Parket bij de Hoge Raad, 22-03-2011, BO2629, 09/00908

Conclusie inzake:

[Verdachte]

1. Het Gerechtshof te Arnhem, zitting houdende te Leeuwarden, heeft bij arrest van 7 januari 2009 verdachte ten aanzien van het bewezenverklaarde ontslagen van alle rechtsvervolging.

2. Mr. W.M. van Schuijlenburg, advocaat-generaal bij het ressortsparket te Leeuwarden, heeft cassatie ingesteld. Mr. L. Plas, plaatsvervangend advocaat-generaal bij de ressortsparketten te Arnhem en Leeuwarden, heeft een schriftuur ingezonden houdende één middel van cassatie. Mr. V.C. van der Velde, advocaat te Almere, heeft namens verdachte het cassatieberoep schriftelijk weersproken.

3. Het middel klaagt dat het Hof blijk heeft gegeven van een verkeerde rechtsopvatting van het begrip "medeplichtigen van een misdrijf" als bedoeld in de aanhef van art. 48 Sr, althans de in de bewezenverklaring opgenomen woorden "behulpzaam zijn bij" in de zin van art. 48 onder 1° Sr te beperkt heeft uitgelegd, althans zijn oordeel dat het bewezenverklaarde niet kan worden gekwalificeerd als medeplichtigheid niet zonder meer begrijpelijk heeft gemotiveerd.

4. Het Hof heeft bewezen geacht dat:

"[Betrokkene 1] en [betrokkene 2] en [betrokkene 3] en [betrokkene 4] en [betrokkene 5] en [betrokkene 6] op 10 november 2006 te Biddinghuizen, gemeente Dronten, ter uitvoering van het door hen voorgenomen misdrijf om tezamen en in vereniging met anderen met het oogmerk van wederrechtelijke toeëigening weg te nemen, twee poppen (voorstellende Walibis), toebehorende aan Walibi World, en zich daarbij de weg te nemen poppen (voorstellende Walibis) onder hun bereik en van hun mededaders te brengen door middel van verbreking, met kracht aan voornoemde poppen hebben geduwd, terwijl de uitvoering van dat voorgenomen misdrijf niet is voltooid, bij het plegen van welk misdrijf verdachte toen daar opzettelijk behulpzaam is geweest door [betrokkene 1] en [betrokkene 2] en [betrokkene 3] en [betrokkene 4] en [betrokkene 5] en [betrokkene 6], op genoemde datum met een taxibus, (welke verdachte in zijn hoedanigheid als taxichauffeur tot zijn beschikking had) te vervoeren naar Biddinghuizen, terwijl de verdachte ten tijde van het vervoeren op de hoogte was van het voorgenomen misdrijf."

5. Het Hof heeft in bestreden arrest voorts het volgende overwogen:

6. Art. 48 Sr luidt:

7. Volgens de steller van het middel stemmen de tenlastelegging en de bewezenverklaring, voor zover inhoudende dat verdachte opzettelijk behulpzaam is geweest bij de poging tot diefstal, taalkundig gezien weliswaar overeen met de termen in art. 48 onder 1° Sr, die zien op het bieden van hulp gelijktijdig met - en niet voorafgaand aan - het misdrijf, maar betekent dit niet dat de gebezigde formulering slechts mag worden opgevat als verwijzend naar het eerste onderdeel van art. 48 Sr. Het tenlastegelegde en bewezenverklaarde "behulpzaam is geweest bij" kan ook, als onderdeel van een feitelijke omschrijving van verdachtes handelen, ruimer worden verstaan, overeenkomstig het normale spraakgebruik. Zo opgevat, kan behulpzaam zijn bij een misdrijf opzettelijke hulpverlening vooraf omvatten, bijvoorbeeld wanneer die eruit bestaat dat verdachte personen van wie hij weet dat zij een diefstal willen plegen naar de plaats van de voorgenomen diefstal brengt.

8. De steller van het middel baseert dit standpunt hoofdzakelijk op HR 14 oktober 1975, LJN AB4802, NJ 1976/149. In die zaak was onder meer tenlastegelegd en bewezenverklaard dat de verdachte opzettelijk behulpzaam was geweest bij het plegen van een gewapende overval door de dader met een auto naar de plaats van het misdrijf te vervoeren. De Hoge Raad overwoog dat:

Naar het oordeel van de Hoge Raad mocht het Hof de term 'behulpzaam zijn bij' in feitelijke zin verstaan en mocht het ervan uitgaan dat naar normaal spraakgebruik daarvan kan worden gesproken wanneer men de dader van een misdrijf naar de plaats van het misdrijf rijdt.(1) Derhalve had het Hof het bewezenverklaarde terecht strafbaar geoordeeld.

9. Gelijk in de hierboven aangehaalde zaak, heeft het Hof ook in het thans bestreden arrest de tenlastegelegde en bewezenverklaarde 'behulpzaamheid bij' naar dagelijks taalgebruik uitgelegd. Vervolgens heeft het echter geoordeeld dat juist dit aan de kwalificatie in de weg staat. De hulp is immers vóór de poging tot diefstal geboden en valt daarom buiten het (engere) bereik van het bepaalde in art. 48 onder 1° Sr. Aldus heeft het Hof in zijn uitleg van art. 48 onder 1° Sr het oordeel van de Hoge Raad gegeven in LJN AB4802 miskend.

10. Ik heb mij afgevraagd hoeveel gewicht moet worden toegekend aan het betreffende arrest uit 1975. Volgens de Hullu heeft de Hoge Raad in dit arrest namelijk "minder strikt" (2) vastgehouden aan het onderscheid tussen de voorafgaande en de gelijktijdige medeplichtigheid dan hij doorgaans pleegt te doen.(3)

11. Zo blijkt uit HR 20 februari 1979, LJN AC6498, NJ 1979/313, dat de tenlastelegging van opzettelijk behulpzaam zijn bij een misdrijf, door het opzettelijk verstrekken van een inlichting tot het misdrijf innerlijk tegenstrijdig is.(4) Het Hof had het in de tenlastelegging gebruikte 'opzettelijk behulpzaam zijn bij' en 'opzettelijk inlichtingen verschaffen tot' opgevat in de betekenis van de overeenkomstige termen ex art. 48 Sr. Nu in dat artikel aan de term 'opzettelijk inlichtingen verstrekken tot' de betekenis toekomt dat de aldus aangeduide gedraging voorafgaat aan het misdrijf en de term 'opzettelijk behulpzaam zijn bij' ziet op een gedraging die gepaard gaat met het misdrijf, had het Hof terecht de dagvaarding nietig verklaard vanwege een innerlijke tegenstrijdige tenlastelegging.

12. In HR 13 november 2001, LJN AD4372, NJ 2002/245, ging het om een veroordeling voor medeplichtigheid aan het vernielen van een telefooncel. De verdachte had in de middag van oudejaarsdag samen met anderen een vuurwerkbom gemaakt, die een ander kort na de jaarwisseling in een telefooncel tot ontploffing heeft laten komen. Bewezenverklaard werd onder meer dat verdachte bij het plegen van de vernieling opzettelijk middelen heeft verschaft en opzettelijk behulpzaam is geweest door te assisteren bij de vervaardiging van voormelde vuurwerkbom. De Hoge Raad vatte deze vermenging van de simultane medeplichtigheid ex art. 48 onder 1° Sr en de consecutieve medeplichtigheid ex art. 48 onder 2° Sr op als een misslag en las de bewezenverklaring met verbetering hiervan aldus, dat - voor zover hier relevant - de verdachte tot het plegen van het misdrijf opzettelijk middelen heeft verschaft door te assisteren bij de vervaardiging van de vuurwerkbom.

13. Een vergelijkbare misslag, te weten het bewezenverklaren dat de verdachte opzettelijk behulpzaam is geweest bij het plegen van een misdrijf en opzettelijk middelen heeft verschaft tot het plegen van dat misdrijf, terwijl de in de bewezenverklaring omschreven gedragingen slechts als dat laatste konden worden aangemerkt, leidde ook in HR 13 maart 2007, LJN AZ5461, tot een verbeterde lezing van de bewezenverklaring door de Hoge Raad.(5)

14. In HR 24 maart 2009, LJN BG4831, tenslotte, verwierp de Hoge Raad de klacht dat het bewezenverklaarde opzettelijk informatie, aanwijzingen en adviezen geven wijst op voorafgaande medeplichtigheid en geen gelijktijdige medeplichtigheid kan opleveren. Behulpzaam zijn bij het plegen van het misdrijf als bedoeld in art. 48 onder 1° Sr kan ook bestaan uit het geven van informatie, aanwijzingen of adviezen, waarbij wordt aangetekend dat in dit geval uit de bewijsmiddelen bleek dat de verdachte de informatie en tips verschafte gedurende de periode waarin het misdrijf is gepleegd.

15. Uit de jurisprudentie blijkt dus (a) het belang van het tijdstip van de assistentie in relatie tot het tijdstip van het gronddelict en (b) dat het kwalificatief van tweeën één is: een gedraging levert of behulpzaamheid bij of de verschaffing van gelegenheid, middelen of inlichtingen vooraf op.

16. Het oordeel uit HR 14 oktober 1975, LJN AB4802, is niet achterhaald door de recentere jurisprudentie, waaruit ik hierboven enkele voorbeelden heb gegeven. De kern van dat arrest is dat soms de bewoordingen van de tenlastelegging er logischerwijs toe dwingen het tenlastegelegde behulpzaam zijn bij ruimer te lezen dan in de betekenis die in art. 48 onder 1° Sr daaraan toekomt, omdat anders de verdere feitelijke beschrijving van de verweten handeling(en) geen redelijke zin toekomt. Leest in dat geval de rechter de behulpzaamheid bij overeenkomstig het normale spraakgebruik, dan hoeft dat niet aan de kwalificatie van het bewezenverklaarde als medeplichtigheid in de weg te staan. In de onderhavige zaak heeft het Hof uitdrukkelijk overwogen dat de woorden "behulpzaam bij" in de tenlastelegging en bewezenverklaring zijn bedoeld in hun betekenis die aan het normale spraakgebruik wordt ontleend. Maar vervolgens overweegt het Hof dan dat deze betekenis niet overeenkomt met de kwalificatieve, wettelijke betekenis en dat zij daarom niet het juridische "behulpzaam zijn bij" kunnen opleveren. En dat lijkt mij In het licht van bovenstaande onjuist.

17. Het voorgaande brengt mee dat 's Hofs oordeel dat het bewezenverklaarde niet kan worden gekwalificeerd en verdachte moet worden ontslagen van alle rechtsvervolging niet zonder meer begrijpelijk is.

18. Derhalve slaagt het middel.

19. Gronden waarop de Hoge Raad gebruik zou moeten maken van zijn bevoegdheid om de bestreden uitspraak ambtshalve te vernietigen, heb ik niet aangetroffen.

20. Deze conclusie strekt ertoe dat de Hoge Raad bestreden arrest zal vernietigen en de zaak zal verwijzen naar het Gerechtshof Leeuwarden teneinde op het bestaande beroep opnieuw te worden berecht en afgedaan.

AG