Parket bij de Hoge Raad, 12-03-2002, AD8899, 00580/01

Mr. Jörg

1. Verzoeker is bij arrest van 12 december 2000 door het gerechtshof te Arnhem wegens 'diefstal, voorafgegaan en vergezeld van geweld en bedreiging met geweld tegen personen, gepleegd met het oogmerk om die diefstal voor te bereiden en gemakkelijk te maken, gepleegd door twee of meer verenigde personen, terwijl het feit de dood ten gevolge heeft', veroordeeld tot een gevangenisstraf van tien jaren. Voorts heeft het hof de vordering van de benadeelde partij toegewezen en aan verzoeker een schadevergoedingsmaatregel opgelegd in de gebruikelijke alternatieve modus.

2. Namens verzoeker hebben mrs. G.P. Hamer en A.M. Ficq-Kengen, advocaten te Amsterdam, vier middelen van cassatie voorgesteld. Deze zaak hangt samen met de zaken met de griffienummers 00582/01, 00585/01, 00586/01 en 00587/01 waarin ik heden eveneens concludeer.

3. Het eerste middel bevat de klacht dat het hof op de terechtzitting van 8 mei 2000 het verzoek tot het horen van mevrouw Aalders en officier van justitie mr. Bijker-Veen op onjuiste of ontoereikende gronden heeft verworpen.

4. Het hof heeft beide verzoeken afgewezen met als maatstaf respectievelijk dat de noodzaak daartoe niet aanwezig was en dat de noodzaak daartoe niet is gebleken. Het hof heeft derhalve art. 315 Sv (j° art. 415 Sv) toegepast, welk artikel het hof de bevoegdheid verleent niet eerder opgegeven getuigen/deskundigen op te roepen als dit noodzakelijk is.

5. In het middel wordt gesteld dat het hof evenwel een onjuiste maatstaf heeft toegepast, nu er slechts sprake was van een regiezitting, welke beschouwd moet worden als een zitting voorafgaand aan het eigelijke onderzoek ter terechtzitting. Het hof had het verzoek derhalve dienen te beoordelen aan de hand van art. 263 Sv. Ik neem aan dat hiermee het oude art. 263 bedoeld is, inhoudelijk thans het complex van de bepalingen van art. 264 en 288 Sv.

6. Het middel gaat er evenwel aan voorbij dat op de terechtzitting van 8 mei 2000 de voorzitter de zaak tegen verzoeker heeft doen uitroepen. Dit betekent dat - ik verwijs hier naar art. 270 Sv - het onderzoek tegen verzoeker is aangevangen. Dat houdt dan vervolgens in dat vanaf dat moment de bepalingen van Titel VI van Boek II van toepassing zijn. Het feit dat op de zitting zelf alleen preliminaire verweren en verzoeken zijn gedaan doet aan de aanvang van het onderzoek verder niets af. Het hof heeft derhalve voor de afwijzing van het verzoek het juiste criterium gebruikt. Dat een en ander in de toekomst wellicht anders gaat worden moet de stellers van het middel er niet van weerhouden zich thans nog te richten op het geldende procesrecht. Het middel faalt.

7. Het tweede middel komt met een motiveringsklacht op tegen de verwerping van het hof van het verzoek van de raadsman van verzoeker om de op videobanden geregistreerde vertolking van de verklaring van medeverdachte [verzoeker] te laten beoordelen door één van de op de terechtzitting aanwezige tolken.

9. Het geformuleerde verzoek kan niet zonder meer als een verweer aangaande de betrouwbaarheid van de vertolkte verklaring worden opgevat, op welk verweer de rechter in moet gaan. Zulk betrouwbaarheidsverweer is door Corstens "de vierde loot aan de stam van de bewijsverweren" genoemd (Corstens, Het Nederlands strafprocesrecht, 3e, 1999, p. 670). Van een zodanig verweer was sprake toen in de zaak die leidde tot HR 17 maart 2001, nr 02589/00 (Rosenberg) bezwaren werden geuit tegen de kwalificaties van de tolk die de Sinti-taal maar voor 25% machtig was en tegen diens bijstand door een onbekende "Muttersprachler".

10. In het verzoek werd gesteld dat de bij het 18e verhoor van verdachte [medeverdachte 1] opgetreden tolk niet overeenkomstig het door die verdachte verklaarde heeft getolkt. Door de stellers van het middel wordt de motivering van de afwijzing van het verzoek door het hof onvoldoende geacht. Met name wordt erover geklaagd dat er pas een aanwijzing kwam dat de vertolking bij - in ieder geval het 18e - verhoor van de verdachte [medeverdachte 1] afweek van hetgeen deze verdachte daadwerkelijk verklaarde, bij de eerste uitgebreide vertoning van de videobeelden op 13 juni 2000.

11. Het hof heeft een gedeelte van het 18e verhoor van verdachte [medeverdachte 1] voor het bewijs (te weten als bewijsmiddel 31) gebezigd.

12. De motivering van de afwijzing van het hof is gecompliceerd: enerzijds wordt overwogen dat over de vertalingen nooit eerder opmerkingen zijn gemaakt; anderzijds dat de inhoud van hetgeen in de processen-verbaal van de verhoren is weergegeven niet is betwist.

13. Het hof lijkt met zijn overweging dat nooit eerder opmerkingen omtrent de vertolking zijn gemaakt te bedoelen dat het rijkelijk laat is om zulks eerst in de loop van het onderzoek ter openbare terechtzitting van het hof te doen.

14. Mijns inziens behoort tot een goede procesvoorbereiding niet slechts het tijdig opgeven van getuigen aan het OM, maar ook het - met een tolk - beluisteren van vertolkte verhoren die op video zijn opgenomen en in processen-verbaal neergelegd. Voor zover hiertegen ingebracht zou worden dat hier geen beginnen aan was vanwege de omvang van de vertolkte verhoren, zou ik menen dat in ieder geval de vertolking van de door de rechtbank tot bewijs gebezigde verklaringen vóór de aanvang van de terechtzittingen in hoger beroep had kunnen worden gecontroleerd door de verdediging. De verdediging was dan ook de vertolkte verklaring van [medeverdachte 1] tegengekomen (bewijsmiddel 31 in de aanvulling op het vonnis). Het op video opnemen van verhoren is bepaald niet een activiteit waartoe de Nederlandse politie zonder aandrang van de advocatuur is overgegaan, teneinde niet alleen de wijze van verhoren te kunnen controleren, maar ook de weergave daarvan in de processen-verbaal - dus ook de weergave van de vertolking daarvan. Indien de eerste overweging van het hof moet worden verstaan als: Gij, verdediging, zijt hierin tardief, is dat niet onbegrijpelijk.

15. Belangrijker echter acht ik dat de verdediging uit de `losse opmerking' van een tolk dat een verklaring van een andere verdachte niet goed is vertolkt niet de consequentie heeft getrokken dat daarmee die verklaring onbruikbaar wordt voor het bewijs. In die zin versta ik de tweede overweging van het hof. Indien immers het veronderstelde gebrek een cruciaal aspect betreft, zou daarmee het bewijsmiddel een zodanige onbetrouwbaarheid kunnen aankleven dat het hof dit niet zonder daarop in te gaan voor het bewijs had mogen gebruiken. Dàn komt de tolk-loot aan de stam van bewijsverweren in zicht. Een verweer van die strekking is evenwel niet gevoerd (zie pleitnota mr Ausma, punt 27), ook niet na een periode van 21/2 maand waarin de videobanden door het hof ter inzage ter beschikking zijn gesteld van de advocaat-generaal (vide proces-verbaal van de terechtzitting van 23 juni 2000, p. 60 van processtuk 37 groen) en in welke periode de verdediging de gelegenheid heeft gehad om zelf met een tolk het bewuste verhoor nog eens te controleren, voor zover de banden al niet gedurende de gehele periode van het openbare eindonderzoek ter inzage waren bij de rechter-commissaris.

16. Bezien wij de inhoud van de tot bewijs gebezigde verklaring van [medeverdachte 1] dan blijkt deze slechts verklaard te hebben naar wie de buit uit de villa toe had moeten gaan; dat hij twee met name genoemde personen (waartoe niet verzoeker behoort) naar een bij de noodlottige overval gebruikt busje heeft zien lopen; en dat er ook geld uit de villa gestolen zou moeten worden. Zonder nadere toelichting - die ontbreekt - is niet duidelijk welke fout in de vertolking van deze verklaring invloed op de bewezenverklaring en op de motivering daarvan zou kunnen hebben.

17. Met het in de beslissing van het hof geïmpliceerde hanteren van het noodzaakcriterium van art. 315 Sv heeft het hof de juiste maatstaf toegepast, terwijl zijn motivering van de afwijzing van het verzoek niet onbegrijpelijk is. Het middel faalt.

18. Het derde middel bevat een motiveringsklacht. Het hof zou het verzoek tot het oproepen van de nu eens als mr dan weer als drs getitelde [betrokkene 1] als deskundige op onjuiste, onbegrijpelijk althans onvoldoende gronden hebben verworpen.

20. Een gelijke overweging en beslissing wordt vermeld in het proces-verbaal van de zitting van 23 juni 2000 (p. 59 van processtuk 37 groen).

21. In het middel wordt gesteld dat verzoeker op de terechtzitting van 8 mei 2000 niet om deze getuige heeft verzocht en dat in het proces-verbaal van de terechtzitting van 8 mei 2000 de beslissing tot afwijzing niet is weergegeven.

22. Uit het proces-verbaal van de terechtzitting van 8 mei 2000 blijkt inderdaad niet dat toen verzocht is tot het oproepen van de getuige/deskundige [betrokkene 1] . Wel is ter terechtzitting van 8 mei 2000 door de eveneens terechtstaande verdachte [medeverdachte 2] verzocht om die oproeping.

24. Het hof is er kennelijk abusievelijk van uitgegaan dat ook verzoeker ter terechtzitting van 8 mei 2000 het verzoek heeft gedaan tot het oproepen en horen van de getuige/deskundige [betrokkene 1] en heeft derhalve gedacht te kunnen volstaan met een verwijzing naar de motivering in het proces-verbaal van 8 mei 2000. De onjuistheid van het standpunt van het hof is kennelijk ook de(zelfde) ter terechtzittingen aanwezige raadsman ontgaan toen het hof op 14 en 23 juni naar zijn beslissing van 8 mei verwees.

25. Het hof heeft aldus wel inhoudelijk een motivering gegeven voor zijn afwijzing van het (herhaalde) verzoek, maar abusievelijk verzuimd deze motivering op papier te zetten. Uw Raad kan deze misslag herstellen door als motivering voor de beslissing van het hof van 14 juni 2000 weer te geven hetgeen door mij hierboven in punt 23 is geciteerd, en door de verwijzing in 's hofs motivering van de beslissing genomen op 23 juni 2000 betrekking te laten hebben op zijn - door Uw Raad verbeterde - motivering van zijn beslissing van 14 mei 2000.

26. Aldus komt aan het middel de grondslag te ontvallen, zodat het middel faalt.

29. De steller van het middel klaagt met name over het feit dat de overweging dat de videobanden ter beschikking worden gesteld van de advocaat-generaal volstrekt onbegrijpelijk is, nu het hof zich beroept op de inhoud van het vonnis van de president van de rechtbank in kort geding, waarin bepaald werd dat het verstrekken van kopieën in het belang van de verdediging is.

30. In dit vonnis heeft de President van de Rechtbank 's-Gravenhage in kort geding d.d. 27 april 2000 bepaald dat de Staat der Nederlanden verplicht wordt om aan medeverdachte [medeverdachte 2] te verstrekken de videobanden van alle verhoren van de verdachten in deze zaak.

31. De volstrektheid van de onbegrijpelijkheid van 's hofs motivering ontgaat mij. Gezien het feit dat het vonnis van de voorzieningenrechter gericht was tegen het Ministerie van Justitie (Staat der Nederlanden) en niet tegen het hof, heeft het hof, door de banden ter beschikking te stellen van de advocaat-generaal, deze in staat gesteld te voldoen aan dat vonnis. Het middel faalt.

32. De middelen falen. Middel 1 en 4 kunnen worden afgedaan met de aan art. 81 ontleende motivering. Ambtshalve heb ik geen gronden gevonden voor vernietiging van de bestreden beslissing.

33. Deze conclusie strekt tot verwerping van het beroep.