Centrale Raad van Beroep, 18-08-2015, ECLI:NL:CRVB:2015:2792, 14/5571 WWB

1.1.

Betrokkene heeft zich op 7 augustus 2013 gemeld voor het aanvragen van bijstand op grond van de Wet werk en bijstand (WWB). Daarbij heeft hij kenbaar gemaakt dat hij dakloos is.

1.2.

1.3.

Het college heeft het bezwaar van betrokkene tegen de verplichting om gebruik te maken van de nachtopvang bij besluit van 17 december 2013 (bestreden besluit 1) ongegrond verklaard. Hieraan heeft het college ten grondslag gelegd dat betrokkene behoort tot de doelgroep dak- en thuislozen en dat de verplichting om gebruik te maken van de nachtopvang wordt gezien als een eerste stap in de richting van arbeidsinschakeling. Met de nachtopvang wordt voorzien in bed, bad en brood, zodat er op deze terreinen sprake is van stabiliteit, wat een van de voorwaarden is voor - uiteindelijk - een re-integratie in het arbeidsproces.

1.4.

Betrokkene heeft geen gebruik gemaakt van de nachtopvang. Bij besluit van 31 oktober 2013, na bezwaar gehandhaafd bij besluit van 26 november 2013 (bestreden besluit 2) heeft het college de bijstand van betrokkene over de maand oktober 2013 verlaagd met 40%. Aan de besluitvorming heeft het college ten grondslag gelegd dat betrokkene over de periode van 26 september 2013 tot 23 oktober 2013 geen gebruik heeft gemaakt van de nachtopvang. Door deze houding en door zijn gedrag frustreert betrokkene zijn arbeidsinschakeling.

1.5.

Betrokkene heeft in de maand november 2013 evenmin gebruik gemaakt van de nachtopvang. Dit is voor het college aanleiding geweest om bij besluit van 31 december 2013, na bezwaar gehandhaafd bij besluit van 3 juli 2014 (bestreden besluit 3), de bijstand van betrokkene over de maand december 2013 te verlagen met 80%. Hieraan heeft het college ten grondslag gelegd dat betrokkene niet heeft voldaan aan de verplichting om gebruik te maken van de nachtopvang en dat sprake is van recidive.

1.6.

2.1.

Bij aangevallen uitspraak 1 heeft de rechtbank het beroep tegen de bestreden besluiten 1 en 2 gegrond verklaard, deze besluiten vernietigd en zelf in de zaak voorzien door het besluit van 26 september 2013 te herroepen, voor zover het de verplichting tot het gebruik maken van de nachtopvang betreft, en het besluit van 31 oktober 2013 geheel te herroepen. Daartoe heeft de rechtbank, samengevat, overwogen dat de verplichting om gebruik te maken van de nachtopvang een verregaande inbreuk maakt op de (bewegings-)vrijheid en privacy van betrokkene. Het college heeft niet duidelijk kunnen maken dat tussen de opgelegde verplichting en het belang van arbeidsinschakeling een zodanig rechtstreeks verband bestaat dat die verplichting kan worden geacht te strekken tot arbeidsinschakeling. De verplichting om gebruik te maken van de nachtopvang kan dan ook niet met toepassing van artikel 55 van de WWB aan betrokkene worden opgelegd. Daarbij acht de rechtbank van belang dat het college als betrokkene niet aan zijn uit artikel 9, eerste lid, van de WWB voortvloeiende verplichtingen tot arbeidsinschakeling voldoet, zoals de aan betrokkene opgelegde verplichting tot deelname aan dagbesteding, de bijstand met toepassing van artikel 18 van de WWB kan verlagen. Nu betrokkene niet verplicht was om gebruik te maken van de nachtopvang, heeft het college de bijstand van betrokkene ten onrechte over de maand oktober 2013 verlaagd met 40%.

2.2.

Bij aangevallen uitspraak 2, voor zover hier van belang, heeft de rechtbank het beroep tegen bestreden besluit 3 gegrond verklaard, dit besluit vernietigd en zelf in de zaak voorzien door het besluit van 31 december 2013 te herroepen. Daartoe heeft de rechtbank verwezen naar aangevallen uitspraak 1.

2.3.

Bij aangevallen uitspraak 3 heeft de rechtbank het beroep tegen bestreden besluit 4 gegrond verklaard, dit besluit vernietigd en zelf in de zaak voorzien door het besluit van 7 mei 2014 te herroepen. Daartoe heeft de rechtbank verwezen naar aangevallen uitspraak 1. Voorts heeft de rechtbank het college veroordeeld in de proceskosten van betrokkene in bezwaar en beroep en daarbij gelet op de eenvoudige aard van de zaak, omdat het voornamelijk een herhaling van standpunten betreft, aanleiding gezien een wegingsfactor van 0,25 toe te passen.

3.1.

3.2.

Betrokkene heeft zich in hoger beroep tegen aangevallen uitspraak 3 gekeerd, voor zover het de bij de proceskostenveroordeling toegekende wegingsfactor betreft. Daartoe heeft betrokkene aangevoerd dat de rechtbank ten onrechte de zaak heeft beoordeeld als zeer licht. Er zijn door de rechtbank geen bijzondere omstandigheden aan de uitspraak ten grondslag gelegd op grond waarvan een afwijking van het forfaitaire systeem van vergoeding van kosten van rechtsbijstand is gerechtvaardigd.

3.3.

Het college heeft zich in het incidenteel hoger beroep tegen aangevallen uitspraak 3 allereerst op het standpunt gesteld dat betrokkene niet-ontvankelijk is in zijn hoger beroep. Het college heeft, onder verwijzing naar de rechtspraak van de Raad, aangevoerd dat geen procesbelang kan worden ontleend aan de door betrokkene verzochte veroordeling tot vergoeding van proceskosten of het verkrijgen van vergoeding van het griffierecht. Voorts procedeert de gemachtigde van betrokkene op basis van ‘no-cure-no-pay’ en het resultaat van het hoger beroep kan voor betrokkene geen feitelijke betekenis hebben. Het belang van zijn gemachtigde vormt derhalve geen belang voor betrokkene en om die reden heeft betrokkene geen procesbelang meer bij zijn hoger beroep. Voor zover betrokkene wel ontvankelijk is in zijn hoger beroep heeft het college aangevoerd dat de rechtbank terecht de wegingsfactor zeer licht heeft toegepast bij de proceskostenveroordeling. Het college heeft zich overeenkomstig zijn hoger beroep tegen de aangevallen uitspraken 1 en 2 ook in deze zaak op het standpunt gesteld dat de verplichting om te verblijven in de nachtopvang op juiste gronden aan betrokkene is opgelegd en de maatregel eveneens op een juiste grondslag berust.

4.1.

Ingevolge artikel 55 van de WWB, voor zover hier van belang, kan het college naast de verplichtingen die ingevolge hoofdstuk 2 in elk geval aan de bijstand verbonden zijn, dan wel daaraan door het college verbonden worden, vanaf de dag van de melding als bedoeld in artikel 44, tweede lid, verplichtingen opleggen die strekken tot arbeidsinschakeling.

4.2.

4.3.

Het opleggen van nadere verplichtingen als bedoeld in artikel 55 van de WWB kan bijvoorbeeld aan de orde zijn wanneer in de persoon gelegen problemen aan arbeidsinschakeling in de weg staan, zoals bij psychische moeilijkheden of verslavingsproblemen (TK, 2002-2003, 28 870, nr. 3, p. 76). Het in 4.2 genoemde uitgangspunt van een individuele benadering bij de arbeidsinschakeling ziet ook op de nadere verplichtingen die strekken tot arbeidsinschakeling.

4.4.

4.5.

Uit 4.1 tot en met 4.4 volgt dat de rechtbank terecht heeft overwogen dat de nadere verplichting op een ondeugdelijke grondslag berust.

4.6.

Aan de in de bestreden besluiten 2 en 3 opgelegde maatregelen heeft het college ten grondslag gelegd dat betrokkene geen gehoor heeft gegeven aan de nadere verplichting om te verblijven in de nachtopvang. Gelet op 4.5 is aan deze maatregelen de grondslag komen te ontvallen.

4.7.

Uit 4.1 tot en met 4.6 volgt dat de hoger beroepen van het college tegen aangevallen uitspraken 1 en 2 niet slagen.

4.8.

De Raad zal eerst dit aspect van het incidenteel hoger beroep beoordelen, aangezien dat strekt tot niet-ontvankelijkverklaring van het hoger beroep van betrokkene. Bij de verdere beoordeling stelt de Raad voorop dat het mogelijk is om in (hoger) beroep te komen uitsluitend tegen de beslissing over de vergoeding van proceskosten. Zie bijvoorbeeld de uitspraak van 8 november 2011, ECLI:NL:CRVB:LJN BU4522.

4.9.

Om voor vergoeding van kosten als bedoeld in artikel 8:75, eerste lid, van de Algemene wet bestuursrecht (Awb) in aanmerking te kunnen komen, moeten door een betrokkene kosten zijn verschuldigd voor het inschakelen van een gemachtigde. Het feit dat de gemachtigde van betrokkene procedeert op basis van ‘no cure no pay’ en dat betrokkene ermee heeft ingestemd dat een eventuele proceskostenvergoeding aan zijn gemachtigde wordt uitbetaald, betekent niet dat in een dergelijk geval een procesbelang voor de betrokkene ontbreekt. Aan toekenning van een vergoeding van kosten van beroepsmatig verleende rechtsbijstand staat immers niet in de weg dat die bijstand is verleend op basis van ‘no cure no pay’. Vergelijk de uitspraken van 13 juli 2012, ECLI:NL:HR:2012:BX0904 en van 18 oktober 2013, ECLI:NL:HR:2013:915. Uitgangspunt van het in het Besluit proceskosten bestuursrecht (Bpb) opgenomen forfaitaire vergoedingsstelsel is voorts dat voor door een derde beroepsmatig verleende rechtsbijstand kosten in rekening worden gebracht. Nu sprake is van een forfaitair stelsel is de hoogte van de werkelijk in rekening gebrachte kosten voor de beantwoording van de vraag of een tegemoetkoming in de gemaakte proceskosten moet worden toegekend, niet relevant. Het is daarbij niet aan de rechter om te treden in de beoordeling van de ter zake door de betrokkene en zijn gemachtigde gemaakte afspraken. Vergelijk de uitspraak van 23 juli 2008, ECLI:NL:RVS:2008:BD8321. Dit betekent dat, nu sprake is van een door een derde beroepsmatig verleende rechtsbijstand en de rechtsbijstandverlener voor zijn bijstand kosten maakt, de door betrokkene en zijn gemachtigde gemaakte afspraken aan het aannemen van procesbelang niet in de weg staan. In zoverre slaagt het incidenteel hoger beroep van het college niet.

4.10.

Het hoger beroep van betrokkene is uitsluitend gericht tegen de hoogte van de proceskostenveroordeling. Betrokkene heeft aangevoerd dat de rechtbank het gewicht van de zaak ten onrechte als zeer licht (factor 0,25) heeft aangemerkt.

4.11.

Het Bpb kent een forfaitair systeem, waarbij in beginsel de wegingsfactor “gemiddeld” moet worden toegepast. De Raad stelt vast dat het beroep was gericht tegen bestreden besluit 4, waarbij het college de bijstand van betrokkene over de maanden maart en april 2014 heeft verlaagd met 80%. Dat aan de besluitvorming de nadere verplichting, die tot aangevallen uitspraak 1 heeft geleid, ten grondslag lag, betekent anders dan de rechtbank heeft overwogen niet dat sprake is van een eenvoudige zaak. Daarbij komt dat niet enkel sprake was van een herhaling van standpunten, aangezien een andere te beoordelen periode aan de verlaging ten grondslag is gelegd en het college zich tevens op het standpunt heeft gesteld dat sprake is van herhaalde recidive. De Raad is van oordeel dat de wegingsfactor van deze zaak als gemiddeld (factor 1) moet worden aangemerkt. Het hoger beroep van betrokkene slaagt dus.

4.12.

In het incidenteel hoger beroep tegen aangevallen uitspraak 3 heeft het college geen andere inhoudelijke beroepsgronden aangevoerd dan tegen aangevallen uitspraak 1. Gelet op 4.5 en 4.6 heeft de rechtbank terecht overwogen dat de grondslag aan de in bestreden besluit 4 opgelegde maatregel eveneens is komen te ontvallen. Het incidenteel hoger beroep van het college slaagt daarom ook in zoverre niet.

4.13.

Wat in 4.1 tot en met 4.12 is overwogen leidt tot de volgende conclusie. Aangevallen uitspraak 1 dient te worden bevestigd. Aangevallen uitspraak 2 dient te worden bevestigd voor zover aangevochten. Aangevallen uitspraak 3 moet worden vernietigd voor zover het betreft de hoogte van de door de rechtbank vastgestelde kostenvergoeding. Voor het overige dient deze uitspraak te worden bevestigd. Doende wat de rechtbank zou behoren te doen, zal de Raad bij de hierna vast te stellen hoogte van de kostenveroordeling de wegingsfactor 1 toepassen.

5.1.

Wat betreft het hoger beroep tegen aangevallen uitspraak 1 worden de proceskosten begroot op € 980,- in hoger beroep (verweerschrift en bijwonen zitting).

5.2.

Wat betreft het hoger beroep tegen aangevallen uitspraak 2 worden de proceskosten begroot op € 490,- in hoger beroep (verweerschrift). De kosten voor het bijwonen van de zitting zijn begrepen in de bij 5.1 vastgestelde vergoeding.

5.3.

Wat betreft het hoger beroep tegen aangevallen uitspraak 3 worden de kosten begroot op € 980,- in bezwaar (2 punten voor het indienen van het bezwaarschrift en het verschijnen bij de hoorzitting), € 980,- in beroep (2 punten voor het indienen van het beroepschrift en het verschijnen ter zitting) en € 980,- in hoger beroep (2 punten voor het hoger beroepschrift en de zienswijze). De kosten voor het bijwonen van de zitting zijn begrepen in de bij 5.1 vastgestelde vergoeding. Bij de betaling kan het college rekening houden met hetgeen ter uitvoering van aangevallen uitspraak 3 feitelijk al is betaald.