Hoge Raad, 07-05-2004, AO4013, C03/019HR

7 mei 2004

Eerste Kamer

Nr. C03/019HR

JMH

[De man],

wonende te [woonplaats],

EISER tot cassatie,

advocaat: mr. E. Grabandt,

[De vrouw],

wonende te [woonplaats],

VERWEERSTER in cassatie,

advocaat: mr. J. van Duijvendijk-Brand.

Verweerster in cassatie - verder te noemen: de vrouw - heeft bij exploot van 2 april 1997 eiser tot cassatie - verder te noemen: de man - gedagvaard voor de rechtbank te Arnhem en - zakelijk weergegeven - gevorderd bij vonnis, uitvoerbaar bij voorraad, de man te veroordelen om een volledige beschrijving te geven van zijn eindvermogen per 31 augustus 1995, zo nodig een deskundige te benoemen om de waarde van de vermogensbestanddelen vast te stellen en, voor zover partijen hierover geen overeenstemming bereiken, de verdeling tot stand te brengen en de man te veroordelen tot betaling aan de vrouw van het bedrag dat haar ingevolge art. 1:138 (oud) BW toekomt.

De man heeft de vorderingen bestreden.

De rechtbank heeft bij vonnis van 12 maart 1998 de vorderingen afgewezen.

Tegen dit vonnis heeft de vrouw hoger beroep ingesteld bij het gerechtshof te Arnhem.

Voorts heeft de vrouw incidenteel een provisionele vordering ingediend tot veroordeling van de man, zoveel mogelijk uitvoerbaar bij voorraad, tot betaling aan de vrouw van een voorschot ter hoogte van ƒ 18.900,--.

De man heeft de incidentele provisionele vordering bestreden.

Het Hof heeft bij arrest deze incidentele vordering afgewezen en de hoofdzaak naar de rol verwezen voor voortprocederen.

Bij tussenarrest van 29 juni 1999 heeft het hof partijen verzocht zich uit te laten over een in te stellen deskundigenonderzoek en de zaak daartoe naar de rol verwezen. Bij tussenarrest van 7 december 1999 heeft het hof een deskundigenonderzoek gelast, een deskundige benoemd en de zaak naar de rol verwezen ten einde partijen in de gelegenheid te stellen voorstellen omtrent de te formuleren vragen te doen. Vervolgens heeft het hof bij tussenarrest van 6 juni 2000 een andere deskundige benoemd en een aantal vragen geformuleerd.

Na deskundigenbericht heeft de vrouw haar eis vermeerderd en gevorderd:

- te verklaren voor recht dat de man gehouden is het tijdens het huwelijk opgebouwde pensioen bij helfte te voldoen aan de vrouw;

- de man te veroordelen al het nodige te doen om de verevening van de pensioenrechten uit te voeren;

- de man te veroordelen om de vrouw volledige informatie te verschaffen welke ziet op een mogelijke pensioenopbouw in het bedrijf van de man door de vrouw zelf, alsmede voor zover dit het geval is, de man te veroordelen genoemd pensioen in zijn geheel af te storten.

Het hof heeft bij tussenarrest van 29 januari 2002 de zaak naar de rol verwezen voor uitlating door de vrouw op het verweer van de man ter zake van de pensioenrechten.

Ten slotte heeft het hof bij eindarrest van 17 september 2002 het vonnis van de rechtbank te Arnhem van 12 maart 1998 vernietigd en, opnieuw rechtdoende, de man veroordeeld om aan de vrouw te betalen een bedrag van € 127.720,75, te vermeerderen met de wettelijke rente ingaande 5 maart 1998, deze veroordeling uitvoerbaar bij voorraad verklaard, en het meer of anders gevorderde afgewezen.

De arresten van het hof van 29 januari 2002 en 17 september 2002 zijn aan dit arrest gehecht.

Tegen beide laatstvermelde arresten van het hof heeft de man beroep in cassatie ingesteld. De cassatiedagvaarding is aan dit arrest gehecht en maakt daarvan deel uit.

De vrouw heeft geconcludeerd tot verwerping van het beroep.

De zaak is voor partijen toegelicht door hun advocaten en voor de man mede door mr. J.P. Heering, advocaat bij de Hoge Raad.

De conclusie van de Advocaat-Generaal F.F. Langemeijer strekt tot verwerping van het beroep tegen het tussenarrest van 29 januari 2002 en tot vernietiging van het eindarrest van 17 september 2002, met verwijzing van de zaak naar een ander gerechtshof.

3.1 Het gaat in cassatie om het volgende.

(i) Nadat tussen de man en de vrouw echtscheiding was uitgesproken, heeft de vrouw bij inleidende dagvaarding van 2 april 1997 onder meer gevorderd dat de rechtbank de man zal veroordelen om een volledige beschrijving te geven van zijn eindvermogen per 31 augustus 1995 in verband met de verdeling van het tussen hen overeengekomen wettelijk deelgenootschap. De rechtbank heeft de vorderingen van de vrouw afgewezen zonder op de materiële geschilpunten in te gaan. Tegen dit vonnis heeft de vrouw hoger beroep ingesteld.

(ii) Bij tussenarrest van 29 januari 2002 (verder: het tussenarrest) heeft het hof, na deskundigenberichten te hebben ingewonnen, in de vermogensopstelling van de man aan de onroerende zaak aan de [a-straat] (hierna: de onroerende zaak) een waarde toegekend van ƒ 661.025,--, de waarde van de aandelen in een besloten vennootschap waarin de man een bedrijf voerde, gesteld op ƒ 243.398,-- en de inventaris en vervoermiddelen van de eenmanszaak bepaald op een waarde van ƒ 44.887,--. Naar het oordeel van het hof was het vermogen van de man per saldo meer toegenomen dan dat van de vrouw zodat de man aan de vrouw een bedrag diende te betalen van ƒ 303.903,01, exclusief wettelijke rente.

(iii) De man heeft na het tussenarrest bij akte de hierna weergegeven bezwaren gemaakt tegen de daarin gegeven eindberekening van het eindvermogen, waarop het hof in zijn eindarrest van 17 september 2002 als volgt heeft gereageerd.

(a) Zijn eerste bezwaar betrof een dubbeltelling van de waarde van de inventaris en de vervoermiddelen van de eenmanszaak (ƒ 44.887,--). In zijn eindarrest heeft het hof - nadat de vrouw deze stelling van de man als juist had erkend - het eindvermogen van de man dienovereenkomstig bijgesteld.

(b) Het tweede bezwaar van de man had betrekking op een mogelijke dubbeltelling ten aanzien van de waarde van de onroerende zaak in die zin dat in de administraties van de vennootschap en de eenmanszaak reeds een boekwaarde is opgenomen voor materiële activa. Het hof heeft in zijn eindarrest, in rov. 2.3 vooropstellende dat het zich behoudens bijzondere omstandigheden gebonden achtte aan hetgeen het in zijn tussenarrest uitdrukkelijk en zonder voorbehoud had beslist, hieromtrent overwogen dat een zodanige dubbeltelling niet vaststaat, dat de man zijn desbetreffende stelling onvoldoende heeft onderbouwd en dat de man geen bijzondere omstandigheden heeft aangevoerd waarom hij deze kwestie nu pas aan de orde stelt.

(c) Het derde bezwaar houdt in dat bij de waardering van de aandelen ten onrechte geen rekening is gehouden met een latente inkomstenbelastingclaim. Ten aanzien van dit punt heeft het hof in zijn eindarrest geoordeeld dat nu de man de aandelen van zijn besloten vennootschap niet vervreemdt, er geen reden is om in het kader van deze afrekening tussen partijen rekening te houden met de inkomstenbelasting die verschuldigd is bij vervreemding van het aanmerkelijk belang in de vennootschap.

(iv) In zijn eindarrest heeft het hof het vonnis van de rechtbank vernietigd en de man veroordeeld tot betaling van € 127.720,75 aan de vrouw, exclusief wettelijke rente.

De Hoge Raad:

verwerpt het beroep tegen het arrest van het gerechtshof te Arnhem van 29 januari 2002;

vernietigt het arrest van dat hof van 17 september 2002;

verwijst het geding naar het gerechtshof te 's-Hertogenbosch ter verdere behandeling en beslissing.