Centrale Raad van Beroep, 23-08-2023, ECLI:NL:CRVB:2023:1669, 21/3527 WSF

1.1.

Bij besluit van 27 mei 2020 heeft de minister de veronderstelde ouderlijke bijdrage van appellant voor zijn zoon voor de periode september tot en met december 2020 vastgesteld op een bedrag van € 54,92 per maand.

1.2.

Bij besluit van 30 september 2020 (bestreden besluit) heeft de minister, beslissend op het bezwaar van appellant tegen het besluit van 27 mei 2020, nader vastgesteld dat het bedrag van € 54,92 per maand de gezamenlijke veronderstelde ouderlijke bijdrage is als bedoeld in artikel 3.13 van de Wet studiefinanciering 2000 (Wsf 2000).

2. Bij de aangevallen uitspraak heeft de rechtbank het beroep tegen het bestreden besluit ongegrond verklaard. Volgens de rechtbank heeft de minister de ouderlijke bijdrage op de juiste manier vastgesteld. Dat appellant de vastgestelde ouderlijke bijdrage niet kan controleren omdat hij niet over de inkomensgegevens van de andere ouder beschikt, maakt dit niet anders. De minister moet uitgaan van de inkomensgegevens van de Belastingdienst en niet is gebleken dat de moeder dan wel de zoon een rechtsmiddel heeft ingesteld tegen de vaststelling van de ouderlijke bijdrage, zodat aangenomen kan worden dat de ouderlijke bijdrage voor de moeder juist is vastgesteld. Appellant heeft ook geen bewijs geleverd dat de minister van een onjuist inkomen van de andere ouder is uitgegaan. Dat de moeder uit de berekening van de ouderlijke bijdrage eventueel het inkomen van appellant kan afleiden levert geen schending van zijn persoonlijke levenssfeer op. De minister heeft bij de berekening voor appellant terecht geen rekening gehouden met de verhoogde vrije voet voor een ouder zonder partner als bedoeld in artikel 2, zesde lid, van de Wet op het kindgebonden budget (Wkb). Of sprake is van een ouder zonder partner als bedoeld in artikel 2, zesde lid, van de Wkb wordt vastgesteld door de Belastingdienst/Toeslagen. Uit de door de Belastingdienst aan de minister verstrekte gegevens is niet gebleken dat ten aanzien van appellant daarvan sprake is. Appellant heeft geen informatie overgelegd waaruit het tegendeel blijkt. Dat voor appellant geen verhoogde vrije voet geldt levert geen verboden onderscheid naar geslacht op. De verhoogde vrije voet geldt voor de ouder (moeder of vader) met recht op het kindgebonden budget. Dat appellant dat niet heeft, heeft niet te maken met het feit dat hij een man is.

3. Appellant heeft in hoger beroep primair aangevoerd dat aan hem ten onrechte niet de inkomensgegevens van de andere ouder en de gegevens over de opleidingssoort (beroepsonderwijs of hoger onderwijs) van zijn zoon zijn verstrekt. Wegens het ontbreken van die gegevens kan de juistheid van de vastgestelde ouderlijke bijdrage niet worden gecontroleerd en heeft de rechtbank ook niet kunnen concluderen dat de ouderlijke bijdrage juist is vastgesteld. Appellant heeft verder herhaald dat sprake is van discriminatie naar geslacht doordat de minister bij de vaststelling van de ouderlijke bijdrage op zijn inkomen niet, zoals bij zijn ex-echtgenote, de verhoogde vrije voet in mindering heeft gebracht die geldt voor een ouder zonder partner als bedoeld in artikel 2, zesde lid, van de Wkb. In dit verband heeft appellant gesteld dat de minister zijn inkomen bij de vaststelling van de ouderlijke bijdrage ten onrechte nadeliger behandelt dan dat van zijn ex-echtgenote. Hij droeg net als zij kosten voor een afzonderlijk huishouden, welke kosten hoger zijn dan voor ouders die samen een huishouding voeren, en hij droeg financieel bij in het onderhoud van hun zoon. Deze nadeliger behandeling is volgens appellant in strijd met hogere regels, zoals de Grondwet (Gw).

4. De Raad oordeelt als volgt.

4.2.

In de brieven van 9 juni 2020 en 17 juni 2020, waarin de minister appellant desgevraagd een toelichting op de berekende ouderlijke bijdrage heeft verstrekt, en in het bestreden besluit is het toetsingsinkomen van de ex-echtgenote en het type onderwijs waarop de berekening betrekking heeft niet vermeld. Dit betekent dat aan het bestreden besluit een motiveringsgebrek kleeft. Om deze reden komt het bestreden besluit voor vernietiging in aanmerking en zal de minister worden opgedragen een nieuw besluit te nemen. Hier wordt aan toegevoegd dat de minister, gelet op het in bezwaar gedane verzoek van appellant om aan hem op grond van artikel 7:4, vierde lid, van de Algemene wet bestuursrecht (Awb) een afschrift toe te zenden van de onderliggende gegevens waarop het bestreden besluit is gebaseerd, aan appellant een afschrift moet zenden van de stukken die ten grondslag liggen aan het door de minister bij de berekening in aanmerking genomen toetsingsinkomen van zijn ex-echtgenote en aan het bij de berekening tot uitgangspunt genomen type onderwijs.

4.3.

Ter voorkoming van een nieuw geschil daarover ziet de Raad aanleiding in deze uitspraak een oordeel te geven over de grond over de (indirecte) discriminatie ten aanzien van de verhoogde vrije voet die volgens artikel 3.9, tweede lid, laatste volzin, van de Wsf 2000 respectievelijk artikel 3.9a van de Wsf 2000 geldt voor een ouder zonder partner als bedoeld in artikel 2, zesde lid, van de Wkb.

4.4.

Uit de stukken wordt afgeleid dat de zoon van appellant in het voor de berekening van de ouderlijke bijdrage aan de orde zijnde peiljaar 2018 minderjarig was en volledig verbleef bij de ex-echtgenote van appellant. De rechtbank heeft terecht vastgesteld, en dat is overigens tussen partijen ook niet (meer) in geschil, dat appellant volgens de wet in het peiljaar geen recht heeft op een verhoogde vrije voet die geldt voor een ouder zonder partner als bedoeld in artikel 2, zesde lid, van de Wkb (ouder aan wie door de Belastingdienst een alleenstaande ouderkop is toegekend). De ex-echtgenote van appellant heeft in het peiljaar wel recht op die verhoogde vrije voet omdat aan haar een alleenstaande ouderkop is toegekend.

4.6.

Het onderdeel van de wettelijke bepaling over de verhoogde vrije voet is neutraal geformuleerd en is dus niet direct discriminerend voor mannen. Het is een feit van algemene bekendheid dat kinderen na een scheiding vaker wonen bij hun moeder dan bij hun vader en dat meer alleenstaande gescheiden vrouwen dan alleenstaande gescheiden mannen rechthebbende zijn op het kindgebonden budget en de alleenstaande ouderkop, zodat ervan moet worden uitgegaan dat de verhoogde vrije voet een aanzienlijk hoger percentage alleenstaande gescheiden vrouwen dan alleenstaande gescheiden mannen toekomt. Dit is toelaatbaar als de bepaling over de verhoogde vrije voet wordt gerechtvaardigd door objectieve factoren die geen verband houden met discriminatie op grond van geslacht.

4.7.

De regeling in artikel 3.9 en artikel 3.9a van de Wsf 2000 is terug te voeren op artikel 21 van de Wet op de studiefinanciering zoals deze gold vanaf 1 januari 1996. Per die datum is gekozen voor een sterke vereenvoudiging van de berekening van de ouderlijke bijdrage. Tot aan die tijd werd bij de berekening van de ouderlijke bijdrage een onderscheid gemaakt in fiscale tariefgroepen. Voor vrijwel elke tariefgroep gold een andere vrije voet. Het inkomen boven de vrije voet werd in schijven verdeeld. Per schijf gold een verschillend kortingspercentage en de schijfgrootte was afhankelijk van de fiscale tariefgroepindeling. Voor gehuwde, niet duurzaam gescheiden levende, ouders bestond er verder de mogelijkheid van voetoverheveling. De alleenstaande ouder zonder inwonend minderjarig kind (fiscale tariefgroep 2) had een lagere vrije voet dan de gehuwde alleenverdienende ouder (fiscale tariefgroep 3) en de alleenstaande ouder met een minderjarig inwonend kind (fiscale tariefgroepen 4 en 5). Vanaf 1 januari 1996 wordt in beginsel nog maar één vrije voet gehanteerd, ongeacht de leefsituatie van de ouders. Daarnaast wordt ter vervanging van de schijf-gerelateerde kortingspercentages een vast percentage van het inkomen boven de vrije voet gehanteerd voor de te berekenen bijdrage. De koppeling met de fiscale tariefgroepen en de relevantie van de feitelijke leefsituatie van de ouders is daarmee komen te vervallen.³ Als de studerende maar één wettige ouder (over) heeft geldt sindsdien voor die (overgebleven) ouder een dubbele vrije voet. Nadien is, met terugwerkende kracht per 1 januari 1996, bij nader inzien alsnog rekening gehouden met één leefsituatie: die van de alleenstaande ouder met (een) thuiswonend(e) kind(eren) (vallend in de fiscale tariefgroepen 4 en 5: de rechthebbende op de alleenstaande-ouderkorting). Gegeven de specifieke situatie van ouders in die tariefgroepen ten opzichte van ouders in andere tariefgroepen werd geconstateerd dat kinderen van deze ouders relatief meer nadeel ondervinden van de vereenvoudigde berekeningsmethode. Om dit onbillijk geachte gevolg van de vereenvoudigde berekeningswijze op te vangen werd de vrije voet voor de ouder in tariefgroep 4 of 5, voor die gevallen waarin geen sprake is van een dubbele vrije voet, verhoogd.⁴ Voor het overige werden de gevolgen van de vereenvoudigde berekening door de wetgever aanvaardbaar geacht, ook voor de alleenstaande ouder zonder (een) minderjarig thuiswonend(e) kind(eren).⁵

4.8.

Eenvoud van de regeling, eenvoud voor de uitvoering, rechtvaardigheidsoverwegingen voor bepaalde situaties, het feit dat het kortingsbedrag per ouder – anders dan de onderhoudsverplichting op grond van het Burgerlijk Wetboek – geen verplichte bijdrage voor de ouder is maar primair een technische functie heeft doordat deze bepalend is voor de hoogte van de aanvullende beurs en het gegeven dat eventuele ongunstige gevolgen kunnen worden ondervangen door het vanaf 1 januari 1996 geldende recht van de studerende op een (rentedragende) lening volledig onafhankelijk van het ouderlijk inkomen, hebben geleid tot deze regeling.⁶ Deze regeling is per 1 september 2000 ongewijzigd overgenomen in de Wsf 2000.

4.9.

Vanaf 1 januari 2015 is de fiscale alleenstaande-ouderkorting in de Wet inkomstenbelasting 2001 ingevolge de Wet hervorming kindregelingen⁷ komen te vervallen. Daarvoor in de plaats is gekomen de alleenstaande ouderkop in het kindgebonden budget. De verhoogde vrije voet komt vanaf 1 januari 2015 toe aan de ouder die rechthebbende is op de alleenstaande ouderkop in het kindgebonden budget. Voor wat betreft de Wsf 2000 heeft dit niet geleid tot een wijziging van de uitgangspunten van de wetgever voor het in aanmerking nemen van een verhoogde vrije voet.

4.10.

Het is de bedoeling van de wetgever dat de fiscale alleenstaande-eenouderkorting en de alleenstaande ouderkop in het kindgebonden budget voor één kind slechts aan één ouder wordt toegekend. Dat geldt zelfs in het geval van co-ouderschap. Voor de alleenstaandeouderkorting is dit door de Hoge Raad niet discriminatoir geacht.⁸ Hierbij sluit aan dat in het kader van de Wsf 2000 bij de berekening van de ouderlijke bijdrage voor één kind slechts bij één ouder de verhoogde vrije voet wordt toegepast.

4.11.

De onder 4.8 tot en met 4.10 gegeven argumenten zijn toereikend voor het in artikel 3.9, tweede lid, van de Wsf 2000 neergelegde onderscheid naar vrije voet, waaronder het aan de orde zijnde indirecte onderscheid naar geslacht bij de toepassing van de verhoogde vrije voet. Voor zover er al sprake is van een vergelijkbaar geval (de zoon van appellant woonde in het peiljaar namelijk volledig bij zijn moeder) is de ongelijke behandeling in ieder geval objectief en redelijk gerechtvaardigd. De weigering van de minister om bij de berekening van de ouderlijke bijdrage van appellant ten behoeve van de berekening van de aanvullende beurs van de zoon van appellant niet de verhoogde vrije voet in aanmerking te nemen die geldt voor de ouder zonder partner als bedoeld in artikel 2, zesde lid, van de Wkb, levert dan ook geen verboden (indirecte) ongelijke behandeling van een vergelijkbaar geval op.

4.12.

Uit 4.2 volgt dat de aangevallen uitspraak moet worden vernietigd. Het beroep tegen het bestreden besluit zal gegrond worden verklaard en het bestreden besluit zal worden vernietigd. De minister zal ter uitvoering van deze uitspraak binnen vier weken na deze uitspraak een nader besluit moeten nemen met vermelding van de gegevens als beschreven in 4.2. De Raad zal met toepassing van artikel 8:113, tweede lid, van de Awb, bepalen dat tegen dat besluit slechts beroep kan worden ingesteld bij de Raad.