Centrale Raad van Beroep, 18-10-2023, ECLI:NL:CRVB:2023:1931, 22/1192 WMO15

Voor een recht op opvang is bepalend of appellante in staat is zich te handhaven in de samenleving. Dat blijkt uit de definitie van het begrip ‘opvang’ in artikel 1.1.1, aanhef en eerste lid, en uit artikel 1.2.1, aanhef en onder c, van de Wmo 2015. Gelet op de hulpvraag van appellante houdt dat in dit geval concreet in dat beoordeeld moet worden of zij door problemen bij het zich handhaven in de samenleving niet in staat is zelf in onderdak voor haar en haar dochter te voorzien. Met andere woorden: appellante kan pas aanspraak maken op maatschappelijke opvang als zij geen onderdak heeft, door problemen die zij ondervindt bij het zich handhaven in de samenleving.

Het betoog dat het college onzorgvuldig onderzoek heeft verricht, slaagt niet. De GGD heeft op 24 september 2019 onderzoek verricht. Hierbij is onder meer onderzoek gedaan naar de hulpvraag en naar de lichamelijke, psychische en de overige omstandigheden van appellante. De GGD heeft tijdens dit onderzoek ook aandacht besteed aan de gezondheid van de toen vijf maanden oude dochter van appellante en de interactie tussen haar en appellante. Er zijn toen geen problemen gesignaleerd. Daarnaast heeft het college de in bezwaar overgelegde informatie van Equator aan de GGD voorgelegd. Gezien de inhoud van deze informatie en de reactie daarop van de GGD, bestond er voor het college geen aanleiding om nader onderzoek te verrichten.

Het standpunt dat uit het onderzoek en de beschikbare stukken volgt dat appellante niet in staat is zich te handhaven in de samenleving, wordt niet gevolgd. Appellante moet in staat worden geacht zelf in onderdak voor haar en haar gezin te voorzien. Appellante verblijft rechtmatig in Nederland, heeft tot de in 1.1 vermelde opvang zelf onderdak geregeld en heeft in de hier aan de orde zijnde periode aanspraak op een bijstandsuitkering. Ook overigens blijkt niet dat zij problemen heeft bij het zich handhaven in de samenleving die er de oorzaak van zijn dat zij niet zelf in onderdak voor haar en haar dochter kan voorzien. Weliswaar heeft zij lichte ondersteuningsvragen op praktisch gebied en heeft zij behoefte aan hervatting van GGZ-zorg, maar niet aannemelijk is gemaakt dat dit meebrengt dat zij niet in staat is zelf in onderdak te voorzien. Appellante reageert op woningen en heeft tijdens het in 4.2 genoemde onderzoek zelf verklaard dat zij een goed beeld denkt te hebben van wat het betekent om zelfstandig te wonen en dat zij verwacht hiermee geen problemen te hebben. Er zijn geen aanwijzingen dat appellante zichzelf op dit punt overschat. Omdat het feit dat appellante geen onderdak heeft niet het gevolg is van problemen bij het zich handhaven in de samenleving, heeft het college aan haar terecht geen opvang op grond van de Wmo 2015 verstrekt.

De Raad volgt ook het betoog dat het college onvoldoende oog heeft gehad voor de belangen van de minderjarige dochter van appellante, niet. Uit 4.2 en 4.3 blijkt dat het college de situatie zorgvuldig heeft onderzocht en op goede gronden tot de conclusie is gekomen dat appellante niet behoort tot de doelgroep van de maatschappelijke opvang. Bovendien heeft het college appellante en haar dochter toegelaten tot de noodopvang dakloze gezinnen, waar zij inmiddels jarenlang verblijven. Daarbij is begeleiding op diverse gebieden waarop appellante hulp nodig heeft mogelijk.

In wat appellante verder heeft aangevoerd, onder meer over de gevolgen van de toepassing van het opvangcriterium en het in 3 genoemde rapport van RVS, ziet de Raad geen aanleiding tot een ander oordeel te komen. Dat wil zeker niet zeggen dat de Raad het probleem van appellante, en vele anderen met haar, onderschat. Tijdens de zitting bij de Raad is besproken dat er in Nederland een groot tekort is aan (betaalbare) woonruimte. Dit heeft onder meer tot gevolg dat het voor mensen met een minimuminkomen bijna onmogelijk is om feitelijk zelf in woonruimte te voorzien. De vertegenwoordiger van het college heeft ter zitting verklaard dat ook de gemeente hiermee worstelt. Er is bijna geen uitstroom uit de noodopvang en ook met hulp van het college is het voor deze groep nauwelijks mogelijk om ergens in Nederland betaalbare woonruimte te vinden. Ook warme overdracht naar een andere gemeente vindt niet of nauwelijks plaats. Dit alles, hoe ernstig ook, neemt echter niet weg dat de Wmo 2015 niet is bedoeld om een tekort aan betaalbare woonruimte in Nederland op te lossen. In het rapport van RVS is het tekort aan betaalbare woonruimte genoemd als één van de oorzaken van de toename van het aantal daklozen, en worden suggesties gedaan om te komen tot een bufferzone aan de onderkant van de woningmarkt. De minister voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening, de minister van Armoedebeleid, Participatie en Pensioenen en de staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport hebben met een brief van 1 december 2022 (kenmerk 3472473-1040163-DMO) naar aanleiding van het rapport van RVS een actieplan aangekondigd. In deze brief is vermeld dat het beleid niet gericht is op maatschappelijk opvang, maar op het voorkomen van dakloosheid. De Raad leidt hieruit af dat de genoemde bewindspersonen, ook na het verschijnen van het rapport van RVS, de toepassing van de Wmo 2015 niet zien als één van de instrumenten om te komen tot een oplossing van het probleem van dakloosheid van personen die voldoende zelfredzaam zijn en dus in de kern niet tot de doelgroep van de Wmo 2015 behoren.

Het voorgaande neemt niet weg dat de Raad zich in zaken over opvang geconfronteerd ziet met de gevolgen van de woningnood en dit een zeer zorgelijke ontwikkeling vindt. Het ligt echter primair op de weg van de centrale overheid om in samenwerking met lagere overheden en andere instanties een oplossing te zoeken voor dit maatschappelijke probleem. Daarbij is het in de gegeven omstandigheden vooralsnog niet aan de rechter om, door middel van een ruimere interpretatie van een wet die niet is gericht op het oplossen van huisvestingsproblemen, in individuele gevallen het reguliere proces van toewijzing van schaarse woonruimte te doorkruisen.