Centrale Raad van Beroep, 24-11-2022, ECLI:NL:CRVB:2022:2565, 20 / 2372 WIA

Primair heeft appellante betoogd dat het haar niet duidelijk was of redelijkerwijs duidelijk kon zijn dat zij te veel toeslag ontving. Appellante beroept zich op de Beleidsregels schorsing, opschorting, intrekking en herziening van uitkeringen van 24 november 2006³ (Beleidsregels) op grond waarvan het Uwv kan afzien van de intrekking of herziening met terugwerkende kracht van een ten onrechte of een te hoog bedrag verstrekte uitkering. Volgens appellante was zij ten tijde in geding niet of onvoldoende in staat om complexe vraagstukken met het Uwv op adequate wijze tegemoet te treden, wat ook blijkt uit het feit dat zij inmiddels dertien uur per week ambulante ondersteuning krijgt op grond van de Wet maatschappelijke ondersteuning, onder andere voor haar administratie. Appellante mocht er, onder meer door tijdsverloop, op vertrouwen dat het Uwv op juiste wijze haar inkomsten verrekende met de uitkering.

Subsidiair heeft appellante herhaald dat de haar toegekende voorschotten een beschermd eigendomsrecht zijn in de zin van artikel 1 van het Eerste Protocol. Zij heeft daarbij gewezen op rechtspraak van het EHRM op grond waarvan zij meent een legitieme verwachting te hebben gehad op een uitkering ter hoogte van de verstrekte voorschotten. Zij mocht vertrouwen op de geldigheid van de besluiten van het Uwv in haar voordeel en op de uitvoeringsmaatregelen die op grond daarvan zijn genomen. Hierbij is van belang dat appellante te goeder trouw was en alle informatie naar juistheid heeft verstrekt. Daarentegen heeft het Uwv onzorgvuldig en niet adequaat gehandeld bij het verwerken van de gegevens en de wijzigingen. Appellante heeft daarom een eigendomsrecht verworven ter hoogte van de verstrekte voorschotten. De terugvordering van het te veel betaalde voorschot vormt een ongerechtvaardigde inbreuk op haar eigendomsrecht omdat deze niet proportioneel is. Zij draagt door de terugvordering een individuele en buitensporige last. Daarbij is ook gewezen op in hoger beroep overgelegde medische verklaringen van de behandelend psychiater en psycholoog en van haar begeleider/coach die hebben verklaard dat de draagkracht van appellante, bij wie sprake is van een ernstige depressieve stoornis in combinatie met een autismespectrumstoornis, wordt overschreden als gevolg van onder andere de dreiging van de terugvordering.

Op grond van artikel 20, eerste lid, van de TW wordt de toeslag die op grond van deze wet alsmede anderszins onverschuldigd is betaald door het Uwv teruggevorderd. Volgens het vijfde lid kan het Uwv besluiten geheel of gedeeltelijk van terugvordering af te zien als daarvoor dringende redenen aanwezig zijn. Appellante heeft ter zitting van de Raad nogmaals bevestigd geen beroep te doen op deze laatste bepaling, zodat de Raad hierover geen oordeel zal geven.

De Raad sluit zich aan bij het standpunt van het Uwv dat de Beleidsregels niet op de terugvordering van een voorschot van toepassing zijn.⁴ Overigens zou appellante zich om de in 4.3.5 genoemde redenen niet met vrucht op deze Beleidsregels hebben kunnen beroepen. Uit de door appellante overgelegde medische rapporten volgt niet dat de medische en psychische gesteldheid van appellante in de relevante periode tussen 1 januari 2017 en februari 2019 zodanig was dat zij niet in staat geacht kon worden het aanmerkelijke verschil op te merken tussen het bedrag aan inkomsten waarmee bij het voorschot rekening was gehouden en het bedrag dat zij maandelijks op grond van de zorgovereenkomst ontving.

In de eerste twee volzinnen van artikel 1 van het Eerste Protocol is bepaald dat iedere natuurlijke persoon of rechtspersoon recht heeft op het ongestoord genot van zijn eigendom (“possessions”). Aan niemand zal zijn eigendom worden ontnomen behalve in het algemeen belang en onder de voorwaarden voorzien in de wet en in de algemene beginselen van internationaal recht. Vaste rechtspraak van het EHRM⁵ is dat het begrip “possessions” een autonome betekenis heeft en onafhankelijk is van de formele classificatie in het nationale recht. Volgens het EHRM kan onder bepaalde omstandigheden ook een legitieme verwachting om eigendom te verkrijgen onder de bescherming vallen van artikel 1 van het Eerste Protocol. Hieraan doet onder omstandigheden niet af dat dit eigendomsrecht kan worden herroepen. Het EHRM heeft er meermaals op gewezen dat in elke zaak moet worden onderzocht of de omstandigheden van het geval, in hun geheel bezien, de betrokkene aanspraak geven op een wezenlijk belang dat wordt beschermd door dit artikel.

In het licht van deze rechtspraak is de Raad van oordeel dat het enkele feit dat een verstrekte uitkering of toeslag is gekwalificeerd als een “voorschot” niet betekent dat op voorhand geen sprake kan zijn van een beschermd eigendomsrecht in de zin van artikel 1 van het Eerste Protocol. Dit geldt temeer als sprake was van een bestaand recht op uitkering dat door wijziging van omstandigheden in zijn geheel is omgezet in een voorschot, zoals bij appellante het geval was door het verkrijgen van neveninkomsten.

Uit de rechtspraak van het EHRM blijkt verder dat ook een uitkering die in strijd met de wettelijke bepalingen is verstrekt, een door artikel 1 van het Eerste Protocol beschermd eigendomsrecht kan vormen. Dit is het geval als de betrokkene een legitieme verwachting had recht te hebben op die uitkering. Voorwaarde voor een op grond van een legitieme verwachting beschermd eigendomsrecht is volgens het EHRM⁶ in ieder geval dat de burger te goeder trouw heeft gehandeld en aan zijn inlichtingenplicht heeft voldaan. Andere omstandigheden die het EHRM bij deze toets van belang heeft geacht, zijn onder meer of de betrokkene zelf heeft bijgedragen aan de ontstane situatie, hoe lang de uitkering ten onrechte is verstrekt, of in het besluit is vermeld dat de aanspraak op een bepaald moment zou komen te vervallen of dat deze een voorlopig karakter had en of de betrokkene redelijkerwijs kon vermoeden dat de uitkering ten onrechte of tot een te hoog bedrag was toegekend. De omstandigheden van het geval kunnen ertoe leiden dat een betrokkene erop mocht vertrouwen dat zij recht had op de uitkering.

De vraag of appellante in dit geval een legitieme verwachting had dat haar aanspraak op een toeslag even hoog zou zijn als het aan haar verstrekte voorschot, beantwoordt de Raad ontkennend. Voor dit oordeel acht de Raad de volgende omstandigheden van belang.

Niet in geschil is dat appellante te goeder trouw was en aan haar inlichtingenplicht heeft voldaan. Zij was er echter van op de hoogte dat de toeslag als voorschot werd toegekend op basis van geschatte inkomsten. Ook is haar meegedeeld dat later nog een definitieve berekening van haar recht op toeslag zou plaatsvinden, waarbij zo nodig verrekening zou plaatsvinden. Bij de berekening van het voorschot heeft het Uwv rekening gehouden met een schatting van de inkomsten van appellante van € 6.000,- per jaar. Dit heeft het Uwv aan appellante medegedeeld. Appellante heeft in 2017 € 9.067,87,- en in 2018 € 7.494,42,- verdiend. Zij had kunnen weten dat zij veel meer verdiende dan waarmee het Uwv rekening had gehouden. Zij had ook kunnen weten dat zij hierdoor teveel toeslag ontving, aangezien de toeslag – met een zekere vrijlating – een aanvulling op de uitkering geeft tot het sociaal minimum. De Raad ziet niet in dat door het tijdsverloop appellante redelijkerwijs geen enkele rekening meer hoefde te houden met een correctie van het haar toegekende voorschot.

Gelet op 4.3.5 is de Raad van oordeel dat appellante er niet op heeft kunnen vertrouwen dat zij recht had op een toeslag ter hoogte van het verstrekte voorschot. Zij had dus geen legitieme verwachting dat zij recht had op de gehele als voorschot verstrekte toeslag. Het bedrag aan toeslag dat appellante als gevolg van haar inkomsten teveel heeft gekregen, kan dan ook niet worden aangemerkt als haar eigendom in de zin van artikel 1 van het Eerste Protocol.

Nu door de terugvordering geen inmenging in een beschermd eigendomsrecht in de zin van artikel 1 van het Eerste Protocol heeft plaatsgevonden, wordt niet toegekomen aan de vraag of de terugvordering proportioneel is.