Rechtbank Oost-Brabant, 28-08-2013, ECLI:NL:RBOBR:2013:4794, 01/855013-13

Ontvankelijkheid van het Openbaar Ministerie.

De verdediging heeft zich op het standpunt gesteld dat het Openbaar Ministerie niet-ontvankelijk moet worden verklaard. Er is onnodig en onevenredig veel inbreuk gemaakt op de persoonlijke levenssfeer van verdachte. Voor de opsporing van de verdachten was het niet noodzakelijk om de camerabeelden uit te zenden in het opsporingsprogramma Bureau Brabant. Bij het publiekelijk inzetten van camerabeelden als opsporingsmiddel moet voldaan zijn aan de eisen van proportionaliteit en subsidiariteit. Daarvan is in dit geval niet gebleken. De politie had ook op minder ingrijpende wijze de camerabeelden publiekelijk in kunnen zetten, door bijvoorbeeld eerst zogenaamde ‘stills’ te gebruiken. Niet is gebleken dat er rekening is gehouden met de belangen van verdachte bij het onbeperkt publiekelijk vrijgeven van zijn identiteit.

De officier van justitie ziet geen reden voor niet-ontvankelijkheid. Bij de beslissing om de beelden uit te zenden is een belangenafweging gemaakt waarbij de beginselen van proportionaliteit en subsidiariteit in acht zijn genomen. Gelet op de ernst van het feit is voldaan aan het vereiste van proportionaliteit. Eerst nadat uitzending van de beelden binnen de politieorganisatie niet tot resultaat leidde en andere effectieve mogelijkheden om tot snelle identificatie van de verdachten te komen ontbraken, zijn de beelden in het opsporingsprogramma Bureau Brabant getoond. Daarmee is volgens de officier van justitie ook voldaan aan het vereiste van subsidiariteit.

De officier van justitie stelt dat de grote belangstelling op het internet en in de andere media voor de ernstige mishandeling en daarmee samenhangend ook voor de verdachten, het directe gevolg is van het buitenproportionele geweld dat door de verdachten is gebruikt. Bovendien hebben de verdachten er zelf voor gekozen om zich niet te melden bij de politie, waardoor uitzending van de beelden noodzakelijk was om achter de identiteit van de verdachten te komen.

Verder stelt de officier van justitie dat de beslissing tot het uitzenden van de beelden weliswaar niet, zoals is voorgeschreven in de Aanwijzing opsporingsberichtgeving, is genomen door de hoofdofficier van justitie, maar omdat de officier van justitie bij het vrijgeven van de beelden wel de juiste afweging heeft gemaakt en de persofficier van justitie als gemandateerde functionaris tot eenzelfde beslissing zou zijn gekomen, is de verdachte door dit vormverzuim niet in zijn belang geschaad en kan dat zonder gevolg blijven.

De rechtbank overweegt als volgt ten aanzien van de rechtmatigheid van de opsporingsberichtgeving.

Op 4 januari 2013 is het slachtoffer door een groep jonge mannen ernstig mishandeld en in hulpeloze toestand achtergelaten.

Door toezichtcamera’s van de regionale toezichtsruimte van de politie op de Aalsterweg in Eindhoven zijn van de geweldshandelingen opnamen gemaakt. De beelden zijn van goede kwaliteit. De daders komen duidelijk herkenbaar in beeld. De beelden zijn op 8 januari 2013 in beslag genomen. Er hebben zich geen getuigen gemeld die informatie konden geven over de identiteit van de daders.

Op 8 januari 2013 is er overleg geweest met de officier van justitie onder meer over uitzending van de beelden in het opsporingsprogramma Bureau Brabant. De officier van justitie gaf tevens toestemming om de camerabeelden op internet te zetten.

Op 12 augustus 2013 is door de politie een aanvullend proces-verbaal van bevindingen opgemaakt, waarin wordt vermeld dat de beelden op 8 januari 2013 op de regionale briefing van de politie Eindhoven zijn getoond. De beelden zijn ook aangeboden voor de landelijke briefings. Op deze briefings zijn geen reacties gekomen. Vervolgens zijn de beelden op 21 januari 2013 getoond in het opsporingsprogramma Bureau Brabant. De dag daarna was de identiteit van de daders bij justitie bekend.

De rechtbank is van oordeel dat door de officier van justitie met het op deze wijze integraal vrijgeven van de camerabeelden voor uitzending in het opsporingsprogramma Bureau Brabant, inbreuk is gemaakt op de persoonlijke levenssfeer van verdachte. Nadat de beelden waren uitgezonden hebben verdachte en zijn familie daarvan in hun dagelijkse leven veel last ondervonden, mede doordat, zoals voorzienbaar was, de beelden ook door andere televisie-omroepen zijn uitgezonden, zijn overgenomen door andere media, zijn geplaatst op internetsites zoals bijvoorbeeld “Youtube” en - ook door particulieren - zijn verspreid via de sociale media zoals Facebook. De beelden, waarop verdachte goed herkenbaar in beeld te zien is, zijn veelvuldig uitgezonden en nog steeds op elk gewenst moment te bekijken via internet.

Het recht op privé-leven wordt beschermd door artikel 8 van het Europees verdrag voor de rechten van de mens. (hierna: EVRM) en artikel 10 van de Grondwet. Inmenging op het recht op privé-leven door de overheid is slechts toegestaan voor zover noodzakelijk en door de wet voorzien.

In artikel 19 van de Wet politiegegevens (hierna: Wpg) is bepaald dat in bijzondere gevallen, voor zover dit noodzakelijk is met het oog op een zwaarwegend belang, kan worden besloten tot het verstrekken van politiegegevens aan derden voor onder meer het opsporen van strafbare feiten. Naar het oordeel van de rechtbank zijn de betreffende beelden van de toezichtcamera’s politiegegevens als bedoeld in de Wpg.

Verder is bij de beoordeling van de rechtmatigheid van het verstrekken van de beelden voor uitzending van belang de Aanwijzing opsporingsberichtgeving van het College van procureurs-generaal (hierna: Aanwijzing).

Deze Aanwijzing bevat regels en waarborgen voor de inzet van opsporingsberichtgeving.

De rechtbank stelt allereerst ten aanzien van de totstandkoming van het besluit om de beelden voor uitzending ter beschikking te stellen van Bureau Brabant vast dat er in strijd met de Aanwijzing geen overleg met het Regionaal Overleg Opsporingsberichtgeving heeft plaatsgevonden en dat niet de hoofdofficier van justitie of de gemandateerde persofficier van justitie toestemming heeft gegeven voor het uitzenden van de beelden.

Ten aanzien van de inhoud van de besluitvorming oordeelt de rechtbank als volgt.

Het staat buiten kijf dat er sprake is van een zeer ernstig feit, waardoor de rechtsorde is geschokt. Met de opsporing van de daders was dan ook een zwaarwegend algemeen belang gediend. Dat neemt niet weg dat bij de keuze van het opsporingsmiddel, in casu het verstrekken van de beelden van de mishandeling voor uitzending in het opsporingsprogramma Bureau Brabant, andere belangen, waaronder de belangen van verdachten en het slachtoffer, moesten worden meegewogen. Bij de keuze voor integrale uitzending van de beelden lag het in de lijn der verwachting dat, gelet op de impact die bewegende beelden hebben en de, ook in de Aanwijzing genoemde, oncontroleerbare verspreiding via de moderne communicatiemiddelen, uitzending van de beelden grote gevolgen zou hebben voor de persoonlijke levenssfeer van de verdachten, maar ook, zoals ook feitelijk is gebleken, van het slachtoffer. In het dossier bevinden zich geen stukken waaruit blijkt dat de officier van justitie deze belangen bij zijn besluitvorming heeft betrokken. In het dossier wordt volstaan met de enkele mededeling dat er op 8 januari 2013 telefonisch contact is geweest en dat de officier van justitie toestemming heeft verleend om de camerabeelden in het opsporingsprogramma Bureau Brabant uit te zenden. Uit het dossier blijkt niet dat, behoudens het vertonen van de beelden bij de interne briefings, is geprobeerd om via minder ingrijpende opsporingsmiddelen de identiteit van de verdachten te achterhalen. Niet is gebleken of bijvoorbeeld is overwogen “stills” te vertonen of de gezichten van de verdachten onherkenbaar te maken. De rechtbank ziet genoemde gebreken in de besluitvorming als onherstelbare vormverzuimen als bedoeld in artikel 359a van het Wetboek van strafrecht. Hoewel verdachte daarbij in zijn belang is geschaad is niet doelbewust of met grove veronachtzaming van de belangen van verdachte aan diens recht op een eerlijke behandeling van zijn zaak tekort gedaan. Er is daarom geen reden om de officier van justitie niet-ontvankelijk te verklaren.

Voorts heeft de raadsman bepleit dat het Openbaar Ministerie niet ontvankelijk dient te worden verklaard vanwege schending van het verbod van willekeur. De zaken tegen vier medeverdachten zijn geseponeerd, omdat zij niet deelnamen aan de geweldshandelingen en op enige afstand van het geweldsincident stonden. Omdat verdachte toevallig wel dichter bij het incident stond, en op de camerabeelden is te zien, terwijl hij geen enkele geweldshandeling uitvoert, wordt hij door het Openbaar Ministerie wel vervolgd. Volgens de raadsman is daarom sprake van willekeurige vervolging, hetgeen dient te leiden tot niet-ontvankelijkheid van het Openbaar Ministerie.

De rechtbank overweegt als volgt.

De rechtbank verwijst naar het bepaalde in artikel 167 van het Wetboek van Strafvordering. Het in dit artikel neergelegde opportuniteitsbeginsel houdt in dat de vervolgingsbeslissing ter beoordeling staat van het Openbaar Ministerie. Krachtens het opportuniteitsbeginsel is het aan het Openbaar Ministerie om te beslissen of, en zo ja, wie voor welk feit vervolgd wordt. Het Openbaar Ministerie is bevoegd om af te zien van vervolging op gronden aan het algemeen belang ontleend. De wijze waarop, in geval van vervolging, die belangenafweging heeft plaatsgevonden, staat in beginsel niet ter beoordeling van de rechter. Dit is slechts anders indien de vervolging in strijd zou zijn met wettelijke of verdragsrechtelijke voorschriften en/of algemene beginselen van behoorlijk strafprocesrecht. Niet gebleken is dat die situatie zich in het onderhavige geval voordoet. De rechtbank verwerpt daarom het verweer van de raadsman.

De officier van justitie kan in zijn vervolging worden ontvangen.

Voorts zijn er geen gronden gebleken voor schorsing van de vervolging.