Parket bij de Hoge Raad, 15-11-2019, ECLI:NL:PHR:2019:1324, 19/05095

De bewindvoerder heeft gevorderd,³ kort gezegd: (i) een verklaring voor recht dat het het UWV niet is toegestaan haar vordering te verrekenen met de aan de uitkeringsgerechtigde maandelijks te betalen WAO-uitkeringen en (ii) stopzetting van de verrekening op straffe van een dwangsom, met (iii) terugbetaling van het reeds ten onrechte door het UWV verrekende bedrag. Voor deze vorderingen heeft de bewindvoerder zich beroepen op de bepaling van art. 307 lid 1 Fw.

De rechtbank Overijssel, zittingsplaats Almelo, heeft de vordering van de bewindvoerder bij vonnis van 10 juni 2015 afgewezen.⁴

Bij de beoordeling van dit geschil stelt het hof het volgende voorop. In artikel 307 FW is bepaald dat na het uitspreken van de schuldsaneringsregeling verrekening door een schuldeiser slechts is toegelaten indien zowel zijn schuld als zijn vordering zijn ontstaan vóór de uitspraak tot de toepassing van de schuldsaneringsregeling. Tussen partijen is niet in geschil dat de vordering van het UWV op de uitkeringsgerechtigde is ontstaan voordat de schuldsaneringsregeling werd uitgesproken. Het debat richt zich op de vraag of ook de schuld van het UWV aan de uitkeringsgerechtigde voor die tijd is ontstaan.

De bewindvoerder betoogt – verkort weergegeven – dat het recht op een WAO-uitkering niet een statisch recht is, toegekend voor onbepaalde tijd, maar een uitkering die dagelijks ontstaat, afhankelijk van de medische toestand van de aanvrager die per periode en zelfs per dag verschillend kan zijn. De bewindvoerder leidt dit af uit het volgende. De duur en hoogte van de arbeidsongeschiktheidsuitkering staan niet vast. Telkens opnieuw wordt bepaald of aan de wettelijke vereisten is voldaan. De omstandigheden kunnen immers wijzigen met als gevolg dat de WAO-uitkering dient te worden herzien of ingetrokken. Daarnaast moet de uitkeringsgerechtigde voldoen aan nadere voorwaarden (art. 28 WAO) en wordt het recht op een arbeidsongeschiktheidsuitkering per dag berekend en uitgekeerd (art. 21 lid 2 WAO; art. 42 lid 1 en 43 lid 2 WAO). Of sprake is van arbeidsongeschiktheid wordt ook niet door het UWV vastgesteld, maar bepaald op grond van objectieve medische maatstaven. Het UWV, als uitvoeringsorgaan, mag pas tot uitkering overgaan per periode waarin vaststaat dat sprake is van arbeidsongeschiktheid. Volgens de bewindvoerder ontstaat de schuld van het UWV aan de uitkeringsgerechtigde, de verplichting om de WAO-uitkering uit te betalen, daarom per periode waarin naar objectieve medische maatstaven gebleken is van arbeidsongeschiktheid, zodat verrekening na het uitspreken van de schuldsaneringsregeling niet is toegestaan. In de visie van de bewindvoerder verdraagt deze zienswijze zich ook beter met de beperkte verrekeningsmogelijkheid van art. 307 Fw en het fixatiebeginsel in de schuldsaneringsregeling waarbij er ruimte moet zijn om de financiële zaken op orde te brengen.

Het hof deelt de visie van de bewindvoerder dat het recht op een WAO-uitkering periodiek (per dag of maand) ontstaat niet. Zoals ook de rechtbank heeft overwogen (rov. 4.1), volgt uit de tekst van art. 19 en 35 WAO dat een verzekerde, op aanvraag, recht heeft op toekenning van een arbeidsongeschiktheidsuitkering zodra hij 104 dagen arbeidsongeschikt is geweest en met ingang van de dag waarop de verzekerde aan alle vereisten voor het recht op toekenning van de WAO-uitkering voldoet. Het recht op toekenning van een WAO-uitkering wordt vastgelegd in een beschikking van het UWV. Dit besluit – vatbaar voor bezwaar en beroep – maakt de aanspraken van de verzekerde op betaling van de uitkering door het UWV rechtens afdwingbaar. Daarbij geldt dat de aan de uitkeringsgerechtigde in 1992 toegekende arbeidsongeschiktheidsuitkering geacht wordt te zijn toegekend voor onbepaalde tijd (art. 98e WAO). Op grond van deze bepalingen oordeelt het hof dat het UWV, als uitvoeringsorgaan, verplicht is om vanaf de in het toekenningsbesluit opgenomen datum een WAO-uitkering te verstrekken. Uit art. 50 lid 1 WAO volgt dat het UWV deze uitkering maandelijks moet voldoen. De omstandigheid dat vanwege deze periodieke termijnbetaling een WAO-uitkering pas na het verstrijken van de maandtermijn kan worden opgeëist doet geen afbreuk aan het feit dat het recht op een WAO-uitkering eerder werd verkregen. Ook is niet van belang dat de uitkeringsgerechtigde door het UWV kan worden opgeroepen voor een herbeoordeling en dat bij een wijziging in de mate van de arbeidsongeschiktheid een besluit tot herziening of intrekking van het recht op een WAO-uitkering kan volgen. Hierin kan, anders dan de bewindvoerder betoogt, juist steun worden gevonden voor de opvatting dat het recht op een WAO-uitkering ontstaat vanaf het moment dat dit aan de uitkeringsgerechtigde is toegekend. Het toegekende recht kan immers alleen worden gewijzigd wanneer in een volgend besluit anders wordt beslist. Aan het voorgaande doet evenmin af dat de hoogte van de WAO-uitkering wordt berekend naar een percentage van het voordien genoten dagloon, zoals bepaald in art. 21 WAO en dat het recht op een WAO-uitkering is onderworpen aan enkele ontbindende voorwaarden, zoals een verval van het recht op uitkering bij een arbeidsongeschiktheid van minder dan 15%, bij verblijf in detentie of in het buitenland en bij het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd.

Het voorgaande voert tot de conclusie dat, zoals ook door de rechtbank overwogen en beslist, de schuld van het UWV aan de uitkeringsgerechtigde al was ontstaan vóór de uitspraak tot toepassing van de schuldsanering, zodat aan de in art. 307 lid 1 Fw gestelde eisen is voldaan. Het UWV heeft zich daarom met recht beroepen op verrekening van zijn vordering op de uitkeringsgerechtigde met zijn schuld aan hem ter zake van de maandelijkse uitkeringen krachtens de WAO. De grieven falen.’

Tegen het arrest van het hof is geen gewoon rechtsmiddel aangewend.