Centrale Raad van Beroep, 07-09-2021, ECLI:NL:CRVB:2021:2296, 19/1629 PW

Appellant ontving sinds 1 oktober 1986 bijstand, laatstelijk ingevolge de Participatiewet (PW), naar de norm voor een alleenstaande.

Op 30 maart 2016 heeft appellant het Drechtstedenbestuur verzocht om de door hem ontvangen voorlopige teruggaaf algemene heffingskorting van de Belastingdienst niet meer op de bijstand in mindering te brengen omdat het een uitbetaling van de hypotheekrenteaftrek betreft en deze volgens appellant niet op de bijstand mag worden ingehouden. Naar aanleiding van het verzoek van appellant heeft het Drechtstedenbestuur een onderzoek ingesteld naar de rechtmatigheid van de aan appellant verleende bijstand.

Bij besluit van 3 november 2017 heeft het Drechtstedenbestuur de bijstand van appellant ingetrokken over de periode van 1 juli 2002 tot en met 31 december 2008 en over de maand oktober 2015, de bijstand van appellant herzien over de periode van 1 maart 2009 tot en met 30 september 2015 en de bijstand teruggevorderd tot een bedrag van € 93.411,49.

Bij besluit van 4 juli 2018 (bestreden besluit) heeft het Drechtstedenbestuur het bezwaar ongegrond verklaard, waarbij de terugvorderingsperiode is gewijzigd maar het terugvorderingsbedrag hetzelfde is gebleven. Aan de besluitvorming ligt ten grondslag dat appellant in de periode van 1 juli 2002 tot en met 31 december 2008 geen recht had op bijstand, nu hij in deze periode kon beschikken over een inkomen dat de voor hem geldende bijstandsnorm overschreed. Over de maanden maart 2009, oktober 2009, november 2009, januari 2010, maart 2010 tot en met mei 2010, juli 2010 tot en met oktober 2010, december 2010 tot en met januari 2011, april 2011, februari 2012 tot en met april 2012, juli 2012 tot en met augustus 2012, oktober 2012 tot en met november 2012, januari 2013, maart 2013 tot en met mei 2013, juli 2013 tot en met augustus 2013, oktober 2013, december 2013, december 2014, maart 2015 tot en april 2015, augustus 2015 tot en met september 2015, mei 2016, september 2016, december 2016 en februari 2017 heeft het Drechtstedenbestuur de bijstand herzien omdat de door appellant op zijn bankrekeningen ontvangen contante stortingen als inkomsten dienen te worden aangemerkt en daarom op de bijstand in mindering moeten worden gebracht.

2. Bij de aangevallen uitspraak heeft de rechtbank het beroep tegen het bestreden besluit ongegrond verklaard.

3. In hoger beroep heeft appellant zich op hierna te bespreken gronden tegen de aangevallen uitspraak gekeerd.

4. De Raad komt tot de volgende beoordeling.

Volgens vaste rechtspraak (uitspraak van 31 januari 2012, ECLI:NL:CRVB:2012:BV2333), is de bijstandverlenende instantie gerechtigd een gericht onderzoek te doen, indien op basis van concrete objectieve feiten en omstandigheden redelijkerwijs kan worden getwijfeld aan de juistheid en volledigheid van de door de betrokkene over zijn financiële situatie verstrekte inlichtingen en op basis daarvan twijfel bestaat over de rechtmatigheid van de verleende bijstand. In het kader van dat onderzoek kan de bijstandverlenende instantie van de betrokkene, zo nodig inzage verlangen in de bankafschriften over een verder in het verleden liggende periode dan de laatste drie maanden.

De aanleiding voor het Drechtstedenbestuur om over de periode van 1 januari 2007 tot en met 31 juli 2016 bankafschriften op te vragen, was volgens het Drechtstedenbestuur omdat appellant de inlichtingenverplichting heeft geschonden door niet te melden dat hij op 10 mei 2007 een huis heeft gekocht. Het Drechtstedenbestuur heeft deze bankafschriften anders dan te doen gebruikelijk rechtstreeks bij de ABN AMRO opgevraagd. Het woningbezit is volgens het Drechtstedenbestuur niet van belang voor het bestreden besluit. De intrekking, herziening en terugvordering houdt namelijk geen verband met de woning, maar met de middelen op de bankrekeningen van appellant.

Appellant heeft aangevoerd dat het bestuur geen gegronde reden had om bankafschriften over een periode van langer dan drie maanden op te vragen. Het college was namelijk op de hoogte van het bezit van de koopwoning. De gegevens op de bankafschriften zijn daarom onrechtmatig verkregen en mogen niet worden gebruikt ter onderbouwing van de intrekking, herziening en terugvordering.

Of het Drechtstedenbestuur al eerder bekend was met het feit dat appellant op 10 mei 2007 een woning heeft gekocht, is relevant om te kunnen beoordelen of het Drechtstedenbestuur kon twijfelen aan de door appellant verstrekte inlichtingen. Alleen als sprake is van concrete, objectieve feiten en omstandigheden waardoor redelijkerwijs kan worden getwijfeld aan de door appellant verstrekte inlichtingen, is het Drechtstedenbestuur bevoegd om van appellant inzage te verlangen in de bankafschriften van een verder in het verleden liggende periode. Het Drechtstedenbestuur heeft over een periode van bijna tien jaar bankafschriften opgevraagd. Gegeven deze omstandigheden is wel degelijk van belang of appellant de aankoop van de woning al dan niet heeft gemeld.

Gedurende de procedure heeft appellant herhaaldelijk naar voren gebracht dat hij de aankoop van de woning wel degelijk heeft gemeld. Al in bezwaar heeft appellant er op gewezen dat het dossier geen notities bevat van vóór 2014. Het Drechtstedenbestuur stelde dat alle aan het besluit ten grondslag liggende documenten aan appellant zijn toegestuurd. Alle andere gegevens in het dossier hebben volgens het Drechtstedenbestuur op geen enkele manier betrekking op het door appellant bestreden besluit.

Ter zitting heeft appellant toegelicht dat hij in 2007 met zijn toenmalige casemanager heeft besproken dat hij de woning wilde kopen. De casemanager vertelde toen dat dit geen probleem was, als appellant de hypotheek kon regelen. Appellant had in die jaren sowieso regelmatig gesprekken met zijn casemanager en hij moest ook periodiek bankafschriften inleveren. Op deze bankafschriften is te zien dat de hypotheek wordt afgeschreven. Het Drechtstedenbestuur heeft niet weersproken dat appellant regelmatig gesprekken had en daarbij bankafschriften moest inleveren. Het is gebruikelijk dat van dergelijke gesprekken gespreksnotities worden gemaakt, zo heeft het Drechtstedenbestuur toegelicht. In de door het Drechtstedenbestuur overgelegde stukken bevinden zich echter geen notities of andere stukken over de periode 2006-2014. Tijdens de zitting heeft het Drechtstedenbestuur toegelicht dat er (digitaal) meer stukken zijn, maar dat een selectie is gemaakt van de relevante stukken.

Welke stukken zich in het (digitale) dossier van het Drechtstedenbestuur bevinden is niet inzichtelijk gemaakt en niet controleerbaar, niet voor appellant en ook niet voor de Raad. Uit 4.4 volgt dat in deze procedure van belang is om er duidelijkheid over te krijgen of appellant de aankoop van de woning al dan niet heeft gemeld. De enkele stelling van het Drechtstedenbestuur dat in het dossier niets relevants te vinden is, is gelet op 4.6 onvoldoende. Het Drechtstedenbestuur heeft niet alle op de zaak betrekking hebbende stukken overgelegd.

Uit 4.1 tot en met 4.7 volgt dat het bestreden besluit in strijd met artikel 3:2 van de Algemene wet bestuursrecht (Awb) niet zorgvuldig is voorbereid en in verband daarmee in strijd met artikel 7:12 van de Awb niet berust op een deugdelijke motivering. De rechtbank heeft dit niet onderkend, zodat de aangevallen uitspraak moet worden vernietigd. Doende wat de rechtbank zou behoren te doen, zal de Raad het beroep tegen het bestreden besluit gegrond verklaren en dit besluit wegens strijd met het zorgvuldigheidsbeginsel en het motiveringsbeginsel vernietigen. Vervolgens moet worden bezien welk vervolg aan deze uitkomst moet worden gegeven.

De Raad ziet geen mogelijkheid om zelf in de zaak te voorzien omdat de Raad niet de beschikking heeft over het volledige dossier. De Raad geeft het Drechtstedenbestuur opdracht een nieuwe beslissing op het bezwaar tegen het besluit van 3 november 2017 te nemen met inachtneming van wat in deze uitspraak is overwogen. Dit betekent dat het Drechtstedenbestuur alle op de zaak betrekking hebbende stukken moet overleggen, waaronder in elk geval de gespreksnotities van de gesprekken die appellant vanaf 2006-2007 met zijn consulent heeft gevoerd. Het Drechtstedenbestuur kan hiertoe in overleg treden met de gemachtigde van appellant. Met het oog op een voortvarende afdoening van het geschil bestaat aanleiding om met toepassing van artikel 8:113, tweede lid, van de Awb te bepalen dat tegen de door het Drechtstedenbestuur te nemen nieuwe beslissing op het bezwaar slechts bij de Raad beroep kan worden ingesteld.