Centrale Raad van Beroep, 22-07-2021, ECLI:NL:CRVB:2021:1840, 18/1361 AOW

1.1.

In het besluit van 22 mei 2017 heeft de Svb aan betrokkene een ouderdomspensioen op grond van de Algemene Ouderdomswet (AOW) toegekend vanaf 22 september 2017 naar het maximale bedrag voor een gehuwde pensioengerechtigde. De Svb heeft de ingangsdatum van het ouderdomspensioen met toepassing van artikel 7a van de AOW vastgesteld.

1.2.

Betrokkene, geboren [geboortedatum] 1951, heeft tegen dit besluit bezwaar gemaakt omdat hij een ouderdomspensioen toegekend wil krijgen vanaf zijn 65ste verjaardag. Betrokkene heeft in bezwaar naar voren gebracht dat hij werkte als zelfstandig tandarts totdat hij in 2005 arbeidsongeschikt werd. Hij had een particuliere verzekering die een arbeidsongeschiktheidsuitkering betaalde tot zijn 65-jarige leeftijd. Hij heeft bij het afsluiten van die verzekering geen rekening kunnen houden met de verhoging van de pensioengerechtigde leeftijd op grond van de AOW (AOW-leeftijd). Door die verhoging met in zijn geval negen maanden heeft de wetgever volgens betrokkene een ongerechtvaardigde inbreuk op zijn eigendomsrecht, in de zin van artikel 1 van het Eerste Protocol bij het EVRM¹ (Eerste Protocol), gemaakt. Hij stelt een onevenredig zware last te dragen. Bovendien voelt hij zich door de wetswijziging gediscrimineerd.

1.3.

In het besluit van 7 juli 2017 (bestreden besluit) heeft de Svb het bezwaar van betrokkene ongegrond verklaard. Volgens de Svb wordt door het niet toekennen van een ouderdomspensioen vanaf de leeftijd van 65 jaar geen onrechtvaardigde inbreuk op het eigendomsrecht van betrokkene gemaakt. Hij heeft volgens de Svb geen onevenredig zware last te dragen, omdat hij niet in aanmerking komt voor een overbruggingsuitkering op grond van de Tijdelijke regeling overbruggingsuitkering AOW (OBR). De reden hiervoor is dat betrokkene en zijn partner te veel inkomen en vermogen hebben. De Svb meent verder dat betrokkene niet de gerechtvaardigde verwachting kon hebben dat hij vanaf de leeftijd van 65 jaar een ouderdomspensioen zou ontvangen, omdat er geen concrete toezegging over de AOW-leeftijd is gedaan. Ook is volgens de Svb geen sprake van leeftijdsdiscriminatie.

3.1.

In hoger beroep heeft de Svb in eerste instantie betoogd dat door te toetsen aan de voorwaarden van de OBR een deugdelijk individueel feitenonderzoek naar het bestaan van een eventuele onevenredig zware last is verricht. Ter zitting bij de Raad heeft de Svb te kennen gegeven dat deze opvatting inmiddels is achterhaald door rechtspraak van de Raad³. Wel blijft de Svb van mening dat betrokkene tijdens zijn AOW-gat van negen maanden geen onevenredig zware last had te dragen. Betrokkene had gedurende dat tijdvak een inkomen dat ruim boven de bijstandsnorm ligt en had vermogen dat hoger ligt dan de toepasselijke OBRnorm. Volgens de Svb kunnen de rechtsgevolgen van het vernietigde bestreden besluit in stand blijven.

3.2.

Op verzoek van de Raad heeft de Svb betrokkene een formulier “Onderzoek financiële situatie” toegestuurd met betrekking tot de periode tussen 1 januari 2016 en 22 september 2017. Betrokkene heeft dit formulier niet aan de Svb teruggestuurd met als reden dat dit geen deugdelijk individueel onderzoek is.

3.3.

Betrokkene heeft uitvoerig beargumenteerd dat de rechtsgevolgen van het vernietigde bestreden besluit niet in stand kunnen blijven en dat hij volledig gecompenseerd moet worden voor het inkomensverlies dat hij door de verhoging van de AOW-leeftijd heeft geleden. In de kern komt zijn betoog op het volgende neer. Er is geen rechtvaardiging voor de ontneming van zijn eigendom. Hij kon bij het afsluiten van zijn arbeidsongeschiktheidsverzekering niet anticiperen op de verhoging van de AOW-leeftijd. Door die verhoging met negen maanden heeft hij een onevenredig zware last te dragen. Hierbij moet niet alleen gekeken worden naar zijn inkomen en vermogen tijdens het AOW-gat, maar ook naar de uitgaven en de gevolgen voor de langere termijn. Betrokkene vindt dat hij onvoldoende gelegenheid heeft gekregen deze gegevens aan te dragen en zijn persoonlijke situatie uiteen te zetten. De Svb heeft tot nu toe nog niet de juiste vragen gesteld. Hij wil dat de Svb de opdracht van de rechtbank tot het nemen van een nieuw besluit correct uitvoert. Ook als geen sprake zou zijn van een onevenredig zware last, moeten volgens betrokkene de bestreden wettelijke bepalingen buiten toepassing blijven. Betrokkene heeft zich daarbij beroepen op het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie (Handvest), omdat dit Handvest volgens hem meer bescherming biedt dan het EVRM. Zo nodig moet de Raad prejudiciële vragen hierover stellen aan het Hof van Justitie van de Europese Unie (Hof). Betrokkene vindt bovendien dat hij wordt gediscrimineerd op persoonlijke kenmerken zoals ziekte en arbeidsongeschiktheid. In tegenstelling tot gezonde mensen kon hij niet doorwerken tot zijn AOW-gerechtigde leeftijd. En in tegenstelling tot arbeidsongeschikten met een publieke arbeidsongeschiktheidsverzekering liep bij hem zijn verzekering af bij 65 jaar. Hij behoort zodoende tot een kleine groep die benadeeld is vanwege arbeidsongeschiktheid. Deze kleine groep wordt ten onrechte gelijk behandeld met de andere AOW-gerechtigden. Volgens betrokkene moet die groep echter evenredig ongelijk behandeld worden om de discriminatie weg te nemen. Volgens betrokkene is deze discriminatie al voldoende om een schending van artikel 1 van het Eerste Protocol aan te nemen. Hij heeft daarbij verwezen naar het arrest van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) van 14 mei 2013, N.K.M. tegen Hongarije⁴. Ook heeft betrokkene betoogd dat het bestreden besluit niet berust op een deugdelijke motivering en daarom niet op de juiste wijze is bekend gemaakt. Het bestreden besluit is volgens betrokkene in strijd met artikel 7:12 van de Algemene wet bestuursrecht (Awb) genomen en daarom nietig.

4.2.

Op grond van artikel 7:12, tweede lid, van de Awb wordt een beslissing bekendgemaakt door toezending of uitreiking aan degene tot wie zij is gericht. Niet in geschil is dat het bestreden besluit aan betrokkene is toegezonden. Het bestreden besluit is dan ook op de juiste wijze bekendgemaakt. Of het bestreden besluit berust op een deugdelijke motivering en zo nee, wat hiervan de gevolgen moeten zijn, wordt in het navolgende besproken.

4.3.

De Raad volgt betrokkene niet in zijn betoog dat het Handvest op deze situatie van toepassing is. Uit artikel 51, eerste lid, van het Handvest volgt dat het Handvest van toepassing is als het recht van de Unie ten uitvoer wordt gebracht. Ook uit vaste rechtspraak van het Hof blijkt dat de in de rechtsorde van de Europese Unie gewaarborgde grondrechten toepassing kunnen vinden in alle situaties die door het Unierecht worden beheerst, maar niet daarbuiten⁵. Een nationale regeling die niet binnen het kader van het Unierecht valt, kan dus niet aan het Handvest getoetst worden. Op grond van de Wet verhoging AOW- en pensioenrichtleeftijd is met ingang van 1 januari 2013 artikel 7a ingevoegd in de AOW. Ingevolge dit artikel is de pensioengerechtigde leeftijd vanaf 2013 stapsgewijs en vanaf 2016 versneld omhoog gegaan. De Raad ziet – ook met de door betrokkene bepleite ruime uitleg – niet in dat met de invoering van artikel 7a van de AOW uitvoering wordt gegeven aan het recht van de Unie. Deze bepaling kan dan ook niet aan het Handvest getoetst worden. Het stellen van prejudiciële vragen aan het Hof is al om die reden niet aan de orde.

4.4.

Artikel 14 van het EVRM (in verbinding met artikel 1 van het Eerste Protocol) en artikel 1 van het Twaalfde Protocol bij het EVRM verplichten ertoe, gelijke gevallen gelijk te behandelen en ongelijke gevallen ongelijk naar hun mate van ongelijkheid. Als ongelijke gevallen onevenredig ongelijk worden behandeld, kan sprake zijn van verboden discriminatie. Dit is volgens vaste rechtspraak alleen aan de orde als sprake is van een overduidelijke onevenredigheid⁶. Dit wil zeggen dat voor een zodanige ongelijke behandeling geen objectieve en redelijke rechtvaardiging bestaat. Die situatie is hier niet aan de orde. De Raad verwijst hiervoor naar zijn uitspraken van 18 juli 2016⁷. Bovendien is voor personen die een bepaalde uitkering hadden die afliep bij de 65-jarige leeftijd en die met de verhoging van de AOW-leeftijd geen rekening konden houden, een overgangsregeling getroffen. Deze regeling biedt compensatie voor het inkomensverlies tussen het einde van die uitkering en de verhoogde AOW-leeftijd. Deze personen kunnen aanspraak maken op een overbruggingsuitkering op grond van de OBR als zij aan de voorwaarden voldoen. Hierbij vindt een beperkte inkomens- en vermogenstoets plaats. Betrokkene behoorde als arbeidsongeschikte met een particuliere arbeidsongeschiktheidsverzekering ook tot de doelgroep van de OBR. Dat hij door zijn inkomen en vermogen echter geen recht had op een overbruggingsuitkering, maakt niet dat sprake is van een overduidelijke onevenredigheid.

4.5.

De Raad concludeert dat geen sprake is van een door artikel 14 van het EVRM of artikel 1 van het Twaalfde Protocol verboden ongelijke behandeling.

4.6.

De rechtbank heeft verwezen naar de uitspraken van de Raad van 18 juli 2016, waarin de invoering van artikel 7a van de AOW is getoetst aan artikel 1 van het Eerste Protocol. In die uitspraken heeft de Raad geoordeeld dat door de verschuiving van de aanvangsleeftijd enkele opbouwmaanden voor de AOW zijn vervallen, waardoor dit eigendomsrecht wordt ontnomen. Voor deze ontneming worden betrokkenen echter volledig gecompenseerd door de extra opbouwmaanden die zijn ontstaan door diezelfde verschuiving aan het einde van de opbouwperiode. Betrokkenen houden dus recht op een volledig ouderdomspensioen gebaseerd op 50 verzekerde jaren. Dit is bij betrokkene ook het geval. Van een ontneming van eigendom is daarom geen sprake meer.

4.7.

In de uitspraken van 18 juli 2016 heeft de Raad ook overwogen dat betrokkenen door de invoering van artikel 7a van de AOW pas na hun 65ste jaar hun pensioengerechtigde leeftijd bereiken en dus pas later dan voor de wetswijziging het geval zou zijn geweest van hun ouderdomspensioen kunnen genieten. De door de wetswijziging veroorzaakte latere ingangsdatum van het ouderdomspensioen vormt een inmenging in het ongestoord genot van het eigendom als bedoeld in artikel 1 van het Eerste Protocol. In die uitspraken heeft de Raad getoetst of de toepassing van artikel 7a van de AOW voldoet aan de in artikel 1 van het Eerste Protocol besloten liggende voorwaarden voor de rechtvaardiging van deze inmenging in het eigendomsrecht. Hierbij is acht geslagen op de uitleg die het EHRM in zijn rechtspraak aan artikel 1 van het Eerst Protocol geeft. De Raad heeft in die uitspraken gemotiveerd waarom deze inmenging in het algemeen proportioneel en gerechtvaardigd is te achten. De Raad ziet in wat betrokkene heeft betoogd geen reden om hier nu anders over te denken.