Centrale Raad van Beroep, 29-11-2022, ECLI:NL:CRVB:2022:2619, 21 / 290 PW

Appellant en zijn partner ontvangen sinds 4 december 2000 bijstand, laatstelijk op grond van de Participatiewet (PW) naar de norm voor gehuwden met twee kosten delende medebewoners (kostendelersnorm). Zij hebben samen vier kinderen: twee zonen (geboren op [geboortedatum 1] 1993 en [geboortedatum 2] 2000) en twee dochters (geboren op [geboortedatum 3] 1991 en [geboortedatum 4] 2002).

Op 2 augustus 2018 heeft de inspectie SZW aan de gemeente Nijmegen gemeld dat appellant op 31 mei 2018 werkend is aangetroffen tijdens een werkplekcontrole bij een krantendepot. Appellant heeft tegenover de arbeidsinspecteur verklaard dat hij toen inviel voor zijn jongste zoon. De eigenaresse van het krantendepot heeft verklaard dat appellant regelmatig invalt voor zijn jongste zoon, die per 1 januari 2017 als assistent-depothouder bij het krantendepot werkt. In de administratie van het krantendepot is een bankpas aangetroffen op naam van appellant. Naar aanleiding van de melding heeft een sociaal rechercheur van de gemeente Nijmegen een onderzoek ingesteld naar de rechtmatigheid van de aan appellant en zijn partner verleende bijstand.

In dat kader heeft appellant bankafschriften overgelegd over de periode van 1 januari 2017 tot en met 1 oktober 2019 en zijn appellant en zijn partner op 8 augustus 2019 en op 2 oktober 2019 gehoord. Uit de bankafschriften blijkt dat zij op hun bankrekening maandelijks bedragen ontvangen van [naam B.V.] B.V. (X). Appellant en zijn partner hebben verklaard dat dit inkomsten zijn uit de krantenwijk van hun jongste zoon en dochter. De inkomsten worden naar de bankrekening van appellant en zijn partner overgemaakt, om te voorkomen dat de kinderen alles zomaar uitgeven. Als de kinderen geld nodig hebben geven de ouders dat aan hen. De bevindingen van het onderzoek zijn neergelegd in een rapport van 12 november 2019.

Op 27 november 2019 heeft appellant een individuele inkomenstoeslag als bedoeld in artikel 36, eerste lid, van de PW aangevraagd. Bij besluit van 13 januari 2020 (besluit 2) heeft het college deze aanvraag afgewezen op de grond dat het gemiddelde inkomen van appellant en zijn partner in de afgelopen 36 maanden hoger was dan de door het college gehanteerde inkomensgrens.

Bij besluit van 6 februari 2020 (besluit 3) heeft het college een boete aan appellant en zijn partner opgelegd van € 1.443,- wegens schending van de inlichtingenverplichting over de onder 1.3 bedoelde inkomsten. Het college is hierbij uitgegaan van normale verwijtbaarheid.

Bij besluit van 16 maart 2020 (bestreden besluit 1) heeft het college het bezwaar tegen besluit 1 ongegrond verklaard voor zover het bezwaar was gericht tegen de intrekking, herziening en terugvordering van bijstand. Het college heeft het bezwaar niet-ontvankelijk verklaard voor zover het bezwaar was gericht tegen de mededeling van het college over de verrekening van het vakantiegeld met de terugvordering.

Bij afzonderlijke besluiten van 8 april 2020 (bestreden besluiten 2 en 3) heeft het college de bezwaren tegen besluiten 2 en 3 ongegrond verklaard.

2. Bij de aangevallen uitspraak heeft de rechtbank de beroepen tegen de bestreden besluiten ongegrond verklaard.

3. In hoger beroep heeft appellant zich op de hierna te bespreken gronden tegen de aangevallen uitspraak gekeerd.

4. De Raad komt tot de volgende beoordeling.

De rechtmatigheid van de intrekking en de herziening wordt beoordeeld voor de periode van 1 februari 2017 tot en met 31 juli 2019.

Tussen partijen is niet in geschil dat de bijschrijvingen van X op de bankrekening van appellant en zijn partner de inkomsten uit arbeid van zijn jongste zoon en dochter zijn. Het geschil tussen partijen is in hoger beroep toegespitst op de vraag of deze bijschrijvingen moeten worden gerekend tot de middelen van het gezin in de zin van artikel 31, eerste lid, van de PW. Appellant heeft aangevoerd dat het college het loon van de kinderen ten onrechte als middelen heeft aangemerkt. Hij stelt dat de bijschrijvingen op grond van artikel 31, tweede lid, aanhef en onder h van de PW niet tot de middelen van het gezin moeten worden gerekend. Daarbij is volgens appellant niet relevant dat het loon op zijn bankrekening is overgemaakt. Deze beroepsgrond slaagt ten dele. Daartoe wordt het volgende overwogen.

Gelet op 4.2 tot en met 4.2.4 heeft het college ten onrechte de bijschrijvingen van X als middelen aangemerkt voor zover dit het loon van de zoon als minderjarige en de dochter betreft. Dit betekent dat bestreden besluit 1 in zoverre niet op een deugdelijke grondslag berust. De rechtbank heeft dit niet onderkend. Voor zover de bijschrijvingen van X in de maanden mei 2018 tot en met juli 2019 het loon van de zoon als meerderjarige was, moeten deze bijschrijvingen wel worden aangemerkt als middelen van het gezin.

Dit betekent ook dat het college op grond van artikel 58, eerste lid, van de PW verplicht was tot terugvordering van de in verband met die inkomsten ten onrechte gemaakte kosten van bijstand. Appellant heeft geen zelfstandige beroepsgronden aangevoerd tegen de terugvordering, zodat deze geen afzonderlijke bespreking behoeft.

Appellant heeft over de mededeling in besluit 1 over de verrekening van het vakantiegeld aangevoerd dat die wel op rechtsgevolg is gericht en dat het college het bezwaar daartegen dan ook ten onrechte niet-ontvankelijk heeft verklaard.

Deze beroepsgrond slaagt niet. De mededeling van het college houdt een verwijzing naar zijn wettelijke bevoegdheid tot verrekening in en de aankondiging dat van die bevoegdheid gebruik zal worden gemaakt. De mededeling is niet nader geconcretiseerd en het college heeft in mei 2020 het vakantiegeld van appellant dan ook niet verrekend met de openstaande vordering. Het is dus een mededeling die niet op enig rechtsgevolg is gericht, zodat deze niet kan worden aangemerkt als een besluit als bedoeld in artikel 1:3, eerste lid, van de Algemene wet bestuursrecht (Awb). Het oordeel van de rechtbank dat het college het bezwaar tegen de mededeling over de verrekening van het vakantiegeld terecht niet-ontvankelijk heeft verklaard is daarom juist.

Appellant heeft ook over de afwijzing van de aanvraag om individuele inkomenstoeslag aangevoerd dat het college ten onrechte het loon van zijn jongste zoon en dochter als middelen in aanmerking heeft genomen. Deze beroepsgrond slaagt ook ten dele. Voor de beoordeling van deze beroepsgrond zijn de volgende bepalingen van betekenis.

Uit 4.3 volgt dat het college de bijschrijvingen van X, voor zover dit het loon van de zoon als minderjarige en de dochter betreft, ten onrechte als middelen heeft aangemerkt. Dit betekent, gelet op 4.8.4, dat deze bijschrijvingen ook niet kunnen worden aangemerkt als inkomen om te bepalen of het gezin een langdurig laag inkomen had. Het college zal het inkomen van het gezin van appellant in dit kader opnieuw moeten bezien en opnieuw moeten beoordelen of appellant en zijn partner voldeden aan de voorwaarden voor de gevraagde individuele inkomenstoeslag.

Uit 4.9 volgt dat bestreden besluit 2 berust op een onjuiste opvatting van het middelenbegrip en daarmee niet op een deugdelijke motivering. Dit besluit kan daarom niet in stand blijven. De rechtbank heeft dit niet onderkend.

Uit 4.4 volgt dat appellant de op hem rustende inlichtingenverplichting heeft geschonden door geen melding te maken van de bijschrijvingen van X, voor zover dit het loon van de jongste zoon als meerderjarige was.

Appellant heeft aangevoerd dat hem hiervan geen verwijt kan worden gemaakt en dat de rechtbank daaraan ten onrechte voorbij is gegaan. In dat verband heeft appellant gesteld dat hij mocht uitgegaan van publicaties en mededelingen van de kant van het college over de inkomsten van kinderen van een bijstandsgerechtigde. Deze beroepsgrond slaagt niet.

Appellant kan van het niet nakomen van de inlichtingenverplichting dus een verwijt worden gemaakt. Het college was daarom in beginsel verplicht een boete op te leggen. Het college is daarbij terecht uitgegaan van normale verwijtbaarheid.

Indien de hoogte van de boete aan het oordeel van de rechter wordt onderworpen, dan dient deze zijn oordeel daarover te vormen met inachtneming van de omstandigheden op dat moment. Onder die omstandigheden valt ook de op dat moment bestaande draagkracht uit inkomen en vermogen en de dan geldende beslagvrije voet. Vergelijk de uitspraken van 17 juli 2018, ECLI:NL:CRVB:2018:2155, en 15 december 2020, ECLI:NL:CRVB:2020:3292.

Op 1 januari 2021 is de Wet vereenvoudiging beslagvrije voet van 8 maart 2017 (Stb. 2017, 110) in werking getreden. Met deze wet is de beslagvrije voet voor schuldenaren met een inkomen op of onder bijstandsniveau verhoogd van 90% naar 95% van het netto-inkomen inclusief vakantietoeslag.

Niet in geschil is dat de draagkracht van appellant beperkt is omdat hij bijstand ontvangt. Ter zitting kon niet worden vastgesteld of appellant op de boete heeft afgelost. Gelet op 4.14 en 4.15 en het benadelingsbedrag dat naar verwachting na herberekening resteert, zal de hoogte van de boete worden begrensd door de draagkracht van appellant. Afstemming van de boete op de draagkracht van appellant brengt mee dat de boete in een periode van twaalf maanden moet kunnen worden betaald, rekening houdend met de voor beslag vatbare ruimte van 5% van de toepasselijke bijstandsnorm. In de situatie van appellant betekent dit dat de boete in beginsel moet worden bepaald op € 755,53, te weten twaalf maal 5% van de van toepassing zijnde kostendelersnorm van € 1.259,22. De persoonlijke omstandigheden van appellant geven geen aanleiding om de boete verder te matigen.

Uit 4.3, 4.10 en 4.16 volgt dat de rechtbank de bestreden besluiten ten onrechte in stand heeft gelaten. De aangevallen uitspraak moet dan ook worden vernietigd. Doende wat de rechtbank zou behoren te doen, zal de Raad de beroepen tegen de bestreden besluiten gegrond verklaren en de bestreden besluiten (deels) vernietigen, zoals hieronder uitgelegd.