Hoge Raad, 20-12-1985, AC9158 AG5165, 12627

Hoge Raad der Nederlanden

Arrest

in de zaak van:

[eiser],

wonende te [woonplaats],

EISER tot cassatie,

advocaat: Mr. R.F. Foortse,

t e g e n

Iran-United States Claims Tribunal,

gevestigd te 'sGravenhage,

VERWEERDER in cassatie,

advocaat: Mr. F.N. Meijer.

Op 20 oktober 1982 heeft eiser tot cassatie — verder te noemen [eiser] — zich gewend tot de Kantonrechter te 's-Gravenhage. Hij stelde in dienst te zijn van verweerder in cassatie — verder ook wel aan te duiden als het Tribunaal — en op 20 september 1982 op staande voet te zijn ontslagen. Verder stellende dat dit ontslag nietig is, verzocht [eiser] het Tribunaal te veroordelen, kort gezegd, tot doorbetaling van zijn loon ad ƒ. 700,-- netto per week met ingang van 1 oktober 1982 tot aan de dag der rechtsgeldige beëindiging van de arbeidsovereenkomst.

Nadat het Tribunaal in rechte was verschenen uitsluitend om met een beroep op immuniteit van jurisdictie de rechtsmacht van de Kantonrechter te betwisten, heeft de Kantonrechter bij tussenvonnis van 8 juni 1983 zich bevoegd verklaard van de vorderingen tegen het Tribunaal kennis te nemen en een comparitie van partijen bevolen voor het geven van inlichtingen en het beproeven van een schikking.

Tegen dit tussenvonnis heeft het Tribunaal hoger beroep ingesteld bij de Rechtbank te 's-Gravenhage.

Bij vonnis van 9 juli 1984 heeft de Rechtbank het bestreden vonnis van de Kantonrechter vernietigd en de Nederlandse rechter onbevoegd verklaard kennis te nemen van de door [eiser] ingestelde vorderingen.

Het tussenvonnis van de Kantonrechter alsmede het vonnis van de Rechtbank zijn aan dit arrest gehecht.

Tegen het vonnis van de Rechtbank heeft [eiser] beroep in cassatie ingesteld. De cassatiedagvaarding is aan dit arrest gehecht en maakt daarvan deel uit.

Het Tribunaal heeft geconcludeerd tot verwerping van het beroep.

De zaak is voor partijen bepleit door hun advocaten.

De conclusie van de Advocaat-Generaal Franx strekt tot verwerping van het beroep.

3.2 Blijkens het in 3.1 onder (3), (5) en (8) overwogene in verbinding met het bepaalde in art. 125b, eerste lid, Rv is de Kantonrechter te 's-Gravenhage bevoegd kennis te nemen van de vordering betrekkelijk tot een arbeidsovereenkomst, welke [eiser] blijkens de stellingen van zijn inleidend rekest te dezen tegen het Tribunaal heeft ingesteld. Daarmede staat, nu te dezer zake specifieke bepalingen betreffende de rechtsmacht van de Nederlandse rechter ontbreken, tevens vast dat die rechter te dezen in beginsel rechtsmacht heeft. Het middel stelt in verband met art. 13a Wet AB derhalve de vraag aan de orde of de Rechtbank op goede gronden heeft geoordeeld dat het Tribunaal zich terecht heeft beroepen op een in het volkenrecht erkende uitzondering welke die rechtsmacht te dezen beperkt.

3.3.1 Voorop moet worden gesteld dat hier aldus niet aan de orde is — ook niet indirect — de vraag in welke gevallen soevereine staten zich kunnen beroepen op het privilege van immuniteit van jurisdictie. Hier gaat het immers om de vraag of, en zo ja in welke gevallen een internationale organisatie, zoals het onderhavige Tribunaal, zich op dat privilege kan beroepen. Bij de beantwoording van deze laatste vraag spelen niet noodzakelijk dezelfde factoren een rol als bij eerstgenoemde.

3.3.2 De vraag of, en zo ja in welke gevallen aan een internationale organisatie beroep moet worden toegekend op het privilege van immuniteit van jurisdictie is vooral van belang met het oog op — en speelt in deze procedure uitsluitend in verband met — de rechtsmacht van de rechter van het gastheerland. Beantwoording van deze vraag vergt in beginsel afweging van twee, ieder voor zich zwaarwegende, maar tegenstrijdige belangen: enerzijds het belang dat de internationale organisatie er bij heeft dat onder alle omstandigheden een onafhankelijke en ongehinderde vervulling van haar taken is gewaarborgd; anderzijds het belang dat haar wederpartij er bij heeft dat haar geschil met de internationale organisatie door een onafhankelijke en onpartijdige rechterlijke instantie wordt behandeld en beslist.

3.3.3 In de verdragen waarin voorrechten en immuniteiten aan internationale organisaties worden toegekend — verdragen die met name plegen te worden gesloten met de gastheerstaat — leidt afweging van de onder 3.3.2 genoemde belangen heden ten dage veelal ertoe dat aan de internationale organisatie, optredend binnen de grenzen van haar taakuitoefening, in beginsel het privilege van immuniteit van jurisdictie wordt toegekend, dat op dit beginsel een uitzondering wordt gemaakt voor bepaalde vormen van buiten-contractuele aansprakelijkheid (met name voor aansprakelijkheid voor schade door motorrijtuigen) en dat aan de internationale organisatie de verplichting wordt opgelegd in contracten in beginsel te voorzien in arbitrage.

3.3.4 Aangenomen moet worden dat ook bij gebreke van een verdrag als onder 3.3.3 bedoeld uit het ongeschreven volkenrecht voortvloeit dat een internationale organisatie, ten minste in de staat op welks grondgebied die organisatie met instemming van de regering van die staat is gevestigd, gerechtigd is tot het privilege van immuniteit van jurisdictie op dezelfde voet als zulks in de hiervoor bedoelde verdragen pleegt te worden geregeld.

Dat betekent dat volgens huidig ongeschreven volkenrecht een internationale organisatie in beginsel niet is onderworpen aan de rechtsmacht van de rechter van de gastheerstaat ter zake van alle geschillen welke onmiddellijk verband houden met de vervulling van de aan die organisatie opgedragen taken. In hoeverre op dit beginsel uitzonderingen moeten worden gemaakt, kan — naar zal blijken uit hetgeen onder 3.3.5 en 3.3.6 zal worden overwogen — thans in het midden worden gelaten.

3.3.5 Tot de geschillen welke onmiddellijk verband houden met de vervulling van de taken van de internationale organisatie, behoren in elk geval die arbeidsgeschillen welke kunnen rijzen tussen de organisatie en diegenen die in haar dienst bij het vervullen van die taken een essentiële rol spelen. In de regel zullen de tussen de internationale organisatie en zulke medewerkers geldende, al dan niet contractuele regelen (zoals Staff Regulations) dan ook voorzien in een bijzondere rechtsgang — hetzij binnen, hetzij buiten de organisatie — voor dergelijke aan de rechtsmacht van het gastheerland onttrokken geschillen over de arbeidsverhouding. Dat geldt blijkens het in 3.1 onder (6) overwogene ook voor wat betreft het Tribunaal, dat naar het voorbeeld van hetgeen in andere internationale organisaties geldt optreedt als ‘’ambtenarengerecht’’ voor de aan zijn griffie verbonden personeelsleden.

3.3.6 Uit hetgeen in 3.1 onder (8) is overwogen volgt dat [eiser] behoort of heeft behoord tot die medewerkers van het Tribunaal die bij het vervullen van de aan het Tribunaal opgedragen taken een essentiële rol spelen. Dat blijkt ook wel daaruit dat het Tribunaal aan [eiser], wiens overeenkomst met het Tribunaal klaarblijkelijk tot stand is gekomen in de periode kort nadat deze internationale organisatie in het leven was geroepen, nadat het Tribunaal gelegenheid had gekregen zijn interne diensten op te bouwen en te structureren, een schriftelijk contract heeft aangeboden waarin een bijzondere rechtsgang als onder 3.3.5 bedoeld — beroep op het Tribunaal — was voorzien. Dat [eiser] dit contract niet heeft ondertekend en evenmin gebruik heeft gemaakt van de, volgens hetgeen het Tribunaal bij pleidooi voor de Hoge Raad heeft doen betogen, niettemin voor hem openstaande mogelijkheid die rechtsgang te volgen, kan niet afdoen aan de uit het vorenoverwogene voortvloeiende slotsom dat het Tribunaal ter zake van het onderhavige geschil niet aan de rechtsmacht van de Nederlandse rechter is onderworpen.

Derhalve heeft de Rechtbank, wat er zij van de door haar gebezigde argumenten, de onder 3.2 bedoelde vraag terecht bevestigend beantwoord. Het middel stuit daarop in al zijn onderdelen af.

De Hoge Raad:

verwerpt het beroep;

veroordeelt [eiser] in de kosten van het geding in cassatie, tot op deze uitspraak aan de zijde van het Tribunaal begroot op ƒ. 456,30 aan verschotten en ƒ. 1.700,-- voor salaris.

Dit arrest is gewezen door de vice-president Ras als voorzitter en de raadsheren Royer, Martens, Hermans en Boekman, en in het openbaar uitgesproken door de vice-president Ras op 20 december 1985.