Centrale Raad van Beroep, 06-08-2020, ECLI:NL:CRVB:2020:1766, 17/7434 AOW

Ingevolge artikel 7, eerste lid, van de AOW heeft recht op een ouderdomspensioen overeenkomstig de bepalingen van de AOW – voor zover hier relevant – degene die de pensioengerechtigde leeftijd heeft bereikt.

In artikel 7a, eerste lid, van de AOW is – voor zover hier van belang – het volgende bepaald:

1. De pensioengerechtigde leeftijd en de aanvangsleeftijd zijn:

a. vóór 1 januari 2013: 65, respectievelijk 15 jaar;

(…)

d. in 2015: 65 jaar en drie maanden, respectievelijk 15 jaar en drie maanden;

e. in 2016: 65 jaar en zes maanden, respectievelijk 15 jaar en zes maanden;

Volgens de Svb brengt een juiste toepassing van artikel 7a van de AOW met zich dat appellant zijn pensioengerechtigde leeftijd in 2016 heeft bereikt, omdat hij in dat jaar 65 jaar en zes maanden is geworden. Ter onderbouwing van dit standpunt heeft de Svb gewezen op de tabel in de memorie van toelichting (Kamerstukken II 2014-2015, 34083, nr. 3, blz. 9) bij het wetsvoorstel tot wijziging van de Algemene Ouderdomswet, de Wet op de loonbelasting 1964 en de Wet verhoging AOW- en pensioenrichtleeftijd in verband met de versnelling van de stapsgewijze verhoging van de AOW-leeftijd. In die tabel is onder meer weergegeven dat de AOW-leeftijd van 65 jaar en drie maanden personen betreft die geboren zijn na 31 oktober 1949 en voor 1 oktober 1950 en dat de AOW-leeftijd van 65 jaar en zes maanden personen betreft die geboren zijn na 30 september 1950 en voor 1 juli 1951. Nu appellant is geboren [in] 1950 is zijn AOW-leeftijd 65 jaar en zes maanden en heeft hij recht op ouderdomspensioen vanaf [datum in] 2016.

Anders dan appellant heeft betoogd, wordt niet ingezien dat een bestuursorgaan dat belast is met de uitvoering van de wet en de rechter die ziet op de juiste toepassing van de wet, de geschiedenis van de totstandkoming van een wet niet zouden mogen gebruiken bij de uitleg van wettelijke bepalingen. Hoewel niet juridisch bindend heeft de memorie van toelichting bij een wet juridische betekenis, die van belang kan zijn bij de juiste interpretatie van de wet.

Anders dan appellant meent, kan uit de geschiedenis bij de totstandkoming van artikel 7a van de AOW niet worden opgemaakt dat de term AOW-leeftijd, zoals die blijkens de parlementaire stukken veelal is gebruikt, tot verwarring heeft geleid in de parlementaire discussie. Hoewel tot 2013 de AOW-leeftijd gelijk stond aan de pensioengerechtigde leeftijd van 65 jaar, is er geen reden om aan te nemen dat met de term AOW-leeftijd niet is gedoeld op de pensioengerechtigde leeftijd zoals die nadien is gedefinieerd in de AOW. Ook voor de Raad staat buiten twijfel dat met AOW-leeftijd hetzelfde wordt bedoeld als met pensioengerechtigde leeftijd, namelijk de leeftijd waarop een persoon recht krijgt op ouderdomspensioen op grond van de AOW.

Zoals de rechtbank heeft overwogen, kan de rechter ingevolge artikel 120 van de Grondwet niet treden in de beoordeling van de grondwettigheid van wetten. Wel kunnen de rechtsgronden worden aangevuld met bepalingen van verdragsrecht waaronder het recht op bescherming van het ongestoord genot van eigendom als gewaarborgd door artikel 1 van het Eerste Protocol bij het EVRM (Eerste Protocol).

De rechtbank heeft in dit verband verwezen naar de uitspraken van de Raad van 18 juli 2016, waarin de invoering van artikel 7a van de AOW is getoetst aan artikel 1 van het Eerste Protocol. Appellant kan zich in deze uitspraken niet vinden omdat er volgens hem geen rechtvaardiging is voor de ontneming van zijn eigendom. De Raad volgt appellant niet in dit betoog.

Vóór de invoering van artikel 7a van de AOW werd de hoogte van het ouderdomspensioen vastgesteld op grond van de tijdvakken die een pensioengerechtigde verzekerd was geweest tussen zijn 15e en 65e verjaardag. Bij 50 verzekerde jaren bestond – behoudens niet ter zake doende uitzonderingen – recht op 100% ouderdomspensioen. Deze tijdvakken moeten volgens vaste rechtspraak van de Raad worden aangemerkt als een eigendomsrecht als bedoeld in artikel 1 van het Eerste Protocol. Met de invoering van artikel 7a in de AOW werd de aanvang van die periode van 50 jaar verschoven en dit gold ook voor de pensioengerechtigde leeftijd, in die zin dat de periode waarin een volledig ouderdomspensioen kon worden opgebouwd nog steeds 50 jaar was. Voor appellant betekent dit dat die periode van 50 jaar tussen de leeftijd van 15 jaar en zes maanden en 65 jaar en zes maanden valt. De eerste zes maanden na zijn 15e verjaardag tellen dus niet meer mee bij de berekening van het ouderdomspensioen en hierdoor is zijn eigendomsrecht ontnomen. Door de verschuiving aan het einde van de verzekerde periode tot 65 jaar en zes maanden, heeft appellant echter nog steeds recht op een volledig ouderdomspensioen gebaseerd op 50 verzekerde jaren en is hij dus voor zijn verlies van eigendom volledig gecompenseerd. De hoogte van het ouderdomspensioen is immers door de toepassing van artikel 7a van de AOW niet verlaagd.

Wel is het zo dat appellant door de invoering van artikel 7a van de AOW pas met 65 jaar en zes maanden zijn pensioengerechtigde leeftijd bereikt en dus zes maanden later dan voor de wetswijziging het geval zou zijn geweest van zijn ouderdomspensioen kan genieten. De door de wetswijziging veroorzaakte latere ingangsdatum van het ouderdomspensioen met zes maanden vormt dus een inmenging in het recht van appellant op het ongestoorde genot van zijn eigendom als bedoeld in de eerste zin van artikel 1 van het Eerste Protocol. In de uitspraken van 18 juli 2016 heeft de Raad getoetst of de toepassing van artikel 7a van de AOW voldoet aan de in artikel 1 van het Eerste Protocol besloten liggende voorwaarden voor de rechtvaardiging van deze inmenging in het eigendomsrecht. Hierbij is acht geslagen op de uitleg die het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) in zijn rechtspraak aan artikel 1 van het Eerste Protocol geeft. Eén van de elementen bij deze toets is of sprake is van een legitieme doelstelling in het algemeen belang. Volgens appellant is de term algemeen belang niet gedefinieerd in artikel 1 van het Eerste Protocol en heeft de Raad een onjuiste uitleg aan die term gegeven.

Alleen als de toepassing van artikel 7a van de AOW in het concrete geval leidt tot een onevenredig zware last, als bedoeld in de rechtspraak van het EHRM, is niet aan het proportionaliteitsvereiste voldaan. Dat appellant door de invoering van artikel 7a van de AOW en het daarop gebaseerde bestreden besluit een onevenredige (financiële) last had te dragen is gesteld noch gebleken, zodat dit punt onbesproken kan blijven.

Appellant heeft aangevoerd dat de rechtbank zijn recht op hoor en wederhoor heeft geschonden, omdat hij ter zitting onvoldoende spreektijd heeft gehad en de rechtbank onvoldoende is ingegaan op zijn argumenten tegen het bestreden besluit. De Raad heeft dit beroep aangemerkt als een beroep op schending van artikel 6 van het EVRM.

Wat er verder ook zij van de klacht die appellant heeft met betrekking tot de behandeling ter zitting van zijn zaak bij de rechtbank, maakt deze klacht niet dat de procedure bij de rechter niet voldoet aan de daaraan op grond van artikel 6, eerste lid, van het EVRM te stellen eisen. De vraag of een gerechtelijke procedure heeft voldaan aan de vereisten van dat artikel moet worden beoordeeld in het licht van de gehele procedure. Bij de Raad heeft appellant alle gelegenheid gehad om zijn argumenten naar voren te brengen. Voor zover appellant zich overvallen heeft gevoeld door de verwijzing in de aangevallen uitspraak naar rechtspraak van de Raad, heeft hij in hoger beroep de gelegenheid gehad en ook benut om zijn bezwaren hiertegen kenbaar te maken. Zoals in overweging 4.1 is overwogen, vloeit uit de artikelen 8:69 en 8:77 van de Awb niet voort dat de rechtbank in haar uitspraak op alle door een belanghebbende aangevoerde argumenten afzonderlijk moet ingaan. Dit is blijkens de rechtspraak van het EHRM niet anders ten aanzien van de op grond van artikel 6 van het EVRM aan rechterlijke uitspraken te stellen motiveringseisen.

Uit het voorgaande volgt dat het hoger beroep niet slaagt en dat de aangevallen uitspraak moet worden bevestigd.

Appellant heeft zich in hoger beroep beklaagd over de lange tijd die de Svb nodig heeft gehad om op zijn bezwaar te beslissen en over de slechte communicatie van de kant van de Svb met betrekking tot de stand van zaken in de bezwaarprocedure. Ter zitting heeft appellant desgevraagd te kennen gegeven dat deze klacht opgevat moet worden als een verzoek om schadevergoeding in verband met de overschrijding van de redelijke termijn als bedoeld in artikel 6, eerste lid, van het EVRM. De Svb heeft meegedeeld dat dit verzoek ertoe zou moeten leiden dat de Svb aan appellant € 1.000,- moet betalen wegens een overschrijding in de bestuurlijke fase van negen maanden. De Raad sluit zich hierbij aan op grond van het navolgende.

De redelijke termijn is voor een procedure in drie instanties in zaken zoals deze in beginsel niet overschreden als die procedure in haar geheel niet langer dan vier jaar heeft geduurd (zie de uitspraak van 26 januari 2009, ECLI:NL:CRVB:2009:BH1009). De behandeling van het bezwaar mag ten hoogste een half jaar, de behandeling van het beroep ten hoogste anderhalf jaar en de behandeling van het hoger beroep ten hoogste twee jaar duren, terwijl doorgaans geen sprake is van een te lange behandelingsduur in de rechterlijke fase in haar geheel als deze niet meer dan drie en een half jaar heeft geduurd. De omstandigheden van het geval kunnen aanleiding geven een langere behandelingsduur te rechtvaardigen. Verder heeft de Raad in die uitspraak overwogen dat in beginsel een vergoeding van immateriële schade gepast is van € 500,- per half jaar of een gedeelte daarvan, waarmee de redelijke termijn in de procedure als geheel is overschreden.

Vanaf de datum van ontvangst door de Svb van het bezwaarschrift op 15 oktober 2015 tot de datum van deze uitspraak heeft de procedure vier jaar en ruim negen maanden geduurd. In de zaak zelf noch in de opstelling van appellant zijn aanknopingspunten gevonden voor het oordeel dat in dit geval de totale lengte van de procedure meer dan vier jaar zou mogen bedragen. De redelijke termijn is dus met ruim negen maanden overschreden. Dit leidt tot een schadevergoeding van in totaal € 1.000,-.

Van het totale tijdsverloop heeft de behandeling van het bezwaarschrift tot de beslissing op bezwaar van 12 januari 2017 één jaar en bijna drie maanden geduurd. Vanaf de ontvangst van het beroepschrift door de rechtbank op 16 februari 2017 tot de datum van deze uitspraak zijn ruim drie jaar en vijf maanden verstreken. Daarmee heeft de Raad vastgesteld dat de redelijke termijn in de bestuurlijke fase is geschonden. De Svb wordt veroordeeld tot vergoeding van immateriële schade aan appellant tot een bedrag van € 1.000,-.