Gerechtshof Amsterdam, 21-11-2008, BG5371, 23-000628-07

arrestnummer: 628/07

parketnummer: 23-000628-07

datum uitspraak: 21 november 2008

gewezen op het hoger beroep, ingesteld door het Openbaar Ministerie en de verdachte tegen het vonnis van de rechtbank Haarlem van

10 januari 2007 in de strafzaak onder parketnummer 15-030967-04 van het openbaar ministerie

tegen

[verdachte],

geboren te [geboorteplaats] op [1979],

ingeschreven in de basisadministratie persoonsgegevens op het adres

de [adres], [woonplaats],

thans gedetineerd in PI Overijssel, PIV HvB Zwolle te Zwolle.

Aan de verdachte is ten laste gelegd hetgeen vermeld staat in de inleidende dagvaarding, overeenkomstig de op de terechtzitting in eerste aanleg van 15 december 2006 op vordering van de officier van justitie toegestane aanpassing van de omschrijving van de tenlastelegging, als bedoeld in artikel 314a van het Wetboek van Strafvordering.

Van die dagvaarding en vordering aanpassing omschrijving tenlastelegging zijn kopieën in dit arrest gevoegd. De daarin vermelde tenlastelegging, voor zover in hoger beroep nog aan de orde, wordt hier overgenomen.

De verdachte had vanaf 1 december 2004 - in verband met de op die datum door [getuige 1] afgelegde verklaring - als verdachte moeten worden aangemerkt. Zij had de cautie moeten krijgen en terstond als verdachte aangehouden moeten worden met alle rechtswaarborgen van dien. Op zijn minst is de verdachte misleid door de verregaande informatieverschaffing over getuigenbescherming en het (voorwaardelijk) aanbod tot toegang tot een getuigenbeschermingsprogramma. Door haar ook nog vertrouwen in het onderzoeksteam, in justitie en in de rechtsgang aan te praten, op grond waarvan zij haar aandeel in de moord heeft bekend, is het pressieverbod met voeten getreden.

Daarnaast is tevens sprake geweest van subjectieve pressie: aan de verdachte zijn niet bevestigde dan wel onjuiste gegevens als vaststaande feiten voorgehouden.

Vast staat dat de officier van justitie een gesprek heeft gehad met de verdachte. Dit gesprek heeft volgens die officier plaatsgehad op een politiebureau in een verhoorkamer, in aanwezigheid van de twee politieambtenaren die tot dusver de verdachte hadden gehoord en had ten doel verdachtes bereidheid te vergroten om als getuige in het strafrechtelijk onderzoek ‘Leeuw’ een verklaring af te leggen, opdat meer bekend zou kunnen worden omtrent door de verdachte [mededader 1] mogelijk gepleegde strafbare feiten.

Gelet daarop moet dit gesprek worden aangemerkt als een verhoor dat opsporing van een strafbaar feit tot doel had en waarvan, gelet op hetgeen is bepaald in artikel 152 Sv, ten spoedigste proces-verbaal had moeten worden opgemaakt. Vast staat voorts, dat dit laatste niet is gebeurd; van bedoeld verhoor is immers pas op 18 oktober 2006, bijna twee jaar nadien, proces-verbaal opgemaakt. Er is derhalve sprake van een vormverzuim in het voorbereidend onderzoek. Dit verzuim is niet herstelbaar gebleken. Het doel van de aan de hiervoor genoemde bepaling ontleende verbaliseringsplicht is immers, dat duidelijk en toetsbaar is wat tot opsporing is verricht. Het (veel) later opgemaakte proces-verbaal en de gehouden getuigenverhoren hebben echter niet kunnen leiden tot de vereiste duidelijkheid en toetsbaarheid, nu zowel omtrent de datum als de inhoud van het verhoor onduidelijkheden zijn blijven bestaan.

Dat door de met de verhoren van de verdachte belaste politieambtenaren is nagelaten bij proces-verbaal te relateren dat de verdachte herhaald aandacht heeft gevraagd voor de door haar gestelde toezeggingen door de officier van justitie, levert naar het oordeel van het hof geen onherstelbaar vormverzuim in de zin van artikel 359a Sv op. Dit verzuim is immers in voldoende mate hersteld door het verhoor door de rechter-commissaris van de politieambtenaar [verbalisant 1] op 27 november 2006.

In dit verband kent het hof bovendien betekenis toe aan het feit dat blijkens het daarvan opgemaakte proces-verbaal dit punt door de verdachte, in aanwezigheid van haar raadsman, op 6 december 2004 aan de orde is gesteld bij gelegenheid van haar verhoor door de rechter-commissaris naar aanleiding van de vordering van de officier van justitie tot haar inbewaringstelling. Dat de verdachte tijdens de verhoren labiel was is door de verbalisanten op verschillende momenten gerelateerd in de processen-verbaal van de betreffende verhoren (dossier doorgenummerd blz. 2779, 2786-2787, en 2802). De enkele indruk van de verbalisant dat de verdachte van het rechtssysteem niets af zou weten is niet een feit of omstandigheid dat tot verbalisering noopt. Op deze onderdelen is derhalve aan het hof niet gebleken van een verzuim van vormen.

Het hof stelt voorop dat de verdediging (pleitnota 2.1) de schending van twee beginselen, te weten het vertrouwensbeginsel en het rechtszekerheidsbeginsel, aan de orde heeft gesteld. Gelet echter op de verdere onderbouwing in de pleitnota en de ter terechtzitting van het hof gegeven toelichting verstaat het hof het verweer aldus, dat het de verdediging in de kern gaat om de schending van het vertrouwensbeginsel. Voor zover de verdediging heeft bedoeld te betogen dat de rechtszekerheid is geschonden door de gebrekkige verbalisering, geldt dat op dit punt hiervoor al is vastgesteld dat sprake is van een vormverzuim.

De door de verdediging bedoelde schending van het vertrouwensbeginsel vloeit in overwegende mate voort uit de door de verdediging gestelde gang van zaken rond het tussen de officier van justitie en de verdachte gevoerde gesprek, (welk gesprek, zoals hiervoor door het hof is overwogen, als een verhoor dient te worden aangemerkt).

Het hof zal daarom eerst vast dienen te stellen hoe die gang van zaken is geweest. Deze vaststelling wordt bemoeilijkt nu daarover door de bij dit verhoor betrokken functionarissen niet eenduidig is verklaard. Dit onderstreept nog eens het belang dat gevolg wordt gegeven aan de hiervoor al besproken instructienorm van artikel 152 Sv.

Het hof gaat er, gelet op de inhoud van het ter terechtzitting van het hof op 31 oktober 2008 beluisterde telefoongesprek van 30 november 2004 (gevoerd door de verdachte en een vriendin) en voorts gelet op de inhoud van de verklaring van de verdachte ten overstaan van de rechter-commissaris op 6 december 2004 van uit, dat het door de verdediging gewraakte gesprek heeft plaatsgevonden op dinsdagavond 30 november 2004, aansluitend op het wél bij proces-verbaal gerelateerde verhoor door [verbalisant 1] en [verbalisant 2] van diezelfde dag.

De door de officier van justitie, [verbalisant 1] en [verbalisant 2] gestelde datum van 3 december 2004 laat zich moeilijk rijmen met de inhoud van eerder bedoeld tapgesprek. Ook is, gelet op hetgeen omtrent het doel en de inhoud van het verhoor is verklaard, aannemelijk dat de verdachte - zoals zij zelf ook heeft verklaard - nadien enige tijd kreeg om over het een en ander na te denken en dit zonodig met anderen (met name haar familie) te bespreken; daarin past ook het overhandigen van het visitekaartje door de officier van justitie. Dit alles voert naar het oordeel van het hof tot de conclusie dat moet worden aangenomen dat het verhoor op 30 november 2004 heeft plaatsgevonden. Vervolgens is immers inderdaad een aantal dagen voorbij gegaan en zijn de verhoren op 3 december 2004 hervat.

Met betrekking tot de inhoud van het verhoor op 30 november 2004 staat vast dat bij die gelegenheid met de verdachte (ook) is gesproken over de mogelijkheden van getuigenbescherming. Daartoe overweegt het hof het volgende.

De officier van justitie heeft in haar proces-verbaal van bevindingen van 18 oktober 2006 verklaard, onder meer: “Ik heb [verdachte], zakelijk weergegeven, uiteengezet dat als er concreet sprake zou zijn van bedreiging er wellicht mogelijkheden zouden zijn om haar als getuige te beschermen.”

In haar verhoor als getuige bij de rechter-commissaris op 21 november 2006 heeft de officier van justitie verklaard, onder meer: “U vraagt mij wat ik heb uitgelegd over het getuigenbeschermingsprogramma. Ik weet dat ik in grote lijnen heb verteld over het scala van de hotelnacht op kosten van het OM tot het getuigenbeschermingsprogramma. Ik weet wel dat ik uitgelegd heb dat een dergelijk programma een moeilijk uitvoerbaar fenomeen in Nederland is. Ik weet niet meer of ik de procedure aan mevrouw [verdachte] heb uitgelegd. Ik denk dat ik gezegd heb dat het betekent dat je ergens anders onder een andere identiteit een leven moet opbouwen en dat dat heel zwaar is.”

De verdachte heeft direct na het verhoor in het eerdergenoemde afgeluisterde en opgenomen telefoongesprek in algemene zin gesproken over een ‘getuigenbeschermproject’ dat haar is aangeboden en - meer concreet - over een hotelovernachting die haar was aangeboden. Ook ter terechtzitting van het hof op 31 oktober 2008 heeft de verdachte slechts in zeer algemene zin gesproken over de haar aangeboden getuigenbescherming. Mede in aanmerking genomen de vergaande voorbereidingen en de vele formaliteiten die aan een getuigenbeschermingsovereenkomst - als door verdachte bedoeld - vooraf gaan, kan de verdachte aan de haar (naar moet worden aangenomen: in algemene zin) voorgehouden informatie omtrent getuigenbescherming niet de gerechtvaardigde verwachting ontlenen dat zij en/of haar familieleden daadwerkelijk in een getuigenbeschermingsprogramma zouden worden opgenomen. Dat de verdachte labiel en onzeker was en als een ter zake minder goed ingevoerd leek mede daarom mogelijk voorbarige conclusies heeft getrokken uit de haar verschafte informatie, doet daaraan niet af.

Gelet op het vorenoverwogene is aan het hof niet gebleken van een schending van het vertrouwensbeginsel.

Het verweer dat sprake is geweest van ‘detournement de pouvoir’ is gegrond op de stelling dat de officier van justitie een aanbod heeft gedaan tot getuigenbescherming. Reeds omdat, zoals hiervoor is overwogen, die stelling niet aannemelijk is geworden wordt dit verweer verworpen.

Het door de verdediging aan de officier van justitie gemaakte verwijt dat haar oogmerk niet zuiver is geweest, en dat het vergroten van de bereidheid van de verdachte om een verklaring in het evenbedoelde onderzoek af te leggen gegarandeerd zou leiden tot het bekennen van een aandeel in een moordzaak zal hierna in het kader van het pressieverbod door het hof worden besproken.

Het hof stelt in de eerste plaats vast dat, kennelijk ook in de visie van de verdediging, de verdachte ten tijde van het gesprek met de officier van justitie op 30 november 2004 geen verdachte was van strafbare betrokkenheid bij de dood van [slachtoffer]. Van belang daarbij is het gegeven dat het strafrechtelijk onderzoek zich tot dat moment uitsluitend richtte op de verdwijning van [mededader 2] en de mogelijke betrokkenheid van [mededader 1] daarbij. [mededader 1] was inmiddels als verdachte aangehouden en de verhoren richtten zich in het bijzonder op die betrokkenheid. De enkele omstandigheid dat door de getuige [getuige 2] eerder, te weten op 5 november 2004 is verklaard dat zij had gehoord dat [mededader 1] en de verdachte betrokken waren bij de dood van [slachtoffer], noopte er naar het oordeel van het hof niet toe om de verdachte op grond daarvan als verdachte van moord c.q. doodslag op [slachtoffer] aan te merken. Te minder, omdat toen nog in het geheel niet bekend was dat [slachtoffer] vermist, laat staan dood, was.

Nu de verdachte op 30 november 2004 nog niet als verdachte hoefde te worden aangemerkt

- en ook niet aannemelijk is geworden dat zij dit voor de officier van justitie of de verbalisanten feitelijk wel al was - valt niet in te zien hoe door het verschaffen van informatie en het scheppen van vertrouwen in het door de verdediging gewraakte verhoor het verbod van artikel 29 Sv kan zijn geschonden. Dat het oogmerk van de officier van justitie niet zuiver zou zijn geweest is daarmee tevens weerlegd; ook daarvan zou immers slechts sprake kunnen zijn geweest als de verdachte op 30 november 2004 al moest worden verdacht van strafbare betrokkenheid bij de moord c.q. doodslag op [slachtoffer].

Door de verdediging is nog betoogd dat de verdachte op 1 december 2004 (het hof begrijpt: ná de op die dag door [getuige 1] afgelegde verklaring) als verdachte aangemerkt had moeten worden en had moeten worden aangehouden.

Het hof merkt in de eerste plaats op dat van een verplichting tot aanhouding in ieder geval geen sprake kan zijn, nu er hoogstens een bevoegdheid tot een dergelijk dwangmiddel kan bestaan. In casu is dat niet anders. Het hof overweegt voorts, dat de verdachte ná 1 december 2004 voor het eerst verhoord is op 3 december 2004 en dat haar toen is medegedeeld dat zij niet tot antwoorden verplicht was. Voorts is zij die dag, direct toen zij over haar betrokkenheid bij de dood van [slachtoffer] begon te verklaren, als verdachte aangemerkt. Van schending van het pressieverbod is derhalve ook bij de verhoren van 3 december 2004 aan het hof niet gebleken.

Het hof stelt het volgende vast.

Het Wetboek van Strafvordering kent drie procedures die betrekking hebben op de plaatsing van een verdachte in een instelling als het PBC met het oog op klinische observatie in het stadium dat het onderzoek ter terechtzitting is aangevangen. Krachtens artikel 316 van genoemd wetboek kan de rechtbank de stukken in handen stellen van de rechter-commissaris als dat noodzakelijk is met het oog op klinische observatie. De rechter-commissaris beveelt dan ingevolge artikel 196 Sv de overbrenging na de verdachte ingevolge artikel 197 Sv te hebben gehoord althans opgeroepen. Het verblijf in de inrichting geldt als een gerechtelijk vooronderzoek.

De in artikel 317 Sv geregelde procedure houdt in dat de rechtbank zelf de overbrenging beveelt.

Voor beide procedures geldt, dat het om verdachten gaat die voorlopig gehecht zijn.

Tenslotte staat de rechtbank de procedure ter beschikking die is geregeld in artikel 509g Sv en die geëigend is als de rechtbank toepassing van de artikelen 37, 37b of 38c van het Wetboek van Strafrecht overweegt. In dit geval kan het ook gaan om een verdachte die niet gedetineerd is. De verdachte en zijn raadsman worden gehoord.

Vervolgens heeft de rechter-commissaris in het bevel als vraagstelling aan het PBC de standaard vragen geformuleerd omtrent de gebrekkige ontwikkeling en/of ziekelijke stoornis van de geestvermogens en de toerekenbaarheid van de verdachte, alsmede het gevaar voor herhaling en de mogelijke behandelingsmodaliteiten.

Alvorens het meergenoemde bevel te geven zijn de verdachte en haar raadslieden gehoord, maar er is geen advies van deskundigen ingewonnen zoals door artikel 197 Sv is voorgeschreven en door de rechter-commissaris in het bevel vermeld. Uit de stukken blijkt overigens niet dat door de raadslieden op het inwinnen van advies als hier bedoeld is aangedrongen, terwijl de verdediging evenmin een of meer deskundigen heeft voorgesteld.

Het hof is van oordeel dat onder deze omstandigheden het niet voldoen aan het besproken voorschrift geen gevolgen behoeft te hebben. Het voorschrift strekt immers ertoe om mogelijkheden te scheppen om ingrepen die een inbreuk op het privéleven van de verdachte meebrengen te kunnen beoordelen op hun proportionaliteit en mogelijke willekeur tegen te kunnen gaan.

Het hof betrekt in dit oordeel dat op het moment dat het meergenoemde bevel werd gegeven reeds omtrent de verdachte was gerapporteerd door een deskundige, te weten de psycholoog drs. A.E. Haan.

Zijn advies was weliswaar niet ingewonnen met het oog op een observatie in het Pieter Baan Centrum, maar het bood wel aanknopingspunten om de proportionaliteit van die plaatsing te beoordelen.

Het hof betrekt bovendien in zijn oordeel dat het in de zaak van verdachte ging om haar betrokkenheid bij een moord en mogelijke betrokkenheid bij een andere moord, terwijl in de loop van het geding in eerste aanleg aanknopingspunten zijn ontstaan (op grond van verklaringen van medegedetineerden van de verdachte) voor het aannemen van een verdergaande betrokkenheid van de verdachte bij die misdrijven dan tot dusver op grond van de door haar afgelegde verklaringen kon worden aangenomen en die, gelet op hun inhoud, een uitgebreider onderzoek naar de geestvermogens van de verdachte rechtvaardigden.

Het hof oordeelt het door de rechter-commissaris gegeven bevel tot nadere deskundigenrapportage op basis van observatieonderzoek als niet onjuist of disproportioneel.

Uit het bovenstaande blijkt overigens voldoende dat niet is gebleken dat de rechter-commissaris de aan artikel 196 Sv ontleende bevoegdheid heeft misbruikt of willekeurig heeft uitgeoefend, aldus is eveneens geen sprake van een schending van artikel 8 van het EVRM.

De verdachte heeft tegenover de politie uitvoerig en consistent verklaard over de moord op [slachtoffer] en haar betrokkenheid daarbij.1 Deze verklaring heeft zij ter terechtzitting in eerste aanleg en in hoger beroep herhaald2 en deze komt op het volgende neer.

[mededader 1] wilde zijn broer [slachtoffer] vermoorden en hij heeft daartoe een plan bedacht. [mededader 1] had [mededader 2] en de verdachte nodig bij de uitvoering van het plan en hij heeft hen zijn plan verteld en hij heeft dit plan vervolgens meermalen met hen doorgesproken. Op 11 november 1997 is het plan ten uitvoer gebracht als volgt.

[slachtoffer] is op de grond gaan liggen voor de kachel in de huiskamer van de woning van [mededader 1] en [mededader 2] in Haarlem. De verdachte is vervolgens op de rug van [slachtoffer] gaan zitten en zij is diens rug gaan insmeren met crème. [mededader 1] is naar een slaapkamer gegaan, alwaar een hamer was neergezet, en hij is met die hamer teruggegaan naar de huiskamer. Terwijl de verdachte en later ook [mededader 2] op de rug van [slachtoffer] waren gezeten heeft [mededader 1] meermalen met die hamer ingeslagen op het hoofd van [slachtoffer]. De verdachte en [mededader 2] hadden op de rug van [slachtoffer] plaatsgenomen met het oog op de versterking van zijn weerloze positie ten tijde van de door [mededader 1] gegeven hamerslagen. Nadat op het hoofd van [slachtoffer] was ingeslagen, is zijn lichaam naar een slaapkamer gesleept en heeft [mededader 2] heeft bloedsporen in de huiskamer verwijderd. Volgens de verdachte leefde [slachtoffer] toen niet meer. In de dagen na de moord hebben [mededader 1] en [mededader 2] het lichaam van [slachtoffer] verminkt met het oog op het bemoeilijken van identificatie. Het lichaam is in stukken gesneden en gehakt. Het hoofd van [slachtoffer] is uitgekookt in een snelkookpan en de huid is van het lichaam afgesneden en door een vleesmolen gedraaid. Ook is de penis van het lichaam afgesneden en vervolgens door het toilet gespoeld. De stukken van het lichaam zijn op een avond, gelegen in een periode van twee weken na de moord, op verschillende plaatsen in Nederland neergelegd.

De lichaamsdelen van [slachtoffer] zijn volgens de hiervoor weergegeven verklaringen langs een snelweg gedumpt. Bevestiging voor de juistheid van die verklaringen vindt het hof in het volgende.

Op 19 november 1997 is langs de rijksweg A15 aan de noordzijde ter hoogte van hectometerpaal 110.0 te Rumpt een menselijk hoofd aangetroffen. Bij hectometerpaal 114.1 te Deil zijn een romp, twee armen zonder handen en twee van elkaar gescheiden boven- en onderbenen aangetroffen. De voeten ontbraken.6

Ter beoordeling ligt voor of de door en namens de verdachte aangevoerde feiten en omstandigheden, indien aannemelijk geworden, aangemerkt dienen te worden als een van buiten komende drang waaraan de verdachte redelijkerwijze geen weerstand kon en ook niet behoefde te bieden.

Op grond van de stukken van het dossier en het verhandelde ter terechtzittingen in eerste aanleg en in hoger beroep - voor zover hier van toepassing - overweegt het hof het volgende.

Het hof stelt vast, dat alleen de verdachte verklaart dat zij door [mededader 1] is mishandeld en bedreigd onder meer door bedreigingen, gericht tegen haar ouders en haar zuster. Deze gebeurtenissen worden niet op enigerlei wijze bevestigd terwijl de mogelijke aanleidingen voor de grote angst van de verdachte voor [mededader 1] ondanks vragen daarover van het hof niet althans onvoldoende concreet zijn geworden. Zo zijn de door de verdachte beschreven blauwe plekken, opgelopen als gevolg van geweld gepleegd door [mededader 1], nooit aan een ander getoond en anderen hebben daarover ook niet uit eigen beweging verklaard. Dit geldt eveneens voor de verklaring van de verdachte dat [mededader 1] een bom zou gooien op haar ouderlijk huis. Daarnaar gevraagd door het hof tijdens de terechtzitting in hoger beroep van 31 oktober 2008, heeft de verdachte geantwoord dat zij niet weet of [mededader 1] ooit -zelf of door tussenkomst van een ander- een bom heeft laten ontploffen. Voorts weet zij niet of [mededader 1] voorafgaand aan de datum waarop het bewezen geachte misdrijf is begaan een ander iets ernstigs heeft aangedaan. Zij kan ook niet aangeven waaruit de bedreigingen bestonden, behalve het dreigement met het gooien van een bom. Van belang is voorts dat personen die nauw met de verdachte in contact stonden, in het bijzonder haar ouders, zuster en vriendin [naam], de beweerde angst - die zoals verdachte die ter terechtzitting in hoger beroep schetste haar leven beheerste - niet hebben waargenomen.9

Dat [mededader 1] in de periode voorafgaande aan het bewezen geachte feit jegens de verdachte geweld zou hebben gebruikt of daarmee in haar richting of in de richting van haar familie zou hebben gedreigd, waardoor een sfeer van geweld zou zijn ontstaan tegen de achtergrond waarvan moet worden aangenomen dat de verdachte zich gedwongen heeft gevoeld en ook heeft kunnen voelen om aan de moord op [slachtoffer] mee te werken, is derhalve niet aannemelijk geworden. De verklaring van [getuige 4] over zijn grote angst voor [mededader 1] heeft betrekking op een latere periode (nadat [mededader 1] hem al zou hebben verteld dat hij zijn broer [slachtoffer] had vermoord) en is - wat daarvan overigens zij - daarom voor de beoordeling van het verweer niet van rechtstreeks belang. In hetgeen de verdachte heeft besproken met gezondheidspsycholoog A.E. Haan zijn blijkens het daarvan opgestelde rapport evenmin aanknopingspunten voor een concretisering van een van buiten komende drang in evenbedoelde zin te vinden.

Daarnaast is door de verdediging naar voren gebracht dat de verdachte ten tijde van het tenlastegelegde feit net achttien jaar was geworden en als gevolg van hevige en voortdurende pesterijen tijdens haar basisschoolperiode een afhankelijke en beïnvloedbare persoonlijkheid had. Het hof overweegt dat nu de door de verdediging gestelde van buiten komende drang die meebrengt dat van de verdachte redelijkerwijs niet kon worden verwacht dat zij daartegen weerstand behoefde te bieden niet aannemelijk is geworden er op deze plaats in beginsel geen reden is voor een bespreking van de psychische draagkracht van de verdachte. Dat zou anders kunnen zijn als zou zijn gebleken dat de verdachte in pathologische mate beïnvloedbaar en kwetsbaar zou zijn.

Het hof overweegt in verband hiermee dat de deskundigen van het Pieter Baan Centrum, blijkens de rapportage van het door hen verrichte onderzoek met inachtneming van de beperkingen van een diagnose nadat bijna tien jaar zijn verstreken, gewag maken van een gebrekkige ontwikkeling van de geestvermogens in de zin van een scheefgroei van de persoonlijkheid. Deze manifesteerde zich vooral in de vorm van een grote spanningsbehoefte, een sterke aandachtsbehoefte, onzekerheid, een laag zelfbeeld en een zich snel gekwetst en aangevallen voelen. Zij was wel beïnvloedbaar maar niet in sterk pathologische zin. Ondanks haar onzekerheid kon ze ook van zich afbijten. Ze was voldoende intelligent, had voldoende normbesef en was niet impulsief, aldus de genoemde deskundigen.

De diagnose van de eerder genoemde gezondheidspsycholoog wijkt niet in beslissende mate van het hiervoor weergegevene af.

Het hof komt op grond hiervan tot de slotsom dat van een pathologische beïnvloedbaarheid en kwetsbaarheid waaraan in de sleutel van bespreking van het gevoerde verweer betekenis dient te worden toegekend niet is gebleken.

De verdachte heeft zich tezamen en in vereniging met anderen schuldig gemaakt aan een zeer ernstig misdrijf, te weten moord. Het hof releveert op deze plaats dat hetgeen door het hof omtrent de toedracht van dit misdrijf als ook omtrent de omstandigheden waaronder dit misdrijf is begaan vastgesteld is kunnen worden in belangrijke mate berust op hetgeen daaromtrent door de verdachte is verklaard. Verankering voor de juistheid van verdachtes verklaringen op die punten is in elk geval niet gevonden in verklaringen van de mededaders, nu de ene mededader de juistheid van de door de verdachte gestelde toedracht/omstandigheden heeft betwist, en de andere mededader - die al lange tijd is vermist en volgens de verdachte niet meer in leven is - niet gehoord is kunnen worden.

De verdachte heeft samen met die mededaders - een broer van het latere slachtoffer en diens (vrouwelijke) partner, die volgens de verdachte haar beste vriendin was - het slachtoffer op goed voorbereide, koelbloedige en gewelddadige manier van het leven beroofd. De uitvoering van deze moord is verlopen overeenkomstig een tevoren, door haar mannelijke mededader gemaakt plan. Het latere slachtoffer is in de waan gebracht dat zijn rug met ontharingscrème zou worden ingesmeerd. Nadat het latere slachtoffer op zijn buik op de vloer in de woonkamer van zijn broer is gaan liggen heeft de verdachte - geheel volgens het tevoren afgesproken scenario -, gezeten op diens middel, een aanvang gemaakt met het insmeren van de rug. Nadat ook de vrouwelijke mededader op de rug van het latere slachtoffer had plaatsgenomen - dit alles met het oog op het vergroten van zijn kwetsbaarheid - heeft diens broer hem met een zwaar voorwerp de schedel ingeslagen.

Het hof heeft bij de strafoplegging tevens acht geslagen op de betreffende de persoon van de verdachte opgemaakte rapporten, te weten:

- een Pro Justitia rapport van 21 februari 2005, opgemaakt door A.E. Haan, gezondheidspsycholoog

- een voorlichtingsrapport van de Reclassering Nederland van 28 februari 2004 (het hof leest: 2005), opgemaakt door M.T. Meywes;

- een adviesrapport ET van de Reclassering Nederland van 25 april 2005, opgemaakt door J.H. Kooij;

- een voorlichtingsrapport Reclassering Nederland van 28 april 2005, opgemaakt door M.T. Meywes;

- een voorlichtingsrapport van de Reclassering Nederland van 5 december 2006, opgemaakt door M.T. Meywes;

- een voorlichtingsrapport van Reclassering Nederland van 27 oktober 2008, opgemaakt door K. de Groote, reclasseringswerker.

In het onderhavige geval ziet het hof echter aanleiding van dat uitgangspunt naar beneden af te wijken.

Het hof verwijst op de eerste plaats naar hetgeen hiervoor is overwogen over de persoon van de verdachte. Daarnaast heeft het hof bij zijn afweging betrokken de aard en inhoud van het strafbare aandeel van de verdachte dat, hoewel zij als (mede)dader moet worden aangemerkt, in relatie tot hetgeen is gebleken omtrent het aandeel van de mannelijke mededader vooral ondersteunend van karakter is geweest.

Het hof heeft - mede gelet op hetgeen door de advocaat-generaal naar voren is gebracht - de op zijn redelijkheid te beoordelen termijn beoordeeld. Tussen de datum waarop de verdachte voor de eerste maal als verdachte is gehoord, te weten op 3 december 2004, en de datum waarop het vonnis in eerste aanleg is gewezen, te weten op 10 januari 2007, is een periode van 25 maanden en 18 dagen verstreken. In deze gedingfase zijn in deze zaak twee gedragskundige onderzoeken gehouden, waarvan een na gehouden klinische observatie, en er zijn getuigen gehoord, ook in Turkije.

Vervolgens is tussen de datum waarop hoger beroep is ingesteld, te weten 18 januari 2007, en de datum waarop dit arrest wordt gewezen een periode van 22 maanden en 13 dagen verstreken. De met deze gedingfase gemoeide tijd is mede veroorzaakt doordat aanvankelijk is rekening gehouden met een grotere omvang van de onderhavige strafzaak en daarnaast met een beoogde gelijktijdige behandeling van een de medeverdachte betreffende strafzaak. Het hof is van oordeel dat in het licht van de omvang, de aard en ernst van het misdrijf dat voorligt en de omvang van het - ook door de verdediging bepleite - verrichte onderzoek zich niet het geval heeft voorgedaan waarin de met de behandeling van de zaak gemoeide tijdsduur een schending oplevert van het in artikel 6 EVRM gegarandeerde recht op behandeling van de zaak binnen een redelijke termijn.

Gelast de teruggave aan verdachte van de inbeslaggenomen en nog niet teruggegeven voorwerpen, te weten:

1.00 stk trouwboek kl: rood Turks trouwboekje [naam]/[verdachte] met foto;

1.00 ds sieradendoos kl: goud 4 ringen in doosje (waarvan 1 mogelijk trouwring);

5.00 stk armband 4x goud, 1x zilver, deze is gebroken;

1.00 stk brief kl:wit Notaris de Haan/Hilbers, volmacht, rekening echtscheiding;

1.00 stk diverse kl: geel snelhechter, diverse jaaropgave [verdachte];

1.00 stk diverse kl: wit echtscheidingsvonnis [verdachte]/[mededader 2] mei 2004;

1.00 stk telefoontoestel kl: blauw Nokia 3310 mobiel links boven plakkertje gedeeltelijk los.

1 Een proces-verbaal met nummer LJN PL1234/04-083345 van 3 december 2004, in de wettelijke vorm opgemaakt door de bevoegde opsporingsambtenaren [verbalisant 1] en [verbalisant 2], inhoudende de verklaring van [verdachte], dossierpagina’s 2804-2808.

Een proces-verbaal met nummer LJN PL1234/04-083345 van 9 december 2004, omstreeks 09.23 uur, in de wettelijke vorm opgemaakt door de bevoegde opsporingsambtenaren [verbalisant 1] en [verbalisant 2], inhoudende de verklaring van [verdachte], dossierpagina’s 2833-2840.

Een proces-verbaal met nummer LJN PL1234/04-083345 van 23 december 2004, omstreeks 10.59 uur, in de wettelijke vorm opgemaakt door de bevoegde opsporingsambtenaren [verbalisant 1] en [verbalisant 2], inhoudende de verklaring van [verdachte], dossierpagina’s 2850-2859.

2 De verklaring van de verdachte, afgelegd ter terechtzitting in hoger beroep van 31 oktober 2008 en

de verklaring van de verdachte, afgelegd ter terechtzitting in eerste aanleg van 15 december 2006.

3 Een proces-verbaal met nummer LJN PL1234/04-083345 van 1 december 2004, in wettelijke vorm opgemaakt door de bevoegde opsporingsambtenaren [verbalisant 1] en [verbalisant 3], inhoudende de verklaring van [getuige 1], map 3, dossierpagina 496.

4 Een proces-verbaal van 19 oktober 2006, in de wettelijke vorm opgemaakt door mr. R.I.V. Scherpenhuijsen Rom, rechter-commissaris belast met de behandeling van strafzaken in de rechtbank te Haarlem, inhoudende de verklaring van [getuige 3], pagina 2.

5 Een proces-verbaal met nummer LJN PL1229/04-083345 van 11 januari 2005, in de wettelijke vorm opgemaakt door de bevoegde opsporingsambtenaren [verbalisant 4] en [verbalisant 5], inhoudende de verklaring van [getuige 4], map 3, dossierpagina’s 817-818.

6 Een proces-verbaal met nummer 97.11.19.12.01 van 22 januari 1998, in wettelijke vorm opgemaakt door de bevoegde opsporingsambtenaren [verbalisant 6], [verbalisant 7], [verbalisant 8] en [verbalisant 9], Onderzoek Zwaan, pagina’s 2 en 3 van dat proces-verbaal.

7 Een sectieverslag van het Laboratorium voor Gerechtelijke Pathologie van het Ministerie van Justitie te

Rijswijk van 18 januari 1999, onderzoeksnummer 97-947, sectienummer 97-493/TI 13, in de wettelijke vorm

opgemaakt door patholoog R. Torenbeek, Onderzoek Zwaan, pagina’s 3 en 7 van dat verslag.

8 Een aanvullend deskundigenrapport van het Ministerie van Justitie Nederlands Forensisch Instituut van 11 maart 2005, zaaknummer 1995.04.06.010/1997.11.21.006, opgemaakt door C.J. Bruijning-van Dongen, op de door haar afgelegde algemene belofte als vast gerechtelijk deskundige, pagina 370.

9 Rapport van het Pieter Baan Centrum van 2 mei 2006, opgemaakt door C.M. van Deutekom, psycholoog en H.A. Gerritsen, psychiater, pagina’s 4, 16 en 17.