Centrale Raad van Beroep, 14-01-2020, ECLI:NL:CRVB:2020:67, 16/5587 BBZ

1.1.

Appellante staat sinds juli 2005 ingeschreven in het handelsregister van de Kamer van Koophandel. Zij is in 2007 gestart met de online vacaturebank [vacaturebank] . In 2007 heeft appellante een aanvraag gedaan op grond van het Besluit bijstandverlening zelfstandigen 2004 (Bbz 2004). In april 2007 heeft het Instituut voor het Midden en Kleinbedrijf (IMK) appellante geadviseerd om haar activiteiten uitsluitend door te zetten indien uit onderzoeken goede marktperspectieven zouden blijken. Het college heeft vervolgens de aanvraag afgewezen. Tegen deze afwijzing heeft appellante geen bezwaar gemaakt.

1.2.

Sinds oktober 2009 is appellante met de website [website] actief op het internet. In april 2010 heeft appellante een ondernemingsplan [ondernemingsplan] opgesteld. Op 24 juni 2010 heeft appellante bij het college opnieuw een aanvraag ingediend op grond van het Bbz 2004 om bijstand en een bedrijfskapitaal ten bedrage van € 32.905,-. Op 19 augustus 2010 heeft het IMK een advies aan het college uitgebracht, waarin is geconcludeerd dat het bedrijf van appellante niet levensvatbaar is. Bij besluit van 25 augustus 2010 heeft het college de aanvraag van appellante afgewezen. Het college heeft zich daarbij gebaseerd op het IMK‑advies.

1.3.

Naar aanleiding van het bezwaar van appellante heeft het IMK op 14 februari 2011, mede op grond van een door appellante ingediend ongedateerd herzien ondernemingsplan [herzien ondernemingsplan] (herzien ondernemingsplan), een aanvullend advies aan het college uitgebracht. Bij besluit van 31 mei 2011 heeft het college het bezwaar van appellante ongegrond verklaard.

1.4.

Hangende beroep heeft appellante op 1 augustus 2012 een ongedateerde levensvatbaarheidsanalyse van de Wilton Groep ( Wilton ) en een verklaring van [naam] van 13 februari 2011 ingediend.

1.5.

Bij tussenuitspraak van 25 april 2013 (ECLI:NL:RBROT:2013:3028) heeft de rechtbank overwogen dat het besluit van 31 mei 2011 voor vernietiging in aanmerking komt wegens strijd met artikel 7:12, eerste lid, van de Algemene wet bestuursrecht (Awb) en het college op grond van artikel 8:51a, eerste lid, van de Awb in de gelegenheid gesteld het gebrek te herstellen. Daartoe heeft de rechtbank overwogen dat het college zijn besluitvorming heeft gebaseerd op adviezen van het IMK die feitelijke onjuistheden bevatten en niet op alle punten deugdelijk waren gemotiveerd. Verder heeft de rechtbank overwogen dat het college geen inhoudelijke reactie heeft gegeven op het tegenadvies van Wilton .

1.6.

Ter uitvoering van de tussenuitspraak heeft het college bij brief van 15 juli 2013, onder verwijzing naar het “Verkort Bbz-adviesrapport” van Friedeberg Consultancy B.V. ( FCBV ) van 11 juli 2013, met een aanvullende motivering opnieuw geconcludeerd dat de aanvraag van appellante afgewezen dient te worden. Volgens FCBV is het de verwachting dat het bedrijf van appellante onvoldoende omzet zal genereren om te voorzien in alle zakelijke en privé-verplichtingen en vraagt appellante een veel hoger krediet aan dan mogelijk is via de Bbz 2004. FCBV concludeert dat het voorgenomen bedrijf van appellante niet levensvatbaar is. Bij brief van 6 september 2013 heeft appellante haar zienswijze op het voornoemde rapport van FCBV gegeven. De rechtbank heeft het college verzocht te reageren op de brief van 6 september 2013. Het college heeft op dat verzoek van de rechtbank niet gereageerd.

1.7.

Bij (eind)uitspraak van 10 april 2014 (ECLI:NL:RBROT:2014:2579) heeft de rechtbank het beroep gegrond verklaard en het besluit van 31 mei 2011 vernietigd. Daartoe heeft de rechtbank overwogen dat het college het in de tussenuitspraak geconstateerde gebrek niet heeft hersteld. Appellante heeft met juistheid gesteld dat onduidelijk is van welk ondernemingsplan FCBV is uitgegaan, welke gegevens aan het rapport van FCBV ten grondslag liggen, alsmede dat een nadere reactie op de rapportage van Wilton is uitgebleven. Verder heeft de rechtbank overwogen dat niet duidelijk is op grond waarvan FCBV gegevens van ruim na de periode in geding bij zijn beoordeling heeft kunnen betrekken en dat het college heeft nagelaten over deze punten enige duidelijkheid te verschaffen. De rechtbank heeft het college opgedragen om met inachtneming van de einduitspraak en de tussenuitspraak binnen zes weken een nieuw besluit op het bezwaar van appellante te nemen.

1.8.

Bij e-mailbericht van 15 mei 2014 heeft het college aan de gemachtigde van appellante voorgesteld FCBV de gelegenheid te geven een nieuw onderzoek uit te voeren, maar nu op basis van het herziene ondernemingsplan, met inachtneming van alleen gegevens uit 2010, het onderzoeksrapport van Wilton en de brief van appellante van 6 september 2013. Verder heeft het college daarbij meegedeeld dat, volgens normaal gebruik, in dat kader met appellante een persoonlijk gesprek zal plaatsvinden.

1.9.

In opdracht van het college heeft FCBV op 11 juni 2014 een Bbz-adviesrapport uitgebracht. Bij brief van 26 juni 2014 heeft appellante haar zienswijze op dit Bbz‑adviesrapport gegeven. Vervolgens heeft FCBV in een nader Bbz-adviesrapport van 5 augustus 2014 gereageerd op de zienswijze van appellante.

1.10.

Bij besluit van 26 augustus 2014 (bestreden besluit) heeft het college opnieuw op het bezwaar van appellante beslist en dat bezwaar ongegrond verklaard. Aan deze besluitvorming heeft het college, met verwijzing naar het advies van FCBV , ten grondslag gelegd dat haar bedrijf niet levensvatbaar is.

2. Bij de aangevallen uitspraak heeft de rechtbank het beroep tegen het bestreden besluit ongegrond verklaard.

3. In hoger beroep heeft appellante zich op de hierna te bespreken gronden tegen de aangevallen uitspraak gekeerd.

4. De Raad komt tot de volgende beoordeling.

4.1.

De beroepsgrond van appellante dat de rechtbank blijk heeft gegeven van vooringenomenheid over de levensvatbaarheid van het bedrijf van appellante, slaagt niet. De aangevallen uitspraak biedt daarvoor geen enkel aanknopingspunt. Anders dan appellante heeft aangevoerd heeft de rechtbank de recente schuldpositie van appellante niet in de beoordeling van de hier in geschil zijnde aanvraag betrokken. De rechtbank heeft in de aangevallen uitspraak enkel melding gemaakt van de in de beroepsfase onderzochte mogelijkheid van het indienen van een nieuwe aanvraag. De daarbij genoemde schuldpositie ziet dus niet op de beoordeling van het hier voorliggende geschil.

4.2.

Een levensvatbaar bedrijf of zelfstandig beroep is volgens artikel 1, aanhef en onder c, van het Bbz 2004 het bedrijf of zelfstandig beroep waaruit de zelfstandige naar verwachting na bijstandsverlening een inkomen zal verwerven dat, samen met het overige inkomen, toereikend is voor de voortzetting van het bedrijf of zelfstandig beroep en voor de voorziening in het bestaan. Dit betekent dat het inkomen toereikend dient te zijn om alle aflossingsverplichtingen te voldoen, dat voldoende middelen beschikbaar zijn om het bedrijf op peil te houden en dat voorts wordt voorzien in de kosten van het bestaan.

4.3.

Voor de beoordeling van de levensvatbaarheid van een bedrijf is bepalend de situatie van het bedrijf ten tijde van het besluit op de aanvraag. Met eventuele ontwikkelingen na dat tijdstip wordt geen rekening gehouden.

4.4.

Een bijstandverlenende instantie is in zaken als hier aan de orde gerechtigd om zich bij zijn besluitvorming te baseren op concrete adviezen van een deskundige instantie als FCBV . Het college mag bij de besluitvorming daarom in beginsel uitgaan van het advies van FCBV , tenzij concrete aanknopingspunten bestaan om te twijfelen aan de zorgvuldigheid van de totstandkoming van het advies of aan de inhoud daarvan.

4.7.

Uit 4.6.1 tot en met 4.6.6 volgt dat het college het bestreden besluit heeft kunnen baseren op het advies van FCBV . Het advies van FCBV is, voor zover het betreft de conclusie dat appellante niet aannemelijk heeft gemaakt dat het voorgenomen bedrijf levensvatbaar is, voldoende inzichtelijk en concludent. Voor zover het advies feitelijke onjuistheden bevat, zoals appellante gelet op 4.5.1 terecht heeft aangevoerd, doen die geen afbreuk aan deze conclusie. Anders dan appellante heeft aangevoerd, rust op het college geen verdergaande vergewisplicht dan te motiveren waarom appellante niet aannemelijk heeft gemaakt dat het voorgenomen bedrijf levensvatbaar is, aan welke eis het college, met verwijzing naar het advies van FCBV , in dit geval heeft voldaan. De Raad komt daarom, weliswaar op enigszins andere gronden dan door de rechtbank gebezigd, tot de slotsom dat het college de aanvraag terecht heeft afgewezen.

5.1.

Wat onder 4.7 is overwogen brengt mee dat voor een veroordeling tot vergoeding van schade in de vorm van wettelijke rente over het bedrijfskapitaal, zoals appellante heeft verzocht, geen grond aanwezig is.

5.2.

Appellante heeft verzocht om schadevergoeding wegens overschrijding van de redelijke termijn bedoeld in artikel 6, eerste lid, van het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden (EVRM).

5.3.

Of de redelijke termijn bedoeld in dat artikel is overschreden moet worden beoordeeld aan de hand van de omstandigheden van het geval. Uit de rechtspraak van het Europese Hof voor de Rechten van de Mens volgt dat daarbij van belang zijn de ingewikkeldheid van de zaak, de wijze waarop de zaak door het bestuursorgaan en de rechter is behandeld, het processuele gedrag van appellant gedurende de hele procesgang en de aard van de maatregel en het daardoor getroffen belang van appellant.

5.4.

In zaken zoals deze, is voor een procedure in drie instanties de redelijke termijn in beginsel niet overschreden als die procedure in haar geheel niet langer dan vier jaar in beslag heeft genomen. Daarbij geldt dat in beginsel het bezwaar binnen een half jaar, het beroep binnen anderhalf jaar en het hoger beroep binnen twee jaar zouden moeten worden afgehandeld, terwijl de rechterlijke fase in totaal maximaal drie en een half jaar mag duren (vergelijk de uitspraak van 26 januari 2009, ECLI:NL:CRVB:2009:BH1009).

5.5.

In een geval als dit, waarin een vernietiging door de rechtbank van een beslissing op bezwaar leidt tot een hernieuwde behandeling van het bezwaar en - eventueel - een herhaalde behandeling door de rechter, wordt de overschrijding van de redelijke termijn in beginsel volledig aan het bestuursorgaan toegerekend (vergelijk de uitspraak van 15 april 2009, ECLI:NL:CRVB:2009:BI2044). Indien echter in de loop van de hele procedure een of meer keren sprake is (geweest) van een langere behandelingsduur bij een rechterlijke instantie dan gerechtvaardigd, dan komt de periode waarmee die rechterlijke instantie de behandelingsduur heeft overschreden niet voor rekening van het bestuursorgaan maar voor rekening van de Staat (Minister van Justitie en Veiligheid/Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties).

5.6.

In beginsel is een vergoeding gepast van € 500,- per half jaar of een gedeelte daarvan waarmee de redelijke termijn is overschreden (vergelijk de uitspraak van 26 januari 2009, ECLI:NL:CRVB:2009:BH1009).

5.7.

Voor deze zaak betekent dit het volgende. Vanaf de ontvangst van het bezwaarschrift door het college op 5 oktober 2010 tot de datum waarop de Raad uitspraak heeft gedaan, zijn negen jaar en ruim drie maanden verstreken. Van dit tijdsverloop heeft de behandeling van het bezwaar door het college bijna acht maanden geduurd en heeft de behandeling van het eerste beroep door de rechtbank ruim twee jaar en tien maanden geduurd. Na de eerste uitspraak van de rechtbank van 10 april 2014 en het nemen van de tweede beslissing op bezwaar is vier en een halve maand verstreken. De behandeling van het tweede beroep door de rechtbank en het daarop volgende hoger beroep vanaf de ontvangst van het beroepschrift door de rechtbank op 12 september 2014 tot de datum van deze uitspraak hebben tezamen vijf jaar en ruim vier maanden geduurd. Daarvan heeft de behandeling van het hoger beroep vanaf de ontvangst door de Raad op 24 augustus 2016 van het hoger beroepschrift van appellante tot de datum van deze uitspraak drie jaar en ruim vier maanden geduurd.

5.8.

Appellante heeft terecht aangevoerd dat ten tijde van de aangevallen uitspraak al sprake was van een overschrijding van de redelijke termijn als bedoeld in artikel 6, eerste lid, van het EVRM en dat de rechtbank ten onrechte heeft verzuimd te beslissen op het door haar om die reden ingediende verzoek om schadevergoeding. De aangevallen uitspraak komt in zoverre voor vernietiging in aanmerking.

5.9.

Uit 5.7 volgt dat de redelijke termijn ook is geschonden door de Raad, terwijl de overschrijding van de termijn in de tweede rechterlijke fase, welke termijn drie en een half jaar had mogen bedragen, vijf jaar en ruim vier maanden bedraagt. Dat betekent dat de overschrijding van de redelijke termijn deels voor rekening van de Staat en deels voor rekening van het college komt. De redelijke termijn is met vijf jaar en (afgerond) vier maanden overschreden en leidt tot een aan appellante te betalen schadevergoeding van in totaal € 5.500,-. Van de overschrijding zijn 25 maanden toe te rekenen aan de bezwaarfase. Het restant wordt toegerekend aan de beroepsfase. Het college zal worden veroordeeld tot betaling aan appellante van een bedrag van afgerond € 2.148,- (25/64 deel). De Staat zal worden veroordeeld tot betaling aan appellante van een bedrag van afgerond € 3.352,- (39/64 deel).

5.10.

6.1.

Gelet op 5.2 bestaat aanleiding om het college te veroordelen in de proceskosten die appellante in beroep en in hoger beroep heeft gemaakt. Deze kosten worden begroot op € 525,- voor verleende rechtsbijstand in beroep (1 punt voor het beroepschrift en 1 punt voor het verschijnen ter zitting van de rechtbank, met een waarde per punt van € 525,- en met wegingsfactor 0,5) en op een bedrag van € 47,12 aan in beroep en in hoger beroep gemaakte reiskosten.

6.2.

Gelet op 4.6.1 bestaat tevens aanleiding om de kosten van de door appellante in hoger beroep ingeschakelde deskundige, WM WORKS Accountancy & Advies BV te Schiedam , voor het verrichten van onderzoek en het opstellen van een rapport te vergoeden op basis van het door WM WORKS gedeclareerde bedrag van € 2.814,46 (inclusief BTW).

6.3.

Het totaalbedrag aan proceskosten in beroep en hoger beroep is € 3.386,58 en komt in gelijke delen ten laste van het college en de Staat.