Gerechtshof 's-Hertogenbosch, 14-12-2005, AV0082, 01/01951

BELASTINGKAMER

Nr. 01/01951

1.2. Belanghebbende is tegen die uitspraak in beroep gekomen bij het hof.

Ter zake van dit beroep heeft de griffier van belanghebbende een griffierecht geheven van ƒ 60,- (€ 27,23).

De Inspecteur heeft een verweerschrift ingediend.

1.5. Het onderzoek ter zitting heeft plaatsgehad op 16 oktober 2003 te 's-Hertogenbosch.

Aldaar zijn toen verschenen en gehoord gemachtigde van belanghebbende alsmede de Inspecteur.

1.9. Het hof heeft met toepassing van artikel 8:64 van de Awb het onderzoek ter zitting geschorst, teneinde partijen in de gelegenheid te stellen een compromis te sluiten.

Partijen hebben de griffier nadien laten weten, dat zij hierin niet zijn geslaagd.

1.10. Het nadere onderzoek ter zitting heeft plaatsgehad op 21 april 2004 te 's-Hertogenbosch. Aldaar zijn toen verschenen en gehoord gemachtigde van belanghebbende alsmede de Inspecteur

1.11. Belanghebbende heeft te dezer zitting een pleitnota voorgedragen en exemplaren daarvan overgelegd aan het hof en aan de wederpartij. Het hof rekent deze pleitnota tot de stukken van het geding.

1.14. Na de tweede zitting heeft het hof met toepassing van artikel 6:68 van de Awb het onderzoek heropend. Bij brief van 23 april heeft het hof de Inspecteur verzocht nadere inlichtingen te geven. Deze zijn verstrekt bij brieven van 9 september 2004 en van 20 september 2004. Beide brieven bevatten elk een bijlage.

Het hof rekent deze brieven met bijlagen tot de gedingstukken.

2.2 Belanghebbende is lid van een door de Pauselijke Raad voor de Leken erkende lekenorde (hierna: Focolarebeweging). De Focolarebeweging in Nederland bestaat uit een zestal lokale leefgemeenschappen van elk drie tot vijf personen, in één waarvan belanghebbende leeft.

De leden van de Focolarebeweging, focolarini en focolarine genaamd, dienen te leven volgens de statuten van de beweging en het reglement van de sectie waarvan het lid deel uitmaakt (de beweging kent een mannelijke en een vrouwelijke sectie). De leden die in een leefgemeenschap leven - er zijn ook gehuwde leden, die in hun gezin wonen - streven ingevolge het reglement in materieel opzicht naar een volledige gemeenschap van geld en goederen. Daartoe brengen zij alle vruchten van hun werk en van wat zij verder nog ontvangen in de gemeenschap. Zij mogen slechts behouden hetgeen voor henzelf nodig is. Zij genieten onderdak en levensonderhoud, en verzorging in geval van ziekte.

Na een voorbereidingsperiode van twee jaar en een proefperiode van drie jaar volgt een periode van vijf tot acht jaar waarin het (aspirant-)lid een tijdelijke, steeds te vernieuwen, gelofte van kuisheid, armoede en gehoorzaamheid dient af te leggen. In deze periode behoudt betrokkene de eigendom van zijn goederen, maar dient hij het beheer ervan over te laten aan daartoe geschikte en bevoegde personen. De vrucht van zijn arbeid dient hij echter ten goede te laten komen aan de gemeenschap van goederen van de leefgemeenschap waarin hij leeft. Eerst na de periode van tijdelijke geloften kan de betrokkene als volwaardig lid worden toegelaten door het afleggen van de eeuwigdurende gelofte van armoede. Alsdan verliest het lid de individuele eigendom van al zijn goederen, niet slechts van zijn inkomsten, maar ook van zijn vermogen. Indien een lid uittreedt, heeft hij geen recht op teruggave van hetgeen hij heeft ingebracht.

2.5. Belanghebbendes loon uit twee dienstbetrekkingen bedroeg in het jaar 1997, na aftrek van beroeps- en reiskosten, ƒ 60.288,-. Belanghebbende had naast deze looninkomsten geen andere inkomsten.

In het onderhavige jaar maakte de werkgever van belanghebbende het maandsalaris na inhouding van loonheffing steeds over naar haar bankrekening, waarna belanghebbende het vrijwel geheel overmaakte aan de stichting of in contanten inbracht in de [focolare te Y].

Haar netto inkomsten in 1997 bedroegen ƒ 59.712,60 (inclusief een belastingteruggaaf over 1996 van ƒ 13.938,-). Daarvan maakte belanghebbende per bank over ƒ 23.004,- en per kas ƒ 16.894,-; in totaal stond belanghebbende een bedrag van ƒ 39.898,- af aan de stichting.

De leefgemeenschap in Y genoot een inbreng van ƒ 19.814,- en de aan haar toe te rekenen uitgaven van die gemeenschap bedroegen ƒ 12.164,- hetgeen een bevoordeling inhield van ƒ 7.650,-.

Ik wil een principiële uitspraak en neem bij winst derhalve genoegen met een proceskostenvergoeding volgens het puntenstelsel en een schadevergoeding van ? 1,-.

Ik ga er mee akkoord dat het hof alleen in de zaak 1997 een uitspraak doet wanneer de Inspecteur de nadere aanhangige zaken dan overeenkomstig zal behandelen.

Ik bevestig dat het hoofdgeschil kan worden beperkt tot de vragen of:

- belanghebbende te dezen rechtens te beschermen vertrouwen ontleent aan het beleid zoals dat door de Staatssecretaris is neergelegd en publiek gemaakt in Infobulletin 88/501, V-N 1988/2396, punt 19;

- belanghebbende ten onrechte wordt gediscrimineerd wanneer zij te dezen op toepassing van dat beleid geen aanspraak kan maken;

- in strijd is gehandeld met het zorgvuldigheidsbeginsel en, zo ja, wat de gevolgen daarvan zijn in deze procedure;

- het inkomen, voorzover het onder de eeuwigdurende gelofte is afgestaan, nog wel kan worden geacht te zijn genoten;

- gezien de hoogte van de bijdrage van belanghebbende, in redelijkheid nog wel kan worden gezegd dat die bijdrage deel uitmaakt van een geheel van rechten en plichten die voortdurend tegenover elkaar staan.

In 2001 is de wet gewijzigd en is het geen bezwaar meer wanneer lijfrenten een onderdeel vormen van voortdurend tegenover elkaar staande rechten en plichten uit hoofde van een lidmaatschap.

Ik zeg toe dat ik alle openstaande aanslagen van belanghebbende, en ook de andere hier aanhangige zaken van focolarini zal afhandelen overeenkomstig de uitspraak in deze zaak over 1997.

3.3. Belanghebbende concludeert tot gegrondverklaring van het beroep, vernietiging van de bestreden uitspraak en vermindering van de aanslag tot een naar een belastbaar inkomen van ƒ 31.577,- of zoveel hoger als het hof in goede justitie zal bepalen.

De Inspecteur concludeert tot ongegrondverklaring van het beroep.

"[...]

3.7. Bij de beoordeling van dit middel wordt het volgende vooropgesteld. Het toetreden tot een kloostergemeenschap of een leefgemeenschap als de Focolarebeweging, die blijkens 's Hofs in cassatie onbestreden feitelijke vaststellingen niet wezenlijk van een kloostergemeenschap verschilt, en het voortdurende lidmaatschap daarvan heeft tot gevolg dat tussen de toegetredene en die gemeenschap een uit de gehele opzet van die gemeenschap voortvloeiend geheel van bij voortduring tegenover elkaar staande rechten en verplichtingen ontstaat. Daartoe behoren onder meer de verplichting tot het verstrekken van onderdak, levensonderhoud en verzorging in geval van ziekte door de gemeenschap en, op grond van de geloften van armoede, die tot afstand van hun inkomsten door de leden van de gemeenschap.

3.8. Tegen deze achtergrond geven de in 3.5 vermelde oordelen van het Hof dat de onderhavige uitkering van f 10 000 deel uitmaakt van hetgeen belanghebbende aan de Focolarebeweging verstrekt ter voldoening aan zijn verplichting tot afstand van zijn arbeidsinkomsten en dat die verplichting behoort tot een geheel van rechten en verplichtingen als hiervoor in 3.7 bedoeld, geen blijk van een onjuiste rechtsopvatting. Bij de hier besproken oordelen is het Hof terecht ervan uitgegaan dat - anders dan het eerste middel tot uitgangspunt neemt - niet van belang is of de bij voortduring tegenover elkaar staande verplichtingen al dan niet civielrechtelijk afdwingbaar zijn. Voor het overige berusten deze oordelen op de aan het Hof voorbehouden uitleg van de statuten van de Focolarebeweging, het reglement van de sectie waarvan belanghebbende deel uitmaakt en de door hem afgelegde geloften.

3.9. Aan deze oordelen heeft het Hof terecht de gevolgtrekking verbonden dat de uitkering van f 10 000 niet kan worden beschouwd als een termijn van een periodieke uitkering en derhalve evenmin als een gift in de vorm van termijnen van lijfrenten als bedoeld in artikel 47, lid 1, letter a, van de Wet (vgl. HR 19 december 1956, nr. 12 979, BNB 1957/46). Aan de vervolgens in overeenstemming met het evenvermelde arrest van de Hoge Raad te beantwoorden vraag of dan de uitkering in het jaar waarin deze voldaan wordt onder de 'overige giften' in de zin van artikel 47, lid 1, letter b, van de Wet, kan worden gerangschikt, behoefde het Hof in het onderhavige geval niet toe te komen, omdat terzake reeds tot het naar het derde lid van dat artikel berekende maximum aftrek was toegestaan.

3.10. Voorzover het vierde middel berust op andere rechtsopvattingen, faalt het op grond van het vorenstaande. Het faalt ook voor het overige. Anders dan in het middel wordt betoogd, heeft het Hof niet miskend dat artikel 47, lid 4, van de Wet ook van toepassing is op giften in de vorm van lijfrenten. Het is echter aan toepassing daarvan niet toegekomen, omdat het - blijkens het vorenstaande terecht - heeft geoordeeld dat van een periodieke uitkering geen sprake is, omdat de betaling van f 10 000 aan de Stichting deel uitmaakt van een geheel van rechten en verplichtingen als hiervoor bedoeld. Op dit laatste stuiten eveneens af de verwijten dat het Hof naar het verkeerde moment heeft beoordeeld of sprake was van vrijgevigheid en heeft miskend dat ook een min of meer verplichte bijdrage een gift, ook in de vorm van termijnen van lijfrenten, kan opleveren.

3.11. Voorzover middel IV en in aansluiting daarop middel V betogen dat het Hof ten onrechte heeft nagelaten te onderzoeken welke totale geldswaarde kan worden toegekend aan de aanspraken die belanghebbende jegens de Focolarebeweging heeft, falen zij eveneens. Voor een dergelijk onderzoek bestond geen aanleiding, nu naar 's Hofs oordeel de uitkering van f 10 000 deel uitmaakte van een geheel van rechten en verplichtingen waarbij belanghebbende op grond van de gelofte van armoede zijn arbeidsinkomsten aan de Focolarebeweging diende af te staan. Het Hof heeft tevens in overweging 4.7 op grond van zijn uitleg

van de statuten en het reglement geoordeeld dat hetgeen belanghebbende afdraagt, naar zijn aard voortdurend en onsplitsbaar staat tegenover hetgeen hij van de Focolarebeweging ontvangt. Daarmee heeft het Hof zonder blijk te geven van een onjuiste rechtsopvatting de stelling verworpen dat een deel van hetgeen belanghebbende afdraagt, namelijk het deel dat uitgaat boven de waarde van de aan hem toekomende rechten, geen deel uit zou maken van het bedoelde geheel van rechten en verplichtingen. Het Hof heeft onder deze omstandigheden terecht niet van belang geacht of de tegenover de afstand van belanghebbendes volledige (arbeids)inkomsten staande prestaties van de beweging meer of minder geldswaarde vertegenwoordigen dan de afgestane inkomsten. Dit zou wel van belang kunnen zijn bij de beantwoording van de in de tweede volzin van overweging 3.9 hiervóór bedoelde vraag, die in dit geval echter, zoals daar werd overwogen, niet aan de orde is. Middel V faalt derhalve ook voor het overige.".

4.2. Met toestemming van partijen gaat het hof hierna uit van de statuten van de Focolarebeweging, van het reglement van de sectie waarvan belanghebbende deel uitmaakt, van de door haar afgelegde geloften en van de vereenzelviging van de Stichting, zoals die in de onder 4.1 bedoelde procedure zijn komen vast te staan.

Het hof is vervolgens opnieuw en op dezelfde gronden als in zijn uitspraak die heeft geleid tot het in 4.1 genoemde arrest van oordeel dat de onderhavige uitkering van ƒ 23.000 deel uitmaakt van hetgeen belanghebbende aan de Focolarebeweging verstrekt ter voldoening aan haar verplichting tot afstand van haar arbeidsinkomsten en dat die verplichting behoort tot een geheel van rechten en verplichtingen als hiervoor door de Hoge Raad in rechtsoverweging 3.7 is bedoeld.

"Enkele kerkgenootschappen hebben zich onlangs tot mij gewend met de vraag of het mogelijk is om de bijdragen, welke jaarlijks door hun leden worden betaald, te doen geschieden in de vorm van termijnen van lijfrente als bedoeld in art. 47, lid 1, letter a IB '64. In het vierde lid van art. 47 worden als giften aangemerkt bevoordelingen uit vrijgevigheid en niet-verplichte bijdragen (v.z.v. aan deze bevoordelingen en bijdragen geen op geld waardeerbare aanspraak wordt ontleend) en kerkelijke belastingen.

Deze bepaling leidt, in samenhang met het bepaalde in lid 1, letter a van art. 47, naar mijn oordeel tot de conclusie dat bijdragen met een min of meer moreel verplicht karakter (zoals kerkelijke belasting), kunnen worden omgezet in als giften aan te merken lijfrentetermijnen. Ik heb de bedoelde kerkgenootschappen dan ook in positieve zin geantwoord.

Voorts merk ik nog op dat ik aan de Voorzitter van de Eerste Kamer der Staten-Generaal heb medegedeeld dat ik, zodra de gelegenheid zich voordoet, zal bevorderen dat een voorstel tot wijziging van art. 47 bij de Tweede Kamer der Staten-Generaal wordt ingediend.

De strekking van dat voorstel zal zijn de wettekst zodanig aan te passen dat, overeenkomstig de huidige praktijk, giften aan genootschappen op levensbeschouwelijke grondslag op dezelfde voet aftrekbaar zijn als giften aan kerken.

Mede in verband daarmee ontmoet het bij mij geen bezwaar om termijnen van lijfrente aan genootschappen op levensbeschouwelijke grondslag op dezelfde voet in aftrek toe te laten mits aan de overige in art. 47 bedoelde voorwaarden is voldaan.

De aanschr. van 14-04-1955, nr. 88 (IB '65-172) heeft, gelet op het vorenstaande, vanaf het belastingjaar 1984 haar belang verloren.

Bedoelde aanschr., welke overigens reeds bij aanschr. van 24-09-1985 uit het boekwerk werd gezuiverd, wordt bij deze uitdrukkelijk ingetrokken.".

4.3.2. Belanghebbende heeft naar het oordeel van het hof echter onvoldoende aannemelijk gemaakt dat de in 4.3.1 bedoelde uitlating van de Staatssecretaris bij haar rechtens te beschermen vertrouwen heeft gewekt. Naar het oordeel van het hof is belanghebbende geen moment verder gekomen dan hoop en vooral ook de overtuiging dat het niet juist zou zijn als dit beleid niet tevens zou worden uitgebreid tot haar geval. Helemaal vertrouwd heeft belanghebbende het naar het oordeel van het hof echter nooit. Zij moet, samen met haar deskundige begeleiders, naar het oordeel van het hof sterk getwijfeld hebben over de vraag of, en zo ja, in hoeverre, dit beleid wel op deze zaak kan worden toegepast.

Vaststaat dat belanghebbende zich pas in 1996 heeft verplicht tegenover de stichting. Ruim voordien (bij de Wet van 21 mei 1991, Stb. 263) is artikel 47 van de Wet IB zodanig gewijzigd dat de door belanghebbende bedoelde uitlating van de Staatssecretaris niet meer kan worden begrepen in de door haar nu voorgestane zin. Ook om deze reden faalt belanghebbendes beroep op opgewekt vertrouwen.

Het hof laat hierbij in het midden het antwoord op de vraag of, en zo ja, tot welk bedrag, belanghebbende de onderhavige lijfrentetermijn in natura heeft voldaan.

Ook met betrekking tot deze grief faalt, naar het oordeel van het hof, belanghebbendes beroep op opgewekt vertrouwen.

4.4. Belanghebbende doet verder een beroep op het gelijkheidsbeginsel.

Dit betreft in de eerste plaats haar stelling dat de onderhavige lijfrentetermijn dezelfde behandeling ten deel dient te vallen als een lijfrentetermijn die betaald wordt aan instellingen als de vereniging B, Afdeling C, de vereniging D en de stichting E, en in de vorm van lijfrentetermijnen betaalde kerkbijdragen. Het hof is, gelet op de aard en omvang van de onderhavige lijfrentetermijn, met de Inspecteur van oordeel dat sprake is van ongelijke gevallen, zodat deze grief geen doel treft.

In de tweede plaats stelt belanghebbende dat de focolarini en focolarine in Nederland ongelijk behandeld worden in die zin dat bij een aantal de lijfrentetermijn wel in aftrek is gebracht. Met betrekking tot dit punt is tussen partijen uitsluitend in geschil de vraag of de zogenoemde meerderheidsregel van toepassing is. Belanghebbende stelt daarbij dat voor de toepassing van die meerderheidsregel de aantallen gevallen landelijk bezien moeten worden, aangezien er voor de rijksbelastingdienst een noodzaak tot landelijk, althans eenheidsoverstijgend beleid bestond. De Inspecteur heeft naar het oordeel van het hof voldoende gemotiveerd betwist dat zowel landelijk als binnen zijn ambtsgebied in een meerderheid van de gevallen aftrek is verleend. De bewijslast voor de juistheid van haar stelling rust op belanghebbende. Naar het oordeel van het hof maakt belanghebbende, mede gelet op de in 4.1 genoemde (in 1997 voor dit hof reeds lopende) procedure, evenmin die noodzaak tot landelijk beleid aannemelijk. Belanghebbende heeft voor dat geval ter zitting overigens al toegegeven dat zij geen beroep kan doen op het gelijkheidsbeginsel.

4.5. Schendingen van het zorgvuldigheidsbeginsel leiden niet tot vernietiging van de aanslag. Dat is belanghebbende bekend.

Het oordeel van belanghebbende dat die wel kunnen leiden tot een sanctie in de vorm van een verschuiving of omkering van de bewijslast vindt naar het oordeel van het hof geen steun in het recht. Die schendingen kunnen wel leiden tot een hogere tegemoetkoming in de proceskosten of tot een schadevergoeding.

4.6. Belanghebbendes stelling dat zij na haar gelofte van armoede fiscaal niet meer de door haar verdiende inkomsten kon genieten, vindt geen steun in het recht.

Het is in het stelsel der wet niet mogelijk aan belastingheffing te ontkomen enkel door afstand te doen van looninkomsten, alvorens zij genoten worden (Hoge Raad 3 april 1968, nr. 15 845, BNB 1968/133).

4.7. Naar het oordeel van het hof stelt belanghebbende tevergeefs dat de hoogte van de bijdrage van belanghebbende verhindert dat in redelijkheid nog kan worden gezegd dat de bijdrage deel uitmaakt van een geheel van rechten en plichten die voortdurend tegenover elkaar staan. Ook het deel dat eventueel uitgaat boven de mogelijke waarde van de aan haar toekomende rechten staat, naar het oordeel van het hof, immers ook in het geval van belanghebbende naar zijn aard voortdurend en onsplitsbaar tegenover hetgeen zij van de Focolarebeweging ontvangt. Voor dit eventuele "overschot" is naar het oordeel van het hof evenmin aftrek mogelijk als overige gift als bedoeld in artikel 47, eerste lid, aanhef en onderdeel b, van de Wet IB, aangezien belanghebbende blijkens de vaststaande feiten reeds de maximale aftrek van 10% of ƒ 6.029,- van het niet in geschil zijnde onzuiver inkomen van ƒ 60.288,- heeft genoten.

De feitelijke vraag naar de aanwezigheid van een "overschot" behoeft naar het oordeel van het hof niet te worden beantwoord.

Aldus gedaan door P.J.M. Bongaarts, voorzitter, J.W. van der Voort, S. van Thiel, en voor wat betreft de beslissing in tegenwoordigheid van P.J.A.M. van Sleuwen, griffier, in het openbaar uitgesproken op:

14 december 2005

Tegen deze uitspraak kan binnen zes weken na de verzenddatum beroep in cassatie worden ingesteld bij de Hoge Raad der Nederlanden (belastingkamer), Postbus 20303, 2500 EH Den Haag. Daarbij moet het volgende in acht worden genomen:

1. bij het beroepschrift wordt een afschrift van deze uitspraak overgelegd.

2. het beroepschrift moet ondertekend zijn en ten minste het volgende vermelden:

a. de naam en het adres van de indiener;

b. een dagtekening;

c. een omschrijving van de uitspraak waartegen het beroep in

cassatie is gericht;

d. de gronden van het beroep in cassatie.

Voor het instellen van beroep in cassatie is griffierecht verschuldigd.

Na het instellen van beroep ontvangt de indiener een nota griffierecht van de griffier van de Hoge Raad.