Hoge Raad, 22-05-1990, ZC8531, 86.679

Hoge Raad der Nederlanden

Arrest

op het beroep in cassatie tegen een arrest van het Gerechtshof te 's-Hertogenbosch van 5 januari 1989, alsmede tegen alle op de terechtzitting van dit Hof gegeven beslissingen in de strafzaak tegen:

[verdachte] , geboren te [geboorteplaats] op [geboortedatum] 1924, wonende te [woonplaats].

Het beroep is ingesteld door de verdachte. Namens deze heeft Mr. G. Spong, advocaat te 's-Gravenhage, het volgende middel van cassatie voorgesteld:

Het recht is geschonden en/of er zijn vormen verzuimd waarvan niet naleving nietigheid medebrengt.

In het bijzonder zijn de artt. 359, 415 Sv. jo. 321 Sr. geschonden op grond van het volgende:

dat verdachte het op zijn rekening bij van Lanschot ontvangen girale geld zich niet heeft toegeëigend in de zin van artikel 321 van het Wetboek van Strafrecht;

dat namelijk het geld van de rekening opnemen en te eigen nutte gebruiken, zoals verdachte heeft gedaan, op zich niet voldoende is om toeëigening te mogen aannemen;

dat, of er in dat geval van toeëigening kan worden gesproken, afhangt van de vermogenstoestand van de rekeninghouder;

dat zolang de debiteur solvabel is hij aan de rechthebbende het verschuldigde bedrag kan betalen en bij vrije beschikking over het ontvangen geld niet gesproken kan worden van toeëigening;

dat verdachte in de tenlastegelegde periode solvabel was;

dat verdachte - blijkens de door hem afgelegde verklaringen - niet de kennelijke wil heeft gehad om het ontvangen geld in het geheel niet aan [betrokkene 1] uit te betalen en dat de nalatigheid van verdachte om het geld tijdig aan [betrokkene 1] uit te betalen niet als toeëigening kan en mag worden opgevat;

dat naar 's-hofs oordeel - anders dan de raadsman heeft betoogd - verdachte het op zijn rekening bij van Lanschot ten behoeve van [betrokkene 1] ontvangen geldbedrag zich heeft toegeëigend in de zin van artikel 321 van het Wetboek van Strafrecht; dat het hof tot dat oordeel is gekomen op grond van het navolgende:

4.1. Ten laste van de verdachte is bewezenverklaard dat hij:

in de gemeente 's-Hertogenbosch in het tijdvak 1 oktober 1983 tot 20 februari 1986 opzettelijk zich een hoeveelheid geld, in totaal belopende een bedrag van f 375.000, -- , welk geld toebehoorde aan een ander dan aan hem, verdachte, en welk geld hij, verdachte, had ontvangen van Delta Lloyd schadeverzekering N.V. in zijn hoedanigheid van advocaat van [betrokkene 1] ter uitbetaling aan deze en welke hoeveelheid geld hij aldus uit hoofde van zijn beroep onder zich had, wederrechtelijk heeft toegeëigend.

4.2. Deze bewezenverklaring steunt op de volgende bewijsmiddelen:

1) De verklaring van verdachte, afgelegd ter terechtzitting van het Hof van 27 oktober 1988, zakelijk weergegeven inhoudende:

In 1983 behartigde ik de belangen van [betrokkene 1]. Genoemde [betrokkene 1] is in mei 1981 betrokken geweest bij een auto-ongeval in Vught, waardoor hij zeer ernstig werd gewond. Uiteindelijk heeft Delta Lloyd Schadeverzekering N.V. te Amsterdam, de verzekeraar van de bestuurster van de personenauto, welke eveneens bij bedoeld ongeval betrokken was, zich bij dading verplicht ten titel van schadevergoeding een totaalbedrag van f 465.000, - uit te betalen aan [betrokkene 1] voornoemd.

Medio oktober 1983 heeft Delta Lloyd een gedeelte van het schadebedrag, te weten f 375.000,-, overgemaakt op mijn rekeningnummer […] bij Van Lanschot Bankiers te 's-Hertogenbosch.

In die tijd stond op mijn kantoorrekening een bedrag van minstens f 300.000,- als te vorderen op de bank, terwijl op mijn financieringsrekening een schuld van ongeveer ƒ 500.000,- stond. Over die schuld op mijn financieringsrekening moest ik 16 % rente betalen. Over het bedrag dat op mijn kantoorrekening stond kreeg ik 1% rente.

Ik liet het schadebedrag op mijn financieringsrekening storten om op die manier niet zo'n bedrag aan rente te hoeven betalen.

Ik heb [betrokkene 1] niet medegedeeld dat ik het schadebedrag van Delta Lloyd had ontvangen.

De akte van dading is door [betrokkene 1], die toen meerderjarig was, ondertekend en toen ik het schadebedrag, te weten f 375.000,-, op genoemde rekening had ontvangen, had ik dat geldbedrag ter uitbetaling aan [betrokkene 1] onder mij.

Ik heb dat geldbedrag, dat ik ten behoeve van [betrokkene 1] had ontvangen, niet meteen doorbetaald, omdat ik bang was dat ik anders met liquiditeitsmoeilijkheden ten opzichte van anderen zou komen te zitten.

Vóórdat een bedrag van f 375.000,- door Delta Lloyd op mijn rekeningnummer […] bij Van Lanschot Bankiers te 's-Hertogenbosch werd overgemaakt in oktober 1983, had ik van Delta Lloyd reeds twee maal een voorschot op het uit te keren bedrag ontvangen en wel een maal een bedrag van f 10.000,- en een maal een bedrag van £ 80.000, -.

2) De verklaring van verdachte, afgelegd ter terechtzitting van het Hof van 22 december 1988, zakelijk weergegeven inhoudende:

Op 20 februari 1986 had ik het bedrag ad f 375.000,=, dat ik in oktober 1983 ter afdracht aan [betrokkene 1] had ontvangen, nog niet aan deze afgedragen.

3) Een brief van 3 februari 1982 van de advocaat [verdachte] (verdachte) aan Delta Lloyd Schadeverzekering N.V. te Amsterdam, als bijlage 4 gevoegd bij het ambtsedig proces-verbaal, nummer 6030-119/86/Bo/Ga, opgemaakt door [verbalisant 1] en [verbalisant 2], beiden bijzondere ambtenaren van rijkspolitie, toegevoegd aan het Parket van de Procureur- Generaal, fungerend Directeur van Politie te 's-Hertogenbosch, d.d. 20 februari 1986, onder meer inhoudende -zakelijk weergegeven -:

-als mededeling van [verdachte] (verdachte):

[betrokkene 2], wonende te [woonplaats] aan de [a-straat 1] verzocht mij in zijn hoedanigheid van vader van de minderjarige [betrokkene 1], geboren te [geboorteplaats] op [geboortedatum] 1962 de belangen van deze minderjarige te behartigen met betrekking tot het ongeval hem op 20 mei 1981 te circa 20.00 uur op de Rijksweg N 64 onder de gemeente Vught overkomen.

4) Een akte van dading van 15 oktober 1983, getroffen tussen [betrokkene 1] te [woonplaats] en Delta Lloyd Schadeverzekering N.V. te Amsterdam, als bijlage gevoegd bij bijlage 7 van het ambtsedig proces-verbaal, nummer 6030-119/86/Bo/Ga, voormeld, onder meer inhoudende -zakelijk weergegeven -:

De Ondergetekenden:

[betrokkene 1] , geboren te [geboorteplaats] op [geboortedatum] 1962, wonende te [woonplaats] aan de [a-straat 1].

Nader te noemen:

[betrokkene 1] Partij ter ene zijde

EN:

De Naamloze Vennootschap Delta Lloyd Schadeverzekering N.V., gevestigd te Amsterdam en kantoorhoudende aldaar aan de Spaklerweg 4.

Nader te noemen: Delta Lloyd

Partij ter andere zijde.

In aanmerking nemende:

dat op woensdag twintig mei 1900 een en tachtig omstreeks 20.00 uur op de voor het openbaar verkeer openstaande weg, de Rijksweg N 64 onder de gemeente Vught een aanrijding heeft plaats gehad, waarbij waren betrokken enerzijds [betrokkene 1] als voetganger en anderzijds een personenauto bestuurd door [betrokkene 3], echtgenote van [betrokkene 4], wonende te [woonplaats] en tegen wettelijke aansprakelijkheid verzekerd bij Delta Lloyd (ref: CBO/372354/08 [betrokkene 4]) .

Verklaren te zijn overeengekomen als volgt:

Delta Lloyd betaalt aan [betrokkene 1] in het kader van een algehele regeling van de vorderingen van [betrokkene 1] uit hoofde van de in de considerans van deze overeenkomst genoemde aanrijding bij wijze van dading in totaal een bedrag van f 465.000,- (vierhonderdvijfenzestig duizend gulden).

5) Een fotocopie van een boekingsstuk van Delta Lloyd Schadeverzekering N.V. van 14.10.1983, als bijlage 5 gevoegd bij het ambtsedig proces-verbaal, nummer 6030- 119/86/Bo/Ga, voormeld, onder meer inhoudende -zakelijk weergegeven -:

Gelieve telefonisch over te maken op de rekening bij Van Lanschot Bankiers te Den Bosch, rekeningnummer […], ten name van [verdachte] (het Hof leest: [verdachte] ) [verdachte], [b-straat 1] te [woonplaats]. Referentie [betrokkene 1]/Delta Lloyd, def. regeling. Polisnummer 37 2354. Schadedatum 20.05.81.

6) Een fotocopie van een rekeningafschrift (rekening-courant) ten name van [verdachte], advocaat en procureur te 's-Hertogenbosch, als bijlage 22 gevoegd bij het ambtsedig proces-verbaal, nummer 6030-119A/86/Bo/Ga, opgemaakt door [verbalisant 1] en [verbalisant 2], voornoemd, d.d. 15 april 1986, onder meer inhoudende -zakelijk weergegeven -:

Tussen 30-09-1983 en 19-10-1983 is in opdracht van Delta Lloyd Sch. inz. ref. Klomp Delta Lloyd een bedrag van f 375.000,- op de rekening met het nummer […] van [verdachte], adv. en proc. te 's-Hertogenbosch bij Van Lanschot Bankiers N.V. bijgeschreven.

7) Een fotocopie van een brief van [betrokkene 1], d.d. 8 november 1985, gericht aan [verdachte], als bijlage 3 gevoegd bij het ambtsedig proces-verbaal, nummer 6030-119/86/Bo/Ga, voormeld, onder meer inhoudende -zakelijk weergegeven -:

In oktober 1983 heeft Delta Lloyd de hele zaak afgewerkt: de door [betrokkene 1] al getekende akten van dading zijn door Delta Lloyd medeondertekend en aan U geretourneerd. Op 14 oktober 1983 hebben zij telefonisch f 375.000,= overgemaakt op uw rekening bij Van Lanschot, zijnde de finale afwikkeling van onze zaak.

Ik sommeer U per omgaande het ons toekomende bedrag over te maken op de rekening van mijn zoon bij de Rabobank te [plaats].

8) Een brief van de Deken van de orde van advocaten in het arrondissement 's-Hertogenbosch, mr. J.A.M. Banning, inzake: [verdachte], d.d. 11 februari 1986, gericht aan de Hoofdofficier van Justitie te 's-Hertogenbosch, als bijlage 1 gevoegd bij het ambtsedig proces-verbaal, nummmer 6030/119/86/Bo/Ga, voormeld, onder meer inhoudende -zakelijk weergegeven -:

Op 8 november 1985 richtte [betrokkene 2], wonende te [woonplaats] aan de [a-straat 1], zich met een brief tot Mr. W.M.G. van der Eerden, die op dat moment als plaatsvervangend deken voor mij waarnam.

Naar aanleiding van dit schrijven nam Mr. van der Eerden kontakt op met [verdachte] en had enige gesprekken met hem.

In de vergadering van de Raad van Toezicht d.d. 21 november 1985 werd de zaak besproken.

Geconstateerd werd dat [verdachte] niet in staat was door hem ten behoeve van zijn cliënten ontvangen geldsbedragen af te dragen, dat deze situatie reeds geruime tijd bestond, dat [verdachte] door hem ten behoeve van cliënten ontvangen bedragen kennelijk voor andere doeleinden had aangewend en dat [verdachte] in ieder geval [betrokkene 1] onjuist had voorgelicht over door hem, [verdachte], ten behoeve van [betrokkene 1] ontvangen gelden.

De Raad van Toezicht besloot op 21 november 1985 tot melding van een mogelijk strafbaar feit bij de Officier van Justitie.

Op 22 november 1985 meldde ondergetekende het gebeurde aan de Hoofdofficier van Justitie in het Arrondissement in aanwezigheid van de President van de Rechtbank.

In het belang van de gedupeerden en ter voorkoming van schade voor de advocatuur is vervolgens in eerste instantie gepoogd om [verdachte] alles in het werk te laten stellen om tot betaling van de schulden te komen. Ondanks zeer frequente toezeggingen is hiervan tot heden niets gekomen;

5.1.1. Ter 's Hofs terechtzitting is namens de verdachte het verweer gevoerd dat onder 1 van het middel is weergegeven.

5.1.2. Het Hof heeft ten aanzien van dat verweer overwogen en beslist zoals onder 2 van het middel is weergegeven.

5.2.1. Het Hof heeft op grond van de gebezigde bewijsmiddelen kunnen concluderen dat de verdachte zich de betrokken f. 375.000, - heeft toegeëigend in de zin van art. 321 Sr. Uit die bewijsmiddelen heeft het Hof immers kunnen afleiden dat de verdachte over dit bedrag als heer en meester heeft beschikt. Zulks heeft het Hof in het bijzonder kunnen doen op grond van de hiervoor onder 4.2 weergegeven verklaring van de verdachte, voor zover inhoudende (1) dat hij op zijn financieringsrekening van ongeveer f. 500.000, - 16% rente moest betalen en dat hij genoemde f. 375.000, - op die financieringsrekening liet storten om op die manier niet zo'n bedrag aan rente hoeven te betalen, en (2) dat hij [betrokkene 1] niet heeft meegedeeld dat hij genoemde f. 375.000,- van Delta Lloyd had ontvangen, alsmede op grond van de uit de hiervoor onder 4.2 sub 7 en 8 vermelde bewijsmiddelen af te leiden nalatigheid van de verdachte terstond aan de sommatie van [betrokkene 1] tot betaling te voldoen.

5.2.2. Het Hof heeft uit het zojuist onder (1) en (2) weergegevene kunnen afleiden dat de verdachte genoemde f. 375.000, - te eigen nutte heeft aangewend en dat de gestelde solvabiliteit van de verdachte daaraan niet afdoet.

5.2.3. Tevens heeft het Hof kunnen beslissen dat zonder betekenis is of de verdachte niet beoogde het ontvangen bedrag in het geheel niet uit te betalen, omdat onder omstandigheden ook het zich slechts tijdelijk de heerschappij over eens anders goed verschaffen toeëigening daarvan kan opleveren en het Hof kennelijk het bestaan van zodanige omstandigheden heeft aangenomen, zoals het kon doen.

5.3. Het middel is derhalve vruchteloos voorgesteld.

Dit arrest is gewezen door de vice-president Bronkhorst als voorzitter, en de raadsheren Beekhuis, Keijzer, Govaerts en Neleman, in bijzijn van de griffier Sillevis Smitt-Mülder, en uitgesproken op 22 mei 1990.