Parket bij de Hoge Raad, 23-01-2009, BF7311, 43973

Nr. 43 973

Mr. Niessen

Derde Kamer B

WOZ 2005

Conclusie inzake

X

tegen

B&W van Leiden

'U heeft een bezwaarschrift ingediend tegen de WOZ-waarde van uw woning. In uw bezwaar heeft u aangegeven gehoord te willen worden indien de gemeente voornemens is u niet in uw bezwaar tegemoet te komen.

(...) [W]ij zien geen reden om aan uw bezwaar tegemoet te komen.

In de hoorprocedure kunt u uw zienswijze en argumenten naar voren brengen voor zover dat niet reeds is gedaan in het bezwaarschrift. Het horen zal ongeveer 20 minuten duren. Van het horen wordt een verslag gemaakt dat aan u wordt toegezonden.

Indien u alsnog gehoord wilt worden kunt u contact opnemen (...) voor het maken van een afspraak.

Als wij binnen 14 dagen na dagtekening van deze brief geen bericht van u hebben ontvangen gaan wij ervan uit dat u er geen behoefte meer aan heeft om gehoord te worden.'

'Hierbij bevestig ik ons telefoongesprek op 26 januari 2006 over het horen inzake uw bezwaarschrift tegen de WOZ-beschikkinig (...).

In de hoorprocedure kunt u uw zienswijze en argumenten naar voren brengen voorzover dat niet reeds is gedaan in het bezwaarschrift. Het horen zal ongeveer 20 minuten duren. Van het horen wordt een verslag gemaakt dat aan u wordt toegezonden.

Ik wil u er op wijzen dat ik reeds een beslissing op uw bezwaarschrift heb genomen. Deze is u toegezonden op 20 januari 2006. Indien tijdens de hoorzitting nieuwe feiten naar voren komen die van invloed zijn op de vastgestelde waarde dan zal de waarde ambtshalve worden herzien.'

'Naar aanleiding van het door u ingediende bezwaarschrift (...) bent u op uw verzoek op 28 maart 2006 van 10.00 tot 10.20 uur op het stadhuis gehoord. (...)

U heeft reeds een uitspraak op uw bezwaarschrift (...) ontvangen met dagtekening 20 januari 2006 (...).

Tijdens het horen heeft u uw bezwaarschrift en de daarin opgesomde negatieve factoren van uw woning toegelicht. In het onderhoud zijn van uw kant geen nieuwe argumenten genoemd die tot een ambtshalve verlaging van de vastgestelde waarde van de onderhavige onroerende zaak hebben geleid.'

'Tot op heden hebben wij het taxatierapport met alle onderliggende stukken (nog) niet ontvangen. Indien nodig doen wij bij deze een beroep op de "Wet Openbaarheid van Bestuur" en verzoeken u ons zo spoedig mogelijk deze stukken en alle stukken (...) die eveneens van belang kunnen zijn toe te sturen.

Graag ontvangen wij het verslag van de hoorzitting van 28 maart jl en de beschikking die naar aanleiding van de nieuwe feiten, die daar ter tafel zijn gekomen, is genomen. (...)

Wij verzoeken u vriendelijk ons deze stukken en uw beschikking zo spoedig mogelijk toe te sturen om tijdig in beroep te kunnen gaan.'

'Op ons schrijven dd 01-04-2006, bij uw afdeling ingekomen op 03-04-2006, hebben wij nog geen antwoord ontvangen.

Ook de door ons opgevraagde stukken hebben wij nog niet toegezonden gekregen.

(...)

Aangezien wij reeds op 09-04-2005 om deze stukken hebben gevraagd en er zelfs geen reactie komt als wij een beroep doen op de WOB gaan wij er van uit dat uw afdeling deze stukken niet kan/wil toesturen. Wij ervaren dat als een belemmering ons bezwaar/beroepschrift goed te kunnen onderbouwen. (...)

Daarnaast missen wij nog steeds het door u toegezegde verslag van de hoorzitting, dd 28-03-2006 en de beslissing op de nieuwe feiten die daar ter tafel zijn gekomen.

Inmiddels hebben wij "Pro Forma" beroep aangetekend bij de Rechtbank te 's-Gravenhage, sector Bestuursrecht en daar aangegeven dat wij ons beroep (nog) niet volledig kunnen onderbouwen wegens het in gebreke blijven van uw afdeling.

Graag ontvangen wij alle door ons opgevraagde stukken binnen 8 dagen na dagtekening van deze brief.'

'tegen de beschikking van de Dienst Belastingen, afd. Informatie en Dienstverlening van de gemeente Leiden dd 20 januari 2006 en de daaropvolgende beschikking n.a.v. de hoorzitting d.d. 28 maart 2006. (...)

De reden dat wij het beroepschrift niet voldoende kunnen onderbouwen is dat wij, ondanks meerdere verzoeken aan de Dienst belastingen, de door ons opgevraagde stukken (nog) niet hebben ontvangen.

Onder meer ontbreken het taxatieverslag en het verslag van de hoorzitting. Deze en andere stukken hebben wij al in 2005 en meer recent op 01-04-2006 op grond van de Wet Openbaarheid van Bestuur (WOB) opgevraagd, maar (nog steeds) niet toegezonden gekregen. Verder zijn wij van mening dat de, door de Dienst Belastingen gevolgde procedure, niet juist is geweest.'

'Op 20 januari 2006 is de uitspraak aan eiser gezonden. Waarin is aangegeven dat er aan de uitnodiging om gehoord te worden geen gehoor is gegeven. Op 17 januari 2006 is er een reactie op de uitnodiging om gehoord te worden ontvangen. Echter deze was niet tijdig op de afdeling bezwaar en beroep, zodat de uitspraak is verzonden.

Op 26 januari 2006 is er telefonisch contact geweest. Op verzoek van eiser is er alsnog gehoord. Er is aan hem medegedeeld dat hij, indien hij het niet eens was met de uitspraak, proforma beroep moest aan tekenen om zijn rechten te behouden.

De hoorzitting heeft op 28 maart 2006 plaatsgevonden. Op 30 maart is een kort verslag aan eiser toegezonden.

Op 4 april 2006 heeft eiser op het verslag van de hoorzitting gereageerd [zie onderdeel 2.5; RN]. Omdat de contactpersoon niet meer werkzaam was bij de taakgroep bezwaar en beroep is deze brief blijven liggen. Hiervoor mijn excuses. Op 22 mei 2006 is deze aan de rechtbank verzonden, om aan te merken als een beroepschrift.

(...)

Met betrekking tot de ontvankelijkheid van het beroep het volgende. Op de achterzijde van de uitspraak staat vermeld dat, wanneer men het niet eens is met de uitspraak, men in beroep kan gaan bij de Rechtbank 's-Gravenhage. Eiser had mijns inziens op tijd in beroep kunnen gaan, mede gelet op het feit dat hij hier op 26 januari 2006 telefonisch op gewezen is.'

'Na het telefoongesprek met de heer M.P. Keijzer [de Heffingsambtenaar; RN], waarin hij toegeeft dat onze brief van 13-01-2006 [het verzoek van belanghebbende om gehoord te worden; RN] en de beschikking van 20-01-2006, elkaar hebben gekruist, stuurt de Dienst Belastingen ons dd 26-01-2006 een brief waarin wordt aangegeven dat de beslissing op het bezwaarschrift wel is genomen maar indien nieuwe feiten naar voren worden gebracht, tijdens de hoorzitting, deze van invloed kunnen zijn. (...)

In de brief dd 30-03-2006 (2 dagen later!) van de Dienst Belastingen wordt alleen aangegeven dat er geen nieuwe argumenten van onze kant zijn aangevoerd die tot verlaging hadden kunnen leiden. Een verslag van de hoorzitting is niet bijgevoegd.

De stukken die wij, diverse malen, hebben opgevraagd hebben wij nog steeds niet ontvangen. Dit ervaren wij als een belemmering om ons bezwaar volledig te kunnen onderbouwen.

Wat wij graag vastgesteld zien is of een hoorzitting onderdeel is van de procedure of, zoals de heer Keijzer ons meedeelde, uit coulance wordt gehouden.'

'De dagtekening van de bestreden uitspraak op bezwaar is 20 januari 2006, er is geen aanleiding om aan te nemen dat het besluit pas na die datum is verzonden, zodat de termijn voor het indienen van een beroepschrift eindigde op 3 maart 2006. Het beroepschrift is op 9 mei 2006 bij de rechtbank ontvangen. Het beroepschrift is dus gelet op artikel 6:9, eerste en tweede lid, van de Awb niet tijdig ingediend.

Eiser heeft bovengenoemde data niet weersproken. Eiser heeft als reden voor de overschrijding van de beroepstermijn opgegeven dat er na de uitspraak op bezwaar nog een hoorzitting heeft plaatsgehad op 28 maart 2006, dat eiser in de veronderstelling was dat er na de hoorzitting een definitieve beslissing zou worden genomen, dat eiser nog steeds niet in het bezit is van de gewenste stukken en dat hij ervan uitging dat de beroepstermijn pas zou gaan lopen nadat hieraan is voldaan.

Daarmee is geen rechtvaardiging voor de termijnoverschrijding gegeven. Uit het tot de stukken behorende afschrift van de uitspraak op bezwaar blijkt dat op de achterzijde daarvan een rechtsmiddelenverwijzing is opgenomen waarin de beroepstermijn op duidelijke wijze is aangegeven. Dat eiser ten onrechte ervan is uitgegaan dat een na de bestreden uitspraak plaatsgevonden hoorzitting de beroepstermijn zou opschorten, is een omstandigheid die voor rekening van eiser dient te blijven. Ook de omstandigheid dat eiser nog niet in het bezit is gesteld van alle door hem gewenste stukken, is geen rechtvaardiging voor de termijnoverschrijding. Eiser had immers in ieder geval tijdig beroep kunnen instellen, zonodig op nader aan te voeren gronden. Derhalve is geen sprake van een situatie als bedoeld in artikel 6:11 van de Awb die in de weg zou staan aan niet-ontvankelijkheidsverklaring.

Het beroep is kennelijk niet-ontvankelijk.'

'De in de uitspraak waarvan verzet genomen beslissingen, acht de rechtbank juist en op goede gronden genomen. Het beroep van opposant is derhalve terecht kennelijk niet-ontvankelijk verklaard. De door opposant aangevoerde omstandigheden hebben niet te gelden als omstandigheden op grond waarvan redelijkerwijs niet kan worden geoordeeld dat hij in verzuim is geweest. Hierbij neemt de rechtbank het volgende in aanmerking.

Ingevolge artikel 7:2, lid 1, van de Awb dient een belanghebbende in de gelegenheid te worden gesteld te worden gehoord voordat het bestuursorgaan op het bezwaar beslist. Dit voorschrift strekt er onder meer toe dat het bestuursorgaan bij zijn beslissing rekening kan houden met hetgeen belanghebbende mondeling naar voren wenst te brengen. Uit de stukken van het geding blijkt niet dat verweerder na de beslissing op het bezwaar opposant heeft meegedeeld dat het alsnog houden van een hoorzitting niet meer de hierboven aangeduide zin kon hebben en dat opposant mitsdien, zo hij een andere beslissing wenste, nog slechts de mogelijkheid zou resten beroep in te stellen bij de rechtbank. Van opposant kon, gelet op de strekking van de hoorplicht, derhalve redelijkerwijs niet worden gevergd dat hij beroep bij de rechtbank instelde vóórdat de hoorzitting zou hebben plaatsgevonden. Ten aanzien van het door hem met overschrijding van de beroepstermijn ingediende beroepschrift kan dan ook redelijkerwijs niet worden geoordeeld dat hij in verzuim is geweest, indien dat beroepschrift na die hoorzitting zo spoedig als dit redelijkerwijs kon worden verlangd, is ingediend. In een geval als dit is het beroepschrift alsnog zo spoedig mogelijk ingediend, indien het binnen veertien dagen is verzonden (vergelijk Hoge Raad 22 maart 2002, nr. 36 933, BNB 2002/186). Opposant heeft het beroepschrift afgegeven bij de rechtbank op 9 mei 2006, dus ruimschoots na afloop van de zo-even genoemde termijn van twee weken, gerekend vanaf de hoorzitting op 28 maart 2006. Derhalve ziet de rechtbank in het horen nadat de uitspraak op bezwaar is gedaan geen reden de termijnoverschrijding te verschonen.'

'In de (...) uitnodiging van de gemeente Leiden voor de hoorzitting op 28 maart 2006 (per ongeluk gedateerd op 26 januari 2005, ipv 26 januari 2006 ?) staat niet vermeld dat men na de hoorzitting van 28 maart 2006 zo snel mogelijk in beroep dient te gaan, ergo de gemeente Leiden heeft nagelaten ons mee te delen dat een bezwaartermijn van 2 weken aan de orde was. De gemeente attendeert er slechts op dat er door de afdeling reeds een beslissing op het bezwaar is genomen.

Bovendien hebben wij na 28 maart 2006 bijna de totale, gebruikelijke, periode van een beroepstermijn van 6 weken afgewacht tot het verslag van de hoorzitting, ons schriftelijk en mondeling toegezegd, toegezonden zou worden. Tot op heden hebben wij dat niet mogen ontvangen.

Zoals in de Uitspraak wordt gesteld dient een belanghebbende in de gelegenheid te worden gesteld te worden gehoord voor dat het bestuursorgaan beslist. Wij stellen dan ook dat de eerst mogelijke bezwaartermijn pas is ingegaan na de hoorzitting van 28 maart 2006 en dat die periode 6 weken zou behoren te zijn. Binnen die termijn is ons bezwaarschrift bij de rechtbank ingeleverd.'

'In de laatste alinea op pagina 2 van de uitspraak geeft de Rechtbank aan dat van hem redelijkerwijs niet gevergd kan worden beroep in te stellen voordat de hoorzitting heeft plaatsgevonden.

Hiermede geeft de Rechtbank min of meer toe dat de gemeente Leiden fout zit met de door haar gevolgde procedure.

Het is dan onbegrijpelijk dat de rechtbank X maar een korte beroepstermijn van twee weken toestaat na de hoorzitting in plaats van de hem bekende termijn van 6 weken.

X was er helemaal niet mee bekend dat er een beroepstermijn van twee weken bestond, laat staan in dit geval waarbij de gemeentelijke procedure toch wel wat gebreken vertoonde.'

'Artikel 7:2

1. Voordat een bestuursorgaan op het bezwaar beslist, stelt het belanghebbenden in de gelegenheid te worden gehoord.

2. Het bestuursorgaan stelt daarvan in ieder geval de indiener van het bezwaarschrift op de hoogte alsmede de belanghebbenden die bij de voorbereiding van het besluit hun zienswijze naar voren hebben gebracht.

Artikel 7:7

Van het horen wordt een verslag gemaakt.'

'In dit artikel is een essentieel onderdeel van de bezwaarschriftprocedure neergelegd: voordat op het bezwaarschrift wordt beslist, dient het bestuurorgaan de belanghebbende te horen. Zowel de indiener van het bezwaarschrift als eventuele andere belanghebbenden dienen in de gelegenheid te worden gesteld hun standpunt toe te lichten. (...)

Het horen schept (...) niet slechts waarborgen voor de belanghebbende, maar ook voor het orgaan, dat zich ervan kan vergewissen te beschikken over alle relevante informatie die nodig is om tot zorgvuldige heroverweging en besluitvorming te komen. Op deze wijze kan het horen ertoe bijdragen, dat zowel de besluitvorming bij het bestuur beter wordt onderbouwd door de alsnog ter beschikking gekomen informatie, als een tijdrovende procedure voor een administratieve rechter wordt voorkomen.'(2)

'Ten behoeve van de beslissing op het bezwaarschrift en ten behoeve van de vorming van het dossier dat in een later stadium eventueel bij een beroepsinstantie dient te worden overgelegd, is het noodzakelijk dat het verhandelde op de hoorzitting schriftelijk wordt vastgelegd. Het zal van de omstandigheden van het geval en van het bestuursorgaan afhangen in welke vorm een verslag wordt gegoten en hoe uitgebreid het is. Zeer bepalend daarvoor is, in hoeverre op de hoorzitting nieuwe feiten of omstandigheden naar voren komen, die nog niet in de schriftelijke stukken aan de orde zijn geweest.

Uit het voorgaande vloeit voort dat de plicht tot verslaglegging op verschillende wijzen vorm kan worden gegeven. Zo kan, in plaats van een afzonderlijk verslag, ook uit de beslissing op het bezwaar blijken van hetgeen tijdens de hoorzitting is verhandeld. Samengevat: niet zozeer is van belang, hoe hetgeen op een hoorzitting naar voren in gekomen, wordt vastgelegd, als wel dat het wordt vastgelegd. In ieder geval moet op enige wijze een korte weergave van de kern van hetgeen naar voren gebracht is, schriftelijk vastgelegd worden.'(3)

'De bestaande regelingen vertonen grote diversiteit. (...)

Dit is een ongewenste situatie. Zij brengt met zich, dat de rechtzoekenden zich steeds in ieder afzonderlijk geval moeten verdiepen in de daarvoor geldende regeling en altijd bedacht moeten zijn op speciale bepalingen. Een complicerende factor daarbij is dat men in een aantal gevallen niet kan volstaan met te kijken in de wet, maar ook moet nagaan hoe de jurisprudentie over problemen rond de termijnregeling luidt. Die jurisprudentie is, mede ten gevolge van ons pluriforme stelsel van administratief beroep en administratieve rechtspraak, niet steeds gemakkelijk toegankelijk.

De nadelen van deze divergentie zijn evident. Een tijdrovend en daarvoor vaak kostbaar onderzoek kan nodig zijn om in de praktijk rijzende vragen te beantwoorden. De onoverzichtelijkheid verhoogt de kans op het maken van fouten, met het voor de rechtzoekende meestal fatale gevolg van niet-ontvankelijkheid. Vanuit de Tweede Kamer is ook aangedrongen op uniformering van de termijnregeling.'(6)

'Zoals gezegd gaat de termijn voor bezwaar of beroep lopen vanaf de bekendmaking van het besluit. Bedoeld is de bekendmaking van de "blote" beschikking. De termijn gaat derhalve ook lopen indien bij de bekendmaking van het besluit niet voldaan wordt aan bijkomende verplichtingen, zoals de verplichtingen die uit artikel 3.5.5 [thans artikel 3:45; RN] en afdeling 4.1.4 [thans afdeling 3.7; RN] voortvloeien. Die keuze is gemaakt om onduidelijkheden omtrent het begin van de termijn te vermijden. (...)

Indien het bestuursorgaan zich niet houdt aan de in artikel 3.5.5 en afdeling 4.1.4 vervatte nevenverplichtingen, is dat derhalve niet van invloed op het begin van de termijn. Wel kan onder omstandigheid een beroep worden gedaan op artikel 6.2.5 [thans artikel 6:11; RN], dat een regeling voor verontschuldigbare termijnoverschrijding bevat.'(8)

'Ten aanzien van een na afloop van de termijn ingediend bezwaar- of beroepschrift blijft niet-ontvankelijkverklaring op grond daarvan achterwege indien:

a. de indiener aantoont dat hij het geschrift heeft ingediend zo spoedig als dit redelijkerwijs kon worden verlangd, of

b. de indiener stelt dat de termijnoverschrijding aan een hem niet toe te rekenen omstandigheid is te wijten en omtrent de onjuistheid van die stelling geen zekerheid is verkregen.'(9)

'[D]it artikel (...) [heeft] betekenis voor gevallen waarin de termijn voor het instellen van een rechtsmiddel is gaan lopen zonder dat de belanghebbende voldoende op de hoogte is gesteld van zijn bevoegdheden op dat punt. Dit kan zich op verschillende manieren voordoen. Bij voorbeeld wanneer de betrokkene onjuist is ingelicht over zijn beroepsmogelijkheden (...). In verband met de gecompliceerdheid van het stelsel van rechtsbescherming is in artikel 3.5.5 [thans artikel 3:45; RN] bepaald dat het bestuursorgaan bij het bekend maken van een besluit moet meedelen welke mogelijkheid voor het beroep of bezwaar bestaat (...). Indien verzuimd is die mededeling te doen of indien daarbij fouten zijn gemaakt zal - zeker nu die mededelingsplicht wettelijk wordt voorgeschreven - de belanghebbende veelal niet weten dat er (reeds) sprake is van een besluit dat vatbaar is voor bezwaar of beroep. Bemerkt hij dat eerst later, dan zal een termijnoverschrijding verschoonbaar kunnen zijn. Een en ander zal overigens mede afhangen van de deskundigheid die de belanghebbende bezit. Indien het om een grote organisatie gaat die regelmatig op het desbetreffende rechtsgebied procedeert, zal men een grotere mate van deskundigheid kunnen verwachten dan indien het een particulier betreft die voor het eerst met een dergelijk besluit geconfronteerd wordt.

(...)

In de hier genoemde gevallen hangt het accepteren van een termijnoverschrijding samen met het feit dat het bestuur niet voldoet aan de op hem rustende verplichtingen. De rechtsonzekerheid die ontstaat doordat een besluit ook na het verstrijken van de normale termijn niet onaantastbaar blijkt te zijn, heeft het bestuur dan aan zichzelf te wijten. (...)

Er zij nog op gewezen, dat een termijnoverschrijding in het algemeen niet verschoonbaar is indien het bestuur aan zijn mededelingsplicht heeft voldaan. Indien bijvoorbeeld overeenkomstig artikel 3.5.3 of 3.5.4 een mededeling in een nieuwsblad is opgenomen, moeten belanghebbenden geacht worden op de hoogte te zijn. Zij zullen zich dan dus niet op het onderhavige artikel kunnen beroepen, ook al hebben zij de mededeling niet opgemerkt. Slechts in geval van zeer bijzondere persoonlijke omstandigheden (...) zal dat anders kunnen zijn.

Nadat de belanghebbende van het bestaan van een rechtsmiddel op de hoogte is gekomen, zal hij zo spoedig als redelijkerwijs verlangd kan worden in beroep moeten gaan of bezwaar moeten maken. Hij mag er dus niet van uitgaan dat hem daarvoor alsnog een volle termijn ter beschikking staat.'(10)

'De thans voorgestelde tekst laat de verdeling van de bewijslast ten aanzien van de oorzaak van de termijnoverschrijding aan de rechter over. Dit maakt het mogelijk dat bij onzekerheid over de werkelijke oorzaak van de termijnoverschrijding de indiener eerst dan het voordeel van de twijfel krijgt, als hij zijnerzijds het redelijkerwijs mogelijke heeft gedaan om deze onzekerheid te voorkomen of op te heffen. Aldus wordt misbruik voorkomen, maar wordt tevens recht gedaan aan artikel 6, eerste lid, van het EVRM, zoals uitgelegd in het arrest van de Hoge Raad van 22 juni 1988 (NJ 1988, 955, m.h. Th.W.v.V.).

Van verzuim in de zin van deze bepaling kan in drie situaties sprake zijn, namelijk:

a. indien de oorzaak van de termijnoverschrijding aan de indiener kan worden toegerekend.

b. indien de indiener niet het redelijkerwijs mogelijk heeft gedaan om de oorzaak van de termijnoverschrijding aannemelijk te (kunnen) maken, en

b. indien de indiener na het wegvallen van de omstandigheid die een tijdig bezwaar of beroep verhinderde, te lang talmt met het alsnog maken van bezwaar of het instellen van beroep.

Het laatste is van belang, omdat de indiener in zo'n geval blijkens de jurisprudentie geen aanspraak kan maken op een volledig nieuwe termijn. Hoeveel tijd de indiener dan wel heeft, is niet in het algemeen aan te geven. Twee à drie weken zullen hem tenminste moeten worden gegund, maar onder omstandigheden zal hij redelijkerwijs meer tijd nodig hebben.'(11)

'1. Indien tegen een besluit bezwaar kan worden gemaakt of beroep kan worden ingesteld, wordt daarvan bij de bekendmaking en bij de mededeling van het besluit melding gemaakt.

2. Hierbij wordt vermeld door wie, binnen welke termijn en bij welk orgaan bezwaar kan worden gemaakt of beroep kan worden ingesteld.'

'Dit artikel schrijft voor dat het bestuursorgaan in het voorkomende geval in een besluit melding moet maken voor wie, binnen welke termen en bij welke instantie de mogelijkheid van bezwaar of beroep open staat. Voor het geval het bestuursorgaan dat verzuimt noemt de memorie van toelichting de ontsnapping via de hardheidsclausule van artikel 6.2.5 [thans artikel 6:11, zie verder onder 6.3; RN].

- Om deze ontsnapping tot een reële mogelijkheid te maken, zou in de toelichting duidelijk moeten worden gemaakt dat bestuursorganen en rechters deze bepaling ruim dienen te interpreteren. Onderschrijft het kabinet deze stelling van de commissies met uitzondering van de G.P.V.-fractie.

(...)

- De leden van de S.G.P.-fractie (...) stelden de vraag of de wet niet dient aan te geven wat de gevolgen zijn van overtreding van dit voorschrift. Is deze mededeling, evenals de bekendmaking als zodanig, een constitutief vereiste voor het besluit, zo vroegen deze leden.'(13)

'Vooropgesteld moet worden dat, wanneer de Awb van kracht wordt, "alle ministeries, autoriteiten, colleges en ambtenaren wie zulks aangaat, aan de nauwkeurige uitvoering de hand zullen houden". In de memorie van toelichting is gesteld dat dit voorschrift niet alleen het belang van de burger dient, maar ook dat van het bestuur. Als het bestuur er zich aan houdt, zal daarmee een geslaagd beroep op artikel 6.2.5 kunnen worden voorkomen. Indien een bestuursorgaan slordig omspringt met de in artikel 3.5.5 [thans artikel 3:45; RN] neergelegde verplichting, zal de rechter dit bestuursorgaan kunnen confronteren met de nadelige gevolgen daarvan. Het moet overigens aan de rechter worden overgelaten de gevolgen van het niet-vermelden van de mogelijkheden van bezwaar of beroep te bepalen, gelet op de omstandigheden van het geval. Zo zal de aanwezigheid van derden-belanghebbenden een rol kunnen spelen die niet in algemene uitspraken is vast te leggen. (...)

Daaraan kan worden toegevoegd dat de mededeling geen constitutief element van het besluit is.'(14)

'Wanneer iemand een bezwaarschrift na afloop van de bezwaartermijn indient, moet dat bezwaarschrift normaliter niet-ontvankelijk worden verklaard. Niet-ontvankelijkverklaring dient echter, bij wijze van uitzondering, achterwege te blijven wanneer in redelijkheid niet kan worden gesteld dat de indiener in verzuim is geweest (art. 6:11 Awb). (...)

De oorzaak van de termijnoverschrijding kan zijn gelegen aan de kant van de belastingplichtige. (...)

De oorzaak van de termijnoverschrijding kan ook bij het bestuursorgaan liggen. Art. 6:11 Awb kan bijvoorbeeld worden toegepast wanneer de inspecteur binnen de bezwaartermijn het gerechtvaardigde vertrouwen heeft gewekt dat een bezwaarschrift ook nog na afloop van die termijn kan worden ingediend (...).

De oorzaak waardoor een belastingplichtige in redelijkheid niet in staat is een bezwaarschrift in te dienen, kan op een gegeven moment wegvallen. Na een ernstige ziekte kan herstel optreden; een juist geadresseerd besluit dat door de PTT niet of niet tijdig op het aangegeven adres is bezorgd kan hem alsnog bereiken. Vanaf dat moment staat hem geen volle termijn van zes weken meer ter beschikking om een bezwaarschrift in te dienen. Hij zal dan zo spoedig mogelijk in actie moeten komen. Volgens de wetsgeschiedenis moet hem in ieder geval een termijn van twee tot drie weken worden gegund en kan onder omstandigheden een langer tijdsverloop worden aanvaard. [voetnoot auteur: Zie Kamerstukken II 1990/91, 21 221, nr. 6, blz. 7. Zie ook HR 22 maart 2002, BNB 2002/186.] De Raad van State is in dit opzicht streng en hanteert als regel een termijn van twee weken. [voetnoot auteur: ABRS 15 mei 2001, AB 2001, 294.] De belastingrechter is in het algemeen soepeler. [voetnoot auteur: Zie bv. Hof Amsterdam 12 november 2002, onder HR 17 maart 2006, BNB 2006/247, waarin een tijdsverloop van een maand werd aanvaard. In het arrest HR 8 maart 2002, BNB 2002/274 werd zelfs een termijn van zes weken genoemd. Hof Leeuwarden 15 juni 2005,V-N 2005/34.9, hanteerde daarentegen een termijn van twee weken.] Dit kan ermee samenhangen dat in belastingzaken meestal geen belangen van derden op het spel staan.'(15)

'3.1. (...) [A]rt. 6:11 Awb [biedt] een algemeen geformuleerde [disculpatiemogelijkheid] (...) aan. De te late indiening verhindert de toegang tot de rechter niet, wanneer redelijkerwijs niet geoordeeld kan worden dat de belastingplichtige in verzuim is geweest. Onder deze uitzondering valt volgens de wetgever niet de situatie waarin door de inspecteur is voldaan aan de mededelingsplicht over de beroepsmogelijkheden (...). Uit de stukken blijkt niet of deze 'Rechtsmittelbelehrung' bij de uitspraak is gevoegd. Zo'n bijlage is wel de regel en dus zou de uitzondering niet van toepassing zijn. De Hoge Raad beslist in dit arrest anders. Doordat de inspecteur heeft gedaan alsof het horen nog een wezenlijk onderdeel van de bezwaarprocedure vormt, kan niet van de belastingplichtige worden verwacht dat deze al vóór het horen een beroepschrift in zou dienen. Hierdoor kan art. 6:11 Awb toch toegepast worden.

4.1. Vervolgens is de vraag wanneer de beroepstermijn eindigt als de uitzondering van toepassing is. Een nieuwe termijn van zes weken wordt dan veelal niet gegeven. Met een beroep op de wetsgeschiedenis gunt de Hoge Raad de belastingplichtige een termijn van in ieder geval veertien dagen na het horen. Belanghebbende voldoet volgens de Hoge Raad aan deze termijn doordat zij binnen twee weken na de hoorzitting het beroep heeft ingediend. (...)

5.1. Dat een onbedoeld vroege uitspraak van de inspecteur de toegang tot de rechter verhindert, wordt terecht door deze uitleg van de wet voorkomen. Of in andere gevallen ook een beroep op art. 6:11 Awb kan worden gedaan, zal sterk afhangen van de feiten.'

'De hoogste bestuursrechters hechten (...) niet dezelfde betekenis aan de ontvangst van het besluit. De Centrale Raad neemt als uitgangspunt dat de ontvangst een essentieel onderdeel is van de bekendmaking. Wanneer de verzending van het besluit niet aannemelijk is geworden, is het besluit volgens de Centrale Raad van Beroep niet op de voorgeschreven wijze bekendgemaakt. De termijn voor het indienen begint dan pas te lopen nadat de geadresseerde het besluit heeft ontvangen. Wanneer het bezwaar- of beroepschrift vervolgens binnen zes weken wordt ingediend, in het tijdig ingediend. De vraag naar de verschoonbaarheid van een termijnoverschrijding is dan niet aan de orde. (...) De Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State beschouwt de ontvangst van het besluit daarentegen niet als een essentieel onderdeel van de bekendmaking. Wanneer de verzending van het besluit wel, maar de ontvangst van het besluit niet aannemelijk is geworden, is het besluit wel bekendgemaakt. De geadresseerde is volgens de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State dan verschoonbaar te laat, zodat op grond van art. 6:11 Awb het bezwaar- of beroepschrift wel ontvankelijk is. Het bezwaar- of beroepschrift moet dan wel zo spoedig als redelijkerwijs mogelijk is, zijn ingediend. (...) Daarbij wordt in de regel een termijn van twee weken gehanteerd. De Hoge Raad en het College van Beroep voor het bedrijfsleven achten de ontvangst van het besluit net als de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State niet beslissend voor de aanvang van de termijn. (...)

Er is overigens wel een vraagteken te plaatsen bij de ongeschreven vuistregel dat, wanneer het besluit aanvankelijk niet is ontvangen, het bezwaar alsnog binnen twee naken na de latere ontvangst moet zijn ingediend. Die termijn volgt immers niet uit de wet en is evenmin bij belanghebbenden bekend. In art. 6:7 Awb wordt een termijn genoemd van zes weken en deze termijn wordt meestal ook in de besluiten vermeld. Van een rechtzoekende kan niet worden verwacht dat hij op de hoogte is van de (verschillende) jurisprudentie van de hoogste bestuursrechters. Het is dan niet vreemd als de geadresseerde, wanneer hij het besluit aanvankelijk niet had ontvangen, uitgaat van zes weken na de tweede toezending van het besluit. Waarom de geadresseerde zich dan moet realiseren dat hij in ieder geval binnen twee weken bezwaar of beroep moet instellen, is niet duidelijk. Deze vuistregel staat op gespannen voet met het beginsel van rechtszekerheid.'(16)

De Procureur-Generaal bij de

Hoge Raad der Nederlanden

1 Vanwege een drietal kennelijke onjuistheden rectificeert de Rechtbank op 16 april 2007 deze uitspraak. Het betreft de in de uitspraak genoemde dagtekening van de uitspraak op bezwaar, de genoemde datum waarop de beroepstermijn eindigde en de genoemde datum waarop het beroepschrift ter griffie is ontvangen. Aan partijen is meegedeeld dat deze gerectificeerde uitspraak de oorspronkelijk uitspraak vervangt.

2 Kamerstukken II 1988/89, 21 221, nr. 3, p. 144-145.

3 Kamerstukken II 1988/98, 21 221, nr. 3, p. 151 (MvT).

4 Kamerstukken I 1991/92, 21 221, nr. 174b, p. 17 (MvA).

5 Kamerstukken II 1988/89, 21 211, nr. 3, p. 4.

6 Kamerstukken II 1988/89, 21 211, nr. 3, p. 124 (MvT).

7 Kamerstukken II 1990/91, 21 221, nr. 5, p. 86.

8 Kamerstukken II 1988/89, 21 211, nr. 3, p. 127.

9 Kamerstukken II 1988/89, 21 211, nr. 2, p. 11.

10 Kamerstukken II 1988/89, 21 221, nr. 3, p. 131-132.

11 Kamerstukken II 1990/91, 21 221, nr. 6, p. 6-7.

12 Kamerstukken II 1988/98, 21 211, nr. 3, p. 84.

13 Kamerstukken II 1989/90, 21 221, nr. 4, p. 35-36.

14 Kamerstukken II 1990/91, 21 221, nr. 5, p. 64 (MvA).

15 M.W.C. Feteris, Formeel belastingrecht (Fiscale handboeken, nr. 9), Deveter: Kluwer 2007, p. 408-410.

16 R.P. den Otter, 'Met een pokerface aan de roulettetafel. Verschillende in de beoordeling van de ontvankelijkheid door de hoogste bestuursrechters', JBplus 2008, p. 93-101.