar is. De rechter moet toetsen of het bestuursorgaan zich voldoende rekenschap heeft gegeven van de belangen van het kind en aldus bij de uitoefening van zijn bevoegdheden binnen de grenzen van het recht is gebleven.⁴

De belangen van appellant, voor zover deze kunnen worden ontleend aan artikel 3 van het IVRK, zijn bij de totstandkoming van de weigering om de reisvoorziening toe te kennen en tijdens de procedure hierover onderkend en, ook binnen de kaders van artikel 28 van het IVRK, voldoende meegewogen. In dit verband wordt erop gewezen dat – los van de vraag of artikel 28 van het IVRK in algemene zin een eenieder verbindende bepaling is waarop bij de rechter een direct beroep kan worden gedaan – deze bepaling niet onvoorwaardelijk en nauwkeurig voorschrijft dat – naast de (gratis) toegang tot het gekozen onderwijs – ook een voorziening moet worden getroffen voor de kosten die gemoeid zijn met het bereiken van de plaats waar dat onderwijs wordt verzorgd. De situatie van appellant is ook niet zo bijzonder dat de minister in het voorliggende geval van dat uitgangspunt had moeten afwijken, reeds omdat niet is gebleken dat appellant niet had kunnen kiezen voor een andere opleiding in de nabijheid van zijn woonadres.