Gerechtshof Arnhem, 08-02-2006, AV8597, 03-01678

Gerechtshof Arnhem

U i t s p r a a k

op het beroep van X te Z (hierna: belanghebbende) tegen de uitspraak van de heffingsambtenaar van de gemeente Nijkerk (hierna: de Ambtenaar) op het bezwaarschrift van belanghebbende betreffende na te melden aan hem opgelegde aanslag in de bouwleges.

1. Aanslag, bezwaar en geding voor het Hof

1.1. Aan belanghebbende is wegens het in behandeling nemen van een aanvraag tot het verkrijgen van een bouwvergunning onder notanummer BVG/1 en met dagtekening 7 juni 2001 een nota bouwleges opgelegd tot een totaalbedrag van ƒ 201.502 (€ 91.437,62).

1.2. Belanghebbende heeft tegen de nota bezwaar gemaakt. De Ambtenaar heeft de nota bij de bestreden uitspraak gehandhaafd.

1.3. Belanghebbende is van deze uitspraak in beroep gekomen bij het Hof. De Ambtenaar heeft een verweerschrift ingediend.

1.4. De mondelinge behandeling van de zaak heeft plaatsgehad ter zitting van het Hof van 16 november 2005 te Arnhem. Aldaar zijn verschenen en gehoord de gemachtigde van belanghebbende alsmede de Ambtenaar.

1.5. Zonder bezwaar van de wederpartij heeft de Ambtenaar ter zitting een overzicht “Kostendekkendheid Legesverordening 2001” overgelegd. Het Hof rekent dit overzicht tot de stukken van het geding.

2. Feiten

Het Hof stelt op grond van de stukken en het verhandelde ter zitting, als tussen partijen niet in geschil dan wel door één der partijen gesteld en door de wederpartij niet of onvoldoende weersproken, de volgende feiten vast.

2.1. Aan belanghebbende is, met dagtekening 7 juni 2001, wegens het in behandeling nemen van een aanvraag tot het verkrijgen van een vergunning voor het bouwen van een a-fabriek met een bouwsom van – naar het Hof verstaat – ƒ 14.000.000, een nota bouwleges opgelegd tot een totaalbedrag van ƒ 201.502 (€ 91.437,62).

3. Het geschil, de standpunten en conclusies van partijen

3.2. Partijen doen hun standpunten steunen op de gronden welke door hen zijn aangevoerd in de van hen afkomstige stukken. Voor hetgeen partijen daaraan ter zitting hebben toegevoegd, verwijst het Hof naar het aan deze uitspraak gehechte proces-verbaal van de zitting.

3.3. Belanghebbende concludeert tot vernietiging van de bestreden uitspraak en de nota bouwleges. De Ambtenaar concludeert tot bevestiging van zijn uitspraak.

4. Beoordeling van het geschil

4.2. De Ambtenaar heeft hiertegenover aangevoerd dat uit de “formulieren kostenberekening”, die als bijlage deel uitmaken van de uitspraak op bezwaar, blijkt dat uitsluitend de uitvoeringskosten van de toetsing van bouwplannen aan de opgestelde Plannen energie en duurzame ontwikkeling zijn toegerekend. De door belanghebbende bedoelde kosten voor beleidsvorming en de vaststelling van criteria en voorschriften worden niet door middel van de leges verhaald. Overigens verdedigt de Ambtenaar de stelling dat zelfs indien de onderhavige kosten van toetsing aan Plannen energie en duurzame ontwikkeling niet zouden mogen worden toegerekend – hetgeen hij bestrijdt – de opbrengstnorm niet wordt overschreden. Met inbegrip van de bedoelde kosten is het kostendekkingspercentage van de leges (op het niveau van de totale Verordening) 83,10 percent. Wanneer de bedoelde kosten niet worden toegerekend bedraagt dat percentage 84,47 percent, zoals is weergegeven in het ter zitting overgelegde overzicht “Kostendekkendheid Legesverordening 2001”, dat onder 1.5 is genoemd.

4.3. Tegenover belanghebbendes betoog dat ten onrechte geen rekening is gehouden met vrijgestelde bouwaanvragen heeft de Ambtenaar aangevoerd, dat uit HR 26 oktober 2001, nr. 36 205, BNB 2002/14, volgt dat bij de beoordeling van de kostendekkendheid kan worden uitgegaan van de geraamde netto-baten. Het te heffen bedrag wordt hierbij verminderd met het gedeelte daarvan dat naar verwachting niet inbaar zal zijn, in verband met vrijstelling, kwijtschelding of een bedrag aan oninbare vorderingen. Ook aan de lastenkant gaat het naar zijn mening om netto-lasten. Eventuele vergoedingen of subsidies die voor de dienstverlening zijn verkregen, drukken de gemeentelijke lasten voor de dienstverlening.

4.4. Naar het oordeel van het Hof heeft de Ambtenaar met hetgeen hij heeft aangevoerd, tegenover de stellingen van belanghebbende voldoende aannemelijk gemaakt dat geen kostenposten zijn toegerekend die geen of onvoldoende relatie hebben met de onderhavige dienstverlening. Voorts blijkt uit de door de Ambtenaar overgelegde cijfers dat de geraamde opbrengst van de leges in elk geval minder dan 85 percent bedraagt van de geraamde lasten ter zake van de onderhavige dienstverlening. Naar het oordeel van het Hof volgt voorts, zoals de Ambtenaar terecht verdedigt, uit HR 26 oktober 2001, nr. 36 205, BNB 2002/14, dat bij de beoordeling van de kostendekkendheid kan worden uitgegaan van de netto-baten. Dat ook de kosten van beoordeling van vrijgestelde bouwaanvragen voor sociale woningbouw zijn toegerekend kan in dit verband niet leiden tot het oordeel dat de vorenbedoelde opbrengstnorm in het onderhavige geval is overschreden. Het Hof neemt hierbij mede in aanmerking dat belanghebbende zijn op dit punt betrekking hebbende stelling niet cijfermatig heeft onderbouwd en dat, zoals hiervoor reeds is gememoreerd, de geraamde opbrengst van de leges minder dan 85 percent bedraagt van de geraamde lasten. Op grond van het voorgaande komt het Hof tot het oordeel dat de opbrengstnorm, welke is vervat in artikel 229b van de Gemeentewet, op het niveau van de totale Verordening, niet is overschreden.

4.6. Uit HR 4 februari 2005, nr. 38 860, BNB 2005/112 en HR 4 februari 2005, nr. 40 072, BNB 2005/113, volgt naar het oordeel van het Hof dat het gelijk met betrekking tot het onderhavige geschilpunt aan de Ambtenaar is. De Hoge Raad overweegt in beide uitspraken dat uit de geschiedenis van de totstandkoming van artikel 229b van de Gemeentewet volgt dat de toetsing aan de onderhavige opbrengstnorm naar de bedoeling van de wetgever plaats moet vinden op het totaal van de geraamde baten van de rechten die in een verordening zijn geregeld en het totaal van de geraamde lasten die de werkzaamheden meebrengen waarvoor deze rechten geheven worden. Daarbij gaat het derhalve niet om het kostendekkingspercentage per dienst of groep van diensten, maar om de kostendekking van alle in de verordening opgenomen diensten. Het onderhavige standpunt van belanghebbende dient derhalve te worden verworpen.

4.8. De Ambtenaar verdedigt de stelling dat de onderhavige tariefstelling niet leidt tot onredelijke en willekeurige belastingheffing waarop de wetgever bij het toekennen van de bevoegdheid tot legesheffing niet het oog kan hebben gehad. Hij wijst hierbij op het bepaalde in artikel 219, tweede lid, van de Gemeentewet en de totstandkominggeschiedenis van deze wetsbepaling. Hieruit volgt dat de wetgever aan gemeentebesturen, behoudens het verbod van heffing naar inkomen, winst of vermogen, de vrijheid heeft willen toekennen om in de belastingverordeningen die heffingsmaatstaven en tarieven op te nemen, welke zich het beste verstaan met het gemeentelijke beleid en de praktijk van de belastingheffing. De wetgever heeft daarbij tevens aangegeven dat de gemeente bij de keuze van de heffingsmaatstaven zelf moet toetsen of deze keuze recht doet aan de algemene rechtsbeginselen, zoals het gelijkheidsbeginsel en het evenredigheidsbeginsel. Naar het oordeel van de Ambtenaar zijn de bedoelde beginselen in het onderhavige geval niet geschonden. Hij wijst hierbij tevens op de hiervoor reeds genoemde uitspraak HR 4 februari 2005, nr. 38 860, BNB 2005/112, waarin de Hoge Raad heeft overwogen dat winsten van 31,85 percent, onderscheidenlijk 39,9 percent, die zijn geraamd met betrekking tot leges voor bepaalde groepen van diensten, op zichzelf niet nopen tot de conclusie dat ter zake van een dienst die behoort tot een groep van diensten waarvoor leges met een dergelijk winstpercentage worden geheven, sprake is van een willekeurige en onredelijke belastingheffing. Bovendien stelt de Ambtenaar, dat de hoogte van de legesheffing samenhangt met de hoogte van de bouwsom, dat het in het algemeen zo is dat met de behandeling van aanvragen voor bouwvergunningen van dure en omvangrijke bouwwerken relatief veel tijd gemoeid is en dat het tarief in relatie tot de hoogte van de bouwsom een zekere degressie vertoont.

4.9. Het Hof is met de Ambtenaar van oordeel dat, in het licht van de onder 4.8 bedoelde jurisprudentie en gegeven de vrijheid die de wetgever aan de gemeentebesturen heeft willen toekennen bij het kiezen van heffingsmaatstaven en het bepalen van de aan die maatstaven gekoppelde tarieven, een geraamde winst van 2,21 percent op de leges welke voor bouwvergunningen worden geheven, op zichzelf bezien niet noopt tot de conclusie dat in het onderhavige geval sprake is van willekeurige en onredelijke belastingheffing welke de wetgever bij het toekennen van de bevoegdheid tot legesheffing niet op het oog kan hebben gehad.

4.10. Hetgeen onder 4.9 is overwogen neemt evenwel niet weg dat in het onderhavige geval, waarin tussen onderscheiden groepen van diensten sprake is van niet onaanzienlijke verschillen in kostendekkingspercentages en tevens van een absoluut en relatief hoog bedrag aan geheven leges, naar het oordeel van het Hof wel sprake is van willekeurige en onredelijke belastingheffing. De verschillen in kostendekking lopen blijkens het door de Ambtenaar overgelegde overzicht Kostendekkendheid Legesverordening 2001 uiteen van 12,12 percent tot 102,21 percent, zonder dat hiervoor een motivering, laat staan een dragende overweging is aangevoerd. Met belanghebbende is het Hof voorts van oordeel dat de hoogte van de legesheffing ad ƒ 201.502, niet in een redelijke verhouding staat tot de redelijkerwijs met de behandeling van de onderhavige vergunningaanvraag voor de gemeente gemoeide kosten. Weliswaar betreft de dienst waarvoor de leges zijn geheven het in behandeling nemen van een aanvraag voor een bouwvergunning voor een melkfabriek met een bouwsom van ƒ 14 miljoen, maar dat rechtvaardigt naar het oordeel van het Hof, zonder een onderbouwing die de Ambtenaar te dezen is schuldig gebleven, niet de heffing van leges tot een dermate hoog bedrag als waarvan hier sprake is. Anders dan de Ambtenaar stelt is van daadwerkelijke degressie in de tariefstelling in het onderhavige geval geen sprake. Afgezien van het feit dat ingevolge de onderdelen 5.2.3.1 en 5.2.3.2 van de Tarieventabel over de eerste ƒ 2.500 van de bouwsom een vast bedrag wordt geheven van ƒ 100, en over de rest van de bouwsom ƒ 7 per geheel of gedeeltelijk bedrag van ƒ 500, ofwel 1,4 percent, vertoont het tarief geen differentiatie. Ook is geen maximumbedrag of andere vorm van begrenzing van het te heffen bedrag opgenomen. Deze omstandigheid brengt het Hof tot het oordeel dat het in onderdeel 5.2.3.2 van de Tarieventabel opgenomen deel van het tarief ter zake van de onderhavige aanvraag, die betrekking heeft op een te bouwen melkfabriek met een bouwsom van ƒ 14 miljoen, verbindende kracht mist. Dat brengt met zich mee dat de onderhavige aanslag dient te worden verminderd met een bedrag van ƒ 195.965,00 tot een totaalbedrag van (ƒ 22,00 + ƒ 290,00 + ƒ 100 + ƒ 5.125,00 =) ƒ 5.537,00 (€ 2512,58).

4.12 De Ambtenaar heeft hiertegenover aangevoerd dat de gemeentelijke belastingen ingevolge het bepaalde in artikel 233 van de Gemeentewet kunnen worden geheven bij wege van aanslag, bij wege van voldoening op aangifte of op andere wijze, doch niet wij wege van afdracht op aangifte. In het onderhavige geval is sprake van heffing op andere wijze (dan bij wege van aanslag of voldoening op aangifte). Het onderhavige heffingssysteem is in artikel 6 van de Verordening nader uitgewerkt doordat is bepaald dat wordt geheven bij wege van een mondelinge dan wel een gedagtekende schriftelijke kennisgeving, waaronder mede wordt begrepen een stempelafdruk, zegel, nota of andere schriftuur. De Ambtenaar is van mening dat deze uitwerking niet als onduidelijk kan worden bestempeld en dat bovendien de belastingplichtigen bekend zijn met de wijze waarop de leges voor de onderscheiden groepen van diensten worden geheven. Hem heeft nooit eerder de klacht bereikt dat op dit punt enige onduidelijkheid zou bestaan.

4.13 Het Hof deelt met betrekking tot dit geschilpunt de visie van de Ambtenaar. Het is van oordeel dat, mede in het licht van de door de Ambtenaar verwoorde praktijkervaringen, er geen grond is voor het oordeel dat de wijze van heffing in artikel 6 van de Verordening onduidelijk is geregeld. De wijze van heffing is naar het oordeel van het Hof in het onderhavige artikel van de Verordening zodanig uitgewerkt, dat de belastingplichtigen niet in het ongewisse worden gelaten over de wijze waarop de belastingschuld wordt vastgesteld en bekend gemaakt. Het standpunt van belanghebbende dat de Verordening op dit punt niet zou verbinden dient dan ook te worden verworpen.

5. Proceskosten

Het Hof acht termen aanwezig de Inspecteur te veroordelen in de kosten die belanghebbende in verband met de behandeling van zijn beroep bij het Hof redelijkerwijs heeft moeten maken. Het Hof stelt deze kosten vast op 2 punten maal € 322 maal wegingsfactor 1,5 ofwel € 966.

6. Beslissing

Aldus gedaan te Arnhem op 8 februari 2006 door prof. mr. dr. J.A. Monsma, voorzitter, mr. J. Lamens, vice-president en mr. C.M. Ettema, raadsheer. De beslissing is op dezelfde datum in het openbaar uitgesproken in tegenwoordigheid van mr. A. Vellema als griffier.

(A. Vellema) (J.A. Monsma)

Afschriften zijn aangetekend per post verzonden op 20 februari 2006