Parket bij de Hoge Raad, 23-02-2007, AZ6220, R05/124HR

Conclusie inzake:

[Verzoeker]

tegen

[Verweerder]

In cassatie is de vraag aan de orde of verzoeker tot cassatie, [verzoeker], zijn memorie van grieven buiten de termijn van art. 271 RvNA oud heeft ingediend.

1. Procesverloop(1)

1.1 Bij inleidend verzoekschrift, op 1 oktober 2003 ingekomen ter griffie van het Gerecht in Eerste Aanleg van Aruba, het GEA, heeft [verzoeker]- zakelijk weergegeven - gevorderd dat verweerder in cassatie, [verweerder], zal worden veroordeeld tot betaling aan hem van een bedrag van Afl. 36.046,60, vermeerderd met rente en incassokosten van Afl. 5.047,--, alsmede dat het door hem gelegde conservatoire derdenbeslag van waarde wordt verklaard.

1.3 [Verzoeker] is van dit vonnis in hoger beroep gekomen bij het Gemeenschappelijk Hof van Justitie van de Nederlandse Antillen en Aruba, het Gemeenschappelijk hof, door indiening van een akte van appel bij de griffie van het GEA.

1.4 Vervolgens heeft [verzoeker], blijkens het daarop aangebrachte griffiestempel: op 16 augustus 2004, een memorie van grieven bij de griffie van het GEA ingediend, met daaraan gehecht twee producties.

1.5 [Verweerder] heeft bij memorie van antwoord het hoger beroep bestreden en geconcludeerd dat het Gemeenschappelijk hof [verzoeker] niet-ontvankelijk zal verklaren in het hoger beroep, dan wel het bestreden vonnis integraal zal bevestigen.

1.6 Op de voor pleidooi bepaalde dag hebben de gemachtigden van partijen pleitnotities (met producties) overgelegd. Daarna hebben partijen ieder nog een akte uitlating producties genomen.

1.7 Bij vonnis van 21 juni 2005 heeft het Gemeenschappelijk hof het bestreden vonnis bevestigd.

2. Bespreking van het cassatiemiddel

"1.2 Appellant is in hoger beroep gekomen door indiening bij de griffie van het GEA van een akte van appèl op 13 juli 2004. Vervolgens heeft hij een memorie van grieven ingediend. Blijkens het daarop aangebrachte griffiestempel is de memorie op 16 augustus 2004 bij de griffie van het GEA ingediend. Aan de memorie zijn twee producties gehecht.

3.1. De memorie van grieven is, gelet op de in artikel 271 van het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering van Aruba genoemde termijn, te laat ingediend. Het gaat om een termijn die volgens de Arubaanse wet in geen geval mag worden overschreden (HR 8 december 1995, NJ 1996, 273 Senior v Caribbean Insurance Agencies). Op de te laat ingediende memorie van grieven en de daaraan gehechte producties kan derhalve geen acht worden geslagen."

2.2 Het onderdeel klaagt dat het Gemeenschappelijk hof ten onrechte de memorie van grieven en de daaraan gehechte producties buiten beschouwing heeft gelaten. Volgens het onderdeel is op 16 juli 2004 een door mr. Wever ondertekende akte van appel ingediend, welke akte de door mr. Nordemann op 13 juli 2004 ingediende akte van appel heeft vervangen, zodat het feitelijk oordeel van het Gemeenschappelijk hof onder 1.3 van zijn vonnis onjuist is. Nu de memorie van grieven op grond van art. 271 RvNA binnen 30 dagen na het instellen van appel dient te worden genomen en op 16 juli 2004 appel is ingesteld, is de op 16 augustus 2004 ingediende memorie van grieven mitsdien tijdig ingediend, aldus het onderdeel.

Juridisch kader

2.3 Op 1 augustus 2005 is een nieuw Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering van de Nederlandse Antillen en van Aruba in werking getreden(4). Nu het inleidend verzoekschrift vóór die datum is ingediend, is op de onderhavige zaak oud recht van toepassing(5).

2.5 Binnen dertig dagen na de dag waarop deze verklaring is afgelegd, kan de appellant een memorie van grieven indienen bij de griffier van het gerecht in eerste aanleg (art. 271 RvNA oud). Deze termijn kan niet worden verlengd. Het hof kan dan ook geen acht slaan op de inhoud van een te laat ingediende memorie van grieven(7).

2.6 Het Nederlands-Antilliaanse appelprocesrecht kent geen grievenstelsel. Dat betekent dat appellant, anders dan onder Nederlands recht, ontvankelijk is in zijn hoger beroep indien hij tijdig de in art. 271 RvNA bedoelde verklaring heeft afgelegd. Het niet-indienen van een memorie van grieven heeft dus geen gevolgen voor de ontvankelijkheid. Dient appellant geen memorie van grieven in, dan zal de appelrechter de zaak ambtshalve hebben te beoordelen. De appellant mag in een dergelijk geval zijn zaak wel nog doen bepleiten(8). Indien de appellant een memorie van grieven indient, is de appelrechter niet gehouden zich te beperken tot een onderzoek van deze grieven(9). De vrijheid die het hof daardoor heeft mag evenwel niet leiden tot een voor de appellant ongunstiger beslissing dan die waartegen hij is opgekomen. Het hof mag wel ambtshalve vernietigen maar dan slechts ten gunste van de appellant(10).

2.8 In de onderhavige zaak bevinden zich in het griffiedossier van het GEA twee aktes van hoger beroep. De eerste akte is ingediend door mr. Nordemann(12). De eerste alinea luidt als volgt:

"[Verzoeker], wonende te Venezuela, te dezer zake woonplaats kiezende ten kantore van de advocaat Mr C.W.T. Nordemann, Pietermaaiplein 12, Curaçao, die verklaart door appellant te zijn gemachtigd ten deze voor hem te occuperen, bepaaldelijk ook om deze akte van appèl te ondertekenen en in te dienen."

De akte is ondertekend te 'Curaçao, 13 juli 2004'. Het op de akte aangebrachte griffiestempel vermeldt eveneens 13 juli 2004 als datum van indiening. De akte is onvoldoende gezegeld.

2.9 Op deze akte is - kennelijk door een griffiemedewerker - op een post-it memo de volgende aantekening gemaakt:

2.10 De in cassatie overgelegde e-mail(13) van mr. Nordemann aan mr. Wever van 16 juli 2004 luidt - voorzover thans van belang -:

"Zoals zojuist telefonisch besproken, hierbij de akte van appèl. Voor uiterlijke indiening vandaag ter griffie bij het Gerecht in Aruba. Vanzelfsprekend kunt u de akte waar nodig aanpassen."

2.11 De tweede akte van hoger beroep in het griffiedossier van het GEA is ingediend door mr. Wever. De eerste alinea van deze akte luidt als volgt:

"De ondergetekende [verzoeker], wonende te Venezuela, te dezer zake woonplaats kiezende ten kantore van de advocaat Mr C.W.T. Nordemann aan het Pietermaaiplein nr. 12 te Willemstad op Curaçao en ten kantore van de advocaat Mr R.M. Wever in het ARULEX CENTER te Punta Brabo z/n te Oranjestad in Aruba, die, ieder voor zich verklaren, door appellant te zijn gemachtigd ten deze voor hem te occuperen, bepaaldelijk ook om deze akte van appel te ondertekenen en in te dienen."

De akte is ondertekend te 'Aruba, 13 juli 2004' en is voldoende gezegeld.

2.12 Uit het griffiedossier blijkt aldus dat namens [verzoeker] twee aktes van hoger beroep zijn ingediend, die beide zijn ondertekend op 13 juli 2004 en beide zijn voorzien van een griffiestempel met als datum van indiening 13 juli 2004. Weliswaar is niet de datum van de verklaring waarmee hoger beroep is ingesteld beslissend voor de aanvang van de termijn om een memorie van grieven in te dienen, maar dat is de dagtekening door de griffier wel(14).

2.13 In cassatie wordt gesteld dat sprake is van een vergissing van de advocaat en van een foutief stempel van de griffie, waarbij wordt gewezen op de hiervoor vermelde door de griffie gemaakte aantekening van 16 juli 2004 op de gefaxte akte van 13 juli 2004 en de hierboven geciteerde e-mail van mr. Nordemann aan mr. Wever (cassatieverzoekschrift onder 1.3).

"Appellant heeft op 16 juli 2004 door middel van een bij het Gerecht in Eerste Aanleg te Aruba (hierna: het Gerecht) ingediende akte van appel hoger beroep ingesteld van het vonnis van het Gerecht de dato 16 juni 2004 (...) en is daarmee tijdig en op de juiste wijze in hoger beroep gekomen."

2.15 Zoals hiervoor opgemerkt was de eerste akte van appel onvoldoende gezegeld en ontbrak een domiciliekeuze. Op grond van het bepaalde in art. 69 van de Zegelverordening 1908 mag de rechter geen kennis nemen van een processtuk dat niet (voldoende) is gezegeld. Voor de indiener van een per fax ingediend stuk betekent dit dat hij ervoor dient zorg te dragen dat het stuk zo spoedig mogelijk van het vereiste zegel wordt voorzien(15). In verschillende uitspraken heeft het Gemeenschappelijk hof de appellant in gevallen waarin de (akte van hoger beroep met een) memorie van grieven onvoldoende was gezegeld, in de gelegenheid gesteld dit verzuim te corrigeren door de akte van hoger beroep/de memorie van grieven genoegzaam te doen bijzegelen(16).

2.16 N.m.m. is in de onderhavige zaak geen sprake van 'slechts' bijzegeling, nu in de tweede akte van appel de domiciliekeuze van [verzoeker] is gewijzigd en de akte bovendien is ingediend door een andere advocaat. De tweede akte is m.i. dan ook geen 'herstelakte', maar een tweede, zelfstandige verklaring van hoger beroep, waarmee gelet op de datum van het daarin bestreden vonnis van het GEA van 16 juni 2004, tijdig en regelmatig appel is ingesteld (art. 264 RvNA oud.

2.17 Dat door middel van een zelfstandig tweede hoger beroep wordt bewerkstelligd dat een nieuwe termijn van 30 dagen van art. 271 RvNA oud gaat lopen, blijkt uit HR 9 juli 1999, NJ 1999, 699. De Hoge Raad oordeelde, voorzover thans van belang, als volgt (rov. 3.5):

"Uitgangspunt is de vaststelling van het Hof dat ook het tweede, op 15 januari 1997 ingestelde hoger beroep tijdig en op de juiste wijze is ingesteld, zodat Lowstate daarin kan worden ontvangen. Het Hof heeft miskend dat dit hoger beroep zelfstandige betekenis heeft en alle rechtsgevolgen die de wet aan een regelmatig ingesteld hoger beroep verbindt. Hieruit volgt dat art. 271 RvNA ook op dit hoger beroep van toepassing is, zodat aan Lowstate het recht toekwam om binnen de daarin bepaalde termijn van dertig dagen na de indiening van de akte van hoger beroep een memorie van grieven in te dienen. Anders dan het Hof kennelijk oordeelt, doet daaraan niet af dat het eerste hoger beroep niet was ingetrokken."

2.18 Terzijde wijs ik op het arrest van de Hoge Raad van 4 april 2003, NJ 2003, 418, waarin is beslist dat niet valt in te zien op welke gronden het niet mogelijk zou zijn binnen de appeltermijn opnieuw een appeldagvaarding uit te brengen en ter rolle in te schrijven en op HR 19 december 2003, RvdW 2004, 10 over het binnen de cassatietermijn indienen van twee dagvaardingen(17).

2.19 M.i. kan uit het bovenstaande worden afgeleid dat de tweede akte van appel, die tijdig en op de juiste wijze is ingediend, als een zelfstandig hoger beroep dient te worden beschouwd, met alle rechtsgevolgen die de wet aan een regelmatig ingesteld hoger beroep verbindt. De omstandigheid dat de eerste akte van appel niet is ingetrokken, doet hieraan niet af. Van strijd met een goede procesorde is geen sprake.

2.21 Nu vernietiging en verwijzing dient te volgen, behoeft onderdeel II geen behandeling meer.

3. Conclusie

De conclusie strekt tot vernietiging en terugwijzing.

A-G