Gerechtshof Amsterdam, 23-12-2009, BK7623, 23-000759-08

arrestnummer:

parketnummer: 23-000759-08

datum uitspraak: 23 december 2009

gewezen op het hoger beroep, ingesteld tegen het vonnis van de rechtbank Amsterdam van 4 februari 2008 in de strafzaak onder parketnummer 13-129383-03 van het openbaar ministerie

tegen

[verdachte],

geboren te [geboorteplaats] op [geboortedatum],

adres: [adres].

Aan de verdachte is ten laste gelegd hetgeen vermeld staat in de inleidende dagvaarding, overeenkomstig de op de terechtzittingen in eerste aanleg op 12 oktober 2006 en 5 november 2007 op vordering van de officier van justitie toegestane wijzigingen tenlastelegging.

Van die dagvaarding en vorderingen wijziging tenlastelegging zijn kopieën in dit arrest gevoegd. De daarin vermelde tenlastelegging wordt hier overgenomen.

Namens de verdachte is in hoger beroep bepleit dat het hof het openbaar ministerie in de strafvervolging niet-ontvankelijk zal verklaren. Daartoe is gesteld dat het openbaar ministerie verantwoordelijk moet worden gehouden voor de hierna te melden schendingen van wettelijke voorschriften als ook van beginselen van behoorlijke procesorde. Deze schendingen, bezien tegen de achtergrond van de grote bestaand hebbende druk op het opsporingsteam, de selectieve belangstelling van dat team voor juist deze verdachten, de in het onderzoek gesuggereerde samenhang tussen de gedragingen van de verdachten en in het criminele milieu gepleegde liquidaties, en persuitingen van een voormalige hoofdofficier van justitie, rechtvaardigen geen andere sanctie dan de niet-ontvankelijkverklaring, aldus de verdediging.

Door de verdediging is subsidiair betoogd dat die schendingen dienen te leiden tot bewijsuitsluiting. Ook overigens is door de verdediging vrijspraak bepleit op de grond dat het dossier onvoldoende wettige bewijsmiddelen bevat.

Overigens is de zaak in het oog springend, in zoverre doordat de officier van justitie betekenis heeft toegekend aan tijdens het voorbereidend onderzoek heimelijk vastgestelde contacten van één van die verdachten met een advocaat, zulks mede op grond van de inhoud van afgeluisterde en opgenomen telefoongesprekken.

Dat aspect, gevoegd bij het feit dat het diezelfde advocaat is geweest die door de verdachten [verdachte] en [medeverdachte X] na hun aanhouding als raadsman is gekozen heeft de zaak een zekere kleur gegeven. Immers, de officier van justitie heeft in die keuze vervolgens aanleiding gezien om te bevelen dat die raadsman geen toegang tot de [verdachte] mocht hebben, en in een latere fase van het geding heeft een min of meer indringend debat plaats gehad over de vraag of op die raadsman de verplichting heeft gerust als getuige in de strafzaak tegen de verdachte - zijn cliënt - vragen te beantwoorden. Overigens is gebleken dat onder het gezag van de officier van justitie tijdens het voorbereidend onderzoek een val is opgezet met als doel de strafrechtelijke betrokkenheid van één of meer verdachten bij het opzettelijk schenden van ambtsgeheimen, ofwel het lekken van vertrouwelijke politie-informatie vast te stellen.

Het hof zal in het navolgende de feitelijke grondslag van het verweer beoordelen, in ieder onderdeel en - zo mogelijk - samengevoegd. Vervolgens zal het hof - indien het hof die grondslag in meer of mindere mate juist oordeelt - hebben na te gaan of die feiten en omstandigheden een uitzonderlijk geval opleveren, waarin de niet-ontvankelijkverklaring van het openbaar ministerie in aanmerking dient te komen.

Het hof releveert reeds op deze plaats dat waar het om vormverzuimen in het voorbereidend onderzoek gaat volgens vaste rechtspraak van de Hoge Raad voor die in artikel 359a van het Wetboek van Strafvordering (Sv) voorziene sanctie alleen plaats is ingeval de vastgestelde vormverzuimen daarin hebben bestaan dat met de opsporing of vervolging belaste ambtenaren ernstig inbreuk hebben gemaakt op beginselen van een behoorlijke procesorde, waardoor doelbewust of met grove veronachtzaming van de belangen van de verdachte aan diens recht op een eerlijke behandeling van zijn zaak is tekortgedaan (Hoge Raad 30 maart 2004, LJN AM2533).

B 1. Het ontbreken van verdenking

Ten aanzien van hetgeen door de verdediging is aangevoerd met betrekking tot (het ontbreken van) de verdenking jegens de verdachten [verdachte] en [medeverdachte X], overweegt het hof als volgt.

Door zowel de officier van justitie in eerste aanleg als door de advocaat-generaal in hoger beroep is betoogd, dat de feiten en omstandigheden zoals die zijn neergelegd in het aan de eerste Bob-aanvraag inzake [medeverdachte X] (van 2 februari 2005) ten grondslag liggende proces-verbaal, de grondslag vormen voor het ten aanzien van de verdachten gerezen vermoeden dat zij zich aan een strafbaar feit hebben schuldig gemaakt.

Aan de inhoud van - onder meer - dat proces-verbaal kunnen de navolgende feiten en omstandigheden worden ontleend.

In 1990 is de verdachte door de gemeentepolitie Amsterdam uit politiedienst ontslagen naar aanleiding van het plegen van een in de Opiumwet strafbaar gesteld misdrijf. Naar aanleiding van de gewelddadige dood van zekere J. Femer in de maand september van het jaar 2000 is een strafrechtelijk onderzoek ingesteld. In dat onderzoek is komen vast te staan dat genoemde Femer beschikte over een aantal telefoonnummers onder de vermelding van de naam Hans; drie van die nummers konden worden toegeschreven aan bij de verdachte (Hans) [verdachte] in gebruik zijnde telefoonaansluitingen. Voorts heeft dat onderzoek erin geresulteerd dat is vastgesteld dat [verdachte] - door de politie als vertrouwelijk gekwalificeerde - informatie heeft verstrekt aan een journalist.

Op grond van het voorgaande is verondersteld dat [verdachte] één of meer contacten onderhield met de politie en langs die weg bekend was of kon worden met vertrouwelijke politie-informatie, hetgeen de grondslag is geweest voor een door de regiopolitie Amsterdam-Amstelland in de eigen organisatie gehouden onderzoek (hierna ook te noemen: het Amandel- onderzoek).

In dit interne onderzoek is in november van het jaar 2000 vastgesteld dat via een aan [verdachte] toegeschreven telefoonnummer meermalen contact is geweest met een telefoonnummer dat kon worden toegeschreven aan [medeverdachte X].

In de maand mei van het jaar 2004 is door een recherchechef van de regiopolitie Amsterdam-Amstelland gereleveerd dat [medeverdachte X] in het jaar 1996 bij die chef melding heeft gemaakt van het feit dat hij door de verdachte is benaderd, omdat [verdachte] op zijn beurt is benaderd door het criminele milieu in de persoon van de evengenoemde Femer.

Femer zou bij [verdachte] hebben gevraagd naar namen van politiemensen die bereid en in staat zouden zijn om tegen betaling vertrouwelijke informatie aan hem te verstrekken. Femer zou in dat verband de naam van [medeverdachte X] hebben genoemd als potentiële kandidaat. Bevestiging voor de getrouwheid van deze herinnering is gevonden in het verhoor van twee politiefunctionarissen. Het hof wijst erop, dat de [medeverdachte X] als rechercheur betrokken is geweest bij - onder meer - onderzoeken naar de Hollandse netwerken.

Het hof heeft eerder in het arrest elementen aangestipt die mede bepalend lijken te zijn geweest voor het karakter van de onderhavige strafzaak. In het bestek van de beoordeling van het verweer dat strekt tot betwisting van de juistheid van de beslissingen van de officier van justitie en de rechter-commissaris tot respectievelijk voeging en machtiging daartoe bij de processtukken van de verslagen van heimelijk opgenomen en afgeluisterde, door de verdachte met een advocaat

- thans diens raadsman - gevoerde telefoongesprekken, wordt een enigszins gevoelig element van deze strafzaak goed zichtbaar.

Immers, mede op grond van de inhoud van zekere telefoongesprekken die [verdachte] met die advocaat heeft gevoerd is de advocaat-generaal tot haar conclusie gekomen dat aan die advocaat een rol in het geheel van strafbare feiten moet worden toegeschreven. Volgens de mening van de advocaat-generaal heeft de advocaat meegewerkt aan het aan de verdachten [verdachte], [medeverdachte X] en medeverdachte Y] verweten, in artikel 272 van het Wetboek van Strafrecht strafbaar gestelde misdrijf van het opzettelijk schenden van ambtsgeheimen. Het meewerken heeft erin bestaan dat hij door het ontvangen van vertrouwelijke informatie van [verdachte] een faciliterende rol heeft vervuld, aldus de advocaat-generaal in haar requisitoir. De advocaat is evenwel niet als verdachte aangemerkt.

Ook in het voorbereidend onderzoek is nadrukkelijk stilgestaan bij de positie van die advocaat in het kader van het onderhavige onderzoek. Zo is hem door de officier van justitie ontraden om als raadsman van de verdachte op te treden en is - toen hem bleek dat de advocaat toch van zijn optreden als raadsman kennis gaf - door de officier van justitie het vrije verkeer tussen de raadsman en deze verdachte belet door op de voet van artikel 50, tweede lid, Sv te bevelen dat aan hem (en aan zijn waarnemer) niet werd toegestaan toegang tot de gedetineerde verdachte te hebben.

Voorts is tijdens dat voorbereidend onderzoek uitvoerig aandacht besteed aan de reikwijdte van het verschoningsrecht van die raadsman, toen de officier van justitie hem in de diens cliënt betreffende strafzaak als getuige wilde doen horen.

Namens de verdachte is ten verwere aangevoerd dat de rechter-commissaris de officier van justitie ten onrechte heeft gemachtigd tot de voeging bij de processtukken van de schriftelijke verslagen, houdende de inhoud van door [verdachte] met die advocaat gevoerde telefoongesprekken. De inhoud van die gesprekken is bovendien in het gehouden opsporingsonderzoek bij wijze van de sturing van de richting daarvan gebruikt.

Weliswaar heeft de rechtbank in het vonnis waarvan beroep terecht geconcludeerd dat die telefoongesprekken als geheimhoudersgesprekken hebben te gelden, de gronden waarop de rechtbank zulks heeft geconcludeerd zijn onjuist. Immers, niet als maatstaf heeft te gelden of het voor de officier van justitie en de rechter-commissaris niet zonder meer en op voorhand evident duidelijk kon zijn dat de gesprekken moesten worden aangemerkt als geheimhoudersgesprekken. De maatstaf moet zijn, dat er redelijkerwijze geen twijfel over kan bestaan dat er niet sprake is van een geheimhoudersgesprek. Getoetst aan die maatstaf hadden de officier van justitie en de rechter-commissaris er van meet af aan van uit behoren te gaan dat het in casu om geheimhoudersgesprekken ging.

Voorts staat vast dat door de verdachte en de advocaat afgeluisterde en opgenomen telefoongesprekken niet overeenkomstig de geldende regels zijn vernietigd, aldus - samengevat - de verdediging.

In het geval dat blijkt dat die processen-verbaal mededelingen behelzen die zijn gedaan door of aan een persoon die zich op grond van artikel 218 Sv zou kunnen verschonen - indien hem als getuige naar de inhoud van die mededelingen zou worden gevraagd - worden ingevolge artikel 126aa, tweede lid, Sv die processen-verbaal vernietigd. Processen-verbaal die andere mededelingen behelzen die door of aan zo’n persoon zijn gedaan worden ingevolge die bepaling door de officier van justitie niet dan na voorafgaande machtiging door de rechter-commissaris bij de processtukken gevoegd.

Vervolgens liggen aan de zittingsrechter de door de rechter-commissaris en de officier van justitie op de voet van artikel 126aa, tweede lid, Sv gegeven beslissingen tot respectievelijk voeging en machtiging ter - anders dan door de advocaat-generaal is betoogd - volledige toetsing voor.

Het hof ontleent aan de jurisprudentie van de Hoge Raad dat met het in artikel 126aa, tweede lid, Sv vervatte voorschrift is beoogd het belang te beschermen dat eenieder de mogelijkheid heeft om vrijelijk en zonder vrees voor openbaarmaking van hetgeen aan - onder anderen - de advocaat in diens hoedanigheid wordt toevertrouwd, een advocaat te raadplegen. Het voorschrift strekt ertoe dat gegevens die als gevolg van de toepassing van - onder meer - artikel 126m Sv zijn verkregen, onmiddellijk worden vernietigd indien zij vallen onder het verschoningsrecht als bedoeld in artikel 218 Sv, zodat is verzekerd dat die gegevens geen deel uitmaken van de processtukken en dat daarop in het verdere verloop van het strafproces, dus ook in het eindonderzoek ter terechtzitting, geen acht wordt geslagen.

Uit artikel 126aa, tweede lid, Sv vloeit derhalve voort, dat gegevens als in die bepaling bedoeld niet in het strafproces kunnen worden gebruikt (HR 16 juni 2009, LJN BH2678). Door de juiste toepassing van het in het tweede lid van artikel 126aa Sv vervatte voorschrift wordt voorkomen dat door middel van een telefoontap vergaarde gegevens deel gaan uitmaken van de inhoud van het strafdossier, over welke gegevens de advocaat als getuige daarover bevraagd, zich op zijn verschoningsrecht zou kunnen beroepen.

Reeds op die grond is de mening van de advocaat - waarvan zoals al eerder is overwogen uit de aard van de telefoontap door de autoriteiten eerst achteraf kennis kan worden genomen - voor de beantwoording van die vraag van groot gewicht.

Artikel 218 Sv luidt - voor zover hier van belang - als volgt:

Van het geven van getuigenis of van het beantwoorden van bepaalde vragen kunnen zich (…) verschonen zij die uit hoofde van hun (…) beroep tot geheimhouding verplicht zijn, doch alleen omtrent hetgeen waarvan de wetenschap aan hen als zodanig is toevertrouwd.

Het hof overweegt dat, gelet op de geldende jurisprudentie en op de opvattingen van gezaghebbende schrijvers aan het in artikel 218 Sv vermelde “toevertrouwen” een ruime uitleg gegeven behoort te worden; gedacht dient te worden aan alle informatie die de beroepsuitoefenaar - in dit geval: de advocaat - bij de uitoefening van zijn werkzaamheden ontvangt. Het kan daarbij gaan om informatie die van de cliënt is verkregen, maar ook om informatie van derden, gewild of toevallig.

Met de woorden “als zodanig” is beoogd te markeren dat het bereik van het verschoningsrecht niet verder strekt dan het zwijgen omtrent de informatie die in het kader van de beroepsuitoefening is verkregen.

Het hof overweegt dat het voorgaande meebrengt, dat de te verrichten toetsing een marginale dient te zijn. Voorts overweegt het hof dat in het geval bij de rechter twijfel ontstaat of de gespreksgegevens door de advocaat, indien om zijn getuigenis daarnaar wordt gevraagd, onder het verschoningsrecht vallen, de rechter een ruimhartig standpunt dient in te nemen. De aard van het verschoningsrecht brengt derhalve mee dat de opgegeven vragen niet behoeven te worden beantwoord, zolang de rechter aan redelijke twijfel onderhevig acht of die beantwoording naar waarheid zou kunnen geschieden zonder dat geopenbaard wordt wat verborgen dient te blijven (Hoge Raad 7 juni 1985, LJN AC9067). Het hof onderstreept in dit verband nog voorts, dat de voor de verdachte bezwarende duiding door het openbaar ministerie van de inhoud van een aantal van met machtiging van de rechter-commissaris bij de processtukken gevoegde verslagen van afgeluisterde telefoongesprekken die door hem met die advocaat zijn gevoerd

- wat van die duiding overigens zij - aan de aard en inhoud van de te verrichten toetsing niet afdoet.

Vervolgens ligt ter beantwoording voor of in casu is gebleken van zeer uitzonderlijke omstandigheden die rechtvaardigen dat het verschoningsrecht moet wijken voor het belang dat de waarheid aan het licht komt.

Het hof beantwoordt die vraag ontkennend, en overweegt daartoe enerzijds, dat weliswaar het aan de verdachten gemaakt verwijt - betrokkenheid bij het opzettelijk schenden van ambtsgeheimen in de context van politiële en justitiële informatie - als maatschappelijk ernstig moet worden aangemerkt, anderzijds heeft het hof onder ogen gezien dat de advocaat door het openbaar ministerie niet als verdachte is aangemerkt en dat niet valt in te zien dat de waarheid in de onderhavige zaak slechts aan het licht kan worden gebracht door het inbreken op het verschoningsrecht van de advocaat.

Ten aanzien van de gang van zaken rondom de vernietiging van geheimhoudersgesprekken overweegt het hof het volgende.

Het hof stelt op grond van de stukken in het dossier vast dat de officier van justitie op 12 januari 2006 en op 24 maart 2006 op artikel 4, tweede lid, van het Besluit bewaren en vernietigen niet-gevoegde stukken gegronde bevelen tot vernietiging heeft gegeven.

Door de verdediging is de niet-ontvankelijkheid van het openbaar ministerie in de strafvervolging voorts gegrond op de stelling dat de officier van justitie door het ongemotiveerd geven van de op de artikelen 50 en 30 Sv gegronde bevelen misbruik heeft gemaakt van de hem ingevolge die bepalingen toekomende bevoegdheden, met gevolg dat het vrij en onbelemmerd functioneren van de verdediging geweld is aangedaan.

Immers, met voorbijgaan aan de in artikel 50 Sv geformuleerde grondslag - een aan het bestaan van feiten en omstandigheden te ontlenen ernstig vermoeden dat het vrije verkeer tussen de raadsman en de verdachte wordt misbruikt voor pogingen om de opsporing der waarheid te belemmeren - heeft de officier van justitie getracht een hem onwelgevallige raadsman uit te schakelen, door niet alleen de door de verdachte gekozen raadsman maar ook een kantoorgenoot van die gekozen raadsman de toegang tot die verdachte te beletten en de processtukken aan hen onthouden.

De verdachte heeft aan de autoriteiten kenbaar gemaakt dat hij geen vertrouwen had in de op de voet van artikel 50a Sv aan hem toegevoegde raadsman. Met voorbijgaan aan die mededeling is de verdachte herhaald aan een verhoor door de rijksrecherche onderworpen, terwijl niet-verhoren in afwachting van het oordeel van de rechtbank over het bevel van de officier van justitie in de rede lag, aldus de verdediging.

De verdachte is op 16 januari 2006 aangehouden en in verzekering gesteld. Hij is diezelfde dag een aantal malen gehoord en heeft toen onder meer verzocht om, alvorens inhoudelijk iets te verklaren een advocaat te spreken. Hij heeft aangegeven dat hij niet de rechtsbijstand van een pro deo advocaat wenst, doch rechtsbijstand "van [advocaat 1], en als dat niet gaat [advocaat 2]". Eveneens op 16 januari 2006 heeft de officier van justitie [advocaat 1] ingelicht over de aanhouding van de verdachte en heeft hij hem meegedeeld het niet raadzaam te achten dat [advocaat 1] als zijn raadsman op zou treden.

Op 17 januari 2006 heeft [advocaat 1] zich niettemin gesteld als raadsman van de verdachte. Diezelfde dag heeft de officier van justitie een schriftelijk “Bevel ex artikel 50, tweede lid, Wetboek van Strafvordering” gegeven, van kracht tot 23 januari 2006 12:35 uur, waarbij hij beval dat de raadsman geen toegang tot de verdachte zal hebben, dat de raadsman de verdachte niet alleen zal mogen spreken en dat tussen de raadsman en de verdachte gewisselde brieven niet zullen worden uitgereikt.

Genoemd bevel is, overeenkomstig het bepaalde in artikel 50, derde lid, Sv, onverwijld onderworpen aan het oordeel van de rechtbank. Voorts is overeenkomstig het bepaalde in artikel 50a Sv onverwijld, te weten op 17 januari 2006, een andere raadsman, [advocaat 3], aan de verdachte toegevoegd.

De raadkamer van de rechtbank heeft bij beschikking van 20 januari 2006 het bevel opgeheven, waarna [advocaat 1] als raadsman op 21 januari 2006 toegang tot de verdachte heeft gehad en sedertdien voor [verdachte] en nadien ook voor [medeverdachte X] als raadsman is blijven optreden. In de periode van 17 januari tot en met 20 januari 2006 is de verdachte meermalen gehoord.

Het hof overweegt, dat het in artikel 50, tweede lid, Sv bedoelde bevel kan worden gegeven (voor zover hier van belang) als uit bepaalde omstandigheden een ernstig vermoeden voortvloeit dat het vrije verkeer tussen raadsman en verdachte wordt misbruikt voor pogingen om de opsporing der waarheid te belemmeren.

- het feit dat gedurende een langere periode door de rijksrecherche een onderzoek wordt verricht naar het lekken van vertrouwelijke politie-informatie naar criminelen, pers en advocatuur,

- de constatering dat er rondom enkele momenten waarop vertrouwelijke politie-informatie vermoedelijk is gelekt naar en door [verdachte] (onder meer gedurende het Hells Angels onderzoek), door deze [verdachte] direct contact is opgenomen met eerdergenoemde [advocaat 1], waarbij op een afspraak werd aangedrongen en deze vervolgens werd gemaakt,

- de constatering dat in het Hells Angels onderzoek ook daadwerkelijk vertrouwelijke politie-informatie is gelekt, onder meer blijkende uit het feit dat de Hells Angels vooraf op de hoogte waren van de naderende politieacties,

- de uitlatingen van [advocaat 1] op de dag van de inval bij de Hells Angels in een tweetal televisieprogramma's, waarbij hij aangaf door of via politiemensen vooraf te zijn geïnformeerd over de naderende politieacties en waarbij hij aangaf dat de informatie kwam uit een zeer betrouwbare bron dicht bij het onderzoek,

- het feit dat de drie verdachten zich thans in beperkingen bevinden,

- de wens van het onderzoeksteam om [advocaat 1] op korte termijn als getuige in dit onderzoek te horen.

Waar de rechtbank het bevel bij beschikking van 20 januari 2006 heeft opgeheven omdat het

- kort gezegd - het in artikel 50, tweede lid, Sv bedoelde ernstig vermoeden onvoldoende aanwezig achtte, moet achteraf worden vastgesteld dat de verdachte van 17 tot en met 20 januari 2006 ten onrechte de bijstand is onthouden van de door hem gewenste raadsman.

Het hoeft geen nader betoog dat het bevel van de officier van justitie als ingrijpend dient te worden gekwalificeerd. Immers, het recht op vrij verkeer tussen de verdachte en diens gekozen raadsman is een (ook) uit het in artikel 6 van het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden (EVRM) voortvloeiend onderdeel van het recht op een eerlijk proces. Het belang van dit in artikel 50, eerste lid, Sv neergelegde voorschrift is derhalve groot.

Het hof stelt bij de beoordeling van dit onderdeel van het verweer voorop dat het bevel van de officier van justitie overeenkomstig de ter zake geldende procedure op rechtmatigheid is getoetst, terwijl toepassing is gegeven aan het voorschrift van artikel 50a Sv.

De toetsingsruimte voor de zittingsrechter is door dit gesloten stelsel van toetsingsmomenten, waarbinnen het bevel van de officier van justitie ter imperatieve toetsing aan de rechtbank wordt voorgelegd beperkt, in zoverre dat het hof zal hebben na te gaan of door de officier van justitie misbruik van zijn bevoegdheid is gemaakt, en of de verdachte door het bevel nadeel heeft geleden dat voor compensatie in aanmerking dient te komen.

Zoals hiervoor is overwogen ontleent de officier van justitie aan artikel 50, tweede lid, Sv de bevoegdheid om op het in het eerste lid van deze bepaling vervatte voorschrift een inbreuk te maken. Het hof is van oordeel dat het, op grond van de hiervoor weergegeven in het bevel genoemde feiten en omstandigheden, op zichzelf denkbaar was dat de officier van justitie is overgegaan tot het gebruik maken van deze bevoegdheid.

Dat van die bevoegdheid misbruik is gemaakt is niet gebleken. Immers, niet aannemelijk is geworden dat die bevoegdheid is gehanteerd voor het bereiken van een ander doel dan waarvoor de bevoegdheid is gegeven noch kan worden vastgesteld dat de gehanteerde bevoegdheid een schending oplevert van aan de beginselen van subsidiariteit en/of proportionaliteit te ontlenen eisen. Evenmin is gebleken dat de officier van justitie anderszins daartoe in redelijkheid niet heeft kunnen komen.

Daarbij komt, dat het hof - ten overvloede - vaststelt, dat van nadeel voor de verdachte, bezien in de sleutel van de rechtstreekse gevolgen voor de verdachte van het door de officier van justitie gegeven bevel, niet is gebleken. Immers, zowel de op de voet van artikel 50a Sv toegevoegde raadsman als de gekozen raadsman hebben blijkens de op 17 januari en 21 januari 2006 opgemaakte processen-verbaal van verhoor van de verdachte ieder voor zich de verdachte geadviseerd zich te beroepen op zijn zwijgrecht. Voor zover de verdachte in de periode van 17 tot en met 20 januari 2006 toch verklaringen heeft afgelegd - in weerwil van het hem ook door de toegevoegde raadsman gegeven advies - valt zonder nadere toelichting, die ontbreekt, niet in te zien dat dit louter het gevolg is van het feit dat hij in die periode niet werd bijgestaan door de gekozen raadsman. Er is ook overigens niet aannemelijk geworden dat de verklaringen in de periode van 17 tot en met 20 januari 2006 niet in vrijheid zouden zijn afgelegd.

Het voorgaande voert tot de slotsom dat dit onderdeel van het verweer faalt.

Aan de verdachte komt ingevolge artikel 28 Sv het recht toe zich te doen bijstaan door een door hem gekozen raadsman. Na zijn aanhouding en in verzekeringstelling heeft de verdachte van dat keuzerecht metterdaad gebruik gemaakt. Aangenomen moet worden dat hij al snel daarna geconfronteerd is geworden met de aan die keuze verbonden gevolgen.

Immers, het eerder besproken ingevolge artikel 50 Sv bedoelde bevel is gegeven, een andere raadsman is vervolgens door de voorzitter van de rechtbank toegevoegd, waarna de verdachte heeft volhard bij de eerder door hem gemaakte keuze. Als uitgangspunt heeft te gelden dat de aan de verdachte toekomende keuzevrijheid dient te worden gerespecteerd, de in het verlengde van die keuze verbonden gevolgen daaronder begrepen. Uiteraard vindt de in die keuze besloten liggende risico-aanvaarding zijn begrenzing in het recht, in het bijzonder waar het gaat om de in het Wetboek van Strafvordering, het EVRM, en ook in het tuchtrecht gegarandeerde waarborgen.

In casu geldt, dat de officier van justitie reeds vóórdat de advocaat zich stelde als raadsman van de verdachte, aan hem duidelijk heeft gemaakt dat hij die advocaat wilde doen horen als getuige in - onder meer - de strafzaak van die verdachte. Dit is ook aan de verdachte bekend geworden. Aangenomen moet worden dat de verdachte, door te volharden bij de door hem gemaakte en te respecteren keuze door deze advocaat als gekozen raadsman te worden bijgestaan, ook dit aspect heeft aanvaard. In elk geval is niet gebleken dat de verdachte in de door de raadsman geschetste gang van zaken aanleiding heeft gezien zijn keuze te herzien, terwijl uit het (blijven) verlenen van rechtsbijstand door de raadsman moet worden afgeleid dat hij geen met het oog op het voeren van de verdediging onaanvaardbare belemmering heeft ondervonden.

Met het in de onderhavige zaak gebezigde technische hulpmiddel is het opnemen van vertrouwelijke communicatie beoogd, als bedoeld in artikel 126l Sv. De bevelen van de officier van justitie tot dit opnemen, telkens na schriftelijke machtiging door de rechter-commissaris op vordering van de officier van justitie gegeven, bevinden zich in het dossier.

Het hof stelt vast, dat ten tijde van die bevelen en die inzet van het technische hulpmiddel van toepassing was het besluit van 16 december 1999, houdende regels ter uitvoering van artikel 126ee Sv, het Besluit technische hulpmiddelen bijzondere opsporingsbevoegdheden (hierna te noemen: het Besluit).

Uitgangspunt van het toentertijd geldende Besluit en de daarin vervatte regeling ten aanzien van technische hulpmiddelen (artikel 1, aanhef en onder b) is - voor zover hier van belang - dat het technische hulpmiddel betreft een configuratie van componenten die signalen detecteert, deze transporteert, hun registratie activeert en de signalen registreert.

De nadere uitwerking van dit uitgangspunt heeft onder meer plaatsgevonden in artikel 3, tweede lid en onder d, van het Besluit.

Aan het Besluit en de toelichting daarop kan het navolgende worden ontleend.

Blijkens de toelichting (Nota van Toelichting (NvT) onder 1, algemeen) kan de inzet van (dergelijke) technische hulpmiddelen diep in de persoonlijke levenssfeer ingrijpen. Bij het opnemen van vertrouwelijke communicatie dienen er waarborgen te zijn dat de vertrouwelijke communicatie die wordt onderschept, ook daadwerkelijk wordt opgenomen. Het is immers niet toegestaan vertrouwelijke communicatie op te vangen zonder dat deze wordt geregistreerd (kamerstukken II, 1996/97, 25403 nr. 3, blz. 37).

Het Besluit (NvT, onder 2) ziet alleen op technische hulpmiddelen die gegevens registreren. De betrouwbaarheid van de door deze middelen vastgelegde waarnemingen dient, aldus de NvT, onomstotelijk vast te staan.

Blijkens onderdeel 4 van de NvT (“technische eisen”) geldt voor wat betreft het opnemen van vertrouwelijke communicatie “als belangrijkste eis dat het betreffende technische hulpmiddel zo moet zijn opgebouwd dat het niet mogelijk is met dit apparaat een gesprek af te luisteren zonder dat dit wordt opgenomen”.

Blijkens het in de NvT opgenomen artikelsgewijze commentaar bij artikel 3, onderdeel d, is (samengevat) een belangrijke eis dat het middel de mogelijkheid uitsluit dat een gesprek of een deel van een gesprek wordt afgeluisterd of onderschept zonder dat het wordt opgenomen. “Dat zou onrechtmatig zijn aangezien de wet alleen de bevoegdheid kent tot het opnemen (cursivering hof) van vertrouwelijke communicatie. Reden hiervoor is de uitoefening van deze bevoegdheid controleerbaar te maken. (...) Het technische hulpmiddel moet dan ook zo zijn opgebouwd dat het uitluisterpunt zich achter het registratiepunt bevindt”, aldus de tekst van het commentaar.

Uit de verklaring van de getuige [getuige 1] blijkt, dat het technische hulpmiddel uit verschillende componenten heeft bestaan, waarbij de transportontvanger en het opnamegedeelte door een verbindingskabel onderling verbonden zijn geweest. De getuige [getuige 2] heeft verklaard dat (de pluggen van) deze kabel niet verzegeld was/waren en dat hij deze kabel een paar keer heeft losgetrokken en vervolgens weer heeft ingeplugd. Hij heeft voorts verklaard dat hij, op het moment dat hij de kabel die de ontvanger aan het opnameapparaat verbond los had gehaald, hij op de ontvanger een geluid hoorde, waarvan hij vermoedde dat dit afkomstig was van de sensor die zich in de omgeving van de verdachte bevond.

De getuige [getuige 1] heeft verklaard dat op het moment dat die kabel wordt losgemaakt er niet kan worden opgenomen (hoewel mogelijk de interne microfoon van het opnameapparaat dan omgevingsgeluiden opneemt). [Getuige 1] heeft voorts verklaard, dat het mogelijk is om in plaats van de kabel die voorziet in de verbinding met het opnameapparaat een hoofdtelefoon op de ontvanger aan te sluiten, in welk geval er wordt afgeluisterd zonder dat die signalen worden opgenomen. Illustratief in dit verband is hetgeen is neergelegd in de door de advocaat-generaal overgelegde schriftelijke weergave van de eerder door de verdediging in het geding gebrachte met het hulpmiddel gemaakte opnames: door de later als getuige gehoorde [getuige 2] is gezegd: “Je kan hem wel live uitluisteren, als je de stekker eruit trekt.”

Het hof acht op grond van het voorgaande voldoende vaststaan dat het - door het ontkoppelen van de ontvanger en het opname-apparaat door middel van het verwijderen van de kabelverbinding - mogelijk is geweest om vertrouwelijke communicatie af te luisteren zonder dat al hetgeen werd afgeluisterd ook door middel van een opname werd vastgelegd en dat in casu

- gelet op de verklaring van [getuige 2] - aannemelijk is geworden dat ook daadwerkelijk op enig moment signalen van de sensor op afstand zijn binnengekomen die niet zijn opgenomen en geregistreerd.

Het hof overweegt daaromtrent het volgende.

Vooropgesteld dient te worden dat, zoals de advocaat-generaal terecht heeft betoogd, in beginsel ieder technisch hulpmiddel de theoretische mogelijkheid van manipulatie daarvan in zich bergt en dat het bestaan van die enkele mogelijkheid op zichzelf nog niet meebrengt dat het hulpmiddel reeds daardoor niet aan de vereisten voldoet. Voorts geldt dat, zoals de advocaat-generaal eveneens terecht heeft aangevoerd, niet is komen vast te staan dat in de onderhavige zaak tijdens de opsporing inderdaad met behulp van het technische hulpmiddel welbewust is afgeluisterd zonder dat hetgeen is opgevangen, ook is opgenomen.

Daar tegenover staat echter, dat de onmogelijkheid van het ontvangen van signalen zonder deze ook te registreren, nu juist - zoals hiervoor is vastgesteld - één van de belangrijkste waarborgen van artikel 3 van het Besluit betreft, terwijl in de toelichting op die bepaling is overwogen dat ook de aan de inzet van het technische hulpmiddel verbonden uitvoeringsaspecten moeten worden omgeven met de grootst mogelijke zorgvuldigheid. Voorts is in het Besluit tot uitgangspunt genomen dat, voorafgaand aan en na afloop van de inzet van het technische hulpmiddel, externe controle daarop plaatsvindt, met als doel te waarborgen dat het voldoet aan de vereisten en vast te stellen dat er geen veranderingen hebben plaatsgevonden.

Van belang daarbij is dat in artikel 3, onder f, van het Besluit is vermeld dat de componenten waaruit het technische hulpmiddel is opgebouwd, op een zodanige wijze worden beveiligd dat, indien technische veranderingen worden aangebracht, dit zo veel mogelijk achteraf is vast te stellen. In de artikelsgewijze toelichting wordt in dat verband gewezen op bijvoorbeeld het aanbrengen van een zegel.

Het hof overweegt daarbij dat het, gelet op de goedkeuring vóór- en achteraf en gelet op de verklaringen van de getuigen [getuige 1] en [getuige 2], ervoor moet worden gehouden dat de componenten van het technische hulpmiddel c.q. de kabelverbinding tussen die componenten niet op de één of andere wijze waren beveiligd tegen ontkoppeling en dat het technische hulpmiddel niet ook een voorziening in zich bergt, waardoor - met het oog op het belang van controle achteraf - registratie plaatsvindt van het geval waarin de ene component - de ontvanger - signalen heeft ontvangen zonder dat deze door de andere component zijn opgenomen.

Van belang is voorts, dat het ontkoppelen van componenten door het verwijderen van de eerder daarin ingeplugde kabel - anders dan bijvoorbeeld het doorknippen ervan - een eenvoudige en gebruikelijke handeling is, die blijkens de verklaringen van [getuige 1] en [getuige 2] door hen als normaal gebruik bij het testen van het technische hulpmiddel werd beschouwd.

Gelet op het voorgaande is het hof van oordeel dat moet worden aangenomen dat de opbouw en uitrusting van het onderhavige technische hulpmiddel niet voorziet in naar het oordeel van het hof als strikte waarborgen te kwalificeren voorzieningen, erin bestaand dat het hulpmiddel niet is voorzien van een adequate beveiliging tegen het gebruik van het middel met behulp waarvan kan worden afgeluisterd, ook zonder dat hetgeen is afgeluisterd, ook is opgenomen noch is uitgerust met een voorziening waardoor registratie plaatsvindt van het onverhoopte geval waarin die situatie zich heeft voorgedaan.

Deze vaststelling leidt tot het oordeel dat het onderhavige technische hulpmiddel niet voldoet aan de daaraan op grond van het Besluit in verbinding met artikel 126ee Sv te stellen eisen. Het enkele feit dat het technische hulpmiddel (niettegenstaande hetgeen hierboven door het hof is vastgesteld) is goedgekeurd door de in dat Besluit bedoelde keuringsinstantie, doet aan dat oordeel niet af.

Het hof stelt vast dat - zoals eerder overwogen - de bevelen van de officier van justitie tot het opnemen van vertrouwelijke communicatie met een technisch hulpmiddel zich in het dossier bevinden. Ook de aan die bevelen ten grondslag liggende processen-verbaal bevinden zich in het dossier. Het hof stelt vast dat de betreffende stukken zich ook bevonden in het dossier dat de rechtbank ter beschikking stond en - tegelijkertijd - ook aan de verdediging. Aldus is niet gebleken dat het openbaar ministerie de verdediging en de rechtbank onkundig heeft willen laten van het gebruik van de in artikel 126l Sv gegeven bevoegdheid. De in het verweer besloten liggende stelling dat het openbaar ministerie van aanvang af volledig inzicht had dienen te geven in de wijze waarop de vertrouwelijke communicatie was opgenomen, verwerpt het hof. In beginsel is immers de vaststelling dat dit met een technisch hulpmiddel (dat aan de eisen van het Besluit voldoet) is geschied, voldoende.

Het hof stelt voorts vast dat naar aanleiding van de bij de verdediging gerezen vragen en bedenkingen omtrent de rechtmatigheid van het gebruikte technische hulpmiddel, zowel in eerste aanleg als in hoger beroep getuigen zijn gehoord en geluidsopnames ter zitting zijn beluisterd en dat in hoger beroep door de advocaat-generaal schriftelijke weergaven van die geluidsopnames aan het dossier zijn toegevoegd. Het hof heeft op grond van het voorliggende materiaal dan ook de rechtmatigheid van (de inzet van) het technische hulpmiddel in voldoende mate kunnen toetsen.

Dat de hiervoor bedoelde geluidsopnames niet door het openbaar ministerie zelf ter kennis van de verdediging en de rechtbank zijn gebracht, kan - anders dan de verdediging stelt - niet tot de conclusie leiden dat deze aan het zicht van de verdediging en de rechtbank zijn onttrokken.

Deze door de verdediging gebruikte term impliceert immers dat bewust relevante informatie zou zijn achtergehouden; nu echter - nog daargelaten of al dan niet terecht van “een technische storing” is gesproken - vaststaat dat de geluidsopnames testen betreffen waarop geen vertrouwelijke communicatie van de verdachte is te horen, bestond er naar het oordeel van het hof voor het openbaar ministerie op zichzelf geen aanleiding deze aan de stukken van het dossier toe te voegen.

Noch op zichzelf bezien, noch bezien in samenhang met de overige twee door de verdediging zogenoemde “verhullende feiten”, kan het voorgaande tot de conclusie leiden dat doelbewust of met grove veronachtzaming van de belangen van de verdachte aan diens recht op een eerlijke behandeling van zijn zaak is tekortgedaan.

De verdediging heeft gesteld dat de rijksrecherche opgenomen gesprekken en verhoren van de verdachte onjuist dan wel onvolledig heeft uitgewerkt, waarbij in het bijzonder is gewezen op het met een technisch hulpmiddel in de auto van [verdachte] opgenomen gesprek met diens raadsman, en voorts op het verhoor van [verdachte] op 20 januari 2006.

Wat betreft dit verhoor heeft de verdediging aangevoerd dat voor de [medeverdachte X] en daarmee voor de verdachte ontlastende gedeelten aanvankelijk niet zijn gerelateerd, waarbij de verdediging vooral het oog heeft op de verklaringen van [verdachte] - zakelijk weergegeven -: Ik weet niet waar dat (het hof begrijpt: lek) zit… ik weet ook niet wie dat is en voorts (het hof begrijpt: inzake het lekken over de ophanden zijnde inval bij de Hells Angels:) Dat hoorde ik zelfs via een familielid.

Het hof overweegt, dat uit de stukken in het dossier blijkt dat tijdens het bovenbedoelde verhoor op 20 januari 2006 de laptop waarop lopende het verhoor het proces-verbaal zou worden ingevoerd, niet functioneerde. Daarop hebben de verbalisanten met de hand naar aanleiding van het verhoor notities opgeschreven, om het enige dagen later, op 23 januari 2006, digitaal te relateren. De geluidsopname van het verhoor is evenwel bewaard.

Gelet op hetgeen is bepaald in artikel 29, derde lid, Sv behoort de verklaring van de verdachte zoveel mogelijk in zijn eigen woorden in het proces-verbaal te worden vastgelegd. Derhalve behoort de verbalisant al hetgeen door de verdachte is gewijzigd of genuanceerd in dat proces-verbaal te relateren.

Het hof stelt vast dat het proces-verbaal van bedoeld verhoor van 20 januari 2006 aanmerkelijk beknopter is dan de verbatim uitwerking van de geluidsopnamen van dat verhoor. Hetzelfde geldt voor de uitwerking van de met een technisch hulpmiddel vastgelegde geluidsopname van een in de auto van [verdachte] gevoerd gesprek.

Het hof stelt met de rechtbank vast dat waar het de oorzaken van het ontstaan van deze verzuimen betreft weliswaar moet worden gesproken van een ernstige tekortkoming, te dezen is van enig boos opzet van de kant van de rijksrecherche en/of het openbaar ministerie niet gebleken. Daarbij komt dat de verzuimen zijn hersteld, in zoverre dat thans geen misverstand meer bestaat over hetgeen door de verdachte is verklaard en hetgeen is opgenomen.

Bij die stand van zaken kan hetgeen door de verdediging is aangevoerd op zichzelf niet leiden tot de bepleite niet-ontvankelijkverklaring van het openbaar ministerie, zodat het hof dit onderdeel van het verweer verwerpt.

Het hof overweegt dat hetgeen door de verdediging is aangevoerd - ook indien juist - geen verzuim in het voorbereidend onderzoek oplevert. Daartoe overweegt het hof het volgende.

Dat bij de rijksrecherche en/of het openbaar ministerie boos opzet heeft voorgezeten in de zin dat moedwillig of verwijtbaar voor de [medeverdachte X] ontlastend materiaal is vernietigd, is niet aannemelijk geworden. De betekenis van die blocnotes voor de in de onderhavige strafzaak door het hof te geven beslissingen is bovendien van beperkt belang, te weten mogelijk relevant in de sleutel van de (eerder in dit arrest behandelde) grondslag van de tegen de [medeverdachte X] gerezen verdenking.

Door de advocaat-generaal is in reactie op dit onderdeel van het verweer aangevoerd, dat die blocnotes vertrouwelijke gegevens bevatten met relevantie voor andere onderzoeken. Het hof kan, nu die blocnotes zijn vernietigd, noch de stelling van de verdediging noch de stelling van de advocaat-generaal verifiëren. In elk geval komt hetgeen ter zake door de advocaat-generaal naar voren is gebracht het hof niet onaannemelijk voor.

Het hof acht van doorslaggevend belang dat aantekeningen, die door de [medeverdachte X] zouden zijn gemaakt naar aanleiding van zijn overpeinzingen en uitlatingen door derden, niet althans niet zonder meer op een lijn zijn te stellen met voor hem ontlastend materiaal. Daarbij komt, dat de ervaring leert dat een aan het papier toevertrouwde overpeinzing voor de schrijver daarvan in meer of mindere mate reproduceerbaar is, terwijl een of meer van die derden zonodig daarover bevraagd hadden kunnen worden.

Het voorgaande voert tot de beslissing van het hof dat het dit onderdeel van het verweer verwerpt.

Daarbij komt, dat het hof met het bestaan van een in het bestek van dat Amandel-onderzoek afgeluisterd en opgenomen telefoongesprek door een nota bene door de verdediging overgelegd proces-verbaal bekend is geworden.

Anderzijds is niet aannemelijk geworden dat de rijksrecherche in het in de onderhavige zaak gehouden opsporingsonderzoek de beschikking heeft gehad over de tijdens de gedingfase in hoger beroep aan het dossier toegevoegde tapverslagen, afkomstig uit dat Amandel-onderzoek. Voorts heeft het hof ter terechtzitting in hoger beroep hetgeen aangaande het Amandel-onderzoek aan het strafdossier is toegevoegd als genoegzaam geoordeeld.

Het hof overweegt, dat de inhoud van de aan het dossier toegevoegde stukken - te weten het journaal van onderzoek - het bestaan hebben van nader, mogelijk ook op de verdachte(n) gericht intern onderzoek, dat niet in die overgelegde stukken is verantwoord, niet zonder meer uitsluit.

Vanuit dat perspectief bezien is het weliswaar niet volkomen onbegrijpelijk dat dit gegeven, gevoegd bij de minder zorgvuldige gang van zaken rondom die voeging en de appreciatie van de verdediging van de werking van het geheugen van de omtrent het Amandel-onderzoek door het hof als getuige gehoorde officier van justitie [mr. P], de verdediging heeft gebracht tot de speculatie dat het openbaar ministerie mogelijk informatie heeft willen achterhouden, feiten of omstandigheden op grond waarvan moet worden uitgegaan van het voor de rechter achterhouden van voor de onderhavige strafzaak relevante informatie levert het een en ander niet op.

Bij pleidooi heeft de verdediging het voorwaardelijk verzoek (herhaald) gedaan, inhoudend dat het hof de advocaat-generaal zal bevelen het in het Amandel-onderzoek bijgehouden journaal van onderzoek aan de stukken in het strafdossier toe te voegen. Nu het hof heeft beslist dat dit (onderdeel van) het verweer niet slaagt, is aan de aan het verzoek verbonden voorwaarde voldaan. De beslissing van het hof luidt, dat het verzoek wordt afgewezen, omdat de noodzaak daartoe aan het hof niet is gebleken.

Daartoe overweegt het hof, dat de vraag naar het bestaan van andere, voor de verdachte(n) mogelijk ontlastende informatie die mogelijk kan worden ontleend aan dat Amandel-onderzoek in de onderhavige strafzaak geen beantwoording behoeft. Immers, de uitkomst van dat in het jaar 2000/2001 gehouden interne onderzoek heeft als zodanig niet tot een verdenking tegen de verdachten geleid. Daarbij komt, dat de vraag naar het bestaan van meer (journaal)gegevens dan die welke zich reeds bij de stukken bevinden en de mogelijk ontlastende inhoud daarvan, niet alleen speculatief is, maar bovendien in te ver verwijderd verband staat met de in de onderhavige strafzaak te nemen beslissingen.

Uit zekere perspublicaties blijkt, dat tijdens het onderhavige onderzoek meermalen informatie naar buiten is gebracht die niet naar buiten gebracht had behoren te worden. In het bijzonder heeft de raadsman gewezen op de rol die in die publicaties aan hem is toegeschreven, te weten degene die verantwoordelijk zou zijn voor het in het criminele milieu uitlekken van ophanden zijnde doorzoekingen. Daardoor is de reputatie van de raadsman en van zijn cliënten beschadigd. De beschadigde reputatie van de raadsman regardeert ook aan de belangen van die cliënten als verdachten in het onderhavige onderzoek. Zij hebben er immers recht op dat hun raadsman vrij en onbelemmerd de verdediging kan voeren en dat is niet althans niet goed mogelijk als die belemmering zich doet gevoelen.

Daarbij komt, dat het openbaar ministerie heeft verzuimd de schade te beperken door na te laten het in de media van de raadsman ontstane beeld te (doen) corrigeren. Integendeel, ook uit het door de advocaat-generaal gehouden requisitoir blijkt dat het openbaar ministerie in de kern en tegen beter weten van mening is dat de verdachten [verdachte] en [medeverdachte X] worden bijgestaan door een raadsman, die zich meermalen aan een misdrijf heeft schuldig gemaakt. Zo bezien is die reputatie ook tijdens het strafgeding in hoger beroep door toedoen van het openbaar ministerie beschadigd, hetgeen ook aan de belangen van de verdachten raakt.

Weliswaar is door de officier van justitie ter terechtzitting in eerste aanleg gesteld dat er ter zake van het naar de pers uitlekken van uit het Vancouver-onderzoek afkomstige informatie door hem aangifte is gedaan bij zijn collega van het Utrechtse parket, vervolgens kan niet anders dan worden vastgesteld dat de officier van justitie de verdediging en de rechtbank verkeerd heeft ingelicht. Niet alleen omdat die aangifte in weerwil van een bevel van de rechtbank nimmer aan het onderhavige dossier is toegevoegd, maar ook omdat is gebleken dat die aangifte een proces-verbaal van bevindingen inhoudt, in welk proces-verbaal volgens de mededeling van de met het onderzoek belaste officier van justitie is gerelateerd over een geheel ander onderwerp, aldus de verdediging.

Aan de verdachte komt ingevolge artikel 28 Sv het recht toe zich te doen bijstaan door een door hem gekozen raadsman. Na zijn aanhouding en in verzekeringstelling heeft de verdachte van dat keuzerecht metterdaad gebruik gemaakt. Aangenomen moet worden dat hij al snel daarna geconfronteerd is geworden met de gevolgen van die keuze.

Immers, het eerder ingevolge artikel 50 Sv bedoelde bevel is gegeven, een andere raadsman is vervolgens door de voorzitter van de rechtbank toegevoegd, waarna [verdachte] heeft volhard bij de eerder door hem gemaakte keuze. In een later stadium moet aan de verdachte duidelijk zijn geworden dat de officier van justitie die gekozen raadsman als getuige in zijn strafzaak wilde doen horen; het hof verwijst op dit punt naar hetgeen hiervoor onder B 2.3. is overwogen.

Zijn de aard en inhoud van de tegen de verdachten ingebrachte verdenkingen en bezwaren al niet alledaags, dat geldt in elk geval voor de hiervoor bedoelde, aan de persoon van de gekozen raadsman door de officier van justitie verbonden en door hem in de strafzaak gereleveerde aspecten.

Dit een en ander brengt naar redelijke verwachting mee, dat niet alleen naar aanleiding van die verdenking en bezwaren, maar ook aan het optreden van de gekozen raadsman (publicitaire) gevolgen verbonden bleken te zijn die, zo niet voorzienbaar, in elk geval gedurende de loop van het onderzoek (ook) voor de verdachte manifest moeten zijn geworden. Het hof overweegt in dit verband, dat uit het dossier blijkt dat de advocaat, voordat hij door de verdachte tot raadsman werd gekozen, meermalen ook zelf - en ook in met de verdenking tegen de verdachte samenhangende strafzaken - de landelijke publiciteit heeft gezocht. Daaraan doet niet af dat die publiciteit ook is gegenereerd door uit het onderhavige onderzoek gelekte informatie.

Aangenomen moet worden dat de verdachte, door te volharden bij die eerder door hem gemaakte en te respecteren keuze voor zijn raadsman, de daaraan verbonden, al dan niet in enige mate voorzienbare doch in elk geval kenbare (publicitaire) aspecten heeft aanvaard. In elk geval is niet gebleken dat de verdachte in de vorenweergegeven gang van zaken een aanleiding heeft gezien zijn keuze te herzien, terwijl uit het (blijven) verlenen van rechtsbijstand door de raadsman moet worden afgeleid, dat die raadsman geen onaanvaardbare belemmering heeft ondervonden.

Het hof overweegt hieromtrent dat het, naar aanleiding van het door de verdediging gedane (en vervolgens herhaalde) verzoek om toevoeging aan het dossier van bedoelde printgegevens, ter terechtzitting van 25 maart 2009 (en herhaald op 17 april 2009) reeds gemotiveerd heeft beslist dat het daarbij geen verdedigingsbelang aanwezig achtte. Het hof verwijst, wat de motivering betreft, naar de processen-verbaal van genoemde terechtzittingen. De verdediging is naar het oordeel van het hof derhalve niet in de verdediging geschaad door het niet kunnen inzien van de printgegevens, met als gevolg dat hetgeen door de verdediging is aangevoerd met betrekking tot het gegeven dat zij tot die gegevens geen toegang heeft gehad, niet kan leiden tot het oordeel dat daardoor inbreuk is gemaakt op de eerder in dit arrest onder B bedoelde beginselen. Het verweer wordt op deze grond verworpen.

B 7.4. Ongeoorloofde methoden van verhoor

Het hof verwerpt het verweer.

Met betrekking tot het bedoelde verhoor van [verdachte] van 18 januari 2006 overweegt het hof dat niet zonder meer valt in te zien waarom de door de rijksrechercheur gemaakte opmerking omtrent de veiligheid van [verdachte] ongeoorloofd zou zijn en dat in ieder geval niet aannemelijk is geworden dat deze opmerking slechts gemaakt zou zijn met het doel de verdachte, niettegenstaande het door hem in dat verhoor gedane beroep op zijn zwijgrecht, te bewegen tot het afleggen van een verklaring.

Met betrekking tot het verhoor van de [medeverdachte Y] geldt dat - nog daargelaten of in dat verhoor inderdaad bewust onjuiste informatie is voorgehouden - zonder nadere toelichting, die ontbreekt, niet valt in te zien waarom dit in de zaak tegen de verdachte tot de door de verdediging bepleite niet-ontvankelijkheid zou dienen te leiden; gesteld noch gebleken is immers dat de verdachte daardoor in zijn belangen zou zijn geschaad.

Het hof verwerpt dit verweer, reeds omdat voor zowel de officier van justitie als de rechter-commissaris - waar het gaat om een wettelijke omschrijving - niet de vermelding door een verbalisant doch slechts de tekst van de wet van belang is.

Ten overvloede merkt het hof op dat uit de verleende machtigingen en de op grond daarvan gegeven bevelen volgt dat noch de rechter-commissaris noch de officier van justitie de in de nota genoemde - en onjuiste - “acht-jaars grond” hebben overgenomen.

A) de getuigen [getuige 3] en [getuige 4] te horen;

B) de printgegevens van [journalist H] toe te voegen aan het dossier;

C) het “Amandel-journaal” toe te voegen aan het dossier.

Nu die voorwaarde is vervuld, heeft het hof op die verzoeken te beslissen en daartoe overweegt het hof als volgt.

Met betrekking tot het onder C genoemde verzoek geldt dat het hof dit hiervoor onder B 7.1. reeds heeft besproken en afgewezen.

Met betrekking tot de onder A en B genoemde verzoeken, overweegt het hof dat het - op dezelfde gronden gedane - gelijke verzoeken eerder gemotiveerd heeft afgewezen ter terechtzittingen van respectievelijk 25 maart 2009 en 17 april 2009. Hetgeen thans bij pleidooi met betrekking tot deze verzoeken is aangevoerd, brengt het hof niet tot het oordeel dat toewijzing van de verzoeken (alsnog) noodzakelijk zou zijn, zodat het hof die verzoeken afwijst. Wat de motivering daarvan betreft verwijst het hof naar hetgeen het heeft overwogen naar aanleiding van die eerder gedane verzoeken, zoals vervat in de van die terechtzittingen opgemaakte processen-verbaal. Die motivering wordt door het hof geacht als op deze plaats te zijn herhaald en ingelast.

Het hof heeft eerder onder B 3. overwogen en beslist dat de vruchten van het onderzoek met behulp van het technische hulpmiddel niet aan het bewijs van de ten laste gelegde feiten mogen bijdragen.

Het hof ziet in de overige door het hof vastgestelde verzuimen en tekortkomingen geen grond het openbaar ministerie in de vervolging niet-ontvankelijk te verklaren, omdat deze ook in samenhang bezien niet leiden tot de vaststelling dat een ernstige inbreuk is gemaakt op beginselen van een behoorlijke procesorde waarbij doelbewust of met grove veronachtzaming van de belangen van de verdachte tekort is gedaan aan diens recht op een eerlijke behandeling van zijn zaak. Ook overigens leveren de door het hof vastgestelde tekortkomingen niet feiten of omstandigheden op, die in de weg behoren te staan aan de ontvankelijkheid van het openbaar ministerie.

Aan [medeverdachte X] is op 9 januari 2006 een aan een medewerker van de Nationale Recherche gerichte enveloppe meegegeven met het verzoek deze af te geven in Driebergen. In deze enveloppe bevond zich een - deels gefingeerd - proces-verbaal met informatie omtrent een op 12 januari 2006 plaats te vinden ontmoeting tussen personen in het criminele milieu. [Medeverdachte X] heeft vervolgens, onderweg naar Driebergen, op een parkeerplaats langs de autoweg, de enveloppe geopend, het proces-verbaal met behulp van een dubbelgevouwen papiertje vastgepakt en uit de enveloppe gehaald, aantekeningen gemaakt op een briefje en dat briefje in een soort hoesje gestopt.

Vervolgens is de enveloppe met daarin genoemd proces-verbaal door hem afgeleverd in Driebergen. [Medeverdachte X] heeft op 11 januari 2006 met zijn broer [medeverdachte Y] gebeld en afgesproken elkaar te ontmoeten in een café in Landsmeer. [Medeverdachte Y] heeft op 11 januari 2006 met [verdachte] gebeld en hem gevraagd naar Landsmeer te komen. [verdachte] en [medeverdachte X] hebben vervolgens bij het café in Landsmeer een ontmoeting gehad.

Het hof overweegt, dat op grond van het voorgaande ernstige bedenkingen bestaan bij de hiervoor omschreven handelwijze van [medeverdachte X] - voor welke handelwijze hij ook geen bevredigende verklaring heeft kunnen of willen geven - en dat het vermoeden dat gedurende de ontmoeting tussen [medeverdachte X] en [verdachte] informatie uit het - deels gefingeerde - proces-verbaal is overgedragen, gerechtvaardigd is. Nu echter, door het uitsluiten van het bewijs van de met een technisch hulpmiddel opgenomen vertrouwelijke communicatie, niet kan worden vastgesteld wat er tussen [medeverdachte X] en [verdachte] is besproken en nu ook niet op een andere wijze is komen vast te staan dat [verdachte] de betreffende informatie heeft ontvangen, is er onvoldoende wettig en overtuigend bewijs dat daadwerkelijk vertrouwelijke informatie is overgedragen. Het hof overweegt daarbij nog dat, voor zover uit het verhoor van [verdachte] van 20 januari 2006 zou kunnen worden afgeleid dat hij de betreffende informatie van [medeverdachte X] had ontvangen, geoordeeld moet worden dat dit deel van zijn verklaring voortvloeit uit de hem voorgehouden opname van de - van het bewijs uitgesloten - vertrouwelijke communicatie. Het hof zal derhalve ook dit deel van de verklaring van [verdachte] niet gebruiken voor het bewijs.

Bij die stand van zaken behoeft de vraag naar de betekenis voor de bewijslevering van hetgeen door de advocaat-generaal in dit bestek over het door [verdachte] kennelijk dringend gewenste contact met de advocaat [advocaat 1] - in een tijdspanne van minder dan vier uren heeft de verdachte tienmaal getracht met hem telefonisch contact te leggen - naar voren is gebracht, geen bespreking.

[Medeverdachte X] was, op grond van zijn beroepshalve betrokkenheid bij het onderzoek in de zaak Acroniem op de hoogte van datum en tijdstip van geplande doorzoekingen bij de Hells Angels. Deze doorzoekingen zouden in de vroege ochtend van 17 oktober 2005 plaatsvinden. In de middag van 16 oktober 2005 is [verdachte] in de buurt van de woning van [medeverdachte X] in Purmerend geweest.

In het verlengde van hetgeen hiervoor is overwogen omtrent het veelvuldig bellen door de verdachte naar de advocaat overweegt het hof dat hetzelfde oordeel geldt voor twee andere, door de advocaat-generaal in dit bestek naar voren gebrachte aspecten, te weten het feit dat de verdachte, kort na zijn hiervoor bedoelde aanwezigheid in Purmerend telefonisch contact heeft gezocht met de advocaat [advocaat 1], en dat de laatstgenoemde de avond na de doorzoekingen in een televisieprogramma heeft verteld dat hij niet verbaasd was, en dat er “…politiemensen zijn die via via wel eens wat laten lopen; er loopt een onderzoek…”.

Het hof heeft daarbij in het bijzonder het volgende in beschouwing genomen.

De verdachte heeft zich samen met anderen schuldig gemaakt aan hennepteelt in panden aan de [adres 1] en [adres 2]. Gelet op het aantal panden waarin kwekerijen zijn ingericht, het aantal planten per kwekerij en de inrichting van die kwekerijen waar het gaat om bijvoorbeeld belichting, verwarming en bevloeiing was sprake van een zekere professionaliteit en grootschaligheid. Aldus is de verdachte medeverantwoordelijk voor de mogelijke handel en verdere verspreiding van hennep, een voor de volksgezondheid schadelijke stof. Daarbij is nog van belang dat de verdachte blijkens een hem betreffend Uittreksel Justitiële Documentatie van 29 oktober 2009 al twee keer is veroordeeld ter zake van soortgelijk strafbare feiten in dezelfde periode als hier ten laste gelegd.

De verdachte heeft zich kennelijk laten leiden door het oogmerk van financieel gewin.

Verklaart dat het bewezenverklaarde het hierboven vermelde strafbare feit oplevert.

Verklaart het bewezenverklaarde strafbaar en ook de verdachte daarvoor strafbaar.

Verklaart verbeurd de inbeslaggenomen en nog niet teruggegeven voorwerpen, te weten:

- notitieblok (I.E.2.2.1.), nr. 8;

- administratie (I.E.2.2.), nr. 9;

- rekening nota Femer (I.D.4.8.), nr. 13;

- notitieblok, aantekenboekje (I.6.F.2.), nr. 14;

- adresboek (I.F.5.8.), nr. 15 .

Gelast de teruggave aan verdachte van de inbeslaggenomen en nog niet teruggegeven voorwerpen, te weten:

- factuur NUON (I.D.2.2.), nr. 6;

- videoband AT5 (I.D.4.8.), nr. 7;

- krant, krantenknipsel hennepkwekerij (I.D.4.8.), nr. 7a.

Dit arrest is gewezen door de vijfde meervoudige strafkamer van het gerechtshof te Amsterdam, waarin zitting hadden mr. R. Veldhuisen, mr. R.P.P. Hoekstra en mr. N.F. van Manen, in tegenwoordigheid van mr. J. Mulder, griffier, en is uitgesproken op de openbare terechtzitting van dit gerechtshof van 23 december 2009.

1 Proces-verbaal van bevindingen met nummer LJN PL1100/03-089267-1 (zaaksdossier 2, map 3 van 3, doorgenummerde pagina 82) van 30 november 2003, in de wettelijke vorm opgemaakt door de bevoegde opsporingsambtenaren [verbalisant B] en [verbalisant C].

2 Proces-verbaal van bevindingen met nummer LJN PL1100/03-089267-1 (zaaksdossier 2, map 3 van 3, doorgenummerde pagina 83 e.v.) van 1 december 2003, in de wettelijke vorm opgemaakt door de bevoegde opsporingsambtenaren [verbalisant D], [verbalisant E], [verbalisant F], [verbalisant G] en [verbalisant H].

3 Proces-verbaal van verhoor met nummer 20030073 (zaaksdossier 2, map 3 van 3, doorgenummerde pagina 228 e.v.) van 17 januari 2006, in de wettelijke vorm opgemaakt door de bevoegde opsporingsambtenaren [verbalisant I] en [verbalisant J].

4 Proces-verbaal van bevindingen met nummer 2006014008-1 (zaaksdossier 2, map 3 van 3, doorgenummerde pagina 292 e.v.) van 16 januari 2006, in de wettelijke vorm opgemaakt door de bevoegde opsporingsambtenaren [verbalisant K] en [verbalisant L].

5 Een rapport van [politiedeskundige] van 20 januari 2006 (zaaksdossier 2, map 3 van 3, doorgenummerde pagina 432 e.v.).