Centrale Raad van Beroep, 19-05-2022, ECLI:NL:CRVB:2022:1240, 21/1573 AOW

1.1.

Appellant heeft van 4 februari 2016 tot en met 31 december 2016 gewerkt op het binnenvaartschip [naam schip], dat toebehoort aan en wordt geëxploiteerd door het in Nederland geregistreerde [scheepvaartbedrijf]. Appellant heeft in deze periode op de loonlijst gestaan van [werkgever] ([werkgever]) te Liechtenstein. Appellant woonde in voornoemde periode in Nederland en werkte in verschillende lidstaten van de Europese Unie, te weten België, Duitsland en Nederland.

1.2.

Het voor Liechtenstein bevoegde orgaan (Liechtensteinse orgaan) heeft de Svb in een brief van 25 juli 2017 verzocht de toepasselijke wetgeving over de periode in geding (voorlopig) vast te stellen.

1.3.

In het besluit van 8 november 2019 heeft de Svb voorlopig vastgesteld dat op appellant over de periode van 4 februari 2016 tot en met 31 december 2016 de Nederlandse socialezekerheidswetgeving van toepassing is en een A1-verklaring over deze periode afgegeven. De Svb heeft de betrokken lidstaten van dit besluit en de A1-verklaring op de hoogte gesteld.

1.4.

Met het besluit van 6 maart 2020 (het bestreden besluit) heeft de Svb de bezwaren tegen het besluit van 8 november 2019 ongegrond verklaard. De Svb heeft aannemelijk geacht dat appellant een substantieel gedeelte van zijn werkzaamheden in Nederland verricht. Uit het vaartijdenboek blijkt dat het schip in 2016 ongeveer 22% in Nederland heeft gevaren. In 2013 was dat ook 22% en in 2014 24%. Hierbij heeft de Svb tevens betrokken dat appellant in Nederland woont, het schip in Nederland is geregistreerd en de eigenaar en de exploitant van het schip in Nederland zijn gevestigd.

3.1.

In hoger beroep heeft appellant aangevoerd dat ten onrechte niet de Liechtensteinse socialezekerheidswetgeving van toepassing is verklaard. Volgens appellant is niet substantieel in Nederland gewerkt en heeft de Svb het vaartijdenboek onjuist uitgelegd. Er moet worden gekeken naar de arbeidstijd op basis van de per maand door appellant bijgehouden uren en dat komt uit op 18,5% werken in Nederland. Daarbij is rekening gehouden met slaap- en rusttijden. Als wel van het vaartijdenboek moet worden uitgegaan, is 22% in combinatie met de omstandigheden die de Svb noemt, te weinig om van substantieel werken in Nederland te spreken. Tevens voert appellant aan dat de Svb heeft nagelaten de procedure van artikel 16 van de Toepassingsverordening¹ te volgen door niet onverwijld tot een voorlopige vaststelling over te gaan. Hierdoor is appellant benadeeld. Volgens appellant heeft de Svb niet transparant en zorgvuldig gehandeld. Gelet op alle omstandigheden is het niet evenredig dat de Svb niet door middel van het sluiten van een regularisatieovereenkomst tot vaststelling van de Liechtensteinse wetgeving is gekomen. Tot slot stelt appellant dat de Svb op een juiste wijze uitvoering moet geven aan artikel 73 van de Toepassingsverordening.

3.2.

De Svb heeft bevestiging van de aangevallen uitspraak bepleit.

4.1.

Voor het overzicht van het juridisch kader voor de beoordeling van de verzekeringspositie van appellant, die zijn werkzaamheden ten tijde van belang placht te verrichten in twee of meer EU-lidstaten, verwijst de Raad naar de bijlage bij deze uitspraak.

4.2.

De Raad stelt allereerst vast dat bij brief van 10 januari 2020 het Liechtensteinse orgaan formeel bezwaar heeft gemaakt tegen het feit dat op appellant de Nederlandse wetgeving voorlopig van toepassing is verklaard. Dit bezwaar loopt thans nog. Op zijn laatst vanaf 10 januari 2020 was er dus sprake van een meningsverschil als bedoeld in artikel 6, eerste lid, van de Toepassingsverordening. Voor de duur van het meningsverschil tussen de Svb en het Liechtensteinse orgaan moest dan ook op basis van artikel 6, eerste lid, aanhef en onder b, van de Toepassingsverordening op appellant de Nederlandse wetgeving voorlopig worden toegepast. Zolang dit meningsverschil zou duren, zou de Svb reeds hierom het bezwaar tegen het besluit van 8 november 2019 ongegrond moeten achten.²

4.3.

Tijdens de bezwaarprocedure tegen het besluit van 8 november 2019 heeft appellant betoogd dat de Svb ten onrechte de Nederlandse wetgeving voorlopig van toepassing heeft verklaard. Als de Svb dit standpunt zou onderschrijven, zou van een meningsverschil tussen de Svb en het Liechtensteinse orgaan niet langer sprake zijn. De Raad zal daarom beoordelen of de voorlopige vaststelling bij het bestreden besluit terecht in stand is gelaten.

4.4.

Ten aanzien van de vaststellingsmethode voor substantieel werken in Nederland heeft de Raad in zijn uitspraak van 29 december 2017³ niet onaanvaardbaar geacht dat de Svb ervan uitgaat dat opvarenden van binnenvaartschepen in Nederland werken gedurende het gedeelte van hun diensttijd waarin de schepen waarop zij hun werkzaamheden verrichten zich op de Nederlandse binnenwateren bevinden. Ook overwoog de Raad in die uitspraak dat indien er geen rekening gehouden wordt met slaap- en rustdiensten aan boord van de schepen gedurende de tijd dat deze buiten Nederland varen, er ook geen rekening hoeft te worden gehouden met slaap- en rustdiensten aan boord van de schepen gedurende de tijd dat deze in Nederland varen.

4.5.

In zijn uitspraak van 28 februari 2019⁴ heeft de Raad geoordeeld dat het Unierecht niet voorziet in een absolute 25%-maatstaf voor de toepassing van artikel 13, eerste lid, van de Basisverordening⁵. Dit impliceert dat de Svb bij de toepassing van artikel 13, eerste lid, van de Basisverordening de situatie van werknemers in beginsel in zijn geheel moet beoordelen aan de hand van de door de betrokken werknemers en hun werkgevers gepresenteerde, dan wel anderszins bekende relevant te achten feiten en omstandigheden, indien een werknemer rond de 25% werkzaam is in zijn woonstaat. De Raad heeft het aanvaardbaar geacht dat de Svb ten aanzien van werknemers in de binnenvaart uitgaat van een bandbreedte van 5 procentpunten. Indien een werknemer echter aantoonbaar minder dan 20% werkzaam is in zijn woonstaat, moet, bijzondere gevallen daargelaten, worden aangenomen dat betrokkene niet substantieel in zijn woonstaat werkt. Een andere benaderingswijze zou met zich brengen dat het in artikel 14, achtste lid, van de Toepassingsverordening opgenomen indicatieve criterium van 25% materieel inhoudsloos wordt.

4.6.

In die uitspraak heeft de Raad ook geoordeeld dat de (enigszins grofmazige) vaststellingsmethodiek die de Svb hanteert strookt met het Unierecht. De Raad ziet geen reden om in deze procedure anders te oordelen. Ook ziet de Raad geen grond om hierover, zoals appellant in overweging heeft gegeven, een prejudiciële vraag te stellen aan het Hof van Justitie van de Europese Unie (HvJ EU). Verder is niet gebleken dat de door de Svb gehanteerde vaststellingsmethodiek ertoe leidt dat het voor appellant onmogelijk of uiterst moeilijk wordt om zijn rechten op grond van het Unierecht te effectueren, al was het maar omdat de Raad de mogelijkheid van een individuele vaststelling op basis van toereikende, door werkgever en werknemer aangedragen gegevens, uitdrukkelijk heeft erkend. De werkgever dan wel de werknemer dient dan wel tijdig, concreet, transparant en sluitend aan te tonen wat, gemeten over een tijdvak van voldoende lengte, de werkelijke individuele arbeidstijd is in en buiten de woonstaat van de werknemers in de binnenvaart die hun werkzaamheden plegen te verrichten in twee of meer EU-lidstaten.

4.7.

Appellant heeft aangevoerd dat hij met een door hem bijgehouden Excel-bestand voldoende heeft aangeleverd om tot een individuele vaststelling te komen, welke volgens hem uitkomt op 18,5% werken in Nederland tijdens de periode in geding. De Raad volgt appellant hierin niet. Zoals appellant ter zitting heeft toegelicht heeft hij zelf dagelijks de gegevens ingevuld in het bestand en bestond hier geen enkele controle op. Op basis van dit bestand is dan ook niet objectief vast te stellen of van substantieel werken in Nederland sprake was. Het overgelegde Excel-bestand is niet gelijk te stellen met het vaartijdenboek, dat officiële registraties bevat in het kader van Bijlage A1 bij het Reglement betreffende het scheepvaartpersoneel op de Rijn en het Arbeidstijdenbesluit vervoer.⁶ Daar komt bij dat [werkgever] zelf ook een berekening heeft gemaakt van de individuele vaartijden van appellant in Nederland, welke uitkwam op 22,89%. De Raad is dan ook van oordeel dat de Svb heeft mogen uitgaan van zijn eigen berekening op basis van het vaartijdenboek die uitkwam op 22%.

4.8.

Gelet op 4.7 heeft appellant op het schip [naam schip] in de periode in geding 22% van zijn in aanmerking te nemen werkzaamheden in Nederland verricht. Uit 4.6 volgt dat een werknemer die minder dan 25% in de lidstaat van zijn woonplaats werkt, toch geacht mag worden een substantieel gedeelte van zijn werkzaamheden te verrichten in zijn woonstaat indien er voldoende overige omstandigheden zijn die daarop duiden. Naarmate een werknemer minder werkt in de lidstaat van zijn woonplaats, zullen hiervoor meer of zwaarwegender overige omstandigheden aannemelijk moeten zijn.

4.9.

Naar het oordeel van de Raad heeft de Svb in het bestreden besluit op toereikende gronden aangenomen dat appellant een substantieel gedeelte van zijn werkzaamheden heeft verricht in zijn woonstaat Nederland. Hierbij heeft de Svb mogen betrekken dat het schip [naam schip] in 2013 ook 22% en in 2014 24% in Nederland heeft gevaren.⁷ Ook heeft de Svb als omstandigheden mogen meewegen dat appellant in Nederland woont, het schip in Nederland is geregistreerd en de eigenaar en de exploitant van het schip in Nederland zijn gevestigd.

4.10.

Uit 4.7 tot en met 4.9 volgt dat appellant tijdens de bezwaarprocedure onvoldoende aannemelijk heeft gemaakt dat bij het besluit van 8 november 2019 ten onrechte de Nederlandse socialeverzekeringswetgeving voorlopig op hem van toepassing is verklaard. Het meningsverschil tussen de bevoegde organen van Nederland en Liechtenstein bleef derhalve bestaan. Reeds om die reden moest de Svb ook na de heroverweging in bezwaar de Nederlandse wetgeving voorlopig als toepasselijk aanwijzen. Bij het bestreden besluit is het besluit van 8 november 2019 dan ook terecht in stand gelaten, zij het dat hieraan niet expliciet (mede) artikel 6 van de Toepassingsverordening ten grondslag is gelegd.

4.11.

Appellant heeft er terecht op gewezen dat de Svb de Unierechtelijke procedurevoorschriften niet op een toereikende wijze in acht heeft genomen. Door pas op 8 november 2019 op de aanvraag vanuit Liechtenstein te beslissen, heeft de Svb de toepasselijke wetgeving niet onverwijld voorlopig vastgesteld, zoals dat in artikel 16, tweede lid, van de Toepassingsverordening wel is voorgeschreven. Het betreffende Unierecht verbindt echter geen rechtsgevolgen aan het verzuim van een bevoegd orgaan om onverwijld te beslissen. In het voorliggende geval bleef daarom op de Svb de verplichting rusten om de toepasselijke wetgeving vast te stellen in overeenstemming met de aanwijsregels van artikel 13 van de Basisverordening en – voor zover ondanks het tijdsverloop nog mogelijk – de procedurevoorschriften van artikel 16 van de Toepassingsverordening. Daartoe is de Svb uiteindelijk ook overgegaan. Daarnaast bleef de Svb bevoegd om de aan het primaire besluit gekoppelde A1-verklaring af te geven. Dat aan deze verklaring terugwerkende kracht mocht worden verleend, blijkt uit de jurisprudentie van het HvJ EU, waaronder het arrest Alpenrind e.a.⁸

4.12.

Het bestreden besluit betreft noch de (analoge) toepassing van artikel 73 van de Toepassingsverordening, noch het sluiten van een bijzondere overeenkomst onder toepassing van artikel 16 van de Basisverordening. Het verzoek van appellant om toepassing van deze bepalingen gaat de grenzen van dit geding te buiten. De Raad volgt appellant niet in zijn standpunt dat de Svb bij de vaststelling van de toepasselijke socialezekerheidswetgeving ook afwijking van de conflictregels op individuele basis moet overwegen. Op de Svb rust niet de rechtsplicht om in individuele gevallen na te gaan of de wetgeving die volgens de conflictregels op de betrokkene van toepassing is, in zijn geval het meest gunstig is en, als dat niet het geval is, te trachten in overleg met de andere betrokken lidstaten tot aanwijzing van de wetgeving van een andere lidstaat te komen. Aanvaarding van dat standpunt zou ertoe leiden dat de dwingendrechtelijke conflictregels hun nuttig effect geheel of gedeeltelijk verliezen. Zoals de Raad vele malen heeft overwogen, bestaat voor de belanghebbende onder de werkingssfeer van dwingendrechtelijke conflictregels geen keuzerecht.⁹

4.13.

Verder kan in deze fase niet worden vastgesteld dat de gevolgen van het bestreden besluit onevenredig zijn ten opzichte van het hiermee te bereiken resultaat. De Svb heeft stappen gezet om te bewerkstelligen dat de in Liechtenstein voor appellant afgedragen premies worden afgedragen aan Nederland en worden verrekend met de in Nederland verschuldigde premies. Het resultaat hiervan is nog niet bekend, wat overigens geen verwondering wekt omdat nog niet alle procedures zijn afgerond. Een dergelijke verrekening zou het door appellant geschetste gevolg van dubbele premiebetaling wegnemen. Ook heeft appellant inmiddels een verzoek ingediend om toepassing van de Liechtensteinse wetgeving door middel van het sluiten van een bijzondere overeenkomst op grond van artikel 16 van de Basisverordening. De Svb heeft ter zitting toegezegd dit verzoek voortvarend af te handelen. Alleen al omdat zowel de mogelijkheid van premieverrekening als de mogelijkheid van een bijzondere overeenkomst nog open liggen, moet het beroep van appellant op het evenredigheidsbeginsel, wat daarvan overigens ook zij, worden verworpen.¹⁰

4.14.

Gelet op 4.1 tot en met 4.13 heeft de Svb in het bestreden besluit terecht de vaststelling van de Nederlandse socialezekerheidswetgeving gehandhaafd. De aangevallen uitspraak zal daarom worden bevestigd.