Parket bij de Hoge Raad, 22-04-2008, BB7077, 02647/06

Conclusie inzake:

[verdachte]

1. Het Gerechtshof te Amsterdam heeft verdachte op 18 mei 2006 voor 'valsheid in geschrift' veroordeeld tot een geldboete van € 220,-, subsidiair vier dagen hechtenis. Voorts heeft het hof de vordering van de benadeelde partij toegewezen en aan de verdachte een betalingsverplichting opgelegd een en ander als in het arrest vermeld.

2. Namens verdachte heeft Mr G.P. Hamer, advocaat te Amsterdam, cassatie ingesteld en samen met Mr B.P. de Boer, tevens advocaat te Amsterdam, een schriftuur ingezonden houdende twee middelen van cassatie.

3.1. Het eerste middel klaagt dat het hof zonder motivering voorbij is gegaan aan de uitdrukkelijk onderbouwde standpunten dat de verdachte niet het in de bewezenverklaring bedoelde oogmerk had en dat er geen sprake is van een rechtens relevante valsheid in de zin van 'valselijk opmaken' (art. 225 Sr).

3.2. Ten laste van verdachte is bewezenverklaard dat hij:

"in de periode van 21 december 2004 tot en met 4 april 2005 te Hilversum een schademeldingsformulier, zijnde een geschrift dat bestemd was om tot bewijs van enig feit te dienen, valselijk heeft opgemaakt, immers heeft verdachte in strijd met de waarheid op dat schademeldingsformulier vermeld dat het aankoopbedrag van de auto, een BMW gekentekend [00-AA-BB], 29.000 euro was geweest en dat de kilometerstand ongeveer 130.000 kilometer was, zulks met het oogmerk om dat geschrift als echt en onvervalst te gebruiken."

3.3. Aan die bewezenverklaring zijn de volgende bewijsmiddelen ten grondslag gelegd:

"2. Een geschrift, zijnde een kopie van een aankoopnota d.d. 12 december 2003. Dit geschrift houdt in, voorzover van belang en zakelijk weergegeven:

Autobedrijf [C]

3. Een geschrift, zijnde een door de verdachte ondertekend schademeldingsformulier d.d. 10 januari 2005. Dit geschrift houdt in, voorzover van belang en zakelijk weergegeven:

Schadenummer: [0003]

In de verzekeringsovereenkomst heeft de maatschappij zich aan de verzekeraar verplicht, tegen genot van premie, om hem schadeloos te stellen wegens verlies of schade, dat hij door een onzeker voorval zou kunnen lijden. Verzekeringnemer heeft de premie betaald. Met het doen van een schade-aangifte wordt door de verzekerde/verzekeringnemer een beroep gedaan op de uitvoering van de verzekeringovereenkomst, dat wil zeggen dat de verzekeraar de geleden schade zal vergoeden. Deze procedure heeft een voornamelijk schriftelijk karakter en de verzekerde/verzekeringnemer is hiermee bekend bij het aangaan van een overeenkomst. De verzekeringsmaatschappij is genoodzaakt het schadeaangifteformulier en de ten bewijze van de inhoud bijgevoegde geschriften als basis voor de vaststelling van de schade-uitkering te gebruiken.

Op 8 maart 2005 stelde ik vast dat het door verzekeringnemer op grond van bovengenoemde verzekeringsovereenkomst op 10 januari 2005 ingestuurde schadeaangifteformulier niet in overeenstemming met de waarheid was ingevuld. Verzekeringnemer heeft echter schriftelijk verklaard de vragen en opgaven in het schadeformulier naar beste weten, juist en in overeenstemming met de waarheid te hebben beantwoord en verstrekt en dat hij geen bijzonderheden met betrekking tot de schade heeft verzwegen.

Uit het door [bedrijf A] ingestelde onderzoek en het met verzekeringnemer gevoerde gesprek bleek het volgende.

Verzekeringnemer [verdachte] verklaarde het voertuig (BMW 330d met kenteken [00-AA-BB]) bij een onbekende particulier te hebben gekocht voor EUR 30.000,- tot EUR 35.000,-. Uit onderzoek is gebleken dat het voertuig bij autobedrijf [C] in [plaats A] werd aangeschaft. Volgens de door het autobedrijf ter beschikking gestelde aankoopnota was het aankoopbedrag EUR 19.000,-. Bij confrontatie verklaarde [verdachte] het voertuig inderdaad bij het autobedrijf te hebben gekocht. Op papier zou EUR 19.000,- betaald zijn, waarnaast EUR 3000,- tot EUR 5000,- zwart werd bijgelegd. Door het verhogen van het aankoopbedrag verwachtte [verdachte] een hogere uitkering te krijgen.

[verdachte] verklaarde dat de kilometerstand bij aankoop van de auto op 12 december 2003 circa 100.000 bedroeg en ten tijde van de diefstal 132.000.

Blijkens de Nationale Auto Pas werd voor het terugdraaien van de kilometerstand op 20 juni 2004 een laatste correcte stand van 231.329 afgelezen door een autoschade-expert bij vaststelling van een autoschade. Bij confrontatie verklaarde [verdachte] voor EUR 600,- de kilometerstand van de BMW te hebben laten terugdraaien, waarbij tevens een aangepast onderhoudsboekje werd verkregen. Door het terugdraaien van de kilometerstand dacht [verdachte] EUR 10.000,- tot EUR 15.000,- meer voor de te kunnen krijgen bij verkoop."

3.4. Voorts is aan de bewezenverklaring de volgende ter terechtzitting in hoger beroep door verdachte afgelegde verklaring ten grondslag gelegd:

3.5. Ter terechtzitting heeft de verdachte als volgt verweer gevoerd:

"Het was uitdrukkelijk niet mijn bedoeling om de verzekeringsmaatschappij op te lichten. Ik wilde mijn auto verkopen en om er een betere prijs voor te krijgen heb ik de kilometerstand laten terugdraaien. In zoverre wilde ik een eventuele koper bij de neus nemen. Met dat extra geld wilde ik een eigen zaak beginnen Toen ik van vakantie terugkwam bleek mijn auto te zijn gestolen. Op het schadeformulier heb ik de kilometerstand van dat moment ingevuld, dat wil zeggen de stand na terugdraaiing, en het aankoopbedrag dat ik meende te hebben betaald. Het was een vergissing."

3.6. De raadsman heeft in aanvulling hierop - voor zover hier relevant - nog het volgende aangevoerd:

Daarvoor geeft client de gegevens (zie nota's BMW en maakt hij ook melding van het terugdraaien van de KM stand). lemand kan in 1 jaar na aankoop wel 2000 KM of 60.000 KM rijden; de auto kan beschadigd zijn, kortom allemaal aspecten die mee kunnen tellen voor de bepaling van die dagwaarde. Daaromtrent geeft client informatie, gevraagd en ongevraagd.

(..)

Uit het vorenstaande komt al naar voren dat client bij het invullen van het aangifteformulier geen enkel opzet had. Beter en anders: vervalsen en valselijk opmaken impliceren opzet gericht op het "vals maken" van een geschrift. Van valselijk opmaken is sprake indien de inhoud van het ten laste gelegde geschrift - voor zover rechtens relevant - niet overeenkomstig de waarheid is.

(..)

Stel mijn client zou het betreffende risico kennen. Maar bij opzet wil hij dat risico ook nemen. Uit niets blijkt dat client bewust het risico aanvaardde en wilde aanvaarden dat hij feiten in strijd met de werkelijkheid weergaf. Client geeft nota's van de BMW dealer waarop KM staat vermeldt; client meldt het terugdraaien van de Km stand lopende het onderzoek.

(..)

Welnu: voor vaststelling van de schade geldt de dagwaarde en client heeft na invulling van het formulier nog gegevens verstrekt.

(..)

3.7. Het hof heeft het tenlastegelegde zonder nadere motivering bewezenverklaard zoals hierboven omschreven. Volgens het middel had het hof ten eerste moeten responderen op een verweer dat er geen sprake is van een valselijk opmaken dat rechtens relevant is en ten tweede op een verweer dat het oogmerk op misleiding van de verzekeringsmaatschappij ontbrak. Ik begin met de eerste klacht. De stellers benadrukken in dit verband dat het hier om een zogenaamd "Dakdekkerverweer' gaat dat niet alleen op basis van het nieuwe art. 359 lid 2 Sv maar ook reeds op basis van oude rechtspraak een responsieplicht opleverde.(1) Dit is volgens mij juist. Maar ook bij een door een raadsman voorgedragen 'Dakdekkerverweer' dient er sprake te zijn van een standpunt dat duidelijk, door argumenten geschraagd en voorzien van een ondubbelzinnige conclusie naar voren is gebracht, wil de rechter verplicht zijn er bij afwijking op te reageren. Van een dergelijke standpunt is hier mijns inziens echter geen sprake. Ik licht dat toe aan de hand van de argumentatie van het standpunt.

3.8. De omstandigheid dat de dagwaarde van de auto ten tijde van de diefstal uitgangspunt is, is - anders dan de stellers van het middel kennelijk betogen - zonder meer niet een argument om te stellen dat het niet rechtens relevant is wat voor aankoopbedrag verdachte in het schadeformulier optekent. Noch in hoger beroep, noch in het middel is deze stelling van een voldoende duidelijke (juridische) onderbouwing voorzien. Het aankoopbedrag wordt naar algemene ervaringsregels onder meer bepaald door de toestand waarin de auto verkeerde en de accessoires die bij de auto horen. De dagwaarde van een auto wordt dus ook bepaald door de extra's die de auto heeft en die mede het aankoopbedrag hebben bepaald. Bovendien levert de onjuiste vermelding van de kilometerstand nog steeds de valsheid in geschrift op. De opgave van de kilometerstand zou blijkens het gevoerde verweer echter ook niet rechtens relevant zijn, kennelijk omdat de juiste gegevens alsnog later verstrekt zijn en omdat de waarde van een auto ook makkelijk zonder de verstrekte gegevens kan worden bepaald. Ten aanzien van de eerste reden merk ik op dat noch in het gevoerde verweer noch overigens in het middel onderbouwd is betoogd dat de juiste kilometerstand door verdachte uit vrije wil en tijdig is verstrekt, terwijl de bewijsmiddelen er juist blijk van geven dat verdachte zelfs bij navraag nog mondeling onjuiste gegevens verstrekte. De tweede reden betreft een volledige miskenning van het belang en de bewijswaarde van schadeformulieren voor het bepalen van uit te keren vergoedingen.

3.9. Mijns inziens is er aldus geen sprake van een voldoende onderbouwd standpunt dat de onjuistheid van de verstrekte gegevens rechtens niet relevant is. De rechtspraak van de Hoge Raad ten aanzien van de responsieplicht bij uitdrukkelijk onderbouwde standpunten is strikt, en wel in het voordeel van degenen die de standpunten naar voren brengt. Er zijn wat mij betreft echter grenzen. Niet elk standpunt dat uitdrukkelijk van argumenten is voorzien en op een relevant punt betrekking heeft is een uitdrukkelijk onderbouwd standpunt in de zin van art. 359 lid 2 Sv. De woorden 'duidelijk en door argumenten geschraagd' (HR 11 april 2006, NJ 2006, 393, m.nt YB, r.o. 3.7.1) hebben namelijk ook een kwalitatieve betekenis. Het hof behoeft mijns inziens niet steeds te responderen op standpunten die evident geen hout snijden. Van dergelijke argumenten is ook hier sprake. In deze zaak kan het hof bezwaarlijk worden aangerekend dat het - ondanks de ontkenning ervan door de raadsman - nalaat te motiveren waarom de verstrekking van gegevens op het schadeformulier wel degelijk rechtens relevant is. In zoverre faalt het middel.

3.10. Ten tweede klaagt het middel dat niet is gerespondeerd op het uitdrukkelijk onderbouwde standpunt dat verdachte niet heeft gehandeld met het oogmerk de verzekeringsmaatschappij te misleiden. In dat verband moet worden vooropgesteld dat naast het vereiste voorwaardelijk opzet op de valsheid van (de inhoud van) het geschrift het in art. 225 lid 1 Sr bedoelde oogmerk ziet op het gebruik als zodanig van het valse of vervalste geschrift. Voor bewezenverklaring van dat oogmerk is beslissend of verdachte's naaste doel was het desbetreffende geschrift te gebruiken of door anderen te doen gebruiken. Dat oogmerk kan bestaan ongeacht de vorm van opzet die ten aanzien van het valselijk opmaken of vervalsen wordt aangenomen.(2) Het standpunt van de verdediging is in de kern onderbouwd met de stellingen dat de verdachte ten tijde van het invullen van het schadeformulier zich eenvoudigweg heeft vergist in het aankoopbedrag en dat de verdachte uit eigen wil alsnog de werkelijke kilometerstand heeft doorgegeven. Hier zie ik wel een uitdrukkelijk onderbouwd standpunt in. Ik meen echter dat het hof hier niet verder behoefde te gaan dan zijn afwijkende oordeel in de bewijsmiddelen neer te leggen.(3) Dat heeft het mijns inziens - mede in het licht van hetgeen hierboven is vooropgesteld - duidelijk gedaan door het bezigen als bewijsmiddel van het aangifte formulier, waarin is gerelateerd dat verdachte het formulier vals heeft ingevuld om van de verzekering een hogere uitkering te krijgen, en de verklaring van verdachte ter terechtzitting in hoger beroep. Ook in zoverre faalt het middel.

3.11. Het middel is tevergeefs voorgesteld.

4.1. Het tweede middel klaagt dat het hof de vordering van de benadeelde partij ten onrechte althans met een onbegrijpelijke motivering heeft toegewezen door onder rechtstreekse schade ook te verstaan de kosten die zijn gemaakt om het strafbare feit aan het licht te brengen.

4.2. Het voegingsformulier bevat als schadepost "kosten onderzoek en aangifte verzorgd door [B]" ter hoogte van €2870,-. Die schadepost is in het voegingsformulier als volgt gemotiveerd:

"Cliënte had gerede twijfel omtrent de juistheid van de schademelding. Dit was aanleiding om aan [B] BV de opdracht te geven een nader onderzoek in te stellen. In het kader daarvan zijn betrokkenen/getuigen gehoord en registers geraadpleegd. De kosten van dat onderzoek zijn bij cliente in rekening gebracht. Omdat [verdachte] onjuiste opgave heeft gedaan, is de schade niet vergoed en is de verzekering per 17 maart 2005 opgezegd."

Legt de verdachte voorts op de verplichting tot betaling aan de Staat van een som geld, groot EUR 2.850,- (tweeduizendachthonderdvijftig euro), zulks ten behoeve van [bedrijf A].

Beveelt voor het geval dat noch volledige betaling noch volledig verhaal van het verschuldigde bedrag volgt, dat hechtenis zal worden toegepast voor de duur van 57 (zevenenvijftig) dagen, met dien verstande dat de toepassing van die hechtenis de hiervoor vermelde verplichting niet opheft.

Bepaalt dat indien (en voorzover) verdachte heeft voldaan aan één van evenvermelde betalingsverplichtingen, de andere daarmee (in zoverre) komt te vervallen."

4.4. De stellers van het middel gaan ervan uit dat de raadsman ten aanzien van de vordering in hoger beroep hetzelfde heeft aangevoerd als hetgeen hij daaromtrent in eerste aanleg heeft aangevoerd. Zij leiden dat af uit de handmatige griffiersaantekening "Dat wat in vonnis opgenomen" onder de slotopmerking in de pleitnota luidende: "Ik concludeer dan ook tot vrijspraak en kom dan ook niet toe aan de vordering van de benadeelde partij." De pleitnota houdt echter in dat op dit punt geen verweer is gevoerd en kennelijk doelt de griffiersaantekening op de omstandigheid dat de vordering in hoger beroep betrekking heeft op hetgeen in het vonnis is toegewezen, namelijk het totaalbedrag in het voegingsformulier exclusief de gerechtelijke kosten van de vertegenwoordiging. Voor zover het middel meent dat er in hoger beroep verweer is gevoerd tegen de vordering van de benadeelde partij, mist het middel dus feitelijke grondslag. Dat neemt niet weg dat het middel een rechtsvraag aan de orde stelt die in cassatie voor het eerst naar voren kan worden gebracht, namelijk of voor vergoeding ook de kosten in aanmerking komen die de verzekeringsmaatschappij als benadeelde partij maakt om strafbare feiten die ten aanzien van haar worden gepleegd aan het licht te brengen.

4.5. Een duidelijk antwoord op deze specifieke rechtsvraag ben ik in de rechtspraak van de Hoge Raad in strafzaken niet tegengekomen. In HR 4 april 2006, LJN AV1589 had een detective-bureau een camera in een kantine bevestigd om een vermoedelijke verduisteringspraktijk aan het licht te brengen. De kosten voor het detective-bureau werden met succes door de benadeelde partij in de vorm van schadevergoeding gevorderd in de strafzaak tegen de kantinemedewerkster.(4) Hoewel het cassatiemiddel niet was toegespitst op de hier bedoelde rechtsvraag, overwoog ik in mijn conclusie bij dat arrest dat de benadeelde partij was getroffen in een belang dat door de overtreden strafbepaling wordt beschermd en dat de kosten konden worden aangemerkt als een rechtstreeks gevolg van het bewezenverklaarde feit. De vermoede verduistering was immers voor de benadeelde partij de directe aanleiding om een camera bij de kassa en de kluis te laten plaatsen, teneinde verdachte op heterdaad te kunnen betrappen. De Hoge Raad deed de betreffende bewijsklacht met toepassing van art. 81 RO af. Hieruit leid ik af dat de kosten die een verzekeraar - als mogelijk slachtoffer van valsheid in geschrifte - maakt ten behoeve van eigen onderzoek ook voor vergoeding in aanmerking kunnen komen. Een basis hiervoor is te vinden in het hier toepasselijke art. 6:96 lid 2 sub a en b BW dat als volgt luidt:

4.6. Hier gaat het niet zozeer om een onderzoek waarbij de schade is vastgesteld.(5) Ik meen dat de hier gemaakte kosten als schade die het rechtstreekse gevolg is van het strafbare feit, kunnen worden vergoed op basis van het sub a bepaalde.(6) Overigens kunnen volgens vaste rechtspraak ook kosten die ter voorkoming van schade zijn gemaakt voorafgaande aan de gebeurtenis waarop de aansprakelijkheid berust voor vergoeding in aanmerking komen. Een voorwaarde voor vergoeding van kosten zoals hier gemaakt, zal mijns inziens echter moeten zijn dat het een onderzoek betreft op basis van een - al dan niet pas later terecht gebleken(7) - vermoeden dat één of meer polishouders onjuiste gegevens aan de verzekeraar heeft verstrekt.(8) Het strafbare feit moet met andere woorden al hebben plaatsgevonden, los van de vraag of daaruit al schade is voortgevloeid. Algemene maatregelen ter voorkoming of beperking van schade door oplichtingspraktijken vallen hier dus niet onder. Het maken van de kosten en de hoogte van de kosten moet bovendien redelijk zijn: de schade moet naar redelijke verwachting met de genomen maatregelen kunnen worden beperkt of voorkomen.

4.8. Tegen deze achtergrond getuigt de toewijzing van de vordering in onderhavige strafzaak niet van een onjuiste rechtsopvatting en is zij niet onbegrijpelijk. De onderzoekskosten konden mijns inziens als schade worden aangemerkt, die het rechtstreekse gevolg is van het strafbare feit. De redelijkheid van de kosten is voorts niet betwist en ik acht die kosten ook niet onbegrijpelijk. De kosten zijn overigens duidelijk verantwoord in het uitvoerige rapport dat zich bij de stukken bevindt. Voorts merk ik ook overigens op dat op de website van de verzekeraar het zogenaamde Algemeen Reglement voor schadeverzekeringen is te raadplegen. Dat document bevat onderaan op de pagina's in kleine cijfers de vermelding "2000.03/07" en bevat in art 8.2. de regel dat de verzekeraar de voor zijn rekening gemaakte kosten (bijvoorbeeld onderzoekskosten naar de toedracht van de schade) kan verhalen op de verzekerde die een onjuiste voorstelling van zaken heeft gegeven.

4.9. Het middel faalt.

5. De voorgestelde middelen falen. Ambtshalve heb ik geen grond aangetroffen die tot vernietiging van het bestreden arrest behoort te leiden.

6. Deze conclusie strekt tot verwerping van het beroep.