Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden, 27-03-2018, ECLI:NL:GHARL:2018:2802, 16/01241

In de “Nota reserves en voorzieningen & risico-inventarisatie/weerstandsvermogen 2008”, waarin een uiteenzetting wordt gegeven van het beleid rondom reserves en voorzieningen voor de gemeente Westerveld, is op pagina 5 vermeld:

“Voorziening riolering

Onder de voorzieningen is per 1 januari 2008 een bedrag opgenomen van bijna € 740.000 voor de uitgaven aan de riolering.

Deze voorziening zou gebaseerd zijn op artikel 44, lid 2 van het BBV. Deze bepaling houdt in dat van derden verkregen middelen die specifiek besteed moeten worden onder de voorzieningen worden opgenomen. De tegenhanger van die bepaling staat in artikel 43, lid 1 onder b. Hierbij gaat het om bestemmingsreserves die ongewenste schommelingen opvangen in de tarieven die aan derden in rekening worden gebracht, maar die niet specifiek besteed hoeven te worden.

Met betrekking tot deze voorziening is de vraag of de voordelige stand kan worden aangemerkt als middelen die moeten worden teruggegeven als ze niet aan het specifieke doel waarvoor ze geheven zijn worden uitgegeven. De opgenomen voordelige stand is evenwel ontstaan door een toevoeging in 2006 vanuit de algemene reserve (het rekeningoverschot van 2005) van € 4.000.000 aan de toen negatieve stand van de voorziening riolering.

Dit betekent dat niet gesproken kan worden van een mogelijke terugbetalingsverplichting van het bedrag van afgerond € 740.000 in het geval dat het bedrag niet wordt uitgegeven voor het doel waarvoor zij zijn geheven, i.c. de riolering.

Voorgesteld wordt de voorziening riolering om te zetten in een bestemmingsreserve.”

Bij de “Nota reserves en voorzieningen 2013-2016”, vastgesteld op 28 januari 2013, die de onder 2.9 vermelde nota vervangt, is als bijlage 1 een toelichting op de dan aanwezige reserves gevoegd. Bij de egalisatiereserve riolering is vermeld dat dit een bestemmingsreserve betreft en dat het benodigd saldo afhankelijk is van hetgeen is opgesteld in het GRP. Verder is als “Bijzonderheden” vermeld:

“Het laatst vastgestelde GRP loopt tot en met 2014, voor de periode daarna zal een nieuw GRP moeten worden vastgesteld. Afhankelijk van de uitkomsten van dit nieuwe GRP zal ook de hoogte van deze bestemmingsreserve worden beoordeeld. Vrijval van deze reserve mag niet ten gunste van de algemene middelen, alleen ter dekking van hogere uitgaven aan riolering.”.

In hoofdstuk 1 “Beleid ten aanzien van de reserves” van deze nota staat:

“Bestemmingsreserve

De bestemmingsreserve is een reserve waaraan door de gemeenteraad een bepaalde bestemming gegeven is. De gemeenteraad is vervolgens ook bevoegd deze bestemming te wijzigen. De bestemmingsreserves kunnen worden gesplitst in egalisatiereserves en overige bestemmingsreserves. Een egalisatiereserve kan worden ingesteld om een gelijkmatige tariefontwikkeling te bereiken.”.

De egalisatiereserve riolering is na de bij 2.10 bedoelde omzetting tot en met het jaar 2014 steeds op de balans opgenomen als een bestemmingsreserve. In de Programmaverantwoording over het jaar 2014 wordt met betrekking tot deze bestemmingsreserve het volgende opgemerkt:

“Volgens het nieuw vastgestelde BBV (juni 2013) zou deze reserve moeten worden opgenomen in een voorziening. Conform het raadsbesluit van 11 november 2014 vindt dit in 2015 plaats en wordt voor het eerst in de jaarrekening 2015 verwerkt. De bestemmingsreserve zoals deze nu nog is opgenomen heeft alle kenmerken van een voorziening en is volledig beklemd ten gunste van de riolering”.

Bij het bij 2.12 bedoelde raadsbesluit van 11 november 2014 heeft de raad van de gemeente Westerveld besloten om het volledige bedrag van de per 1 januari 2015 opgebouwde egalisatiereserve riolering te storten in een daartoe in te stellen “Voorziening vervangingsinvesteringen riolering” (egalisatievoorziening). Daarnaast heeft de raad hierbij besloten om de egalisatievoorziening per 1 januari 2015 volledig aan te wenden voor het versneld afschrijven van de boekwaarde van de investeringen, zodat er geen sprake zal zijn van boekwaarden van in het verleden gedane investeringen en de daarbij behorende kapitaallasten. In het ter zake daarvan ingediende raadsvoorstel is onder meer het volgende opgenomen:

“1. Inleiding

Op grond van het BBV heeft de huidige reserve riolering het karakter van een voorziening. Door de volledige reserve over te hevelen naar een voorziening kan de boekwaarde van rioleringsinvesteringen vrijwel volledig versneld worden afgeboekt. Door vervolgens jaarlijks een vast bedrag in de voorziening te storten kunnen de jaarlijkse lasten en daarbij ook de opbrengst rioolheffing (fors) worden verlaagd.”.

(…)

“4.Argumenten

Onze reserve riolering is gevormd om toekomstige vervangingsinvesteringen in de riolering te kunnen bekostigen. De reserve heeft hierdoor het karakter van een voorziening. Op grond van het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) moet de reserve dan ook worden gewijzigd in een voorziening. Voorgesteld wordt om een “voorziening vervangingsinvesteringen riolering” in te gaan stellen en het volledige bedrag van de reserve riolering per 1 januari 2015 in die voorziening te storten.

(…) Inmiddels is de stand van de reserve, op basis van de jaarrekening 2013 en de begroting 2014 opgelopen naar per 1 januari 2015 ca. € 6 miljoen. De boekwaarde van de investeringen tot en met 2014 bedraagt op basis van de jaarrekening 2013 en het geactualiseerde GRP 2010-2015 per 1 januari 2015 naar verwachting ca. € 6,6 miljoen. Met deze reserve kan de boekwaarde vrijwel volledig versneld worden afgeboekt.

Door in 2015 de boekwaarde volledig af te schrijven door beschikking over de voorziening, door jaarlijks een vast bedrag in de voorziening te storten en jaarlijks het bedrag dat gepaard gaat met vervangingsinvesteringen aan de voorziening te onttrekken, kunnen de jaarlijkse lasten en daarmee ook de opbrengst rioolheffing naar beneden worden bijgesteld.

(…) Deze werkwijze leidt tot een daling van de in de meerjarenbegroting geraamde lasten van € 388.000 in 2015 oplopend naar € 756.000 in 2019. De geraamde opbrengst kan voor komende jaren met dezelfde bedragen worden verlaagd.”.

Tot de gedingstukken behoren – onder meer – de pagina’s 10, 11 en 17 van de ‘Notitie riolering’ van de Commissie BBV van november 2014.

Op pagina 10 en 11 is – onder meer – het volgende opgenomen:

“Redactie van artikel 229b Gemeentewet

De tekst van artikel 229b Gemeentewet dateert uit de tijd dat de ‘oude’ comptabele voorschriften (CV95) nog golden, en de zogenoemde rioolfondsen gebruikelijk waren. Omdat het onder deze voorschriften voorkwam dat een rioolfonds waaruit vervangingsinvesteringen werden gedekt soms onder de voorzieningen en soms onder de reserves werd gerangschikt - en dotaties aan voorzieningen én aan reserves als een last werden aangemerkt- zijn in artikel 229b Gemeentewet beide genoemd.

Sinds het BBV van toepassing is kunnen nog uitsluitend de toevoegingen aan voorzieningen als een last worden aangemerkt. Dat heeft als gevolg dat het woord ‘bestemmingsreserves’ in dit gemeentewetsartikel geen relevantie meer heeft en dus moet worden gelezen als: ‘bijdragen aan voorzieningen voor noodzakelijke vervanging van de betrokken activa’.”

Op pagina 17 is – onder meer – het volgende opgenomen:

“Opgemerkt wordt dat het vormen van een reserve het karakter van resultaatbestemming heeft en dat de toevoeging aan een dergelijke reserve dus geen last vormt die in de tariefberekening mag worden opgenomen.”