Centrale Raad van Beroep, 21-12-2021, ECLI:NL:CRVB:2021:3243, 19/2540 PW

Op 13 september 2017 heeft een sociaal rechercheur van Halte Werk (sociaal rechercheur) een telefonische melding van de woningbouwvereniging ontvangen dat omwonenden hebben gemeld dat het uitkeringsadres niet wordt bewoond. Hierop heeft de sociale recherche opnieuw onderzoek verricht naar de woonsituatie van appellant. In dat kader hebben sociaal rechercheurs in de periode van 14 september 2017 tot en met 27 oktober 2017 waarnemingen verricht bij het uitkeringsadres en bij de woning van de moeder van appellant. De bevindingen zijn vermeld in het rapport observaties van 31 oktober 2017. Ook hebben de sociaal rechercheurs met drie omwonenden van het uitkeringsadres gesproken. De verklaringen van deze drie omwonenden zijn op schrift gesteld en door de betreffende omwonenden ondertekend. Daarnaast is één omwonende van het uitkeringsadres telefonisch gehoord.

De bevindingen van het onderzoek zijn neergelegd in het Rapport relaas onderzoek van 7 november 2017.

Appellant heeft aangevoerd dat de melding van de woningbouwvereniging, waarop het onderzoek is gebaseerd, niet verifieerbaar is. Zelfs indien een melding heeft plaatsgevonden blijft onduidelijk wat hiervan de strekking is geweest en waarop deze is gebaseerd. Daarbij komt dat, nu een groot gedeelte van het eerder verrichte onderzoek ontbreekt, niet kan worden vastgesteld of sprake is van een rechtmatig onderzoek. Gelet op de nauwe samenhang tussen beide onderzoeken is dit wel vereist. Indien sprake is van een eerder onrechtmatig onderzoek heeft dit ook (grote) gevolgen voor het onderhavige onderzoek. Appellant heeft de Raad verzocht om het college op te dragen alle stukken met betrekking tot het eerder verrichte onderzoek alsnog te verstrekken.

Deze beroepsgronden slagen niet. De rechtbank heeft terecht overwogen dat op grond van artikel 53a van de PW de bijstandverlenende instantie bevoegd is onderzoek in te stellen naar de juistheid en volledigheid van de verstrekte gegevens en zo nodig naar andere gegevens die noodzakelijk zijn voor de verlening dan wel de voortzetting van bijstand. Deze bevoegdheid kan steeds en spontaan worden uitgeoefend ten aanzien van alle bijstandsgerechtigden en daartoe is dus geen daaraan voorafgaand redengevend feit, signaal, grond of vermoeden vereist. In dit geval was er bovendien een concrete, telefonische melding op grond waarvan het college aanleiding zag voor het instellen van een nader onderzoek naar de rechtmatigheid van de bijstand. Van deze melding bevindt zich weliswaar geen aparte telefoonnotitie in het dossier, maar de melding is duidelijk omschreven in het Rapport relaas onderzoek van 7 november 2017. Dat twee maanden eerder ook een onderzoek naar de woonsituatie van appellant had plaatsgevonden doet niet af aan de bevoegdheid van het college om, gelet op de telefonische melding en de voorgeschiedenis, daarnaar – opnieuw – een onderzoek in te stellen. Anders dan appellant heeft aangevoerd, bevinden de stukken van het voorgaande onderzoek zich wel in het dossier. Appellant heeft geen reden gegeven waarom het eerdere onderzoek onrechtmatig zou zijn geweest, nog daargelaten wat daarvan de gevolgen zouden zijn voor het bestreden besluit.

Appellant heeft aangevoerd dat aan zijn verklaring bij de sociale recherche niet de waarde kan worden toegekend die het college en ook de rechtbank daaraan hebben gehecht. Appellant is de Nederlandse taal niet machtig en heeft tijdens het verhoor zijn slechts zestien jaar oude zus meegenomen om te vertalen. Het college had appellant vooraf moeten informeren over het doel van het gesprek en het college had voor een deugdelijke vertaling moeten zorgen.

Anders dan appellant heeft aangevoerd, bevatten de onderzoeksresultaten, met name de de verklaring van appellant van 7 november 2017, zoals weergegeven in 1.2.2, voldoende feitelijke grondslag voor de conclusie dat appellant in de te beoordelen periode zijn hoofdverblijf niet had op het uitkeringsadres. Appellant is pas in de loop van het gesprek op 7 november 2017 geconfronteerd met de bevindingen uit de waarnemingen en het buurtonderzoek, vermeld in 1.2.1. Op het moment dat hij daarmee tijdens dat gesprek werd geconfronteerd, had hij de verklaringen, weergegeven in 1.2.2 al afgelegd. Hiermee is gegeven dat deze verklaringen, anders dan appellant heeft aangevoerd, niet uitsluitend een vervolg op en onlosmakelijk verweven zijn met de waarnemingen en het buurtonderzoek. Om die reden hoeven de gronden die appellant heeft aangevoerd over de rechtmatigheid van de waarnemingen en het buurtonderzoek niet te worden besproken. Ook de beroepsgrond die appellant tegen het huisbezoek heeft aangevoerd, namelijk dat informed consent daarvoor ontbrak, behoeft niet te worden besproken omdat de verklaring op zichzelf voldoende feitelijke grondslag vormt voor het bestreden besluit.

Appellant heeft nog aangevoerd dat de door het college gehanteerde periode voor de intrekking en terugvordering in elk geval onjuist is, gezien de verklaring van één omwonende dat “sinds die storm vorige maand” niemand meer woont op het uitkeringsadres. Hiermee doelt appellant kennelijk op de storm van 13 september 2017. Appellant heeft bij zijn hoger beroepschrift een bericht van het KNMI overgelegd waaruit deze herfststorm blijkt.

Ook deze beroepsgrond slaagt niet. Uit 4.6.1 volgt dat de verklaring van appellant voldoende feitelijke grondslag biedt voor de conclusie dat appellant in de te beoordelen periode niet zijn hoofdverblijf had op het uitkeringsadres. Appellant heeft zelf verklaard dat hij sinds zijn vakantie de meeste dagen niet op het uitkeringsadres, maar bij zijn verloofde verblijft.

Tenslotte heeft appellant nog aangevoerd dat het college het bestreden besluit op een onjuiste grondslag heeft gebaseerd. Het college had moeten onderzoeken of appellant zijn woonstede in [woonplaats] heeft willen prijsgeven en of het centrum van zijn maatschappelijk leven op enig moment is verplaatst vanuit [woonplaats] naar een andere gemeente.

Ook deze beroepsgrond treft geen doel. Het college heeft aan het bestreden besluit niet ten grondslag gelegd dat appellant zijn woonstede heeft prijsgegeven, maar dat appellant in de te beoordelen periode niet zijn hoofdverblijf had op het uitkeringsadres. Het college is dan niet verplicht om nader onderzoek te doen waar appellant wel zijn hoofdverblijf heeft en al helemaal niet om onderzoek te doen in een andere gemeente.

Appellant heeft schadevergoeding gevorderd op de grond dat volgens hem het huisbezoek en het buurtonderzoek onrechtmatig waren. Ook heeft appellant wettelijke rente gevorderd.

Omdat het hoger beroep niet slaagt, bestaat ook voor een dergelijke schadevergoeding of voor een vergoeding van wettelijke rente geen grond.

Appellant heeft voorts verzocht om veroordeling tot vergoeding van schade in verband met het overschrijden van de redelijke termijn op grond van artikel 6 van het EVRM.

Of de redelijke termijn bedoeld in dat artikel is overschreden moet worden beoordeeld aan de hand van de omstandigheden van het geval. Uit de rechtspraak van het Europese Hof voor de Rechten van de Mens volgt dat daarbij van belang zijn de ingewikkeldheid van de zaak, de wijze waarop de zaak door het bestuursorgaan en de rechter is behandeld, het processuele gedrag van appellant gedurende de hele procesgang en de aard van de maatregel en het daardoor getroffen belang van appellant.

In een zaak zoals deze, is voor een procedure in drie instanties de redelijke termijn in beginsel niet overschreden als die procedure in haar geheel niet langer dan vier jaar in beslag heeft genomen. Daarbij geldt dat in beginsel het bezwaar binnen een half jaar, het beroep binnen anderhalf jaar en het hoger beroep binnen twee jaar zouden moeten worden afgehandeld, terwijl de rechterlijke fase in totaal maximaal drie en een half jaar mag duren (vergelijk de uitspraak van 26 januari 2009, ECLI:NL:CRVB:2009:BH1009).

Voor deze zaak betekent dit het volgende. Vanaf de ontvangst van het bezwaarschrift door het college op 28 november 2017 tot de datum waarop de Raad uitspraak heeft gedaan, zijn vier jaar en ruim drie weken verstreken. Van dit tijdsverloop heeft de behandeling van het bezwaar door het college drie maanden en ruim drie weken geduurd. De behandeling van het beroep door de rechtbank en het daaropvolgende hoger beroep vanaf de ontvangst van het beroepschrift door de rechtbank op 3 mei 2018 tot de datum van deze uitspraak hebben tezamen drie jaar, zeven maanden, twee weken en vier dagen geduurd. Hierbij wordt aangetekend dat deze zaak was geagendeerd voor een zitting op 31 maart 2020, die door beperkende maatregelen in verband met de COVID-19 pandemie niet kon doorgaan. In zo een situatie kan de termijn voor de rechterlijke fase met vier maanden worden verlengd. Zie de uitspraak van het College van Beroep voor het bedrijfsleven van 16 februari 2021, ECLI:NL:CBB:2021:158. Dit betekent dat in dit geval de redelijke termijn voor de rechterlijke fase, in totaal drie jaar en tien maanden, niet is overschreden. Het verzoek om schadevergoeding wegens overschrijding van de redelijke termijn wordt daarom afgewezen.