Gerechtshof Amsterdam, 29-06-2017, ECLI:NL:GHAMS:2017:2497, 23-000672-13

Inleidend

Aan de getuige Q5 is op vordering van de officier van justitie door de rechter-commissaris de status verleend van bedreigde getuige als bedoeld in artikel 226a Sv.²⁹ De getuige heeft een verklaring afgelegd bij enkele opsporingsambtenaren. De samengevatte zakelijke inhoud daarvan, ook wel aangeduid als de rompverklaring, is vastgelegd in een proces-verbaal van de officier van justitie.³⁰ Na de statusverlening door de rechter-commissaris is de getuige in twee rondes gehoord door de rechter-commissaris aan de hand van schriftelijke vragen van de officier van justitie en van de verdediging. Bij deze verhoren zijn in de loop der tijd twee rechters-commissarissen betrokken geweest. Zij hebben ieder voor zich geoordeeld dat de getuige betrouwbaar is. Wat betreft de zaak van de verdachte [Dino S.] is een afzonderlijke beslissing tot statusverlening genomen door de rechter-commissaris, enkele maanden nadat de verdachte was gedagvaard in de zaak-Passage.³¹ In een aanvullend verhoor in die zaak heeft de getuige geantwoord te blijven bij de eerder afgelegde verklaringen³². In de periode 1 januari tot en met 17 maart 2016 is de getuige nogmaals gehoord door de rechter-commissaris in het kader van de strafzaak tegen [Willem H.] . Het proces-verbaal van het verhoor, gedateerd 17 maart 2016, is toegevoegd aan het dossier.

De getuige Q5 heeft verklaard dat hij in een uitgaansgelegenheid in Rotterdam, de Baja Beach Club (de BBC), meermalen heeft gezien dat daar [Dino S.] , [Willem H.] en [Ali A.] aanwezig waren in gezelschap van anderen. Hij heeft in de periode van midden 2005 tot en met oktober 2005 enkele malen door hen gemaakte opmerkingen opgevangen waarvan het volgens hem duidelijk was dat het ging om aanstaande liquidaties. Daarvan heeft de getuige van een persoon die in rechtstreeks contact stond met [Dino S.] bevestiging gekregen. Deze persoon heeft hem verteld dat [Dino S.] en [Willem H.] problemen hadden met Houtman, Van der Bijl, Hingst en Mieremet.³³

Namens de verdachte is betoogd dat de verklaringen van Q5 onbetrouwbaar, onvoldoende toetsbaar en daarom niet bruikbaar voor het bewijs zijn. Daartoe is het volgende aangevoerd.

Q5 is een anonieme bedreigde getuige. De verdediging heeft deze getuige niet rechtstreeks kunnen ondervragen. Dat dient te leiden tot behoedzaamheid bij de beoordeling van de verklaringen van de getuige.

Weliswaar zijn drie rechters-commissarissen tot de slotsom gekomen dat de getuige betrouwbaar is maar aan dat oordeel komt geen bijzonder gewicht toe. Het is niet transparant, niet objectief en het ziet bovendien slechts op het optreden van de getuige bij diens verhoor.

Voor enkele inhoudelijke punten heeft de verdediging in het bijzonder de aandacht gevraagd.

Er zijn tegenstrijdigheden tussen de rompverklaring en de RC-verklaringen ten aanzien van hetgeen Q5 heeft horen roepen. In de rompverklaring zegt Q5 dat hij zich “precieze bewoordingen” niet kan herinneren maar in latere verklaringen weet hij wel uitspraken weer te geven in diverse varianten. Springend punt in dat verband is dat Q5 in de rompverklaring zegt dat hij zich één keer concreet kan herinneren dat [Willem H.] , [Dino S.] en [Ali A.] er alle drie tegelijk waren. Zijn latere verklaringen houden in dat hij dat veel vaker heeft waargenomen. Q5 noemt voorts in de rompverklaring vier namen (van der Bijl, Houtman, Mieremet en Hingst) en bij de rechter-commissaris nog maar twee (Mieremet en Hingst). Over zijn bronnen van wetenschap is Q5 in de loop der tijd uiteenlopend gaan verklaren.

Daarnaast ontbreekt het aan precisie in de verklaringen van Q5. Over de uitlatingen die hij zegt zelf te hebben opgevangen, verklaart hij weinig nauwkeurig, zowel in de rompverklaring als in latere verklaringen. Q5 heeft voor een deel slechts gesproken over indrukken die hij heeft opgedaan m.b.t. de onderlinge rolverdeling tussen [Dino S.] , [Willem H.] en [Ali A.] .

Op onderdelen ontbreekt het aan geloofwaardigheid en betrouwbaarheid. Zo is hetgeen Q5 zegt te hebben opgevangen, intrinsiek ongeloofwaardig. Er zou geschreeuwd zijn, er zouden namen zijn genoemd, Q5 heeft uitlatingen gehoord ondanks de harde muziek. Verder heeft Q5 mogelijk de media nagepraat. Hij is pas gaan verklaren eind 2009, nadat verklaringen van [Peter La S.] , [getuige 17] en Teeven over de Baja Beach Club als ontmoetingsplaats al naar buiten waren gekomen. Hij heeft bovendien de inhoud van zijn verklaringen afgestemd op gerealiseerde liquidaties: op basis hiervan heeft hij een invulling gegeven aan hetgeen hij eerder van [Dino S.] en anderen had gehoord.

Voorts is door de verdediging gewezen op een gebrek aan bevestiging voor de verklaringen van Q5. Deze worden zelfs tegengesproken door diverse andere getuigen.

Zo hebben [Dino S.] en [Ali A.] elkaar pas in zomer 2004 leren kennen, wat is bevestigd door [Ali A.] en Vrij. Q5 plaatst in strijd daarmee de eerste momenten van samenzijn van [Dino S.] en [Ali A.] veel eerder in de tijd. Daarnaast is er een groot aantal getuigen (bijna allen werkzaam in de Baja Beach Club (hierna: BBC) en Bar Eten en Drinken (hierna: BED), gedurende de relevante periode) die geen van allen de verklaring van Q5 ondersteunen dat [Dino S.] en [Ali A.] elkaar veelvuldig in Rotterdamse horecagelegenheden ontmoetten. Ook de door Q5 genoemde aanwezigheid van [Willem H.] daarbij wordt door geen van hen bevestigd.

Een afzonderlijk punt van aandacht is dat Q5 niet expliciet heeft verklaard dat zijn bron, de persoon uit de omgeving van [Dino S.] , de door hem gegeven informatie van [Dino S.] zelf heeft gekregen. Er heeft misschien zelfs nog een schakel gezeten tussen deze bron en [Dino S.] . Voorts valt niet te beoordelen wat de belangen en positie van deze bron zijn geweest en of deze persoon mogelijk dezelfde bron als die van andere getuigen is geweest.

Tot slot heeft de raadsman aangevoerd dat Q5 heeft verklaard over de BBC en [Peter La S.] over de BED. Reeds hierom kunnen de verklaringen van Q5 niet als bevestiging van de verklaringen van [Peter La S.] dienen.

Tot zover de raadsman.

De advocaat-generaal heeft onder verwijzing naar het wettelijke stelsel gesteld dat het betrouwbaarheidsoordeel van de rechter-commissaris een toereikende basis biedt om, binnen de door de wet getrokken grenzen, de verklaringen voor het bewijs te bezigen. Er bestaan volgens de advocaat-generaal ook geen inhoudelijke redenen om de verklaringen van de getuige Q5 onbetrouwbaar te achten.

De getuige Q5 heeft op eigen initiatief de politie benaderd met als doel een verklaring af te leggen onder de garantie dat zijn identiteit niet zal worden onthuld. Hij is vervolgens in het najaar van 2009 enkele malen gehoord door opsporingsambtenaren. Op vordering van de officier van justitie heeft de rechter-commissaris op 28 december 2009 aan Q5 de status van bedreigde getuige verleend. Bij beschikking van 4 februari 2010 heeft de rechtbank het daartegen ingestelde hoger beroep ongegrond verklaard. Vervolgens is de samengevatte zakelijke weergave van de verklaringen van Q5, zoals neergelegd in het proces-verbaal van de officier van justitie van 4 februari 2010, aan de processtukken toegevoegd.

De eerste rechter-commissaris heeft zich een oordeel gevormd over de betrouwbaarheid van de getuige na twee rondes van verhoren. De eerste ronde heeft plaatsgehad in de periode 4 februari 2010 tot en met 27 april 2010; de eerste sessie van de tweede ronde tussen 27 april 2010 en 12 mei 2010. Het oordeel van deze rechter-commissaris luidt dat de getuige de gestelde vragen volledig heeft beantwoord. Hij verklaarde zonder aarzelen en gedetailleerd. Ook heeft de getuige inzicht geboden in diens redenen van wetenschap. Hierop kan de rechter-commissaris vrijwel geen toelichting geven gelet op het belang van afscherming van de identiteit van de getuige. Op diezelfde grond zijn de gegeven antwoorden die betrekking hebben op de redenen van wetenschap van de getuige buiten het proces-verbaal van verhoor gehouden. Van een verborgen agenda of van op de achtergrond meespelende eigen belangen van de getuige is volgens de rechter-commissaris niet gebleken. Evenmin heeft de getuige de indruk gewekt zijn verklaring mooier of interessanter te maken, dat hij loog of fantaseerde.³⁴

Tot een zelfde oordeel is een tweede rechter-commissaris gekomen op 21 mei 2010 op basis van de tweede ronde nadat zij de eerste sessie hiervan had bijgewoond en de tweede sessie had geleid.³⁵

Uit een proces-verbaal van de tweede, bij de verhoren betrokken, rechter-commissaris van 10 augustus 2010 kan worden opgemaakt dat beide rechters-commissarissen hebben beschikt over de inhoud van een uittreksel uit het justitieel documentatieregister van Q5 maar dat zij overigens geen externe bronnen hebben geraadpleegd.³⁶

Ook de derde, bij de verhoren van de getuige Q5 betrokken, rechter-commissaris heeft ongeveer zes jaar later, te weten op 17 maart 2016, na een ronde van ondervraging als haar oordeel uitgesproken dat de getuige betrouwbaar is. ³⁷

Voorafgaand aan de inhoudelijke beschouwingen overweegt het hof het volgende over de context waarin het oordeel van respectievelijk de rechter-commissaris en de zittingsrechter over de betrouwbaarheid van de bedreigde getuige tot stand komen het volgende.

De rechter-commissaris baseert zijn oordeel op de volledige antwoorden die de getuige heeft gegeven op alle vragen die door raadslieden en de officier van justitie zijn opgegeven (de zogeheten bruto-antwoorden). Uit de processen-verbaal van verhoor van de rechters-commissarissen valt op te maken dat in de beantwoording van tal van vragen sprake is geweest van nadere details die niet ter kennis van procespartijen kunnen komen in verband met het belang van afscherming van de identiteit van de getuige. Hierbij heeft de getuige onder meer, zo valt af te leiden uit de gestelde vragen, zijn redenen van wetenschap toegelicht. Dit betekent dat de rechter-commissaris, anders dan de verdediging heeft gesteld, telkens zijn oordeel over de betrouwbaarheid heeft gebaseerd op meer dan alleen indrukken. De rechter-commissaris beoordeelt de bruto-antwoorden op onderlinge consistentie en de wijze waarop zij door de getuige worden toegelicht en verantwoord.

De status van de getuige brengt met zich dat de rechter-commissaris de overwegingen niet heeft kunnen delen met procespartijen en ook niet met de zittingsrechter. Deze beperking, gevoegd bij de inbreuk op het ondervragingsrecht, vormt de grondslag voor de bepalingen in het Wetboek van Strafvordering die nadere regels stellen voor het gebruik van verklaringen van een anonieme getuige voor het bewijs. Deze houden, kort gezegd, een instructie aan de zittingsrechter in om behoedzaam te zijn bij de waardering en het gebruik van een dergelijke verklaring in de bewijsvoering. In de rechtspraak wordt mede op grond hiervan aangenomen dat de zittingsrechter zich zelfstandig een oordeel over de betrouwbaarheid van de anonieme getuige dient te vormen.

Dit oordeel heeft de zogeheten netto-antwoorden van de getuige als object. De beperkte inhoudelijke verstrekking door de rechter-commissaris van de van zijn verhoren opgemaakte processen-verbaal vormt uit de aard van die beperking een intrinsiek smalle basis voor de mogelijkheid van een zelfstandig betrouwbaarheidsoordeel. Het is daarom, dat de zittingsrechter, naast dat zelfstandig door hem te vormen oordeel, bij zijn eigen oordeel ook het eerder door de rechter-commissaris gegeven betrouwbaarheidsoordeel zal hebben te betrekken.

De zittingsrechter beschikt over het volledige procesdossier. Het door hem te geven betrouwbaarheidsoordeel heeft betrekking op de samenhang tussen de verklaringen van de bedreigde getuige en de overige processtukken. Daarbij wordt de vraag beantwoord of voor de netto-verklaring steun kan worden gevonden in de inhoud van die stukken. Voorts kan hierbij worden betrokken de interne consistentie van de verklaringen zoals zij in netto-vorm ter kennis van procespartijen en de rechter zijn gebracht. Gezien de hiervoor bedoelde beperkte grondslag hiervan komt dit oordeel tot stand mede op geleide van het oordeel van de rechter-commissaris en de daarvoor, naar haar aard eveneens beperkte, gegeven motivering.

De rompverklaring van de officier van justitie heeft het inhoudelijke startpunt van de ondervraging van de getuige Q5 gevormd. Het bevat, zoals het proces-verbaal vermeldt, de “samengevatte zakelijke weergave” van wat Q5 “heeft aangegeven als anonieme bedreigde getuige te kunnen en willen verklaren.” ³⁸ Tijdens de tweede ronde, sessie 1, heeft de getuige aangegeven dat hij tegen de verbalisanten meer heeft gezegd dan is opgenomen in de rompklaring. Daarnaast heeft hij opgemerkt dat door de vele verdiepingsvragen die tijdens de verhoren bij de rechter-commissaris zijn gesteld er nog dieper op de zaak is ingegaan hetgeen, zo begrijpt het hof, tot aanvullingen en preciseringen in de beantwoording heeft geleid. ³⁹

Dit betekent dat de rompverklaring, die minder dan twee pagina’s A4 beslaat, niet uitputtend is en evenmin is opgesteld met de intentie deze een volledige weergave van de wetenschap van de getuige, voor zover van belang, te doen zijn. De inhoud van de rompverklaring leent zich er, gezien deze beperkte reikwijdte, niet voor om deze en detail te vergelijken met de inhoud van de bij de rechter-commissaris afgelegde verklaringen met het oog op beoordeling van de consistentie.

De getuige heeft op een aantal punten opgemerkt dat hij aanvankelijk verkeerd is begrepen waarna hij het volgens hem juiste antwoord bij de rechter-commissaris heeft gegeven. Dit geldt ook voor elementen in de verklaringen waaruit volgens de verdediging de onbetrouwbaarheid van Q5 zou blijken. Het hof wijst op de passage in de rompverklaring dat de getuige zegt zich van één keer concreet te kunnen herinneren dat [Willem H.] , [Dino S.] en [Ali A.] tegelijk in de BBC waren. Tijdens de eerste ronde heeft hij gezegd dat hij verkeerd is begrepen en dat de drie genoemde personen jarenlang een paar keer per week kwamen en dan bij elkaar waren⁴⁰. Op een herhaalde vraag hierover heeft de getuige in de eerste sessie van de tweede ronde opnieuw gezegd dat er een misverstand was doordat hij de vraag verkeerd had begrepen. Hij heeft hiervoor een, volgens de rechter-commissaris logische, verklaring gegeven. De getuige Q5 zegt dan, mede in antwoord op een andere vraag, dat [Willem H.] , [Ali A.] en [Dino S.] een paar keer per maand in de Baja waren in de periode midden tot en met oktober 2005.⁴¹

Een ander voorbeeld is de kwestie of de getuige heeft waargenomen dat [Willem H.] , [Dino S.] en [Ali A.] zich afzonderden. In de rompverklaring is de passage opgenomen dat de getuige de indruk had “dat als er zakelijk werd gesproken zij afgezonderd met hun drieën spraken.” Tijdens de eerste verhoorronde bij de rechter-commissaris daarentegen heeft Q5 verklaard dat hij niet de indruk had dat ze zich afzonderden.⁴² Naar het oordeel van het hof manifesteert zich hier het beperkte karakter van zowel de rompverklaring als de verklaringen die bij de rechter-commissaris zijn afgelegd. Het gaat om formuleringen die elkaar niet uitsluiten.

Gelet op hetgeen hiervoor is overwogen over doel, reikwijdte en totstandkoming van de rompverklaring kan aan verschillen van deze aard dan ook geen bijzondere betekenis worden toegekend in de sleutel van een betrouwbaarheidsoordeel. Daarnaast kan worden vastgesteld dat de rompverklaring en de bij de rechter-commissaris afgelegde verklaringen op relevante hoofdpunten inhoudelijk overeenstemmen.

Eén van de redenen van wetenschap voor Q5 vormen de mededelingen die aan hem zijn gedaan door een persoon uit de omgeving van [Dino S.] , die rechtstreeks met laatstgenoemde in contact stond. Q5 heeft de naam van deze persoon aan de rechter-commissaris genoemd.⁴³ Vanwege afschermingsbelangen kan de naam niet worden prijsgegeven. Anders dan de verdediging heeft gesteld heeft deze persoon zijn informatie volgens de getuige rechtstreeks van [Dino S.] verkregen.⁴⁴

Het antwoord op de vraag of deze bron al dan niet deel uitmaakte van het gezelschap van [Willem H.] , [Dino S.] , [Ali A.] en anderen heeft de rechter-commissaris niet opgenomen in een proces-verbaal.⁴⁵ Maar Q5 heeft, zo blijkt uit de verklaringen, in elk geval bevestiging gekregen voor datgene wat hij op enige afstand van de groep in de Baja zegt te hebben gehoord over conflicten en voorgenomen moorden. Deze bron noemde [Dino S.] “Dino”.⁴⁶

Er is mogelijk nog een bron van Q5 geweest. De antwoorden op vragen die erop waren gericht dit nader te verkennen, zijn vanwege afschermingsbelangen niet in de processen-verbaal van de rechter-commissaris opgenomen. Deze persoon die mogelijk niet samenvalt met het hiervoor bedoelde rechtstreekse contact van [Dino S.] noch met een lid van het gezelschap in de Baja waarover Q5 heeft verklaard, is blijkens de rompverklaring voor Q5 een directe bron geweest van de informatie dat drie of vier personen er “snel aan zouden gaan”.⁴⁷ Indien en voor zover moet worden uitgegaan van het bestaan van deze bron is het van belang dat ook deze persoon volgens Q5 een rechtstreekse bron van informatie voor hem is geweest.

De getuige Q5 heeft blijkens zijn verklaringen informatie uit verschillende bronnen gecombineerd. Namens de verdachte is hierop bij pleidooi gewezen. Het gaat op de eerste plaats om de opmerkingen die Q5 een paar keer heeft opgevangen vanuit het gezelschap [Willem H.] , [Dino S.] , [Ali A.] en andere personen die met hen in de Baja aanwezig waren (vrouwen, portiers, “lijfwachten” van [Ali A.] ). Deze opmerkingen gingen over personen die “eraan gaan” waarbij de getuige namen heeft opgevangen van onder anderen Houtman en Van der Bijl. Daarnaast is er de persoon die in rechtstreeks contact met [Dino S.] stond. Deze heeft aan Q5 onder meer verteld dat [Dino S.] en [Willem H.] problemen hadden met Van der Bijl, Houtman, Hingst en Mieremet en dat zij hen om het leven wilden brengen. Verder is de getuige “heel kort daarna”⁴⁸, “hooguit een paar weken” later⁴⁹ uit berichtgeving gebleken dat deze personen zijn vermoord. Hierna wist hij dat deze personen de beoogde slachtoffers van het gezelschap waren. Daarnaast heeft de getuige nog enkele punten gekenmerkt als zijnde van algemene bekendheid, zoals de achtergronden van het conflict tussen [Willem H.] en Mieremet.⁵⁰

Het hof stelt vast dat de getuige deze gebeurtenissen heeft gepresenteerd als door hem gemaakte gevolgtrekkingen. Deze hebben evenwel ook het karakter van zelfstandige waarnemingen waarvan Q5 feitelijk mededeling heeft gedaan. Daarom hebben zijn verklaringen, ook als wordt afgezien van de door de getuige gelegde verbanden, betrekking op feiten en omstandigheden die hij zelf heeft waargenomen of ondervonden als bedoeld in artikel 342, lid 1, Sv.

De verdediging heeft een beeld geschetst van het door de getuige omschreven gedrag van de betrokken personen in de Baja dat naar zijn verschijningsvorm ongeloofwaardig moet worden geacht. Dat beeld verdient nuancering. De getuige heeft gezegd dat [Willem H.] sprak “van mond tot oor”.⁵¹ Maar “zeker als er flink was gedronken werd die afstand ook wel groter, tot zeg maar een halve meter”.⁵² En: “je kon het horen als je erbij stond of langs kwam lopen”.⁵³ Meer mensen moeten opmerkingen hebben opgevangen volgens de getuige. Degene die zo schreeuwde had duidelijk niet door dat anderen in de directe omgeving dat konden verstaan.⁵⁴

Q5 weet zeker van [Dino S.] te hebben opgevangen: “drie, vier man gaan we pakken” ⁵⁵ en dat [Willem H.] vaker schreeuwde: “die pak ik, die maak ik af”.⁵⁶ Hij heeft een paar keer opmerkingen van deze aard opgevangen in een periode waarin de betrokkenen een paar keer per week in de Baja kwamen en dan bij elkaar waren.⁵⁷

Het was dus zeker niet zo dat [Willem H.] en anderen onvoorzichtig waren in het algemeen. “Zij kwamen scherper op mij over als ze niet veel gedronken hadden”.⁵⁸ Ook heeft de getuige onderlinge verschillen waargenomen waar het gaat om de mate van luidruchtigheid en de positie van elk van de betrokkenen in de groep.⁵⁹ Dat laatste is, in de woorden van de verdediging, weliswaar een indruk maar de getuige heeft dit aan de hand van concrete, door hem waargenomen, gedragingen gesubstantieerd. Eén daarvan is dat hij heeft gezien dat [Dino S.] machtiger was dan [Willem H.] : “dat zag je ook aan de wijze waarop iedereen om Dino heen kwam staan (..) Dino bleef daar rustig bij”.⁶⁰ [Willem H.] was een opschepper, wilde het middelpunt zijn;⁶¹ vooral hij vestigde de aandacht op zich.⁶²

Dit geheel overziend dient de conclusie te zijn dat de inhoud van de verklaringen zelf geen aanleiding vormt voor vragen die van zodanige betekenis zijn dat moet worden getwijfeld aan de betrouwbaarheid ervan.

Bovendien bieden onderzoeksbevindingen bevestiging voor onderdelen van deze verklaring. De getuige [getuige 10] , ex-vriendin van [Willem H.] , heeft verklaard dat [Willem H.] kan schreeuwen, in het bijzonder na drankgebruik.⁶³ L. [getuige 5] heeft op 9 mei 2007 als getuige bij de politie verklaard dat [Ali A.] altijd twee grote mannen bij zich had als hij ergens binnen kwam, van wie zij dacht dat het bodyguards waren. ⁶⁴

[Dino S.] heeft ontkend dat hij ooit samen met [Ali A.] en [Willem H.] gelijktijdig in de Baja Beach Club is geweest. Hij heeft [Ali A.] in de tweede helft van 2005 twee keer ontmoet in de Baja. [Dino S.] was daar toen telkens met zijn vriendin [getuige 4] . Na 2003 kwam [Dino S.] niet vaak meer in de Baja. Zijn vriendin [getuige 4] werkte er niet meer en er kwam ”Cherso-publiek”. Hij ging wel eens naar een horecagelegenheid in Rotterdam maar dat was doorgaans de BED. Dat geldt ook voor de tweede helft van 2005.⁶⁵

Een groot aantal getuigen is gehoord over het horecabezoek in Rotterdam. Van enkele getuigen zijn verklaringen opgenomen op een moment vóórdat de officier van justitie de getuige Q5 had geïntroduceerd. De getuige [getuige 5] , een goede vriendin van de vriendin van [Dino S.] , heeft op 4 augustus 2006 verklaard: “als ik Willem ergens zag was Dino ook in de buurt”.⁶⁶ E. [getuige 4] , in 2005 de vriendin van [Dino S.] , heeft op 2 juli 2007 verklaard dat zij [Ali A.] al kent sinds 1999. In diezelfde verklaring heeft zij gezegd dat zij en [Dino S.] twee keer per maand [Ali A.] en [Willem H.] ontmoetten in Rotterdam. Daar waren altijd anderen bij; [getuige 8] was er vaak bij.⁶⁷ De getuige [getuige 13] (gehoord op 10 december 2009) heeft in de Baja gewerkt van 1995 tot 2008. Hij heeft verklaard dat hij de “laatste jaren” [Ali A.] vaak met [Dino S.] zag in de Baja. [Willem H.] is hem niet opgevallen. Maar later heeft hij van anderen gehoord dat deze er ook kwam.⁶⁸ Deze verklaringen bieden bevestiging voor hetgeen Q5 heeft verklaard.

Daarnaast zijn diverse andere getuigen gehoord die ieder voor zich accenten hebben gelegd, resulterend in een beeld dat [Willem H.] , [Dino S.] en [Ali A.] niet of vrijwel niet gezamenlijk in de Baja Beach Club aanwezig (kunnen) zijn geweest. Met de advocaat-generaal stelt het hof vast dat het hierbij deels om getuigen gaat uit de kring van [Dino S.] . De getuige [getuige 14] , portier bij de Baja, is een vriend van [Dino S.] , zo is onder meer door [getuige 13] in de hiervoor aangehaalde verklaring gezegd.⁶⁹ Daarnaast gaat het om [getuige 8] , een goede vriend van [Dino S.] , die op 31 augustus 2011 bij de rechter-commissaris heeft verklaard dat hij vaak met [Dino S.] ging stappen in Rotterdam en dat zij dan ook wel [Willem H.] tegenkwamen. Maar zij gingen zelden naar de BBC. ⁷⁰

Vrij en [getuige 14] hebben op 25 januari 2006 een telefoongesprek gevoerd waarbij [getuige 8] aankondigt naar Rotterdam te komen;⁷¹ daarna belt Vrij met [Dino S.] over de afspraak in Rotterdam.⁷² Op de dag na het bezoek aan Rotterdam, 28 januari 2006, is [getuige 8] gebeld door [betrokkene 6] . In dit gesprek⁷³ zegt [getuige 8] dat Hollie (zijn naam voor [Willem H.] ) en [getuige 15] ( [getuige 15] , op dat moment een vriendin van [Willem H.] ) en de andere jongens er ook waren. Ze hebben met [getuige 8] aan één tafel gezeten. [betrokkene 6] zegt daarop tegen [getuige 8] dat Hollie daar veel komt. [getuige 8] zegt: “alleen maar”. [getuige 8] zegt dat “hij” snel weg ging, want Foef was er niet. Als Foef er wel is, dan gaat “die” tot het einde of als laatste weg. [Dino S.] heeft ter terechtzitting in hoger beroep als verdachte verklaard dat hij ook wel “Foef” wordt genoemd.⁷⁴ Het proces-verbaal van deze zitting maakt deel uit van de processtukken.

Het hof hecht waarde aan dit telefoongesprek. Het geeft weliswaar geen uitsluitsel over de locaties waar men is geweest (in andere gesprekken die dagen worden Jackie en de Cinema genoemd) maar het bevestigt dat er meer contact is geweest tijdens het uitgaan in Rotterdam tussen [Dino S.] en [Willem H.] dan [Dino S.] heeft verklaard. Uit enkele gesprekken, gevoerd door Vrij op 27 januari 2006⁷⁵, blijkt bovendien dat er contact is met één of meer personen die met [Ali A.] op stap zijn en dat er wordt afgesproken elkaar te ontmoeten.

Verder valt op dat [getuige 4] tijdens haar verhoor bij de rechter-commissaris op 20 augustus 2010 de contacten van [Dino S.] met [Ali A.] en [Willem H.] minimaliseert ten opzichte van haar verklaring uit 2007.⁷⁶

Tot slot betrekt het hof in deze beschouwing wat elders in dit arrest is overwogen over het standpunt van de verdachte [Dino S.] dat hij en [Willem H.] na de zomer van 2005 geen contact meer hadden. Kort gezegd houdt dit in dat uit diverse onderzoeksbevindingen blijkt dat niet aannemelijk is dat er tussen hen in die periode geen enkel contact is geweest.

Door de verdediging is erop gewezen dat de verklaringen van Q5 niet kunnen worden beschouwd als ondersteuning voor de verklaringen van [Peter La S.] over de opdrachten die in de BED zijn gegeven voor de moorden op Houtman en Van der Bijl. Daartoe is aangevoerd dat Q5 over een andere Rotterdamse uitgaansgelegenheid heeft gesproken. Met de verdediging stelt het hof vast dat [Peter La S.] en Q5 over gebeurtenissen in de BED respectievelijk de BBC hebben verklaard. Over verstrekking van opdrachten heeft Q5 evenwel niet verklaard en [Jesse R.] heeft hij nooit gezien. In zoverre is er geen overlap tussen de verklaringen. Er is evenwel geen enkele reden om ze op die grond niet als onderling aanvullend te beschouwen.

Ook bestaat onvoldoende grond om aan te nemen dat Q5 heeft willen verklaren op een wijze die aansluit bij de verklaringen van [Peter La S.] . Immers, pas in oktober 2011 heeft [Peter La S.] de zogeheten [Willem H.] -weglatingen onthuld en werd duidelijk dat hij ook over de rol van [Willem H.] bij de moorden op Houtman en Van der Bijl had verklaard. [Peter La S.] en Q5 hebben derhalve ieder voor zich op basis van eigen ervaring mededeling gedaan van hetgeen zij hebben waargenomen en ondervonden. Deze ervaringen, hoewel verschillend van karakter en inhoud, sluiten inhoudelijk op elkaar aan. Tegen die achtergrond valt niet in te zien waarom de verklaringen van Q5 en [Peter La S.] niet als onderling ondersteunend kunnen worden beschouwd.

Conclusie

Het voorgaande leidt het hof tot de slotsom dat, in het licht van hetgeen de medeverdachte [Dino S.] over (het ontbreken van) ontmoetingen met [Willem H.] en [Ali A.] heeft verklaard, het dossier voldoende steun biedt voor de verklaringen van Q5 om deze in de bewijsvoering te betrekken.

Het hof stelt tot slot vast dat is voldaan aan de vereisten van artikel 344a, eerste en tweede lid, Sv. De verklaringen die zijn afgelegd door de getuige Q5 zullen, op de wijze zoals blijkt uit de weergegeven inhoud van de bewijsmiddelen, voor het bewijs worden gebruikt. Het bewijs dat de verdachte de ten laste gelegde feiten heeft begaan is niet uitsluitend of in beslissende mate op deze verklaringen gebaseerd. Daarnaast is voldaan aan de procedurele vereisten voor statusverlening aan en ondervraging van de getuige. Voorts gaat het om ernstige strafbare feiten die, gezien hun aard, het georganiseerd verband waarin ze zijn gepleegd en hun onderlinge samenhang een ernstige inbreuk op de rechtsorde hebben opgeleverd.

Korte samenvatting Hoofdstuk 3.2

- De verdediging heeft aangevoerd dat het hof de verklaringen van de anonieme getuige Q5 niet voor het bewijs zou moeten gebruiken, omdat die verklaringen onbetrouwbaar zijn en niet kunnen worden getoetst vanwege de aan zijn status klevende beperkingen op het ondervragingsrecht. Het hof heeft een algemene beschouwing gewijd aan de figuur van de anonieme bedreigde getuige, en aan de verklaringen van Q5 in het bijzonder. De uitkomst daarvan is dat er geen redenen zijn om die verklaringen van het bewijs uit te sluiten.

In deze paragraaf zal het hof de betrouwbaarheid van de verklaringen van [Peter La S.] nader onderzoeken. Het hof doet dit ter uitvoering van de wettelijke opdracht om bij bewijsgebruik van verklaringen van een kroongetuige daarvoor in het bijzonder de reden te geven. Tevens bevat deze paragraaf de antwoorden van het hof op de door de raadsman gevoerde verweren. Deze zijn naar voren gebracht bij pleidooi. Voorts heeft de raadsman aangesloten bij de betrouwbaarheidsverweren die zijn gevoerd door de raadslieden van medeverdachte [Dino S.] . Ook hierop zal in het navolgende worden ingegaan.

“Ik was een crimineel die een deal wilde”, waren de woorden van de getuige [Peter La S.] tijdens de terechtzitting van de rechtbank op 12 maart 2009⁷⁷. Deze wens van [Peter La S.] en de wijze waarop deze wens in de loop van het proces heeft vorm gekregen vormen een rode draad door het Passageproces.

De persoon van de kroongetuige [Peter La S.] en de talrijke door hem afgelegde verklaringen zijn gedurende het gehele proces in beide instanties voorwerp van intensief onderzoek en debat geweest. Tijdens de behandeling in eerste aanleg hebben zich bovendien regelmatig incidenten voorgedaan die telkens resulteerden in een krachtige dynamiek.

De meest in het oog springende incidenten zijn de volgende. Op enig moment is aan het licht gekomen dat de getuige vanaf de aanvang van het dealtraject te kennen had gegeven niet over [Willem H.] te willen verklaren. Dit heeft geleid tot de zogeheten [Willem H.] -weglatingen die in het voorgaande reeds aan de orde zijn geweest bij de bespreking van enkele formele verweren. Ook is hiervan het resultaat geweest dat de getuige tijdens verhoren bij politie, rechter-commissaris en zittingsrechter lange tijd op onderdelen onvolledig is geweest in zijn beantwoording. Bovendien heeft [Peter La S.] in een vroeg stadium, tijdens een van de eerste oriënterende gesprekken, gezegd dat hij kennis droeg van de betrokkenheid van [Willem H.] bij de moord op [Cor van H.] . Enkele maanden later, nog steeds in het voortraject, heeft [Peter La S.] meegedeeld dat dit in strijd met de waarheid was en dat hij dit had verklaard omdat hij wilde aftasten hoever hij kon gaan in zijn verklaringen over de rol van [Willem H.] .⁷⁸

De getuige heeft daarnaast gezegd dat hij aanvankelijk “zekerheidjes” in zijn verklaringen had ingebouwd. Hij doelde daarmee op bewust ingebouwde feitelijke onjuistheden die in zijn beleving voor hem als verdachte een terugvaloptie zouden kunnen vormen in het geval er geen afspraak met het Openbaar Ministerie tot stand zou komen.⁷⁹

Een kwestie die geruime tijd het proces in eerste aanleg heeft gedomineerd is de vraag of [Peter La S.] een moord heeft gepleegd die hij buiten zijn verklaringen zou hebben gehouden. Meer getuigen, die zijn gehoord op initiatief van de verdediging, hebben verklaringen van die strekking afgelegd.

Voorts is de getuige gedurende de gedingfase bij de rechtbank in conflict gekomen met het Team Getuigenbescherming. Hij heeft de zittingen van de rechtbank meermalen aangegrepen als podium om dit conflict te etaleren en zijn standpunten kracht bij te zetten. Daarbij heeft hij ook inhoudelijke aanvullingen en wijzigingen op zijn verklaringen ingebracht, waarmee politie en justitie in diskrediet werden gebracht. Hierop is hij later, onder verwijzing naar zijn tactische manoeuvres in dit conflict, teruggekomen.

In een late fase van de behandeling in eerste aanleg is onder de getuige een laptop in beslag genomen waarop door hem geschreven documenten stonden die op belangrijke onderdelen een andere weergave van relevante gebeurtenissen inhouden dan de door hem als getuige afgelegde verklaringen. Daarbij ging het in het bijzonder om het levensdelict ten aanzien waarvan de getuige zijn strafbare betrokkenheid aanvankelijk op eigen initiatief had erkend, te weten de moord op Houtman. Het waren ook hier tactische motieven, zo heeft de getuige verklaard, die hem tot het schrijven van deze stukken hadden gebracht. De documenten zouden alleen een rol kunnen gaan spelen als zijn strafzaak niet het door hem gewenste verloop zou hebben.

Tot slot is in dit verband nog relevant dat de getuige in de jaren voorafgaand aan de in 2007 gemaakte afspraak regelmatig contact met justitie heeft gezocht om tot een afspraak te komen. Daarbij heeft hij telkens meegedeeld over informatie te beschikken die hij, tegen door hem als gunstig beschouwde voorwaarden, wilde prijsgeven. Dit is in alle gevallen zonder resultaat gebleven.

Dat de verdediging op de genoemde en andere aspecten vele pijlen heeft gericht wekt geen verwondering. De betrouwbaarheid van de verklaringen is op tal van onderdelen aangevochten. Opvallend zijn daarbij het grote aantal inconsistenties en tegenstrijdigheden waarop is gewezen en de vrijwel onbegrensde mate van detaillering waarmee deze betrouwbaarheidsverweren gepaard zijn gegaan.

Daarnaast heeft de verdediging zich op het standpunt gesteld dat het samenhangende geheel van alle problematische aspecten van de verklaringen en van de totstandkoming ervan tot de conclusie dwingen dat in het geheel niet kan worden afgegaan op wat de getuige [Peter La S.] heeft verklaard.

Het hof heeft kennis genomen van de verklaringen van de getuige en van het procesverloop in eerste aanleg en heeft de getuige ter terechtzitting in hoger beroep in meer rondes uitgebreid gehoord. Het beeld van een strategisch opererende getuige dringt zich tegen deze achtergrond sterk op. De getuige heeft zich van meet af aan laten leiden door een door hem beoogd resultaat. “Ik heb ingezet op 3 miljoen”, was een opmerking van de getuige ter terechtzitting van de rechtbank op 12 maart 2009⁸⁰, daarmee doelend op een hoog niveau van veiligheid dat hij gerealiseerd wilde zien.

In zekere mate heeft [Peter La S.] niet vrijuit verklaard. Veelal heeft hij naar eigen zeggen spontaan antwoorden gegeven; de getuige noemde dat “verklaren vanuit de bron”. Maar de weglatingsafspraak heeft gedurende lange tijd een rol van tactische betekenis gespeeld.

[Peter La S.] heeft voorts, op momenten waarop hij dacht dat het hem goed uitkwam, het procesverloop naar zijn hand gezet en daarbij zowel zijn verklaringsbereidheid als de inhoud van zijn verklaringen als instrument ingezet. Daarbij heeft hij in veel gevallen gepoogd een toelichting op dit gedrag te geven waarmee hij niet steeds blijk gaf van een volledig navolgbare belangenperceptie. Van de zijde van het Openbaar Ministerie is aan [Peter La S.] in dat verband meermalen te kennen gegeven dat hij grenzen overschreed en grote risico’s nam. Deze betroffen zowel zijn belangen in zijn eigen strafzaak als de belangen die samenhingen met zijn positie als bijzondere getuige.

Het hof zal hebben te beoordelen of de verklaringen van de getuige [Peter La S.] zich lenen voor gebruik voor het bewijs. Naast de beoordeling van de formele aspecten die in het voorgaande reeds heeft plaatsgehad gaat het hierbij bovenal om de betrouwbaarheid van de door de getuige afgelegde verklaringen. Bij die beoordeling zullen de hoofdpunten die in het pleidooi zijn besproken worden betrokken. Kritiek die is toegespitst op details zal in een meer algemeen kader worden geplaatst en besproken. Waar dit relevant is voor de toetsing dan wel nodig is gelet op de mate van de aan het verweer gegeven onderbouwing, zal met een zekere fijnmazigheid op de gevoerde verweren worden ingegaan.

De kernvraag die bij de verschillende onderdelen van de gevoerde betrouwbaarheidsverweren steeds moet worden beantwoord luidt: wat is het verband tussen de gestelde tekortkoming, onjuistheid of, zo men wil, onwaarachtigheid enerzijds en de inhoud en betrouwbaarheid van de verklaringen anderzijds? In zoverre wijkt de beoordeling in de kern niet af van de toetsing van enige andere getuigenverklaring, met dien verstande dat aan het hof is opgedragen extra behoedzaam te zijn nu het om verklaringen van een kroongetuige gaat.

De getuige [Peter La S.] heeft gedurende een periode van in totaal bijna tien jaren zijn verklaringen afgelegd. Eerst ging het om zogeheten kluisverklaringen die werden afgelegd bij politieambtenaren van de Criminele Inlichtingen Eenheid (CIE) in de periode voorafgaand aan de totstandkoming van de afspraak met de officier van justitie. Daarna heeft hij verklaringen afgelegd bij de rechter-commissaris in het kader van de toetsing van de voorgenomen afspraak. Vervolgens zijn er tientallen verhoren gevolgd bij de rechter-commissaris waarbij de raadslieden van de verdachten in wisselende samenstelling de getuige konden ondervragen. In diezelfde periode is de getuige ook vele malen intensief verhoord door de politie. Tot slot is hij, van 2009 tot 2016, bij tal van gelegenheden ter terechtzitting gehoord. Daarbij ligt het accent op de behandeling in eerste aanleg, bij de rechtbank. In die fase is de getuige met regelmaat gelijktijdig in zijn hoedanigheid van verdachte ondervraagd, wat overigens niet geheel zonder strafvorderlijke complicaties is. Maar ook in hoger beroep zijn toch nog acht dagen besteed aan verhoren van deze kroongetuige.

Het is tijdens deze verhoren met enige regelmaat voorgekomen dat de getuige zich eerder door hem gemaakte opmerkingen niet meer kon herinneren. Ook heeft hij niet steeds eensluidend verklaard over sommige onderwerpen. Soms ging het daarbij om details, maar enkele malen betrof het punten die van grotere betekenis waren. Mede aan de hand van dit onderscheid zullen de verklaringen door het hof nader worden besproken en onderzocht.

Het vergt geen bijzondere deskundigheid om het ontstaan van dergelijke verschillen te begrijpen. Herinneringen worden vager en verdwijnen soms zelfs geheel. Ook het spreken over die herinneringen is van invloed op de inhoud ervan. Zeker als de ondervraging daarover zeer gedetailleerd wordt. De getuige heeft ook diverse keren gezegd dat het gegeven dat hij vele malen is gehoord van invloed is geweest op de wijze waarop hij informatie “opnieuw had opgeslagen”.

De getuige zijn ook meermalen dezelfde vragen gesteld. Veelal met als doel om nog enige opheldering te krijgen. Maar regelmatig waren de vragenstellers ook op zoek naar aanvulling, nieuwe details, een preciezere plaatsing in de tijd of op een locatie.

Het verloop van de verhoren door de jaren heen laat zich kenmerken als een beweging van grof naar fijn. Tijdens de vijftien kluisverklaringen, afgelegd in het najaar van 2006, vertelde [Peter La S.] over zijn wetenschap aangaande diverse levensdelicten. De verhorende CIE-ambtenaren beschikten daarbij niet of nauwelijks over kennis van onderzoekdossiers. Er werd een enkele vraag gesteld met het oog op verduidelijking. Dat was ook nog het geval toen de getuige zijn toetsverklaringen bij de rechter-commissaris aflegde. Pas daarna is meer verdieping en verbreding aangebracht door de inbreng van resultaten van opsporingsonderzoek en door het perspectief van de verdachten van waaruit vragen werden gesteld.

In dit verband is relevant dat [Peter La S.] zeer veel informatie heeft gegeven over een groot aantal misdrijven. Daarbij ging het telkens om gegevens die varieerden van de namen van betrokken personen tot details van de uitvoering. Op vrijwel alle punten is diepgaand doorgevraagd. Zo is hem op verschillende momenten gevraagd om de chronologie van ontmoetingen of gebeurtenissen, die dan al enkele jaren tevoren hebben plaatsgevonden, gedetailleerd weer te geven. In andere gevallen is gevraagd naar opsommingen van handelingen of uitlatingen van personen. Onderlinge vergelijking van de antwoorden heeft meermalen geresulteerd in de vaststelling van verschillen. Ook daarmee is [Peter La S.] vele malen geconfronteerd. In diverse gevallen was zijn antwoord dat hij iets over het hoofd had gezien.

Een voorbeeld hiervan vormen de antwoorden die [Peter La S.] heeft gegeven op vragen over het moment waarop hij [Ali A.] voor het eerst heeft ontmoet c.q. heeft leren kennen. Hij heeft daarbij zowel de ontmoeting in een café in Alkmaar bij het station genoemd als het pannenkoekenhuis in Leiderdorp. Tijdens een verhoor bij de rechter-commissaris op 10 mei 2007 herstelt [Peter La S.] zijn antwoord na de pauze met de mededeling dat bij het pannenkoekenhuis de eerste ontmoeting plaatsvond maar even daarna vergeet hij in een opsomming toch weer het pannenkoekenhuis.⁸¹ Anders dan de verdediging kan het hof hierin geen aanwijzingen lezen voor iets anders dan een vergissing. Zo heeft [Peter La S.] het zelf ook aangemerkt.⁸²

Een ander hiermee samenhangend voorbeeld betreft de opdracht om [slachtoffer 10] te vermoorden, die volgens [Peter La S.] afkomstig zou zijn geweest van [Ali A.] en waarvan [Peter La S.] kennis heeft gekregen in november 2004. Volgens de raadsman is hier sprake van betekenisvolle discrepanties. In de toetsverklaring van 16 maart 2007 heeft [Peter La S.] verklaard dat [Jesse R.] hem direct na een ontmoeting met [Ali A.] in het pannenkoekenhuis heeft verteld dat hij een opdracht had aangenomen om [slachtoffer 10] te vermoorden.⁸³ Op 10 mei 2007 heeft [Peter La S.] verklaard dat [Jesse R.] vóór het bezoek aan het pannenkoekenhuis al wist dat het om een opdracht tot moord ging. [Peter La S.] wist toen niet meer of [Jesse R.] in de auto of pas in Abcoude bij de woning van het beoogde slachtoffer vertelde wat ze in Abcoude gingen doen.⁸⁴ Bij de politie op 20 juni 2007 heeft [Peter La S.] gezegd dat hem achteraf was gebleken dat [Jesse R.] een afspraak had in het pannenkoekenhuis over een moordopdracht.⁸⁵ In kluisverklaring 15 van 2 november 2006 is “Abcoude” en passant vermeld in het relaas over de voorgenomen moord op [slachtoffer 11] , waarbij [Peter La S.] het pannenkoekenhuis niet heeft genoemd.⁸⁶ Op het eerste gezicht zijn er verschillen ten aanzien van het moment waarop de opdracht voor het eerst is verstrekt en ten aanzien van het moment waarop [Peter La S.] er van op de hoogte is geraakt. Bij nauwkeuriger lezing blijkt [Peter La S.] tijdens de verschillende verhoren te spreken over momenten waarop hijzelf respectievelijk [Jesse R.] wist dat het om een opdracht tot moord ging, respectievelijk zou gaan. Daarnaast gaat het om accentverschillen waarbij, anders dan door de verdediging betoogd, niet kan worden geconcludeerd dat er sprake is van tegenstrijdigheden.

De persoon van de kroongetuige heeft zich ook doen gelden. [Peter La S.] heeft op verschillende momenten gezegd dat hij soms te stellig is. Het hof heeft aan de hand van de processen-verbaal waarin de verhoren zijn gerelateerd kunnen vaststellen dat dit inderdaad soms het geval lijkt te zijn geweest. Die stelligheid kenmerkt ook de wijze van verklaren tijdens het afleggen van de kluisverklaringen. Er worden, op het oog met een zeker gemak, tal van namen, locaties en tijdsaanduidingen gegeven die in enkele gevallen reeds binnen de context van de kluisverklaringen zelf vragen oproepen. Als daarbij betrokken wordt de inhoud van de vele daarna afgelegde verklaringen dringt de spanningsvolle verhouding tussen, soms zeer relevante, elementen zich nog meer op.

Dit wordt verder gecompliceerd doordat uit de woordelijke weergave van de verklaringen ook regelmatig blijkt dat [Peter La S.] juist voorzichtig en zoekend formuleert. Hij denkt soms hardop, vermoedt een onjuistheid, stelt zichzelf een vraag en komt dan tot een antwoord. Duidelijke voorbeelden hiervan zijn de verklaringen die [Peter La S.] heeft afgelegd bij de politie op 24 mei 2007⁸⁷ en 15 augustus 2007⁸⁸. In de eerste verklaring geeft hij op pagina 11 van het proces-verbaal blijk van twijfel over de momenten waarop informatie over beoogde slachtoffers voor het eerst is gegeven, in de tweede op pagina 3 van het proces-verbaal over de precieze rolverdeling tussen [Dino S.] en [Ali A.] . De stelligheid komt daarmee in een ander licht te staan. Het uiteindelijk gegeven antwoord hoeft daarmee nog niet zonder betekenis te zijn maar het kan dan niet worden begrepen zonder daarbij de gezette tussenstappen te betrekken.

Veel verhoren zijn woordelijk uitgewerkt. Daarmee is voorkomen dat slechts de selectie van de verhorend politieambtenaar of rechter ter kennis van de zittingsrechter komt. Dat is een voordeel. Maar ook de nadelen, onder meer voortkomend uit de veelheid aan irrelevante opmerkingen, zijn evident. Een valkuil is dat aan een enkele zinswending betekenis wordt toegekend. Een hapering of aarzeling is zo al snel geëtiketteerd als de opmaat voor een geconstrueerde leugen of voor een onvolledig antwoord die iets meer bedenktijd vergen. Wellicht is dat soms het geval geweest, zoals hierna nog uitgebreider aan de orde zal komen, maar dat vraagt een beoordeling in een zeer ruime context van het verhoor als geheel.

De conclusie van deze beschouwing moet zijn dat enige relativering van inconsistenties of tegenstrijdigheden aangewezen is. Het hoeft in het licht van het voorgaande geen enkele verbazing te wekken dat deze er zijn. En de inhoud ervan, hoe onbegrijpelijk of onnavolgbaar ook, kan zonder betekenis zijn.

Daarmee zijn vanzelfsprekend niet alle merkwaardige en in het oog springende punten in de verklaringen van [Peter La S.] die vragen oproepen ontdaan van hun kwestieuze karakter. Wel is hiermee gezegd dat niet elk verschil, hoe relevant of zelfs cruciaal voor de beantwoording van de bewijsvraag ook, berust op een leugen of een bewust uitgezet dwaalspoor.

Telkens zal bij deze punten de vraag aan de orde zijn of de totstandkoming ervan kan worden gereconstrueerd en begrepen. Daarbij speelt het geheel van de door [Peter La S.] zelf afgelegde verklaringen een rol. Ook de overige inhoud van het procesdossier kan daarbij relevant zijn.

Ditzelfde geldt voor een punt dat in deze inleidende beschouwing niet onvermeld kan blijven. [Peter La S.] heeft veel kennis waarover hij heeft verklaard van horen zeggen. De persoon van [Jesse R.] is daarbij veruit de belangrijkste bron. [Jesse R.] heeft volgens [Peter La S.] tijdens hun detentie in de jaren 1994 en 1995 verteld over door hem in 1993 gepleegde moorden. En in de periode waarin de moorden op Houtman en Van der Bijl zijn voorbereid en gepleegd trok [Peter La S.] voortdurend met [Jesse R.] op en hoorde hij van hem waar en met wie hij contact had. [Peter La S.] zat er weliswaar dicht op maar heeft zelf weinig tot geen directe ervaringen met die contactpersonen van [Jesse R.] . Daar komt bij dat [Peter La S.] zelf over [Jesse R.] heeft gezegd dat deze met “desinformatie” kon “strooien”. ⁸⁹

Het hof betrekt hierbij de inhoud van het proces-verbaal van officier van justitie mr. Van der Zee van 9 april 2015 waarin verloop en inhoud van de contacten van [Jesse R.] met de CIE worden beschreven.⁹⁰ Daaruit blijkt van het “schaakspel” met de CIE waarover [Peter La S.] meermalen heeft verklaard. [Jesse R.] en [Peter La S.] waren verwikkeld in een complexe strijd die door hen in zeer uiteenlopende arena’s werd uitgevochten. Zij hadden kennelijk minachting voor elkaars intelligentie en probeerden elkaar af te troeven over het juiste begrip van de leer van “Scientology”.⁹¹ Van geheel andere orde is dat zij er daarnaast beiden vanuit gingen dat zij contacten onderhielden met de CIE en dat zij elkaar hierin over en weer beschouwden als een groot risico. ⁹²

In dat schaakspel manipuleerden zij onafhankelijk van elkaar met informatie in de richting van de politie. Dat relativeert vooral de waarde van de informatie die zij elk aan de CIE aanboden. [Jesse R.] gaf een geheel eigen persoonlijke inkleuring aan personen en gebeurtenissen. Onder strikte voorwaarden werd informatie aangeboden. Daarnaast claimde hij de verantwoordelijkheid voor bereikte resultaten in de opsporing. Uit de processtukken⁹³ is gebleken dat [Peter La S.] volgens een vergelijkbaar patroon reeds in 2003 CIE-contacten onderhield. Het gaat hier om een handelwijze die zich vooral voordeed in het contact tussen de CIE enerzijds en [Jesse R.] en [Peter La S.] anderzijds. Maar, uitgaand van de verklaringen van [Peter La S.] , mag niet worden uitgesloten dat dit heeft doorgewerkt in hun onderlinge relatie.

Tegen deze achtergrond dient de conclusie dezelfde te zijn. Ook waar het informatie van [Peter La S.] betreft die afkomstig is van [Jesse R.] moet toereikende bevestiging worden geboden door de overige onderzoeksbevindingen.

De wijze waarop [Peter La S.] zegt aan zijn informatie te zijn gekomen heeft nog in een ander opzicht de beoordeling van zijn verklaringen gecompliceerd. [Peter La S.] trok intensief met [Jesse R.] op. Hij begeleidde hem naar zijn afspraken, doorgaans als chauffeur. Dat waren soms vele ontmoetingen per dag. [Jesse R.] vertelde hem over de personen met wie hij sprak, wat hun rol was en wat de inhoud van de besprekingen was. Intussen deed [Peter La S.] ook op andere manieren waarnemingen van de sociale omgeving waarin [Jesse R.] zich bewoog. De informatie die [Peter La S.] kreeg was doorgaans gefragmenteerd.

[Peter La S.] heeft hieraan, zoals hij dat zelf heeft verwoord, “overtuigingen” ontleend waarbij “logica” hem mede ten dienste heeft gestaan. Waar hij stukken informatie onderling heeft verbonden tot zo’n overtuiging heeft [Peter La S.] dat telkens gezegd. De rol en positie van [Peter La S.] brachten mee dat hij op deze gefragmenteerde wijze kennis nam van de criminele werkelijkheid waarin [Jesse R.] en hijzelf zich bevonden. Dat noopt tot een kritische beoordeling van die informatie. Maar het enkele gegeven dat [Peter La S.] termen als logica en overtuiging heeft gehanteerd om de manier waarop hij het geheel van bevindingen en ervaringen heeft verwerkt te typeren, diskwalificeert hem nog niet als getuige.

[Peter La S.] heeft op diverse momenten verklaard dat hij in de verkennende fase van zijn contacten met de CIE terughoudend is geweest. Zijn vertrouwen in de politie moest nog groeien.⁹⁴ Ook kan uit zijn verklaringen worden opgemaakt dat er een mentale barrière ten aanzien van de moord op Houtman bestond.⁹⁵ [Peter La S.] heeft pas een kleine twee maanden nadat hij was begonnen kluisverklaringen af te leggen, zijn betrokkenheid bij deze moord bekend. Veelzeggend is hetgeen [Peter La S.] hierover ter terechtzitting van 28 november 2011 heeft gezegd: “.. dat in de wet staat dat een getuige de waarheid moet spreken, dat zal zo zijn en dat betreft een getuige die ter terechtzitting moet verklaren. Maar een getuige die gesprekken met CIE-ers moet voeren, waarbij jarenlange gevangenisstraffen in het spel zijn, laat niet in één keer het achterste van zijn tong zien.“ ⁹⁶ Wat er zij van de juistheid en maatschappelijke aanvaardbaarheid van deze opvatting, [Peter La S.] heeft hiermee getypeerd wat zijn houding was in de vroege fase van contact met de politie waarin hij al wel inhoudelijk verklaarde.

In deze context heeft [Peter La S.] zijn zogeheten “zekerheidjes” bedacht. Hiermee heeft hij willen afwijken van de feiten zoals hij ze zich herinnerde. [Peter La S.] heeft de zekerheidjes alleen verwerkt in zijn laatste kluisverklaring (nummer 15) van 2 november 2006, waarin hij over de moord op Houtman en zijn eigen betrokkenheid daarbij heeft verklaard.⁹⁷ Daarna is [Peter La S.] in maart 2007 gehoord bij de rechter-commissaris in het kader van toetsing van de afspraak. Vanaf de eerste verklaring bij de rechter-commissaris heeft hij, zijn wetenschap over de rol van [Willem H.] uitgezonderd, volledig naar waarheid verklaard, aldus de getuige.⁹⁸ [Peter La S.] was in de veronderstelling dat verificatieonderzoek de ingebouwde onjuistheden van zijn verklaringen aan het licht zou brengen. In het geval het dealtraject zou worden afgebroken, zouden de geconstateerde discrepanties tussen de verklaringen van [Peter La S.] en de onderzoeksbevindingen een succesvolle vervolging van hem voor zijn betrokkenheid bij de moord op Houtman alsnog bemoeilijken. ⁹⁹

[Peter La S.] is vele malen gehoord over de zekerheidjes. Gevraagd naar concrete voorbeelden heeft hij er slechts één kunnen noemen: de looproute op de plaats delict van de moord op Houtman.¹⁰⁰ Wat opvalt is dat [Peter La S.] reeds tijdens het verhoor van 10 mei 2007 bij de rechter-commissaris, als hij voor het eerst over de zekerheidjes spreekt, geen andere voorbeelden kan noemen en dat hierin geen verandering is gekomen.¹⁰¹ Onder meer ter terechtzitting van het hof heeft [Peter La S.] opnieuw verklaard dat hij niet meer zekerheidjes kan terughalen.¹⁰² Geconfronteerd met vele onderdelen van kluisverklaring 15 heeft [Peter La S.] daar nooit van kunnen zeggen of het om een zekerheidje ging.

Het hof is van oordeel dat ervan kan worden uitgegaan dat [Peter La S.] onwaarheden in zijn verklaring over de moord op Houtman heeft verwerkt. Hiervan kan in één geval worden vastgesteld wat de inhoud ervan is. Overigens zijn de zekerheidjes zowel naar aard, omvang als inhoud ongrijpbaar gebleven. De antwoorden van [Peter La S.] op 10 mei 2007 doen, gezien het korte tijdverloop na het afleggen van kluisverklaring 15, vermoeden dat het niet om majeure inhoudelijke punten kan zijn gegaan. Gelet op het motief dat [Peter La S.] telkens heeft genoemd hoeft niet te worden getwijfeld aan de mededeling van [Peter La S.] dat er buiten kluisverklaring 15 geen andere verklaringen zijn waarin onwaarheden van dit type zijn opgenomen.

Dit leidt tot de slotsom dat in het fenomeen “zekerheidjes” onvoldoende aanleiding kan worden gevonden om te oordelen dat dit bijdraagt aan de bepleite conclusie dat de verklaringen van [Peter La S.] vanwege onbetrouwbaarheid niet voor het bewijs kunnen worden gebezigd.

De betrouwbaarheidstoets zal, juist gelet op de intenties van [Peter La S.] bij introductie van de zekerheidjes, gericht dienen te zijn op beantwoording van de vraag of voor de inhoud van de verklaringen bevestiging kan worden gevonden in overige onderzoeksbevindingen.

Het procesverloop in de strafzaken onder de noemer Passage laat zich op tal van manieren kenschetsen. Eén daarvan is ongetwijfeld het ontstane rijke jargon. De term “ [Willem H.] -weglating” is een beeldbepalend onderdeel van die terminologie.

Het gaat bij de [Willem H.] -weglatingen om delen van de door [Peter La S.] afgelegde kluisverklaringen waarin hij spreekt over [Willem H.] . Deze passages zijn op gezag van de CIE-officier van justitie uit de processen-verbaal gehouden voordat deze werden toegevoegd aan de processtukken. Deze processen-verbaal, die als bijlage deel uitmaakten van de verklaringsafspraak, bevatten een zakelijke weergave van hetgeen [Peter La S.] tot dan toe had verklaard. Later zijn verbatim uitwerkingen van de meeste kluisverklaringen in het geding gebracht. Hierin zijn de weggelaten passages, onder aanduiding van een W met een volgnummer, gemarkeerd. De weglatingen hebben voor een deel betrekking op mededelingen van de getuige over [Willem H.] maar betreffen voor een ander deel ook opmerkingen die zijn weggelaten op grond van overwegingen inzake bescherming en persoonlijke veiligheid van betrokken personen.

Op 3 oktober 2011 heeft [Peter La S.] , ter terechtzitting van de rechtbank als getuige gehoord, het bestaan van de [Willem H.] -weglatingen onthuld.¹⁰³ In een proces-verbaal van 10 oktober 2011 heeft CIE-officier van justitie mr. [officier van justitie 2] dit bevestigd.¹⁰⁴ Vervolgens zijn de weglatingen, gespreid over enkele tranches, aan het dossier toegevoegd en is [Peter La S.] ter terechtzitting door de rechtbank uitgebreid hierover gehoord. In het verlengde van de weglatingen ligt de door de CIE-officier van justitie op 22 november 2006 aan [Peter La S.] gegeven toestemming om tijdens verhoren over de dealfeiten niet over [Willem H.] te verklaren.¹⁰⁵ Deze toestemming, gegeven tijdens de onderhandelingen over de afspraak, was tot het moment van onthulling ervan niet kenbaar, noch voor procespartijen, noch voor de rechter.

Het hof ziet zich voor de vraag gesteld of de weglatingen als zodanig het geheel of onderdelen van de door [Peter La S.] afgelegde verklaringen onbetrouwbaar maken of hebben gemaakt. In dit verband is het volgende van belang.

Allereerst dient te worden vastgesteld dat alle [Willem H.] -weglatingen in de vorm van een woordelijke weergave zijn teruggeplaatst in de processen-verbaal waarin de verbatim versies van de kluisverklaringen waren opgenomen. Al hetgeen [Peter La S.] in het traject dat tot de afspraak heeft geleid over [Willem H.] heeft gezegd maakt derhalve deel uit van de processtukken. Daar komt bij dat in eerder genoemd proces-verbaal van officier van justitie mr. [officier van justitie 2] van 10 oktober 2011 is gerelateerd dat en op welke momenten de getuige uiting had gegeven aan zijn angst voor de persoon [Willem H.] en aan zijn wens om over hem niet te verklaren.¹⁰⁶

Dit betekent dat er een volledig beeld is van alles wat [Peter La S.] over [Willem H.] heeft verklaard en van de context waarin op zijn aandringen aanvankelijk is besloten onderdelen daarvan niet toe te voegen aan het dossier.

Vervolgens is de vraag aan de orde of de door [Peter La S.] in en na maart 2007 afgelegde verklaringen gemankeerd zijn als gevolg van zijn veronderstelling dat hij niet over [Willem H.] hoefde te verklaren. De verdediging heeft gesteld dat ervan moet worden uitgegaan dat feiten zich op een alternatieve wijze in het geheugen van [Peter La S.] hebben genesteld en dat dit de inhoud van zijn verklaringen wezenlijk heeft beïnvloed.

Het hof kan begrijpen dat dit vermoeden is opgekomen maar de stelligheid van de verdediging vereist een mate van introspectie die, naar het hof veronderstelt, niet door de verdediging is toegepast. Niet valt vast te stellen wat de uitwerking op het geheugen van [Peter La S.] is geweest van zijn inspanningen om, nadat hij eerst in de kluisverklaringen over [Willem H.] had verklaard, gedurende vijf jaar deze persoon buiten zijn verklaringen te houden en of dit heeft geleid tot blijvende aanpassingen in zijn herinneringen waar hij zelf de controle over is kwijt geraakt.

Het hof dient, zoals hiervoor reeds overwogen, de betrouwbaarheid van de verklaringen van [Peter La S.] te beoordelen. Object van onderzoek zijn daarbij de verklaringen van de getuige en wat over de inhoud van die verklaringen uit de processtukken blijkt.

Met de verdediging merkt het hof onder meer de volgende, hierna zakelijk weergegeven, antwoorden aan als onvolledig.

Vastgesteld kan worden dat bij deze gelegenheden, gelet op de inhoud van de kluisverklaringen, een uitgebreider antwoord over [Willem H.] voor de hand had gelegen. Dit betekent dat [Peter La S.] in deze onderdelen van zijn verklaringen niet alles heeft verklaard over zijn wetenschap aangaande de rol van [Willem H.] als opdrachtgever bij strafbare feiten terwijl hij daartoe op grond van de afspraak wel was gehouden.

Geïsoleerd beschouwd houden deze uitlatingen van [Peter La S.] evenwel geen verdere verdraaiingen ten opzichte van zijn kluisverklaringen in. De uitlatingen laten zich begrijpen als een direct en volledig gevolg van de weglatingsafspraak waarbij de rol van [Willem H.] op onderdelen is weggelaten, beperkt of geminimaliseerd. Enige uitstraling, meer in het bijzonder in belastende zin, naar de rol of bijdrage van de verdachte of een van de medeverdachten kan niet worden vastgesteld. Dat kan ook niet worden afgeleid uit de bredere context van de verklaringen waarin de betreffende uitlatingen zijn gedaan.

Het hof stelt voorts vast dat uit de kluisverklaringen, gelezen in samenhang met de teruggeplaatste weglatingen, blijkt dat [Peter La S.] , waar het om contact met [Willem H.] gaat, melding heeft gemaakt van slechts een beperkt aantal relevante momenten en locaties. Het gaat om de afspraak met [Willem H.] in Naarden-Vesting in november 2004, gevolgd door een ontmoeting de volgende dag bij autoverhuurbedrijf Avis in Amsterdam, en de toevallige ontmoeting op het Gelderlandplein in Amsterdam in oktober 2005.

In de loop der jaren is gebleken dat [Peter La S.] uiteenlopend heeft verklaard over wat bij die gelegenheden is gezegd. Daarnaast heeft hij wisselend verklaard over het doel van de ontmoeting in Naarden-Vesting, waarop hierna nog nader zal worden ingegaan. Maar dit alles neemt niet weg dat deze locaties een constante vormen in alle verklaringen. Daar is niets aan toegevoegd en niets aan afgedaan door de getuige. Ook wat betreft de aanwezige personen is de getuige volledig consistent gebleven. Dit geldt ook voor de aanwezigheid en rol van [Willem H.] . Nadat de weglatingen waren onthuld en [Peter La S.] hierover ter terechtzitting van de rechtbank intensief werd ondervraagd heeft hij [Willem H.] opnieuw met deze locaties in verband gebracht op de wijze zoals hij eerder in zijn kluisverklaringen had gedaan.

Tegen deze achtergrond valt niet in te zien dat de weglatingsafspraak heeft doorgewerkt in de verklaringen van [Peter La S.] waar het zijn eigen ervaringen met [Willem H.] betreft. Evenmin bestaan aanwijzingen voor vervorming van herinneringen anders dan door de factor tijdverloop.

Namens de verdachte [Dino S.] is voorts zeer uitgebreid en met veel klem betoogd dat de weglatingsafspraak erin heeft geresulteerd dat [Peter La S.] over [Dino S.] heeft verklaard waar hij [Willem H.] heeft bedoeld. Ook bij dit standpunt heeft de raadsman van de verdachte aangesloten. Dit betekent dat [Dino S.] als opdrachtgever voor moorden is genoemd terwijl in werkelijkheid deze opdrachten van [Willem H.] afkomstig waren. Door de verdediging is dit fenomeen gelabeld als een samenstel van “indeplaatsstellingen”. Met iets minder stelligheid is ook naar voren gebracht dat [Peter La S.] over de, overleden, verdachte [Ali A.] heeft verklaard terwijl hij sprak over gedragingen en handelingen die aan [Willem H.] moeten worden toegeschreven. Het hof overweegt hieromtrent als volgt.

[Peter La S.] is in contact getreden met de CIE in augustus 2006. Dat is ongeveer een jaar na de periode waarin hij, naar zijn zeggen, intensief omging met medeverdachte [Jesse R.] . Deze laatste onderhield in die periode contact met opdrachtgevers voor moorden dan wel met handlangers of tussenpersonen van die opdrachtgevers. Uit de kluisverklaringen, afgelegd in de periode 11 september tot en met 2 november 2006, komt een beeld naar voren van een veelheid aan afspraken en ontmoetingen met die opdrachtgevers of met personen die zich voor hen in een vooruitgeschoven positie bevonden. [Jesse R.] voerde de gesprekken. [Peter La S.] bleef op de achtergrond en werd na afloop door [Jesse R.] geïnformeerd over wat er was besproken. In de meeste gevallen heeft [Peter La S.] de persoon met wie was afgesproken zelfs niet gezien. [Dino S.] , met wie ook werd afgesproken volgens [Peter La S.] , heeft hij nooit gezien. In deze stroom van ontmoetingen heeft [Peter La S.] zich indrukken gevormd van de hoofdrolspelers bij de opdrachtverstrekking en de voortgangsbewaking van de moorden op Houtman (gepleegd 2 november 2005) en Van der Bijl (gepleegd 20 april 2006). Hiervoor is reeds overwogen dat het enkele gegeven dat de getuige ook spreekt over indrukken of een “overtuiging” hem nog niet diskwalificeert, noch zijn verklaringen op die grond minder bruikbaar voor het bewijs maakt.

Enkele van die eerste contacten met de CIE betreffen twee ontmoetingen, aanvankelijk in het dossier aangeduid als oriënterende gesprekken. Na een daartoe strekkende opdracht van de rechtbank van 21 november 2011 is de inhoud hiervan in de vorm van een woordelijke weergave aan het dossier toegevoegd. Het gaat om de kluisverklaringen 1 en 2 van respectievelijk 11 en 12 september 2006.¹¹⁷

In de eerste kluisverklaring heeft [Peter La S.] , gevraagd naar de moord op Van der Bijl, onder meer gezegd dat hij weet dat de opdrachtgevers [Dino S.] en [Ali A.] waren.¹¹⁸ Kort daarvoor heeft hij ook verklaard: “ik wist dat het voor [Willem H.] was”.¹¹⁹ Over deze moord heeft [Peter La S.] in de tweede kluisverklaring gezegd dat [Ali A.] rond Kerstmis 2005 een afspraak wilde met [Jesse R.] en [Fred R.] . Tijdens die ontmoeting bij een Chinees restaurant in Amsterdam Buitenveldert dat men “Ping” noemde, zou zijn besloten dat Van der Bijl als eerste vermoord diende te worden.¹²⁰ [Peter La S.] heeft die dag ook verklaard dat [Willem H.] had gezegd dat Van der Bijl als eerste om het leven moest worden gebracht.¹²¹

In de derde kluisverklaring van 10 oktober 2006 komt [Willem H.] niet aan de orde. [Dino S.] en [Ali A.] worden wel als opdrachtgevers genoemd. Zij verstrekten volgens [Peter La S.] ook de namen en de adressen.¹²²

De vierde kluisverklaring, afgelegd op 16 oktober 2006, is voorwerp van debat en voortdurend onderzoek geweest. Op last van het hof is de weglating bekend onder de aanduiding W04-03 nader onderzocht. Na verbetering van de kwaliteit van de geluidsopname is bij proces-verbaal opnieuw een woordelijke uitwerking gemaakt van wat er is gezegd.¹²³

Bij de beoordeling is van belang op te merken dat in deze kluisverklaring de getuige op diverse momenten zoekend formuleert, dat zinnen regelmatig onvolledig zijn, ook waar namen worden genoemd, en dat delen als niet te verstaan zijn gemarkeerd waarbij niet duidelijk is wat de omvang is van hetgeen niet is verstaan. Ook lijken sommige inhoudelijke opmerkingen van [Peter La S.] te zijn gemaakt tussen allerlei “small talk” door. Dit noopt tot enige terughoudend bij de uitleg van de gedane mededelingen.

In deze vierde kluisverklaring, gelezen als één geheel met de teruggeplaatste weglatingen, wordt [Ali A.] genoemd als opdrachtgever voor de moord op Van der Bijl. Met hem heeft [Jesse R.] veel afspraken gehad. Hij was “makkelijker voor afspraken”.¹²⁴ Over [Dino S.] heeft [Peter La S.] gezegd dat wat hij zegt belangrijker is dan wat [Ali A.] zegt en dat de mededeling dat de prioriteit bij de moord op van der Bijl lag bij [Dino S.] vandaan kwam.¹²⁵ Ook heeft hij over [Dino S.] gezegd dat de opdrachten “via” hem kwamen.¹²⁶ Er worden aantallen genoemd ten aanzien van de ontmoetingen met [Ali A.] en [Dino S.] , met eerstgenoemde werd vaker afgesproken dan met [Dino S.] .¹²⁷ Daarnaast heeft [Peter La S.] ook uitlatingen gedaan over [Willem H.] : “Ja dat was de man! ( .. ) Niet alleen in deze liquidatie. Willem was ehh in Jessies ogen, laat ik het zo zeggen, was Willem de man. Hij heeft het verstrekt.”¹²⁸

In hoger beroep zijn op 28 augustus 2014 na een daartoe strekkende opdracht van het hof van 4 juli 2014 de journaals van de overige oriënterende gesprekken ingebracht. Daarbij heeft de rechter-commissaris getoetst of er onderdelen buiten de stukken dienden te blijven wegens veiligheidsbelangen. Uit deze selectie blijkt onder meer dat [Peter La S.] op 14 augustus 2006 heeft gezegd dat hij niet direct over [Willem H.] kan verklaren maar, zo heeft de CIE-ambtenaar genoteerd, “als we Dino (het hof begrijpt: [Dino S.] ) kunnen pakken hebben we [Willem H.] ook”.¹²⁹ Op 18 augustus 2006 heeft [Peter La S.] [Fred R.] genoemd als betrokkene bij de moord op Van der Bijl en [Dino S.] als de opdrachtgever.¹³⁰

In kluisverklaring 15, afgelegd op 2 november 2006, heeft [Peter La S.] verklaard over de moord op Houtman. Bij deze moord was hij zelf strafbaar betrokken. Als opdrachtgever voor deze moord wijst [Peter La S.] [Dino S.] aan. Er was een lijst met beoogde slachtoffers, afkomstig van [Ali A.] en [Dino S.] . Beide mannen waren 10 tot 12 dagen vóór de moord aanwezig in een horecagelegenheid in Rotterdam, door [Peter La S.] de oude Baja genoemd, waar [Jesse R.] informatie ontving.¹³¹ Een dag later heeft [Jesse R.] in Diemen van [Dino S.] nadere informatie gekregen. [Peter La S.] heeft dit van [Jesse R.] gehoord. Hij heeft [Jesse R.] naar Diemen gebracht met de auto maar hij heeft zelf [Dino S.] niet gezien.¹³²

Uit een aanvankelijk weggelaten passage van dit verhoor, W15-11, blijkt dat [Peter La S.] heeft verklaard over een toevallige ontmoeting met [Willem H.] op het Gelderlandplein in Amsterdam. Deze vond plaats in de periode van de voorbereidingen van de moord op Houtman. [Jesse R.] was hierbij ook aanwezig. Bij die gelegenheid zou [Willem H.] hebben gezegd: “als deze goed gaat heb ik nog een andere voor jullie”.¹³³

Uit deze verklaringen en mededelingen komt een diffuus beeld van opdrachtgevers en belanghebbenden naar voren waarin telkens [Ali A.] , [Willem H.] en [Dino S.] figureren. Op de onderlinge verhoudingen wordt niet al teveel zicht geboden. Dat zicht had [Peter La S.] , gezien zijn bronnen, ook maar in beperkte mate. De accenten die [Peter La S.] legt lopen soms uiteen. Bovendien worden niet steeds alle drie personen in een samenhangend geheel door de getuige gepresenteerd. Ook lopen de initiële verstrekking van de opdracht voor de moorden en de tussentijdse aansporingen om prioriteit te geven aan bepaalde moorden deels door elkaar. Maar de drie genoemde personen vormen echter onmiskenbaar de constanten bij de opdrachtverstrekking en prioriteitsstelling.

Het gewicht van enkele door de verdediging gelegde accenten kan hierdoor aanmerkelijk worden gerelativeerd. [Peter La S.] weet zich na de onthulling van de [Willem H.] -weglatingen tijdens verhoren ter terechtzitting van de rechtbank in 2011 de door hem op 2 november 2006 weergegeven opmerking van [Willem H.] niet te herinneren. Wel herinnert hij zich dan de opmerking: “Osdorp eerst” ¹³⁴. Dit is de wijk in Amsterdam waar Houtman woonde. Het hof merkt op dat bij beide opmerkingen de achtergrond wordt gevormd door plannen voor meer dan één moord en dat er kennelijk een bij de uitvoering te hanteren volgorde wordt bedoeld. Opmerking verdient voorts dat [Peter La S.] ruim één jaar respectievelijk ruim zes jaar na de ontmoeting verklaart over wat precies is gezegd. Reeds voor de eerste termijn geldt dat de herinnering aan exact gebezigde woorden kan zijn vervaagd. Gelet hierop zijn er geen aanknopingspunten om een vervorming van het geheugen van [Peter La S.] als gevolg van de weglating aan te nemen. Evenmin bestaat grond om aan te nemen dat [Peter La S.] hiermee in 2011 alsnog heeft geprobeerd de rol van [Willem H.] kleiner te maken ten koste van [Dino S.] , zoals de verdediging heeft beoogd te betogen.

Hetzelfde geldt voor de locatie die [Peter La S.] heeft genoemd in kluisverklaring 4. In de “Baha” (bedoeld is de oude Baja in Rotterdam, lokaal bekend als BED) zou gezegd zijn dat Van der Bijl “prioriteit had”. Blijkens de teruggeplaatste weglating W04-03 is dit een geïsoleerde, door [Peter La S.] , gemaakte opmerking. Er is geen vraag aan voorafgegaan.¹³⁵ Bovendien was BED, zo blijkt uit andere verklaringen van [Peter La S.] , een locatie waar veel afspraken werden gemaakt. Ook met [Dino S.] werden vaker afspraken gemaakt, heeft [Peter La S.] verklaard.¹³⁶ Tot slot kan door het ontbreken van context niet worden opgemaakt of [Peter La S.] hier het oog had op de verstrekking van de opdracht of op een moment waarop gezegd is dat de moord op Van der Bijl voorrang diende te krijgen. Dit betekent dat hierin, anders dan de verdediging heeft gesteld, niet kan worden gelezen dat [Peter La S.] door het noemen van deze locatie, in strijd met zijn wetenschap daaromtrent, [Dino S.] dichter bij de moord op Van der Bijl heeft proberen te brengen ten gunste van [Willem H.] .

Een ander punt is de opmerking van [Peter La S.] in W04-03 dat in november 2004 een huis in Limburg en een busje met geblindeerde ramen voor de voortvluchtige [Jesse R.] moesten worden geregeld. Volgens de verdediging zou [Peter La S.] dit plan aan [Willem H.] hebben toegeschreven in kluisverklaring 4 en later, ter terechtzitting van 28 november 2011, aan [Dino S.] . Het hof merkt op dat [Willem H.] niet is genoemd in deze context; [Peter La S.] spreekt over “ze”.¹³⁷ Reeds daarom kan niet van een indeplaatsstelling, zoals gedefinieerd door de verdediging, sprake zijn geweest. Bovendien valt het ook niet te begrijpen omdat in november 2011 de [Willem H.] -weglatingen reeds waren onthuld en bij [Peter La S.] , voor zover daarvan sprake zou zijn geweest, geen behoefte bestond [Dino S.] nog in plaats van [Willem H.] te belasten.

Door de verdediging is geconstateerd dat [Peter La S.] op 2 november 2006 (in kluisverklaring 15) slechts heeft gesproken over één nieuwe klus die door [Dino S.] in BED aan [Jesse R.] zou zijn verstrekt. Die constatering is op zichzelf juist. Het hof neemt evenwel in aanmerking dat dit verhoor primair ging over de aanloop naar de moord op Houtman en de betrokkenheid van [Peter La S.] bij de uitvoering van die moord. Het onderwerp van verhoor was niet de moord op Van der Bijl. Het hof constateert voorts dat [Peter La S.] vanaf het eerstvolgende verhoor (bij de rechter-commissaris) heeft verklaard dat in BED drie opdrachten zijn verstrekt. Bij deze verklaring is [Peter La S.] vervolgens gebleven. Dat [Peter La S.] bij gelegenheid van het verhoor op 2 november 2006 kennelijk nog niet uitputtend is geweest over het aantal in BED verstrekte opdrachten acht het hof in dit licht niet onbegrijpelijk. Het hof acht niet aannemelijk de conclusie dat [Peter La S.] bij nadere verhoren heeft geprobeerd om – in strijd met de waarheid en met de bedoeling om de betrokkenheid van [Willem H.] te maskeren – het verstrekken van de opdracht voor de moord op Van der Bijl alsnog in BED te situeren.

Tot slot zouden de verklaringen van [Peter La S.] over een ontmoeting in Naarden-Vesting op 8 november 2004 een aanwijzing vormen dat [Peter La S.] in strijd met de waarheid [Dino S.] heeft belast, in het bijzonder als opdrachtgever van de moord op Houtman. Volgens [Peter La S.] ging het hierbij om een ontmoeting van [Jesse R.] , [Willem H.] , de journalist [Peter R.] en [Peter La S.] zelf.

Op 2 november 2006 heeft [Peter La S.] de moord op Houtman bekend. Kort voor het einde van dat verhoor heeft hij gevraagd de opnameapparatuur uit te schakelen. Uit een proces-verbaal van 7 november 2006 blijkt dat [Peter La S.] toen heeft gezegd: “Jessie vertelde mij dat hij enige tijd voor de liquidatie op Kees Houtman naar [Willem H.] is gegaan om te vragen of deze “een klus” voor hem had. [Willem H.] heeft hem toen verwezen naar Dino, waarna hij de klus kreeg om Houtman te liquideren.”¹³⁸Op 22 november 2006 heeft [Peter La S.] een gesprek gehad met onder anderen de officier van justitie [officier van justitie 2] . Er is hem toen gevraagd naar – wat is gaan heten – het “Naardenvestingverhaal”. [Peter La S.] heeft geantwoord dat [Jesse R.] daar om een klus heeft gevraagd aan [Willem H.] en dat deze hem verwees naar [Dino S.] . Uit het antwoord kan worden opgemaakt dat [Peter La S.] hierbij aanwezig was. De moord op Houtman heeft hij daarbij niet genoemd. ¹³⁹

Het “Naardenvestingverhaal” waarnaar tijdens het gesprek van 22 november 2006 is gevraagd betreft een ontmoeting met de journalist [Peter R.] en [Willem H.] waarover [Peter La S.] had verklaard in de eerste kluisverklaring op 11 september 2006. In deze verklaring spreekt [Peter La S.] over Hilversum als ontmoetingsplaats.¹⁴⁰ De bedoeling was dat er van [Peter La S.] filmopnames zouden worden gemaakt. Er is opnieuw over gesproken op 2 november 2006. De woordelijke weergave van de opmerkingen van [Peter La S.] houdt in dat er een ontmoeting in het Arsenaal is geweest waarbij [Jesse R.] , [Willem H.] en [Peter R.] aanwezig waren met als doel filmopnamen van [Peter La S.] te maken.¹⁴¹ Hierin maakt [Peter La S.] melding van de doorverwijzing door [Willem H.] naar [Dino S.] voor een vervangende auto.¹⁴² Tijdens dit deel van het verhoor wordt er nog niet gesproken over de moord op Houtman, maar over gebeurtenissen in november 2004. Pas aan het eind van het verhoor¹⁴³ is de opnameapparatuur uitgeschakeld (dit blijkt uit W15-11)¹⁴⁴ en heeft [Peter La S.] de mededeling gedaan als weergegeven in het proces-verbaal van 7 november 2006.

Deze uitlatingen van [Peter La S.] , in samenhang gelezen, leiden geenszins tot de conclusie dat hij de opdrachtverlening voor de moord op Houtman heeft geplaatst in Naarden-Vesting waar hij aanwezig was. Immers, hij heeft op 2 november 2006 de locatie van de opdrachtverstrekking niet genoemd en hij heeft toen verklaard dat hij [Jesse R.] over de verstrekking van die opdracht heeft horen spreken. Bovendien heeft hij de plaats Naarden-Vesting verbonden met een doorverwijzing voor een niet nader bepaalde klus. Bij latere verhoren¹⁴⁵ heeft [Peter La S.] telkens op vragen hierover geantwoord dat hij het Arsenaal in Naarden-Vesting alleen in verband brengt met “liquidaties in het algemeen” en dat hij en [Jesse R.] in die tijd druk bezig waren met de voorgenomen moord op [slachtoffer 11] . Er kan daarom ook geen poging van [Peter La S.] om [Dino S.] te belasten in verband met Houtman in worden gelezen.

De voorgaande constateringen en relativeringen worden verder ondersteund door de opmerking die [Peter La S.] heeft gemaakt in een oriënterend gesprek op 9 november 2006: “Nou ja ik zeg over Dino dat heb ik alleen maar van Jes gehoord dus dat is vrij zacht. Maar over Willem dat kan hem nog wel eens zwaar aangerekend worden.”¹⁴⁶ [Peter La S.] heeft dit gezegd op het moment dat hij zijn voorbehoud ten aanzien van [Willem H.] al meermalen kenbaar had gemaakt. Blijkens een proces-verbaal van 7 november 2006 is op 2 november 2006 de opnameapparatuur uitgeschakeld en heeft [Peter La S.] verklaard over de ontmoeting met [Willem H.] op het Gelderlandplein. Wat er zij van de taxatie die [Peter La S.] op 9 november 2006 geeft, er kan in elk geval niet uit worden opgemaakt dat [Peter La S.] bewust en gericht de onderlinge verhouding tussen [Dino S.] en [Willem H.] anders wilde voorstellen dan hij tot dan toe in de vijftien kluisverklaringen had gedaan. Evenmin biedt het steun voor de veronderstelling dat [Peter La S.] [Dino S.] “erin heeft willen leggen”. Het globale beeld had hij op dat moment al gepresenteerd en dat is in grote lijnen in latere verklaringen ongewijzigd gebleven.

Tot slot komt ook betekenis toe aan de antwoorden van [Peter La S.] , op 10 oktober 2011 ter terechtzitting gegeven op vragen van de raadsman van [Dino S.] , waarin hij stellig heeft ontkend [Dino S.] te hebben gesteld in de plaats van [Willem H.] .¹⁴⁷ Op 16 april 2012, tijdens het afsluitende verhoor ter terechtzitting, heeft [Peter La S.] dit nog eens herhaald: “ Ik kan alleen zeggen dat ik niemand expres heb belast waar het niet het geval was. Ik heb niet gezegd: Dino is schuldig, terwijl dat niet waar was.”¹⁴⁸

Al hetgeen in het voorgaande is overwogen leidt het hof tot de slotsom dat niet aannemelijk is geworden dat de [Willem H.] -weglatingen mede tot resultaat hebben gehad dat [Peter La S.] over [Dino S.] heeft verklaard waar hij [Willem H.] bedoelde.

Door de verdediging is aangesloten bij de kritische beschouwingen die de rechtbank in het vonnis heeft gewijd aan de verklaringen van [Peter La S.] over diens eigen rol bij de gewelddadige dood van G. [slachtoffer 13] rond 25 april 2002 en bij de moord op Houtman op 2 november 2005. Er moet serieus rekening worden gehouden met de mogelijkheid dat bij beide zaken de bijdrage van [Peter La S.] anders en groter is geweest dan hij zelf heeft verklaard, aldus de rechtbank. De verdediging gaat, in navolging van de door andere raadslieden naar voren gebrachte standpunten, nog een stap verder en gaat ervan uit dat de getuige over de gang van zaken bij beide moorden niet de waarheid heeft gesproken wat negatief afstraalt op de betrouwbaarheid van zijn verklaringen in het algemeen.

Dit betekent dat hij opzettelijk zou hebben gelogen om tot een afspraak met justitie te komen.

Het hof stelt vast dat het bij beide moorden – in het spoor van de verdediging bezigt het hof hierna dit woordgebruik, ook al staat ten aanzien van [slachtoffer 13] in het geheel niet vast dat hij het slachtoffer is geworden van een moord – om een zogeheten dealfeit gaat.¹⁴⁹ [Peter La S.] is in de afspraak met de officier van justitie de verplichting aangegaan om over deze feiten volledig en naar waarheid te verklaren. Over de moord op [slachtoffer 13] kon [Peter La S.] als getuige verklaren in die zin dat hij [Jesse R.] en Ebeli heeft horen spreken over de moord. Bij de moord op Houtman was hij zelf strafbaar betrokken geweest.

Overigens bevat het dossier geen aanwijzingen dat [Peter La S.] in het kader van de opsporing voor één van beide moorden als verdachte in beeld was gekomen noch dat hem door wie dan ook mededelingen of suggesties in die zin waren gedaan. Op vragen daarover heeft [Peter La S.] ter terechtzitting van 12 maart 2009 verklaard nooit aanwijzingen te hebben gehad dat de politie hem in verband bracht met de moord op Houtman.¹⁵⁰

Bij die stand van zaken valt de veronderstelling van de verdediging niet te begrijpen. Uitgaande van een rol van [Peter La S.] als mededader of medeplichtige bij de moord op [slachtoffer 13] kan niet worden ingezien dat hij ook de moord op Houtman nog in de afspraak wilde betrekken. Hij had het kunnen laten bij een bekennende verklaring in de zaak- [slachtoffer 13] zonder het risico te nemen dat later zou blijken dat hij bij die moord een grotere betrokkenheid zou hebben gehad. Eén van de twee andere personen die volgens [Peter La S.] als mededader betrokken was, Ebeli, was reeds in 2003 vermoord. De andere bij de moord op [slachtoffer 13] betrokken dader, [Jesse R.] , die door [Peter La S.] ook werd genoemd als de persoon die Houtman heeft doodgeschoten, zou bij een beschuldiging van actieve betrokkenheid bij twee moorden een grote risicofactor voor [Peter La S.] kunnen gaan vormen.

En omgekeerd, uitgaand van de actieve rol van [Peter La S.] bij de moord op Houtman, valt niet te begrijpen waarom [Peter La S.] van beperkte, indirecte, kennis over de moord op [slachtoffer 13] melding zou maken en in dat verband [Jesse R.] zou noemen, als zijn betrokkenheid bij die moord veel groter zou zijn. Ook in dat geval zou het risico van ontmaskering zeer groot zijn geweest.

Meer in het bijzonder overweegt het hof met betrekking tot de moord op [slachtoffer 13] als volgt.

[slachtoffer 13] is voor het laatst in leven gezien op 25 maart 2002. Zijn ontzielde lichaam is gevonden in het water van het Amsterdam-Rijnkanaal op 9 april 2002. Hij was doodgeschoten.¹⁵¹

In zijn negende kluisverklaring van 31 oktober 2006, die geheel gewijd is aan de moord op Gerrie [slachtoffer 13] , heeft [Peter La S.] verklaard over de aanleiding voor de moord, die gelegen zou zijn in onenigheid over een partij hasj. Van Ebeli en [Jesse R.] heeft hij gehoord dat [slachtoffer 13] om het leven was gebracht. Verder heeft [Peter La S.] gezegd dat hij denkt dat [Jesse R.] [slachtoffer 13] heeft gedood maar dat hij dit niet zeker weet.¹⁵² Bij de politie op 25 oktober 2007 heeft hij verklaard dat hij in de loop der tijd fragmenten over de gebeurtenissen heeft gehoord en heeft hij met zoveel woorden nog eens herhaald dat hij er niet zoveel van weet.¹⁵³

De stelling van de verdediging luidt dat [Peter La S.] het heel goed weet. Hij zou namelijk zelf de moord hebben gepleegd. Daartoe zijn op verzoek van de verdediging in eerste aanleg diverse getuigen ter terechtzitting gehoord en zijn zelfs anonieme bedreigde getuigen (op de voet van artikel 226a Sv) op initiatief van de verdediging geïntroduceerd. Zij hebben allen in meer of mindere mate belastend over [Peter La S.] verklaard.

Het hof merkt op dat de moord op [slachtoffer 13] niet aan de verdachte ten laste is gelegd.

Daardoor staat niet ter beoordeling of het feit bewezen kan worden verklaard. Dit betekent dat evenmin in die sleutel ter beantwoording voorligt de vraag of de getuige de waarheid heeft gesproken over dit feit.

Niettemin wordt het hof geroepen om buiten het verband van het bewijs van de tenlastelegging een oordeel te geven over het waarheidsgehalte van de verklaringen van de getuige over dit feit. Het oordeel met betrekking tot de verklaring over de moord op [slachtoffer 13] staat in de sleutel van een oordeel over de betrouwbaarheid van de verklaringen van [Peter La S.] in het algemeen. In dat verband zal het hof de vraag beantwoorden of er aanwijzingen bestaan op grond waarvan moet worden aangenomen dat de getuige onwaarheid heeft gesproken. Bij een positieve beantwoording van die vraag komt immers ook de waarachtigheid van hetgeen hij overigens heeft verklaard ter discussie te staan.

Door de verdediging is gewezen op de verklaringen van de getuigen [Opa-getuige-2] , [getuige 6] , “NN1 hollow point”, F1 en F3. De laatstgenoemde getuige is later alsnog ter terechtzitting van de rechtbank achter gesloten deuren gehoord, waarbij de identiteit van de bedreigde getuige is onthuld aan procespartijen en de zittingsrechter. Daarnaast heeft de medeverdachte [Jesse R.] als getuige ter terechtzitting van 9 december 2010 een voor de getuige [Peter La S.] belastende verklaring afgelegd.

Namens de verdachte zijn in de kern de volgende aspecten uit de verklaringen gelicht.

F1 en F3 hebben beiden verklaard van [Peter La S.] zelf te hebben gehoord dat hij een man heeft doodgeschoten in een loods. Ook NN1 hollow point (gehoord ter terechtzitting in eerste aanleg van 19 januari 2012) heeft [Peter La S.] hierover horen spreken. Dit kan volgens de verdediging over niemand anders dan [slachtoffer 13] zijn gegaan. [Jesse R.] heeft op 9 december 2010 ter terechtzitting verklaard hoe [Peter La S.] [slachtoffer 13] heeft doodgeschoten. De getuige [Opa-getuige-2] heeft ter terechtzitting van de rechtbank op 15 maart en 5 april 2011 verklaard over een gesprek dat hij heeft gehad met [Peter La S.] bij de duikersplas in Vinkeveen waarin deze, sprekend over [slachtoffer 13] , vertelde dat “het uit de hand was gelopen”. [Jesse R.] was mogelijk ook betrokken. De getuige [getuige 6] (gehoord ter terechtzitting in eerste aanleg op 23 mei 2011 en op 7 juni 2011) heeft verklaard [Peter La S.] en [Jesse R.] te hebben ontmoet bij AC-restaurant Lage Weide op de dag van de moord. Deze vertelden dat ze zojuist iemand hadden doodgeschoten en het lijk in het water hadden gegooid. [Peter La S.] had geschoten, hij was er trots op.

Hiertegenover staat de ontkenning van [Peter La S.] dat hij bij de uitvoering van de moord betrokken is geweest. Hij is zelfs niet op de plaats van het delict geweest, zo heeft hij verklaard.

Het hof betrekt het volgende in de beoordeling.

Het aantal getuigen dat over betrokkenheid van [Peter La S.] bij een levensdelict heeft verklaard is aanzienlijk. Opmerkelijk is dat [Peter La S.] van meet af aan kenbaar heeft gemaakt wel iets van de moord op [slachtoffer 13] te weten maar dat dit van geheel andere orde is dan wat de getuigen hebben verklaard.

Wat F3 betreft springt in het oog dat deze getuige ook op naam bij de rechter-commissaris is gehoord op 6 februari 2009. Dit is ongeveer een jaar vóór het moment waarop ten aanzien van deze getuige het verzoek tot verlening van de status van bedreigde getuige werd gedaan. Bij die gelegenheid heeft de getuige onder meer over [Peter La S.] gezegd: “In elk geval heeft hij mij nooit iets verteld over ernstig geweld in de richting van anderen”.¹⁵⁴

Uit de verklaringen van de getuige NN1 blijkt dat hij, buiten het punt dat de moord in een loods zou zijn gepleegd, geen verdere details of kenmerkende elementen kan noemen van hetgeen [Peter La S.] tegen hem zou hebben gezegd. Hij heeft slechts een zeer globale herinnering.

Daarnaast dringt één kwestieus aspect in het bijzonder zich op. Tijdens het verhoor bij de rechter-commissaris van de getuige op 1 september 2011 komt aan de orde dat de getuige pas bij deze gelegenheid voor het eerst over de loods spreekt en dat hij dit niet eerder tegen de advocaten met wie hij contact had gehad, had verteld.¹⁵⁵ De getuige heeft ter terechtzitting van 19 januari 2012 toegelicht dat de aanleiding om de loods als locatie te noemen was gelegen in wrevel die bij hem was ontstaan in de richting van [Peter La S.] .¹⁵⁶ De getuige NN1 bleek tijdens genoemd verhoor bij de rechter-commissaris op de hoogte te zijn van de inhoud van de verklaringen van de F-getuigen die onder meer over een loods als locatie van de moord hebben verklaard.¹⁵⁷ Het voorgaande betekent dat (de totstandkoming van) het enige onderscheidende element in de verklaring van NN1 zoveel vragen oproept dat hierin geen ondersteuning kan worden gelezen voor de door de verdediging geopperde suggestie.

Wat de getuige [Opa-getuige-2] betreft valt op dat hij zich blijkens de verklaringen van de getuige Kaale sr heeft uitgelaten over de moord op [slachtoffer 13] . Op 26 januari 2009 heeft Kaale bij de rechter-commissaris verklaard van [Opa-getuige-2] te hebben gehoord dat Gerrit [slachtoffer 13] [Jesse R.] uit zijn woning in Spanje had verwijderd. [Jesse R.] heeft toen aan Ebeli gevraagd om [slachtoffer 13] “om zeep te helpen” maar hij heeft het niet gedurfd. Het is later ergens in een zijkamertje alsnog gebeurd, heeft [Opa-getuige-2] aan Kaale verteld.¹⁵⁸ [Opa-getuige-2] heeft aan Kaale nooit iets gezegd over de rol van [Peter La S.] hierin.¹⁵⁹ Op 2 juli 2009 heeft Kaale sr deze verklaring in grote lijnen herhaald en daaraan toegevoegd dat het volgens [Opa-getuige-2] [Jesse R.] was die [slachtoffer 13] heeft doodgeschoten.¹⁶⁰

[Opa-getuige-2] zelf is op 31 januari 2008 gehoord. Hij noemde bij die gelegenheid [Peter La S.] een hond, die ook [Cor van H.] wilde omleggen.¹⁶¹ Ondanks deze opvatting en wetenschap heeft de getuige niet gesproken over de moord op [slachtoffer 13] . [Opa-getuige-2] heeft voorts ongeveer in het jaar 2008 aan de misdaadjournalist Korterink verteld dat [Jesse R.] of Ebeli de moord heeft gepleegd. Korterink heeft in die lijn ook een artikel geschreven. Dit is door Korterink als getuige verklaard onder meer ter terechtzitting in hoger beroep van 23 juni 2014.¹⁶²

Uit de uitlatingen van [Opa-getuige-2] zoals gedaan tegenover Kaale en Korterink en, in mindere mate, uit diens verklaringen kan worden afgeleid dat [Jesse R.] mogelijk een actieve rol bij de moord heeft gehad. De wijze waarop [getuige 6] verslag heeft gedaan van de ontmoeting bij het wegrestaurant wijst in de richting van betrokkenheid van zowel [Jesse R.] als [Peter La S.] , in elk geval bij het wegmaken van het lijk. Dit alles verdraagt zich moeilijk met de verklaring van [Jesse R.] zelf dat hij aanwezig was als mediator en dat [Peter La S.] , nadat Ebeli bewust niet gericht op [slachtoffer 13] had geschoten, als enige [slachtoffer 13] met door hem afgevuurde kogels dodelijk heeft verwond.

Verder is het hof opgevallen dat de getuige [getuige 6] heeft verklaard dat hij een afspraak had met [Jesse R.] en dat hij Ebeli niet kende.¹⁶³ [Jesse R.] daarentegen heeft op 7 juni 2011 als getuige ter terechtzitting verklaard dat [getuige 6] een afspraak had met Ebeli en dat hij, [Jesse R.] , deze afspraak slechts heeft aangegrepen om Ebeli te ontmoeten. [Jesse R.] zou namelijk nog de sleutel van de loods waarin het lichaam van [slachtoffer 13] had gelegen, uit handen van Ebeli terugkrijgen.¹⁶⁴ Dit is een opmerkelijk verschil, met name in het licht van het gegeven dat Ebeli mogelijk één van de personen op de plaats delict is geweest.

Het voorgaande leidt het hof tot de slotsom dat van diverse getuigen niet kan worden vastgesteld of dan wel wanneer zij de waarheid hebben gesproken. Daarmee ontvalt de feitelijke grondslag reeds grotendeels aan de stelling van de verdediging over de betrokkenheid van [Peter La S.] bij de moord op [slachtoffer 13] .

Indien de inhoud van de afgelegde verklaringen toch als vertrekpunt wordt genomen, moet naar het oordeel van het hof met een veelheid aan mogelijke scenario’s rekening worden gehouden. Zo kan niet worden uitgesloten dat [Jesse R.] de dodelijke schoten heeft gelost. Evenmin kan het voor onmogelijk worden gehouden dat [Peter La S.] de schutter is geweest. Een gang van zaken waarbij [Peter La S.] en [Jesse R.] door hun respectieve bijdragen beiden als medeplegers hebben te gelden is eveneens denkbaar. Een actieve rol van Ebeli is in aanvulling daarop of wellicht zelfs in plaats daarvan ook niet denkbeeldig. Deze scenario’s sluiten elkaar voor een niet onbelangrijk deel uit.

Tot slot betrekt het hof de afwegingen van [Peter La S.] om uiteindelijk over Houtman te verklaren in de beoordeling van de vraag naar zijn mogelijke betrokkenheid bij de moord op [slachtoffer 13] . Op 12 maart 2009¹⁶⁵ heeft hij hierover ter terechtzitting uitgebreid verklaard. Onder meer als volgt:

“Ik heb in Engeland nagedacht over de mogelijkheid om een deal met justitie te sluiten zonder Houtman te bekennen. Ik realiseerde mij dat de kans heel klein was dat dit kon. Bij de eerste oriënterende gesprekken met justitie in Nederland werd dat gevoel steeds sterker. Toen heb ik besloten de knoop door te hakken. Ik had begrepen dat ik volledige openheid van zaken moest geven als ik tot een deal wilde komen. (..) Ik vreesde dat ik met minimale veiligheid zou worden weggezet als ik niet alles zou vertellen. Ik dacht inderdaad dat de omvang van de bescherming minder zou zijn als ik Houtman niet zou bekennen. (..)

De voorzitter merkt op dat mij eerder is gevraagd of ik Houtman in de deal heb betrokken om mezelf interessanter te maken, en dat ik toen heb verklaard dat ik Houtman helemaal niet nodig had omdat er al genoeg was om tot een deal te komen. Zo heb ik het niet helemaal gezegd. Ik heb gezegd dat de zaken die tot dan toe besproken waren, interessant genoeg waren voor een deal, en dat ik op dat moment dacht dat het makkelijker zou zijn om zonder verklaring over Houtman tot een deal te komen. Maar dat had natuurlijk aan het licht kunnen komen in de rechtszaal. (..)

Voordat ik besloot over Houtman te verklaren heb ik nagedacht over hoe lang ik in dat geval zou moeten zitten. Ook heb ik nagedacht over de consequenties als ik niet over Houtman zou verklaren en dit zou uitkomen. Dan zou de halvering van de strafeis van de baan zijn. Ik heb alle voors en tegens tegen elkaar afgewogen en een beslissing genomen.”

Tegen de achtergrond van al deze afwegingen valt niet te begrijpen dat [Peter La S.] de aandacht vestigt op zijn beperkte wetenschap van de moord op [slachtoffer 13] terwijl hij daar een grotere betrokkenheid bij zou hebben gehad en [Jesse R.] , op zijn minst als getuige, daarvan kennis zou dragen. Er mag van worden uitgegaan dat [Peter La S.] zou hebben stilgestaan bij alle risico’s die zijn verbonden met achtergelaten sporen en geïnformeerde getuigen op een wijze die nog veel indringender is dan bij zijn afwegingen ten aanzien van de beslissing om over de moord op Houtman te verklaren.

Bij deze stand van zaken dient de conclusie te zijn dat er onvoldoende aanwijzingen zijn om er rekening mee te moeten houden dat [Peter La S.] onwaarheid heeft gesproken in zijn verklaringen over de zaak- [slachtoffer 13] . Dat betekent eveneens dat deze verklaringen hierover geen aanknopingspunt bieden voor twijfel aan de betrouwbaarheid van zijn verklaringen in het algemeen.

In voorgaande beschouwingen heeft het hof de totstandkoming van en gang van zaken bij het contact tussen de betrokken advocaten en de getuigen ten aanzien van de zaak- [slachtoffer 13] buiten beschouwing gelaten. Datzelfde geldt voor de positie die de getuigen zouden hebben ten opzichte van [Jesse R.] en zijn familie en [Peter La S.] . Door de advocaat-generaal zijn hierbij diverse kritische kanttekeningen geplaatst. Ook kan in het midden blijven het antwoord op de vraag of voldoende vaststaat dat de getuigen in alle gevallen specifiek over de moord op [slachtoffer 13] hebben gesproken.

Houtman is op 2 november 2005 rond 20.00 uur, gezeten op de bestuurdersstoel van zijn auto, voor de ingang van zijn woning beschoten. Hij had kort tevoren de woning verlaten. Ondanks zijn verwondingen is Houtman nog uit de auto gestapt en naar de woning gelopen waar hij kort daarna is overleden.

[Peter La S.] heeft verklaard dat [Jesse R.] met een vuurwapen van het merk Glock Houtman van dichtbij heeft doodgeschoten, terwijl deze in de auto zat of aan het instappen was. [Peter La S.] zelf heeft op enige afstand gestaan.¹⁶⁶ Hij was gewapend met een Kalashnikov-geweer en heeft daarmee “dekkingsvuur” gegeven dat tot doel had mensen op afstand te houden.¹⁶⁷

Namens de verdachte is het standpunt ingenomen dat [Peter La S.] aantoonbaar heeft gelogen over de gang van zaken op de plaats delict. De verdediging heeft tijdens het pleidooi een hiervan afwijkend scenario onderbouwd. Voorts is aangesloten bij nog een ander scenario dat door de raadslieden van één van de medeverdachten naar voren is gebracht. Deze scenario’s houden in dat [Peter La S.] en zijn mededader een andere rolverdeling hebben gehad waarbij [Peter La S.] zelf op Houtman heeft geschoten respectievelijk dat [Peter La S.] in het geheel niet op de plaats van het delict aanwezig is geweest. Voor beide alternatieven is in de kern ter ondersteuning aangevoerd dat de verklaring van [Peter La S.] vrijwel geen bevestiging vindt in objectieve onderzoeksgegevens en dat er uit het opsporingsonderzoek sterke contra-indicaties voor de door hem geschetste gang van zaken zijn gebleken. Met andere woorden, [Peter La S.] beschikt niet over daderkennis, althans niet over daderkennis die overeenkomt met de rol die hij bij de moord heeft gehad.

Het hof overweegt als volgt.

Vooraf verdient opmerking dat rekening dient te worden gehouden met de eerder besproken “zekerheidjes” die door [Peter La S.] in zijn eerste verklaring over de moord op Houtman zijn verwerkt. Deze betreffen in elk geval de looproute. Voor het overige zijn ze door [Peter La S.] inhoudelijk niet geduid.

De suggestie is namens de verdachte gedaan dat [Peter La S.] zijn informatie over de gebeurtenissen op de plaats delict zou hebben verkregen via berichtgeving in de media. Meer in het bijzonder is daarbij genoemd het artikel “De fatale deal” in Nieuwe Revu, nummer 41 van oktober 2006.¹⁶⁸

De advocaat-generaal heeft naar het oordeel van het hof in repliek met juistheid gewezen op enkele feiten die gedurende het onderzoek zijn komen vast te staan en waarover het artikel evidente onjuistheden bevat. Zo vermeldt het artikel in afwijking van de onderzoekresultaten dat Houtman in zijn auto aankwam bij zijn woning; dat hij bij aankomst bij zijn woning geroepen werd door twee mannen van achter een heg; dat Houtman is doodgeschoten met een

automatisch wapen en geraakt werd door zes kogels; dat Houtman vier of vijf keer

teruggeschoten heeft. Geen van deze, onjuiste, elementen komt voor in de verklaringen van [Peter La S.] . Integendeel, [Peter La S.] heeft verklaard dat Houtman is doodgeschoten nadat hij vanuit de woning naar de auto was gelopen en dat gebruik is gemaakt van een halfautomatisch wapen, te weten een Glock van waaruit ongeveer tien patronen zijn verschoten. Van terugschieten door Houtman heeft [Peter La S.] geen melding gemaakt.

Overigens worden in het artikel weinig tot geen opvallende details genoemd. Er is dus geen serieuze aanwijzing dat [Peter La S.] zich in zijn verklaringen op de inhoud ervan heeft gebaseerd.

Volgens [Peter La S.] is Houtman die avond rond 19.45 uur in een bestelauto, door hem “Combo” genoemd, komen aanrijden.¹⁶⁹ Gebleken is later dat het een Fiat Doblo betrof. Houtman zou de woning zijn ingegaan en later, toen hij weer buitenkwam te hebben plaatsgenomen in de Mercedes, waarna hij direct is doodgeschoten. Deze gang van zaken heeft [Peter La S.] in de loop der jaren telkens op deze wijze weergegeven.¹⁷⁰ Als vaststaand kan worden aangenomen dat [Peter La S.] het hier niet bij het rechte eind heeft gehad. Uit diverse getuigenverklaringen is gebleken dat de Doblo de hele dag voor de woning heeft gestaan.¹⁷¹ Ook de bevinding dat het wegdek onder de Doblo droog was bij de start van het forensisch onderzoek wijst in die richting.¹⁷² Houtman is eerder die avond in de Mercedes komen aanrijden. Volgens [Peter La S.] is dat “absoluut niet waar”.¹⁷³ [Peter La S.] heeft op vragen hierover steeds gezegd dat hij niet weet of dit een zekerheidje kan zijn geweest.¹⁷⁴

Naar het oordeel van het hof valt niet in te zien wat redelijkerwijs de winst voor [Peter La S.] zou kunnen zijn geweest om hierover bewust in strijd met de waarheid te verklaren. Zeker niet waar het gaat om eventuele steun voor de veronderstelling dat [Peter La S.] hiermee zou hebben kunnen verhullen dat hij de Glock heeft gehanteerd. Het moet er daarom voor worden gehouden dat hij zich heeft vergist.

Eén van de omstreden onderdelen van de verklaringen van [Peter La S.] is de vraag wat er met de hulzen die door de Kalashnikov zijn uitgeworpen is gebeurd. Hij heeft hierover wisselende verklaringen afgelegd. In kluisverklaring 15 heeft [Peter La S.] verklaard dat hij en [Jesse R.] zich niet druk hebben gemaakt om de hulzen die op plaats van het delict (hierna: PD) achterbleven.¹⁷⁵ De hulzen uit de Kalashnikov waren nieuw uit het doosje en de Glock kwam van [Sjaak B.] . [Jesse R.] had er veel vertrouwen in dat de wapens “schoon” waren.¹⁷⁶ Opmerkelijk in dit verband, met name in het licht van het vervolg, is dat tijdens dat verhoor op een vraag over het mogelijk gebruik van een hulzenzakje door [Peter La S.] niet wordt ingegaan.

De kwestie van de hulzen hield [Peter La S.] kennelijk bezig. In een gesprek met officier van justitie Wind op 16 mei 2007 is hij hierop zelf teruggekomen en heeft hij gezegd dat hij heeft nagedacht over de hulzen. Hij herinnert zich dan dat hij iets in zijn handen heeft gehad dat hem hinderde bij het starten van de vluchtauto na de moord. Wat hij in zijn handen had, heeft

hij toen aan [Jesse R.] gegeven. [Peter La S.] acht het mogelijk dat [Jesse R.] deze voorwerpen onderweg uit het raam heeft gegooid. Diezelfde dag heeft [Peter La S.] een locatie aangewezen waar dit zou kunnen zijn gebeurd.¹⁷⁷

Bij aanvang van het daaropvolgend verhoor van 24 mei 2007 vroeg [Peter La S.] direct aan de verhoorders of de hulzen waren gevonden.¹⁷⁸ In dit verhoor van 24 mei 2007 heeft [Peter La S.] verklaard dat hij zich kan herinneren dat hij hulzen in zijn handen had bij het starten van de auto, maar dat hij zich niet kan herinneren dat hij ze geraapt had. [Peter La S.] heeft verklaard dat

[Jesse R.] onderweg de hulzen heeft weggegooid, bij een talud. Hij heeft hieraan toegevoegd dat dit relaas tot stand is gekomen door terug te redeneren en door reconstructie.¹⁷⁹

Tijdens een politieverhoor op 20 juni 2007 heeft [Peter La S.] opnieuw aangedrongen op het zoeken naar de hulzen. Daarbij is nog over een tweede mogelijke locatie gesproken.¹⁸⁰

Tijdens een zeer uitgebreid politieverhoor van 15 augustus 2007 kan [Peter La S.] zich niet herinneren dat er maatregelen zijn genomen om de hulzen op te vangen.¹⁸¹

In zijn verhoor van 4 oktober 2007 heeft [Peter La S.] verklaard dat hij zich kan herinneren dat hij de hulzen heeft overgedragen aan [Jesse R.] , maar dat hij inmiddels niet meer weet of het losse hulzen waren of dat het om een hulzenzakje ging. [Peter La S.] voegde hieraan toe dat zijn geheugen “niet meer schoon” is maar teveel is aangevuld met later gegeven informatie.¹⁸²

Uit de processtukken blijkt dat op 4 en 11 oktober 2007 bij nader onderzoek van de plaats delict (verder: PD) tweemaal drie hulzen zijn gevonden.¹⁸³ Deze zijn afkomstig van patronen van het kaliber dat is bestemd voor een Kalashnikov aanvalsgeweer. Twee hiervan zijn waarschijnlijk, de andere vier mogelijk, verschoten met de in de Amstel aangetroffen Kalashnikov.¹⁸⁴ De hulzen zijn gevonden in de tuin van de overburen van Houtman, achter de heg, ter hoogte van een lantaarnpaal.

Tot slot blijkt dat in de tas met de gebruikte Kalashnikov (waarover hierna meer) stukken textiel zijn aangetroffen die als hulzenzakje kunnen worden gebruikt.¹⁸⁵ Tijdens het verhoor van 19 december 2007¹⁸⁶ kon [Peter La S.] zich het gebruik ervan herinneren.

Het hof stelt vast dat [Peter La S.] er aanvankelijk geen herinneringen aan heeft dat enige zorg is besteed aan de hulzen. Het was niet nodig, luidde zijn verklaring.¹⁸⁷ Zoals uit eerdere beschouwingen al naar voren kwam was [Peter La S.] zich voortdurend bewust van het belang van technische en objectieve bevestiging van zijn verklaringen. Het eerste resultaat van die sensitiviteit was een uitleg over een hand vol voorwerpen die hem hebben gehinderd bij het wegrijden met de vluchtauto. In latere instantie werden deze voorwerpen door hem geduid als hulzen. De vraag of [Peter La S.] deze ook heeft geraapt blijft onbeantwoord. Verder dan speculatie over de vraag of en hoe de hulzen in alle hectiek zouden kunnen zijn geraapt, komt hij niet. Op een bepaald moment, ongeveer een jaar na het afleggen van kluisverklaring 15 moet [Peter La S.] dan zelf constateren dat zijn herinnering niet meer is te onderscheiden van de informatie waarmee hij is gevoed. Aangenomen moet worden dat de uiteindelijke vondst van de hulzen aan die vermenging alleen maar kan hebben bijgedragen. Dit alles relativeert de betekenis van alle verklaringen die [Peter La S.] over de hulzen heeft afgelegd in zeer aanzienlijke mate. Dat geldt ook voor de kluisverklaring van 2 november 2006, die door de procespartijen nog wel eens als “fris van de lever” is getypeerd. Deze verklaring is evenwel afgelegd nadat reeds een jaar sinds de moord was verstreken en is gebaseerd op ervaringen die zijn opgedaan tijdens zeer gecomprimeerde gebeurtenissen onder ongetwijfeld stressvolle omstandigheden. Bovendien heeft [Peter La S.] lang geaarzeld voordat hij zijn bekennende verklaring over de moord op Houtman aflegde.¹⁸⁸ De tactische inzet van met de waarheid schurende details kan niet worden uitgesloten. Daarnaast heeft de behoefte om een sluitende en verifieerbare verklaring af te leggen een mechanisme bij [Peter La S.] in werking gezet waarover hij vrijwel direct zelf al niet meer de controle had.

Bij deze stand van zaken kan alleen een voor de bewijslevering zinvol verband worden gezocht tussen de vindplaats van de hulzen en de globale aanduiding van de locatie(s) waarvan [Peter La S.] heeft gezegd dat hij daar schoten heeft gelost.

Daarvoor is eerst een nadere verkenning nodig van hetgeen [Peter La S.] over de looproute op de PD heeft verklaard.

[Peter La S.] heeft op 2 november 2006 verklaard dat rond 19.15 uur hij en [Jesse R.] aankwamen bij de woning van Houtman. [Jesse R.] had onderweg de wapens geprepareerd en doorgeladen.¹⁸⁹ De Mercedes van Houtman stond voor de deur met de achterzijde richting het park. Ze zijn in de bosjes gaan zitten bij de buren. Er kwam een Combo aanrijden en de bestuurder parkeerde deze auto met de achterkant in de richting van het park, stapte uit en ging naar binnen. Volgens [Jesse R.] was het Houtman.¹⁹⁰

Na enige tijd kwam Houtman naar buiten; hij liep naar de Mercedes. Hij opende de deur aan de bestuurderskant. [Jesse R.] liep toen op Houtman af, de afstand tot de auto was een meter of tien. [Peter La S.] denkt dat Houtman nog niet helemaal ingestapt was. [Jesse R.] schoot zonder onderbreking, twee handen geklemd om het wapen.

Over zijn looproute heeft [Peter La S.] gezegd:

“Ik ben naar de andere kant van de auto gelopen. […] Jesse liep weg vanaf de bestuurderszijde en liep in mijn richting en liep door. Ik zag plotseling lichtsporen. Rood van kleur. Ik heb geen idee wat het was maar het kwam in mijn beleving vanuit de richting van het huis. […] Ik schoot. Ik had mijn rechterhand aan de trekker en vuurde een salvo. Ik denk ongeveer 6 schoten.” ¹⁹¹

Bij het proces-verbaal van het verhoor is een situatietekening gevoegd die [Peter La S.] op diezelfde dag heeft gemaakt.

Over deze route heeft [Peter La S.] later gezegd dat dit een zekerheidje was. Bij diverse gelegenheden, bijvoorbeeld ter terechtzitting van 15 juni 2009 maar ook al bij de rechter-commissaris op 10 mei 2007 heeft hij gezegd dat hij op dit punt bewust niet naar waarheid heeft verklaard.¹⁹²

Opmerking verdient dat [Peter La S.] in kluisverklaring 15 slechts zeer summier heeft verklaard over de looproute. Bij de rechter-commissaris, op 15 maart 2007, is hier maar weinig bij gekomen.¹⁹³ Dat wekt geen verwondering want het ging hierbij om een zogeheten toetsverklaring. Deze is afgelegd in een verhoor met als doel de toetsing van de rechtmatigheid van de afspraak met justitie. Dit verhoor is van relatief korte duur en van beperkte diepgang geweest.

Op 24 mei 2007 is [Peter La S.] uitgebreid gehoord door de politie over de looproute. In de processen-verbaal van dit verhoor wordt verwezen naar een plattegrond maar het bijgevoegde exemplaar is niet ingetekend. [Peter La S.] toonde zich in dit verhoor onzeker over de richting waarin hij is gelopen toen [Jesse R.] schoot: doorgelopen langs de steeg tegenover de woning van Houtman, op de stoep, misschien iets verder nog.¹⁹⁴ Volgens [Peter La S.] heeft hij twee salvo’s afgevuurd. Bij de eerste raakte hij de controle over het wapen kwijt. Rond het tweede salvo (over het precieze moment twijfelt hij en doet hij verschillende uitspraken) kwam [Jesse R.] hem voorbijgelopen op weg naar de auto. Over de plaats van het tweede salvo heeft [Peter La S.] verklaard, dat deze op de stoep maar misschien “wel iets verder nog” was gelegen. Hij heeft verklaard dat hij op die plek heeft “rondgelopen”.¹⁹⁵

Op 15 augustus 2007 is [Peter La S.] opnieuw gehoord door de politie over de moord op Houtman. [Peter La S.] zegt dat hij tussen de bosjes en de Mercedes een salvo heeft afgevuurd waarbij het huis naast dat van Houtman is geraakt. Daarna is hij voor dan wel achter [Jesse R.] langs gelopen (die bij de openstaande deur van de Mercedes stond) en op de hoek bij de steeg aan de overkant van de straat gaan staan. Daar heeft hij in de lucht en in de Doblo geschoten.¹⁹⁶

Op 4 oktober 2007 is [Peter La S.] weer door de politie gehoord. Er is een tekening gemaakt door [Peter La S.] tijdens dit verhoor. Daarop staat het eerste kruisje op de stoep en het tweede kruisje bij de knik in de heg bij de ingang van de steeg.¹⁹⁷ Op deze tweede plek zijn zeer korte tijd na dit verhoor de hulzen gevonden. Overigens blijkt uit het proces-verbaal van dit verhoor niet ondubbelzinnig of met het kruisje ook de plaats van schieten is bedoeld. Dit moet worden afgeleid uit de samenhang met de verklaring van 15 augustus 2007.

Op 19 december 2007, nadat de vondst van de hulzen heeft plaatsgehad, heeft [Peter La S.] gezegd dat het een “vrij groot stuk” is waar hij heeft rondgelopen en dat hij niet kan zeggen waar hij precies heeft geschoten.¹⁹⁸

Uit dit overzicht kan de conclusie worden getrokken dat [Peter La S.] niet met al te veel scherpte heeft gesproken over de locaties waar hij heeft gestaan tijdens de moord. Zijn herinneringen zijn ook niet zo scherp omlijnd. Soms zegt hij met zoveel woorden dat hij het niet precies weet. In het politieverhoor van 24 mei 2007 is onmiskenbaar sprake van invulling, op basis van niet meer dan een globale herinnering.

Door de advocaat-generaal is voorts nog gewezen op de animatie van de gebeurtenissen op de PD Houtman, waarover door de deskundige Lucas ter terechtzitting van de rechtbank op 2 juli 2009 een verklaring is afgelegd. Deze verklaring houdt onder meer het volgende in. Alle kogels uit de Glock moeten Houtman hebben geraakt terwijl hij op de bestuurdersstoel zat. Bij het schieten richting de Doblo en de woning moet de schutter met de Kalashnikov, gelet op het sporenbeeld, in de steeg naast de heg hebben gestaan. Alleen vanuit deze positie kunnen de doorschotopeningen in de Doblo worden verklaard.¹⁹⁹

Het hof betrekt voorts in de overwegingen dat uit het onderzoek naar de Kalashnikov (waarvan hierna zal worden vastgesteld dat deze gebruikt is door [Peter La S.] ) is gebleken dat deze de hulzen rechts uitwerpt. Deze komen verspreid op de grond terecht op een afstand van 4,5 tot 7,7 meter vanaf de vuurplek, zo is gebleken uit onderzoek verricht op 12 september 2007 door de politie en het NFI.²⁰⁰ Tot slot vereist het geen bijzondere deskundigheid om te concluderen dat de vindplaats van de hulzen (in de tuin van de overburen van het slachtoffer, nabij de heg op een diepte van 2 tot 4 centimeter)²⁰¹ niet exact de plek hoeft te zijn geweest waar deze twee jaar eerder op de grond zijn gevallen. Dit alles impliceert dat ook bij de uitleg van deze gegevens van een onzekerheidsmarge moet worden uitgegaan.

Door de verdediging is gewezen op de verklaringen van diverse ooggetuigen. Deze zouden op onderdelen sterk verschillen van de verklaringen van [Peter La S.] en daarom de betrouwbaarheid ervan ondermijnen.

De heer [getuige 16] , overbuurman, is op de dag van de moord zeer summier gehoord. Daarna pas weer op 4 juni 2007 en 13 januari 2009.

Op 4 juni 2007²⁰² heeft hij verklaard dat hij 3 tot 6 knallen hoorde en toen naar het raam liep. Daar zag hij dat een persoon kennelijk vanuit de steeg de straat opliep en schoten afvuurde tijdens het rennen, met het wapen op heuphoogte. Hij vuurde in de richting van de Mercedes. Hij zegt ook dat deze man naar de Mercedes liep en daar leek te willen schuilen.

Hij heeft verklaard op 13 januari 2009²⁰³ dat hij en zijn gezinsleden tussen 19.00 en 20.00 aan het eten waren en knallen hoorden. Hij zag een man in donkere kleding die een lang voorwerp op heuphoogte vasthield. Daar kwamen flitsen uit en hij hoorde knallen. De schutter met het lange wapen liep vanuit de richting van de steeg.

[getuige 17] en [getuige 18] (moeder en dochter van het slachtoffer) hebben blijkens hun eerste verklaringen de moord niet gezien. Na het horen van de schoten zijn zij naar het keukenraam gelopen. [getuige 17] heeft op 3 november 2005 gezegd dat ze mannen heeft zien wegrennen vóórdat er door haar man werd gebonsd op de deur. Ze speculeert op dat moment over de richting vanwaar de daders kwamen.²⁰⁴

Later, op 6 april 2007 heeft [getuige 17] verklaard dat ze twee mannen ‘vanaf het busje’ vanaf de rechterkant had zien komen rennen. Ze zag vanuit het keukenraam dat ze schietend kwamen aanrennen. Ze hadden allebei een geweer.²⁰⁵

[getuige 18] (gehoord op 3 november 2005) hoorde schoten en zag twee mannen die zich nog even omdraaiden en daarna de steeg in renden. Over de plaatsen vanwaar is geschoten en of 1 dan wel 2 personen hebben geschoten, is ze niet zeker. Zij heeft niet op de daders gelet.

Volgens haar ‘had er maar een geschoten’.²⁰⁶

Als zij weer wordt gehoord op 31 mei 2007 zegt ze dat ze al naar buiten keek en toen lichtflitsen heeft gezien tegenover de straat, dat ze de mannen samen heeft gezien bij het huis en dat deze kwamen uit de richting van de steeg die gelegen is aan de overkant van de straat.²⁰⁷ Zij heeft ook haar vader zien rennen. Bij de rechter-commissaris op 15 januari 2009 heeft zij een nog concreter beschrijving gegeven. Ze heeft mannen uit de richting van de steeg zien rennen die om de Doblo heen renden.²⁰⁸

Uit dit overzicht van PD-getuigen blijkt op de eerste plaats dat zij kort na de moord slechts zeer summier zijn gehoord. Zij zijn pas anderhalf jaar later uitgebreider gehoord. Uit de eerste verklaringen blijkt dat de getuigen niet alles hebben gezien. Dat is niet vreemd. Ze hebben immers gereageerd op de schoten die zij hoorden. Verder mag worden aangenomen dat dit voor hen ook een zeer spanningsvolle situatie is geweest. Dat de spanning de waarnemingen van getuigen en de reproductie daarvan beperkt kan ook blijken uit de verklaring van de overbuurvrouw [getuige 19] . Zij heeft op 7 februari 2006 verklaard dat zij Houtman aan de rechterzijde van de auto heeft gezien, hetgeen op grond van de processtukken kan worden uitgesloten. ²⁰⁹

Voorts is opmerkelijk dat [getuige 17] en [getuige 18] in de loop der tijd hun verklaringen verder hebben ingevuld en aangevuld. Dit past in het evoluerende beeld dat ook zichtbaar is bij de verklaringen van [getuige 17] over de opdrachtgevers van de moord, waarvoor door de verdediging op goede gronden aandacht is gevraagd.

Dit alles leidt het hof tot de slotsom dat voor de stelling van de verdediging dat de verklaringen van de ooggetuigen de juistheid van de verklaringen van [Peter La S.] over de gebeurtenissen op de plaats delict ontzenuwen, de feitelijke grondslag ontbreekt.

Voor het geopperde alternatieve scenario dat de daders beiden schietend zijn komen aanrennen uit de steeg is geen steun aanwezig.

Evenmin bieden de verklaringen aanknopingspunten voor twijfel aan hetgeen [Peter La S.] heeft verklaard over de plekken waar hij (ongeveer) heeft gestaan tijdens de moord op Houtman.

De aanduiding die [Peter La S.] van één van die plekken heeft gegeven vindt bevestiging in de plaatsen waar de hulzen afkomstig uit de Kalashnikov zijn aangetroffen en in de resultaten van het forensisch onderzoek naar de mogelijke kogelbanen. Bovendien sluit het gegeven dat er hulzen op de plaats delict zijn gevonden aan bij de eerste verklaringen van [Peter La S.] dat hij en [Jesse R.] zich geen zorgen maakten om de hulzen.

[Jesse R.] en [Peter La S.] zijn gevlucht via de tegenover de woning van Houtman gelegen steeg. Aan het eind daarvan stond de vluchtauto, een Citroën C5, klaar. Volgens [Peter La S.] stond aan het eind van de straat waardoor zij wegreden een “woning” waar twee mensen voor een groot, helder verlicht raam stonden.²¹⁰ Op het door [Peter La S.] beschreven punt op de vluchtroute bevindt zich blijkens het onderzoek het gebouw van de Nieuw-Apostolische kerk. Uit onderzoek is gebleken dat daar op het genoemde moment in de deuropening twee personen hebben staan wachten.²¹¹ Het hof acht dit een sterke vorm van bevestiging. Dat [Peter La S.] het kruis op het gebouw niet heeft gezien en niet heeft onderkend dat het geen woning is, kan daar, mede gelet op het gegeven dat het een waarneming van zeer korte duur moet zijn geweest, niet afdoen.

Het hof betrekt daar ook bij dat het betreffende gebouw, blijkens de daarvan door de advocaat-generaal overgelegde foto’s,²¹² qua architectuur niet aanstonds als een kerk te herkennen is en weinig afwijkt van de woningen in dezelfde straat.

In kluisverklaring 15 heeft [Peter La S.] gezegd dat de Kalashnikov is opgehaald bij [betrokkene 9] in Limburg. Het wapen zat in een grote, sterke Albert Heijn-tas. In de tas lagen ook heel veel patronen, in doosjes, met elk 10 patronen erin.²¹³ De gebruikte wapens, de Kalashnikov en de Glock, heeft [Peter La S.] na afloop in de Amstel heeft gedumpt. Op een plek gelegen voorbij het Kalfje.²¹⁴ De Kalashnikov zat in de stevige Albert Heijn-tas met daarin alle patronen. De tas was nogal zwaar waardoor deze langs de walkant ligt. Het pistool zou hij een zwieper hebben gegeven, die ligt in het midden.

Op woensdag 29 november 2006 is de recherche op aanwijzen van [Peter La S.] naar een plek aan de Amstel gereden.²¹⁵ Ter hoogte van deze locatie is op 20 maart 2007 uit de Amstel op ongeveer 4 meter uit de kant een tas opgedoken.²¹⁶ Het betrof een zogenaamde “Big Shopper” tas van Albert Heijn. In deze tas zat een Roemeens kogelgeweer, afgeleid van de Russische Kalashnikov, model AK 47. Het wapen was schietklaar. Daarnaast bevonden zich in de tas onder meer ruim 400 patronen, een deel in 45 munitiedoosjes en een deel los in de tas.²¹⁷

De in de tas en het wapen aangetroffen patronen waren van het kaliber 7,62x39 (Kalashnikov) type lichtspoor.²¹⁸ Aan de hand van de mosselaangroei op de tas heeft de deskundige geconcludeerd dat het meest waarschijnlijk is dat de tas tussen september 2005 en augustus 2006 te water is geraakt.²¹⁹

Tijdens nader onderzoek op de plaats delict op 4 en 11 oktober 2007 zijn in de tuin van perceel Johan Braakensiekhof 8 (de overburen van Houtman) nabij de heg die de grens vormt tussen de tuin en de stoep die leidt naar de eerder genoemde steeg in totaal zes hulzen aangetroffen. Deze zijn afkomstig van patronen van kaliber 7,62x39 Kalashnikov.²²⁰ De zes hulzen zijn gelijk aan de hulzen van de (lichtspoor)patronen uit de in de Amstel aangetroffen plastic tas. De sporen in de slaghoedjes van de hulzen zijn bij 4 van deze hulzen mogelijk en bij 2 van deze hulzen waarschijnlijk veroorzaakt door de afsluiter van de in de Amstel aangetroffen Kalashnikov.²²¹ Uit een vergelijking van de samenstelling van de op de plaats delict aangetroffen kogelfragmenten met de in de plastic tas aangetroffen (lichtspoor)patronen blijkt dat er ten aanzien van de meeste onderzochte (lichtspoor)patronen een overeenkomst is vastgesteld in de chemische samenstelling voor zowel de mantels als het kogellood.²²²

Over het gebruik van de Kalashnikov heeft [Peter La S.] onder meer het volgende verklaard. Details ten aanzien van de looproute blijven hierbij onvermeld omdat deze eerder aan de orde zijn geweest.

[Peter La S.] heeft meermalen verklaard dat [Jesse R.] het wapen telkens heeft geprepareerd. Dit is gebeurd voorafgaand aan proefschieten en in de voorbereiding voor de eerdere keren dat zij beiden gewapend naar de woning van Houtman waren gegaan.²²³

In kluisverklaring 15 heeft [Peter La S.] onder meer verklaard dat hij lichtsporen in de lucht zag toen hij om de Mercedes heen liep. Daarna heeft hij zelf geschoten in de richting van het huis.²²⁴

Het was één salvo met de rechterhand aan de trekker. Er werden vier, vijf of zes kogels afgevuurd.²²⁵ Toen [Peter La S.] de trekker overhaalde begon het wapen gelijk te lopen. Hij raakte de controle kwijt waardoor het van richting veranderde.²²⁶

Bij de rechter-commissaris op 15 maart 2007, als er nog niet is gezocht naar de Kalashnikov, heeft [Peter La S.] onder meer verklaard dat hij [Jesse R.] zag schieten en dat hij is doorgelopen.²²⁷

Tijdens dit verhoor spreekt [Peter La S.] over meer salvo’s. Hij heeft zelf 6 à 7 keer in de Combo (Doblo) geschoten, puur van spanning. Hij houdt het voor mogelijk dat hij het huis van Houtman en/of dat van diens buren heeft geraakt.²²⁸

Op 24 mei 2007 heeft [Peter La S.] nog eens duidelijk geantwoord dat hij de trekker maar één keer hoefde over te halen. Hij zegt twee keer te hebben geschoten. De eerste keer kort, waarbij hij de greep op het wapen verloor, hij verschoot daarbij 3 tot 5 patronen. De tweede keer langer, een salvo bestaand uit ongeveer 15 patronen.²²⁹ Tijdens dit verhoor en het verhoor op 15 augustus 2007 maakt [Peter La S.] wel onderscheid met een Uzi. Anders dan bij dit wapen geeft de Kalashnikov het gevoel dat elk patroon afzonderlijk wordt geladen. Ook verschillen de wapens wat betreft het geluid tijdens het schieten.²³⁰

Tijdens verhoren op 24 mei 2007 en 31 juli 2007 uit [Peter La S.] zijn onzekerheid of hij de lichtsporen heeft gezien voordat hij schoot of dat hij op dat moment zelf al had geschoten.²³¹

Op 15 augustus 2007 is [Peter La S.] door de politie gehoord over Houtman. Daarbij wordt de gevonden AK aan hem getoond. [Peter La S.] weet dan niet hoe hij de inklapbare kolf van de AK moet bedienen. Hij zegt dat de kolf niet uitgeklapt is geweest.²³²

Het “weglopen” van het wapen is een constante in de herinnering van [Peter La S.] gebleken. Ter terechtzitting van 15 juni 2009 heeft hij gezegd dat hij zich dit nog steeds, ondanks de vele verhoren die zijn geheugen hebben beïnvloed, herinnert.²³³ Bij welk salvo en op welke plek het wapen wegliep weet hij niet meer.²³⁴ Tijdens diverse verhoren bij de rechter-commissaris heeft hij verklaard dat het tijdens het tweede salvo gebeurde. Ook heeft hij wel gezegd dat het (vermoedelijk) bij het eerste salvo het geval was.²³⁵

In het debat ter terechtzitting is voor de volgende aspecten in het bijzonder aandacht gevraagd. [Peter La S.] wist niet zoveel van het wapen, onder meer waar het ging om het uitklappen van de kolf.

Daarnaast is uit onderzoek gebleken dat het niet mogelijk is om volautomatisch te schieten met de gevonden AK, maar slechts semiautomatisch.²³⁶ De trekker moet telkens worden overgehaald om een patroon te verschieten. Daarbij verdient wel vermelding dat ook bij semiautomatisch gebruik de vuursnelheid hoog kan liggen: 240-360 schoten per minuut.²³⁷

Uitgaande van het gegeven dat de trekker bij het verschieten van elke patroon opnieuw diende te worden overgehaald roept de verklaring van [Peter La S.] dat het wapen “wegliep” vragen op.

Wat de kolf van de Kalashnikov betreft overweegt het hof als volgt. [Peter La S.] heeft van meet af aan verklaard dat hij het wapen onder zijn halflange jas heeft gedragen.²³⁸ Verder heeft hij telkens gezegd dat [Jesse R.] zich met de technische kanten van het wapen bezig hield. [Jesse R.] prepareerde het wapen, laadde het met de patronen en gaf het op de diverse momenten dat zij gewapend naar het huis van Houtman zijn gegaan gebruiksklaar aan [Peter La S.] . Daarnaast werd [Peter La S.] ten tijde van de moord overvallen door het gedrag van het wapen. In latere verklaringen heeft hij bovendien gezegd dat hij vanaf heuphoogte schoot.²³⁹ In dit licht kan aan het gegeven dat [Peter La S.] de inklapbare kolf van de Kalashnikov niet kan bedienen, naar het oordeel van het hof weinig onderscheidende betekenis worden toegekend.

Het hof merkt op dat [Peter La S.] tijdens de verhoren zijn gemoedstoestand ten tijde van de moord heeft getypeerd. Hij heeft deze onder meer omschreven als: paniek, niet weten wat hij moest doen, een staat van bewustzijnsvernauwing, niet meer in staat tot rationele overwegingen.²⁴⁰ In die toestand heeft hij ook gehandeld. Bovendien hebben de gebeurtenissen tijdens de moord elkaar snel opgevolgd en zich in ten hoogste enkele minuten afgespeeld.

Het kan niet anders dan dat dit zowel de beleving ter plekke als de herinnering mede heeft bepaald. Diverse vergissingen, al dan niet als direct gevolg hiervan, zijn al gebleken. Hierbij gaat het om herinneringen waaraan [Peter La S.] is blijven vasthouden en waarvan niet goed valt in te zien wat zijn belang bij een volgehouden leugen zou zijn. Hiervoor kwam al aan de orde dat [Peter La S.] zich moet hebben vergist ten aanzien van de auto waarin Houtman kwam aanrijden. Hij lijkt zich ook te hebben vergist waar hij stellig is blijven verklaren dat hij de woning van de buren op nummer 23 heeft geraakt. Aan deze woning is geen schade als gevolg van kogelinslagen waargenomen, in tegenstelling tot de woning van Houtman zelf. Daarvan zijn de tuinmuur en de voorgevel geraakt.²⁴¹ Overigens laat [Peter La S.] op 15 maart 2007 bij de rechter-commissaris nog in het midden welke woning hij zou hebben geraakt.²⁴²

Wat de plaatsen waar [Peter La S.] heeft gelopen en gestaan betreft geldt hetzelfde. In globale zin heeft hij daarover uitspraken gedaan die onderling verschillen vertonen waarbij hij heeft verwezen naar zijn mentale toestand. Vertroebeling door het aanvankelijk ingebouwde zekerheidje heeft naar alle waarschijnlijkheid ook een rol gespeeld. Maar desondanks worden de grote lijnen bevestigd zowel door de vindplaats van de hulzen als door de inschoten in de woning en in de Doblo.

Tegen deze achtergrond kan naar het oordeel van het hof ook de opmerking over het weglopen van het wapen worden begrepen. Hiermee lijkt de beleving van controleverlies tot uitdrukking te zijn gebracht die bij [Peter La S.] onder de stressvolle omstandigheden werd veroorzaakt door het naar rechts trekken van het wapen (waarvan door onderzoek is gebleken dat dit ook bij semi-automatisch schieten met dit wapen in zekere mate gebeurt).²⁴³ Het is juist de vasthoudendheid waarmee hij deze herinnering telkens heeft verwoord die dit vermoeden bevestigt. Ook nadat [Peter La S.] , geconfronteerd met onderzoeksresultaten, is gaan twijfelen of hij wellicht toch vaker de trekker heeft moeten overhalen, is dit onderdeel van zijn verklaringen onveranderd gebleven.

Over de vraag hoe het kan dat [Peter La S.] zo stellig en bestendig heeft verklaard dat hij de trekker slechts éénmaal diende over te halen kan geen nadere duidelijkheid worden verkregen.

In het licht van het geheel aan onderzoeksresultaten waarin op tal van significante en relevante onderdelen bevestiging wordt geboden voor de verklaringen van [Peter La S.] , kan aan dit aspect echter niet zoveel betekenis toekomen dat het de waarde van die bevestiging wezenlijk aantast.

Voorts zijn de volgende feiten en omstandigheden van belang.

Al het voorgaande leidt het hof tot de slotsom dat er geen aanleiding is om te twijfelen aan de algehele betrouwbaarheid van hetgeen [Peter La S.] over de gebeurtenissen op de PD Houtman heeft verklaard. Dat betekent dat in de inhoud van zijn verklaringen hierover evenmin grond is gelegen om de betrouwbaarheid van de verklaringen van [Peter La S.] in het algemeen aangetast te achten.

De documenten op de laptop van [Peter La S.]

In de slotfase van de behandeling van de zaak door de rechtbank, ter terechtzitting van 24 september 2012, heeft de officier van justitie stukken ingebracht. Deze waren aangetroffen op de laptop van [Peter La S.] na een onderzoek door het Team Getuigenbescherming (TGB).

Eén deel²⁶³ bevat diverse ‘ontboezemingen’ van [Peter La S.] . Hierin wordt onder meer een nieuwe versie van de ontmoeting met [Willem H.] op het Gelderlandplein gegeven die inhoudt dat er geen contact is geweest op dat moment. Daarnaast is er een document getiteld “D-fense Houtman”.²⁶⁴ Het bevat tactische overwegingen die betrekking hebben op de gang van zaken tijdens de moord op Houtman en op wat [Peter La S.] hierover had verklaard. Een lijst met punten die zijn verklaringen ondersteunen respectievelijk ontkrachten maakt hier deel van uit.

Verder is er een document²⁶⁵ gevonden waarin [Peter La S.] schrijft dat hij is gestuurd door de CIE. Details zouden hem zijn ingefluisterd tijdens de verhoren. Ten aanzien van de zekerheidjes heeft hij geschreven dat het punten betrof waar hij in het geheel niet zeker van was. Ook hierin is hij gestuurd door de CIE. Ten tijde van de moord op Houtman was [Peter La S.] niet op de plaats delict.

[Peter La S.] heeft hierop ter terechtzitting van 24 en 27 september 2012 gereageerd. Hij heeft verklaard dat de stukken zijn geschreven vanwege de problemen met het TGB. Ze zouden moeten dienen als breekijzer in de onderhandelingen. “Het was oorlog” in de beleving van [Peter La S.] .²⁶⁶ Een deel van de stukken was al geschreven in juni 2009, omdat [Peter La S.] ook toen naar eigen zeggen al overhoop lag met het TGB. Er is geen inhoudelijke sturing geweest zoals in de documenten is gesteld. De alternatieve verklaring inzake de moord op Houtman is feitelijk onjuist en was opgesteld voor het geval de afspraak door het OM zou worden opgezegd.²⁶⁷

Het hof maakt uit deze gang van zaken op dat hierdoor de persoon van [Peter La S.] verder wordt gekleurd. Hij heeft in zijn eigen strafzaak strategisch geopereerd en is dat blijven doen. De creativiteit die hij daarbij aan de dag heeft gelegd is aanzienlijk. Bovendien kan uit de vele incidenten tijdens de zittingen van de rechtbank worden opgemaakt dat het zoeken van de dialoog en het aannemen van het perspectief van de wederpartij geen deel hebben uitgemaakt van het gedragsrepertoire van [Peter La S.] . Conflicten vormden diens “levenswater”, aldus de officier van justitie belast met getuigenbescherming, mr. [officier van justitie 1] .²⁶⁸

Anders dan de rechtbank gaat het hof niet zover dat de door [Peter La S.] gevolgde werkwijze vraagtekens oproept ten aanzien van zijn eerder afgelegde verklaringen. Het gaat allereerst niet om door [Peter La S.] afgelegde verklaringen maar om documenten die zo nodig in zijn eigen strafzaak, meer in het bijzonder met het oog op de vormgeving van de beschermingsmaatregelen, konden worden ingezet. Bovendien had [Peter La S.] een aanzienlijk deel van zijn verklaringen al afgelegd. Ook in juni 2009, toen [Peter La S.] “D-fense Houtman” schreef, was hij al vele malen bij de politie en de rechter-commissaris gehoord. De overige documenten waren van nog (iets) latere datum.²⁶⁹ Er is niet gebleken dat de onder [Peter La S.] aangetroffen documenten diens verklaringen hebben beïnvloed.

Korte samenvatting Hoofdstuk 3.3

- Het hof heeft onderzocht of de hierna te noemen aspecten en gebeurtenissen dienen te leiden tot bewijsuitsluiting van de verklaringen van de kroongetuige [Peter La S.] . Het gaat daarbij achtereenvolgens om:

- de door [Peter La S.] in zijn verklaringen gebrachte “zekerheidjes” (bewust geïntroduceerde onwaarheden die hem in het geval van afketsen van de deal als verdachte hadden kunnen baten).

- De [Willem H.] -weglatingen. Hiermee is het volgende bedoeld. Op een zitting van de rechtbank in de maand oktober van 2011 heeft de kroongetuige [Peter La S.] onthuld dat hij de naam van [Willem H.] wél tijdens zijn eerdere, in het geheim gehouden verhoren (de kluisverklaringen) bij de politie heeft genoemd. Maar met instemming van de officier van justitie is er welbewust en zorgvuldig van afgezien daarvan in de verslaglegging van die verhoren mededeling te doen. Daarom kon de lezer daarvan geen weet hebben. [Peter La S.] had dit bij de CIE-officier van justitie bedongen, omdat hij geen vertrouwen had in een toereikende beveiliging voor hemzelf en zijn naasten als bekend zou worden dat hij ook over [Willem H.] had verklaard.

- In-de-plaats-stellingen. In het verlengde van het met die weglatingen door [Peter La S.] nagestreefde belang zou hij volgens de verdediging in zijn verklaringen in plaats van de naam van [Willem H.] die van [Dino S.] hebben ingevuld, ten onrechte.

- De vraag naar het mogelijk niét gepleegd hebben van de wél door [Peter La S.] bekende moord (die op Houtman), en het wél gepleegd hebben van een moord die in het Passageproces op geen enkele dagvaarding voorkomt en die door [Peter La S.] wordt ontkend (die op [slachtoffer 13] ).

- Bestanden die zijn aangetroffen in een onder [Peter La S.] inbeslaggenomen laptop. Die tekstbestanden zijn geschreven door [Peter La S.] en beschrijven een andere gang van zaken dan die door hem eerder spontaan is toegegeven en beschreven: zijn aandeel in de moord op Houtman. En zijn al vóór 2007 mislukte pogingen om bij justitie tegen zijn eigen voorwaarden informatie te verstrekken.

Het hof heeft aan al deze aspecten en gebeurtenissen een beschouwing gewijd. Het hof concludeert dat er geen reden is om de verklaringen van [Peter La S.] van het bewijs uit te sluiten.

Waar het gaat om de namens [Dino S.] gevoerde bewijsverweren heeft de verdediging van [Jesse R.] zich daarbij aangesloten. Weliswaar zijn die verweren op onderdelen sterk op de positie van de verdachte [Dino S.] toegespitst, doch gelet op zowel de aard en inhoud daarvan als de partiële onderlinge verwevenheid van de zaken zijn deze evenzeer betekenisvol in de strafzaak van [Jesse R.] . Daar komt bij, dat de raadslieden van [Jesse R.] en [Dino S.] in enige mate samen zijn opgetrokken, wat heeft geleid tot een verdeling van werkzaamheden: de verdediging van [Jesse R.] heeft zich in het bijzonder gericht op het brede palet van bezwaren dat kleeft aan de wijze waarop het Openbaar Ministerie ten aanzien van [Peter La S.] en [Fred R.] vorm en inhoud heeft gegeven aan de toepassing van de wettelijke regeling in de sleutel van de kroongetuigen. De verdediging van [Dino S.] heeft zich in het bijzonder gericht op de betwisting van de betrouwbaarheid van de door [Peter La S.] en [Fred R.] als kroongetuigen afgelegde verklaringen. Omdat [Jesse R.] en [Dino S.] de vruchten van die verdeling van werkzaamheden over en weer willen plukken is er in zoverre gekozen voor dat aansluiten bij (de onderbouwing van) gevoerde verweren. Waar hierna in dit hoofdstuk over “de verdediging” wordt gesproken is die verdediging in oorsprong weliswaar de verdediging van [Dino S.] , maar door het zojuist beschreven aansluiten dient daaronder ook de verdediging van [Jesse R.] te worden begrepen.

Door en namens de verdediging is geconcludeerd dat de door de kroongetuige [Fred R.] afgelegde verklaringen voor het bewijs van het tenlastegelegde onbruikbaar zijn. De verdediging heeft daartoe in de kern het volgende aangevoerd.

Deze getuige heeft de aanzienlijke tijd die gemoeid is geweest met de behandeling van de strafzaak in eerste aanleg kennelijk benut voor het lezen van het dossier, het volgen van het zittingsverloop en kennisneming van de afloop van die aanleg. Hij heeft daarbij een scherp oog gekregen voor de bewijsnood bij het Openbaar Ministerie in de strafzaak tegen [Dino S.] .

Het kan niet anders zijn dan dat de langs die wegen door hem opgedane (dossier)kennis door [Fred R.] vervolgens is misbruikt door, als ware het een kapstok, daaraan zijn leugens op te hangen en daarbij tijdens het hoger beroep als kroongetuige het garen van de deal te spinnen.

In het bijzonder de door deze kroongetuige afgelegde belastende verklaringen over wat hij van en over [Dino S.] beweerdelijk heeft vernomen, ondervonden en gezien zijn apert onwaar. Die onwaarheid en zelfs de leugenachtigheid van die verklaringen volgt uit de intrinsieke ongeloofwaardigheid en de inconsistentie daarvan. Bovendien ontbreekt in het dossier toereikende verankering voor die verklaringen en bevat dit zelfs – in het jargon van de verdediging – tegenbewijs. Ter onderbouwing van deze conclusie heeft de verdediging de inhoud van de door de kroongetuige [Fred R.] afgelegde verklaringen in vergaande mate gefileerd. Daarbij heeft de verdediging het geven van krachtige diskwalificaties van de persoon van de kroongetuige bepaald niet geschuwd.

Het bewijs: ambtshalve beschouwing

Is de door de verdediging aan deze conclusie gegeven onderbouwing in feitelijke zin zeer breed uitgesponnen, in essentie strekt die ertoe dat de belastende elementen van de verklaringen van de kroongetuige [Fred R.] onwaar en leugenachtig zijn en bovendien verankering in het dossier ontberen. Dat laatste roept geen verbazing op want voor leugens kan geen verankering worden gevonden. Anders dan deze kroongetuige wil doen geloven hebben de zeer spaarzame contacten van [Dino S.] met [Fred R.] slechts in een niet-criminele en louter sociale context plaatsgevonden. Er heeft tussen hen letterlijk niet meer plaatsgehad dan een enkel gezamenlijk en in het gezelschap van hun beider vriendinnen genuttigd avondmaal, een door [Dino S.] en [Fred R.] gelijktijdig gebrachte verjaarsvisite en begrafenisbezoek, en een toevallig elkaar voorbijgaan in een Rotterdamse uitgaansgelegenheid. En waar deze kroongetuige niet schroomt om [Dino S.] ernstig te belasten door hem betrokkenheid bij de moorden op Kees Houtman en Thomas van der Bijl in de schoenen te schuiven kan daaraan in redelijkheid geen geloof worden gehecht. Het ontbreekt [Dino S.] aan elk redelijkerwijs denkbaar motief; hij heeft Houtman noch Van der Bijl ooit ontmoet, terwijl hij overigens nooit in enige zakelijke verhouding tot hen heeft gestaan. Voor zover het Openbaar Ministerie tracht een motief te creëren door (belangen van) [Dino S.] in verband te brengen met (belangen van) [Willem H.] wordt daarmee geen recht gedaan aan de werkelijkheid. Voor zover al een verband kan worden gelegd tussen [Dino S.] en [Willem H.] is er tussen hen beiden slechts sprake geweest van incidenteel en louter sociaal contact dat niet van zakelijke aard is geweest. Daarbij komt, dat hun contact in getal zeer beperkt is geweest en bovendien in de tijd aan intensiteit sterk heeft ingeboet. Het kan daarom niet anders zijn dan dat de kroongetuige [Fred R.] door het belasteren van [Dino S.] geraffineerd leugenachtig inspeelt op de door (de verdediging van) [Dino S.] veronderstelde aandrang bij het Openbaar Ministerie tot het tegen beter weten in willen optuigen van een bewijsbare strafzaak tegen [Dino S.] die hem levenslang achter de tralies doet belanden. Tot zo ver de verdediging.

Het hof heeft in het voorgaande aangestipt dat het zeer globale beeld van de inhoud van het dossier aanknopingspunten biedt voor de voorlopige vaststelling dat er potentieel bewijs voorhanden is voor bewijs tegen opdrachtgevers en tussenpersonen van moorden. Hierna zal het hof de door de kroongetuige [Fred R.] aan het bewijs geleverde bijdrage ambtshalve nader beoordelen, te beginnen in het licht van de hiervoor weergegeven heldere standpuntbepaling van (de verdediging van) [Dino S.] en wat het dossier overigens aan materiaal bevat. Daarbij kent het hof uiteraard mede betekenis toe aan wat eerder in dit arrest is overwogen over de bewijswaarde van de door de getuigen [Peter La S.] en Q5 afgelegde verklaringen.

In het zogenoemde Amsterdamse criminele milieu is een kennelijke periode van conflicten beslecht door, althans gepaard gegaan met, een reeks van moorden. Uit die reeks kunnen de moorden op Endstra, Houtman, Mieremet en Van der Bijl worden gelicht. Op 17 mei 2004 is Willem Endstra vermoord. Op 2 november 2005 is Kees Houtman – evenals John Mieremet – door vuurwapengeweld om het leven gebracht. Op 20 april 2006 is ook Thomas van der Bijl te Amsterdam van het leven beroofd, eveneens door vuurwapengeweld.

In rechte is komen vast te staan dat aan de moorden op Endstra, Houtman en Van der Bijl misdrijven zijn voorafgegaan, waarvoor onder meer [Willem H.] door de strafrechter onherroepelijk is veroordeeld.

Bij arrest van 3 juli 2009 is [Willem H.] door dit hof onherroepelijk veroordeeld ter zake onder meer de afpersingen van Endstra en Houtman en de mishandeling van Van der Bijl. De afpersing van Endstra vond plaats in de periode van 1 januari 2002 tot en met 17 mei 2004 en betrof een bedrag van ongeveer € 17.000.000,-. De afpersing van Houtman vond plaats in de periode van 1 augustus 2004 tot en met 1 oktober 2004, betrof een bedrag van € 1.000.000,- en vond deels plaats bij de woning van Houtman, waar hij uiteindelijk is doodgeschoten. De mishandeling van Van der Bijl vond plaats op 6 november 2004 in café De Hallen, de plaats waar Van der Bijl later is doodgeschoten²⁷⁰.

Het hof stelt vast dat Endstra, Houtman en Van der Bijl ieder voor zich voorafgaand aan hun dood met de politie hebben gesproken.

Endstra heeft meermalen met medewerkers van de Criminele Inlichtingen Eenheid (CIE) van de regiopolitie Amsterdam-Amstelland gesproken. Het betreft de zogenoemde “achterbankgesprekken”, door hem met die medewerkers gevoerd op de achterbank van een rondrijdende auto. In die gesprekken heeft Endstra gesproken over afpersingen, gepleegd door leden van een groepering waartoe door hem [Willem H.] en [Dino S.] werden gerekend en over zijn angst voor deze personen²⁷¹.

Houtman heeft in de periode voorafgaand aan zijn dood met medewerkers van de CIE gesproken over bedreigingen aan zijn adres, namens [Willem H.] gedaan in het kader van een conflict over de handel in vastgoed.²⁷²

Ten slotte heeft ook Van der Bijl met de CIE gesproken. Van der Bijl heeft verklaard dat [Willem H.] Houtman heeft afgeperst, dat [Willem H.] hem, Van der Bijl, heeft gewaarschuwd niet met de politie te praten, en dat hij verwachtte dat Houtman en hijzelf zouden worden doodgeschoten. Van der Bijl heeft op 3 november 2005, de dag na de moord op Houtman, in een gesprek met de CIE gezegd dat Houtman zich bedreigd voelde door [Willem H.] en dat Houtman enige tijd eerder het plan had opgevat om [Willem H.] te laten vermoorden. Volgens Van der Bijl was het op een gegeven moment een kwestie van óf de één, óf de ander.

Van der Bijl heeft bij herhaling gesproken over zijn angst voor de groepering van [Willem H.] . Van der Bijl heeft over [Dino S.] gesproken als deelnemer van deze groepering.²⁷³

In het voorjaar van 2015 is bekend geworden dat [Astrid H.] en [Sonja H.] , beiden zus van [Willem H.] , in het geheim bij leden van het Openbaar Ministerie en bij de politie verklaringen hebben afgelegd over onder meer de betrokkenheid van hun broer bij een aantal van de ook in de onderhavige strafzaak voorliggende feiten.

[Astrid H.] heeft verklaard dat [Willem H.] een conflict had met Houtman in verband met vastgoed. Omdat Van der Bijl in het kamp van Houtman zat, had [Willem H.] ook een conflict met Van der Bijl. [Willem H.] had van een onbekend gebleven bron gehoord dat Houtman het op hem had voorzien; hij wist dat er plannen werden beraamd om hem te vermoorden. Dit een en ander heeft [Willem H.] aan zijn zus verteld. Volgens de verklaring van [Astrid H.] heeft haar broer Willem enige tijd voorafgaand aan de moord op Houtman aangegeven dat Houtman eraan zou gaan. [Astrid H.] heeft deze wetenschap met haar zus Sonja gedeeld. Voorts heeft [Willem H.] kort voor de moord op Houtman ten overstaan van zijn zus [Astrid H.] aangekondigd dat er snel mensen geliquideerd zouden worden.²⁷⁴Over Van der Bijl heeft [Astrid H.] verklaard dat [Willem H.] meer keren met haar heeft gedeeld dat hij de opdracht heeft gegeven om Van der Bijl te liquideren en dat hieraan mede ten grondslag lag dat Van der Bijl met de politie sprak.²⁷⁵

[Sonja H.] heeft verklaard dat [Willem H.] haar enkele dagen na de moord op Van Kleef (op 10 november 2005) heeft verteld dat hij een jongen had in de groep van Houtman, die tegen [Willem H.] had gezegd dat Houtman [Willem H.] wilde omleggen. Daarom was het hij of ik, zo heeft [Willem H.] tegen deze getuige gezegd.²⁷⁶

De met de code Q5 aangeduide anonieme bedreigde getuige heeft vanaf 2009 verklaringen afgelegd. Deze getuige heeft, zoals eerder in dit arrest weergegeven, verklaard over zijn wetenschap over de moorden op Houtman, Van der Bijl, Hingst en Mieremet en de rol van [Willem H.] , [Dino S.] en [Ali A.] daarbij.

Op het moment dat Q5 zijn²⁷⁷ eerste verklaring aflegde was nog niet bekend geworden dat ook [Peter La S.] verklaringen had afgelegd over de betrokkenheid van [Willem H.] bij de voorliggende feiten. Deze verklaringen, die reeds in 2006 door [Peter La S.] waren afgelegd, waren toen nog niet aan het dossier toegevoegd. Daarom kan het ervoor worden gehouden dat de inhoud daarvan bij Q5 niet bekend is geweest. Eerst in 2011 heeft [Peter La S.] een en ander ter terechtzitting geopenbaard.

De kroongetuige [Peter La S.] heeft verklaard over onder meer zijn contact met [Jesse R.] in de periode dat deze zich had onttrokken aan detentie, in november 2004. Bij die gelegenheid heeft [Jesse R.] [Peter La S.] betrokken bij zijn voornemen om tegen betaling een moord te plegen.²⁷⁸

Volgens de verklaring van [Peter La S.] was [Ali A.] een grote jongen in het drugsmilieu. De groepering van [Ali A.] wilde een aantal personen uit de weg laten ruimen. Volgens [Peter La S.] hebben [Jesse R.] en hij zich op diverse momenten inspanningen getroost om die personen te kunnen vermoorden, zoals het uitvoeren van voorverkenningen. [Peter La S.] heeft verklaard dat [Ali A.] met het oog op deze voorgenomen moorden informatie aan [Jesse R.] verstrekte.²⁷⁹ [Peter La S.] heeft ook verklaard dat [Ali A.] en [Dino S.] van elkaar weten wie er vermoord moeten worden.²⁸⁰

[Peter La S.] heeft ook verklaard dat [Jesse R.] in deze periode aan [Willem H.] om een klus (in de betekenis van: het plegen van een moord) heeft gevraagd en dat [Willem H.] [Jesse R.] toen heeft verwezen naar [Dino S.] .²⁸¹ Kort daarna is [Jesse R.] aangehouden.²⁸²

[Jesse R.] is in juli 2005 uit detentie ontslagen.²⁸³ [Peter La S.] heeft verklaard dat [Jesse R.] is voortgegaan op de ingeslagen weg, d.w.z. het plegen van moorden op bestelling tegen betaling.²⁸⁴

[Peter La S.] heeft verklaard dat hij enkele weken voor de moord op Houtman met [Jesse R.] naar Rotterdam is gereden, dat [Jesse R.] een uitgaansgelegenheid is binnengegaan om [Dino S.] en [Ali A.] te ontmoeten. [Jesse R.] beoogde met die ontmoeting nieuwe informatie te krijgen. [Jesse R.] vertelde hem na het verlaten van die uitgaansgelegenheid dat hij daar [Dino S.] en [Ali A.] had ontmoet en nieuwe moordopdrachten had gekregen, te weten opdrachten om 3 personen te vermoorden.²⁸⁵

Volgens de verklaring van [Peter La S.] is hij de volgende dag met [Jesse R.] naar Diemen gereden met het oog op een ontmoeting aldaar van [Jesse R.] met [Dino S.] . Bij de ontmoeting is [Peter La S.] evenmin aanwezig geweest, maar [Jesse R.] heeft hem na terugkomst van die ontmoeting in de auto verteld dat [Dino S.] informatie over die drie personen, onder wie Houtman heeft verstrekt.²⁸⁶

[Peter La S.] heeft voorts aangegeven dat hij in de periode voor de moord op Houtman zelf heeft waargenomen dat [Willem H.] zich bemoeide met de opdracht om Houtman te vermoorden.²⁸⁷

[Peter La S.] was bij politie en justitie aanvankelijk niet in beeld als een verdachte met betrekking tot de moord op Houtman; in het traject dat heeft geleid tot zijn status van kroongetuige heeft hij zijn betrokkenheid bij het plegen van die moord uit eigen beweging bij de politie opgebiecht. Hij heeft daarbij [Jesse R.] aangewezen als zijn mededader.²⁸⁸

Ook waar het gaat om de (voorbereiding van de) moord op Van der Bijl heeft [Peter La S.] verklaringen afgelegd. Volgens zijn verklaring is hij – weer met [Jesse R.] – kort na de moord op Houtman met het oog op de voorgenomen moord een aantal keren gewapend naar de woning van Van der Bijl gegaan. Om verschillende redenen is het toen steeds niet tot het plegen van de moord gekomen. Bij de laatste poging om Van der Bijl te vermoorden is volgens de verklaring van [Peter La S.] ook Fred [Fred R.] betrokken geweest. Hierop is [Peter La S.] naar zijn zeggen afgehaakt.²⁸⁹ Uiteindelijk heeft [Jesse R.] het uitvoeren van de voorgenomen moord op Van der Bijl overgedragen aan [Fred R.] , aldus [Peter La S.] . Daarop heeft ook [Jesse R.] zich als feitelijke uitvoerder van die moord teruggetrokken.²⁹⁰

Met betrekking tot het aspect van aansturing heeft [Peter La S.] verklaard dat de relevante informatie kwam van [Ali A.] en [Dino S.] , via [Jesse R.] .²⁹¹

De contacten met [Dino S.] verliepen via [Ali A.] . Jesse kon in die periode geen direct contact maken met [Dino S.] , maar wel met [Ali A.] .²⁹² Ten tijde van de detentie van [Fred R.] verliepen de contacten met [Dino S.] voornamelijk via [Ali A.] .²⁹³ Contact dat met behulp van telecommunicatieapparatuur werd onderhouden kende een eigen vorm – het gebruik van één-op-één-telefoons- en inhoud: codes voor ontmoetingsplaatsen en –tijdstippen.²⁹⁴

Het (opsporings)onderzoek dat is gevolgd op de moord op Van der Bijl heeft geleid tot de identificatie van de feitelijke uitvoerders daarvan, namelijk [betrokkene 2] en [betrokkene 3] .²⁹⁵ [betrokkene 2] wijst [Fred R.] en [Jesse R.] als zijn opdrachtgever(s) aan.²⁹⁶

In de periode die aan de moord op Van der Bijl vooraf is gegaan hield [betrokkene 1] zich zeer vaak in de directe omgeving van [Fred R.] op. Door [betrokkene 1] is verklaard dat [Fred R.] vaker over een bepaald persoon heeft gesproken, door [Fred R.] bij bijnaam genoemd: de Commissaris.

Volgens [Fred R.] was de Commissaris de hoogste persoon binnen het criminele circuit van Nederland en [Fred R.] had rechtstreeks contact met hem.²⁹⁷ [Fred R.] zou zijn vriendin [getuige 5] hebben leren kennen via de Commissaris. In de omgang met die vriendin was voorzichtigheid geboden vanwege het risico op problemen met die Commissaris. [Fred R.] heeft een BMW X5 voor de vriendin van de Commissaris geregeld, die in aanwezigheid van [betrokkene 1] in (de contreien van) Rotterdam aan haar is overgedragen. De Commissaris zou tevreden zijn over wat [Fred R.] allemaal deed. ²⁹⁸

Volgens de verklaring van [betrokkene 1] is hij door [Fred R.] betrokken bij de voorbereiding van de moord op de eigenaar van Café De Hallen (Van der Bijl)²⁹⁹, en moest Van der Bijl worden vermoord omdat hij had gepraat en daardoor een gevaar vormde voor de groepering. ³⁰⁰

Door [Dino S.]³⁰¹ en [Jesse R.]³⁰² wordt aangenomen dat waar in de context van het dossier anderen hebben gesproken over “de Commissaris” [Dino S.] het is die met die bijnaam is aangeduid. [Ali A.] gaat schuil achter de bijnaam Chemie, of daarvan afgeleide c.q. daaraan verwante woorden (Chemische reactie of Ali Chemicalie).³⁰³ Dat de koppelingen van deze bijnamen aan de personen [Dino S.] en [Ali A.] inderdaad op goede gronden kan worden gelegd neemt het hof aan op grond van wat daarover door [Peter La S.]³⁰⁴, [Fred R.]³⁰⁵ en [getuige 20]³⁰⁶ is verklaard. Bevestiging voor de juistheid van deze duiding voor zover het [Ali A.] betreft vindt het hof in gegevens die zijn opgeslagen in het geheugen van een inbeslaggenomen laptop, die bij [Jesse R.] in gebruik is geweest.³⁰⁷

Naar aanleiding van de tijdens het onderzoek gerezen verdenkingen van betrokkenheid bij de moorden op Houtman en Van der Bijl zijn aanhoudingen verricht: [betrokkene 1] op 7 juli 2006³⁰⁸, [Fred R.] op 3 augustus 2006³⁰⁹, [betrokkene 2] en [betrokkene 3] op 20 oktober 2006³¹⁰ en [Jesse R.] (in Marokko) op 12 februari 2007.

Door [Fred R.] (tijdens zijn detentie) met zijn bezoekers gevoerde gesprekken zijn heimelijk afgeluisterd en opgenomen.

Bij de stukken in het dossier bevindt zich een verslag van een op 15 maart 2007 door [Fred R.] met zijn vriendin [getuige 5] gevoerd gesprek.³¹¹ Het hof leidt uit de inhoud van dit verslag af dat:

– de gespreksdeelnemers zich ook bedienen van versluierend taalgebruik;

– [getuige 5] contact onderhoudt met [Ali A.] ;

– [Ali A.] door middel van betalingen wil bijdragen in het levensonderhoud van [getuige 5] ;

– [Fred R.] wil dat [Ali A.] gewoon doorbetaalt;

– [Dino S.] zich voor politie en justitie schuilhoudt;

– [Ali A.] de enige is die [Dino S.] nog spreekt;

– [Ali A.] voorwendt dat [Dino S.] zich in een ver buitenland ophoudt;

– in deze periode [Dino S.] op enig moment was verdwenen en [getuige 5] hem na een aantal weken heeft gezien en gesproken. [Dino S.] heeft zijn vertrek verklaard door te wijzen op alle problemen, waarop hij niet zat te wachten;

– het de mening van [Fred R.] is dat [Dino S.] over het hoofd ziet dat in het geval van “het aanpakken” van [Willem H.] door justitie [Dino S.] daarin meegaat, en er dan ook voor [Dino S.] geen redden meer aan is;

– [Fred R.] rekening houdt met het moeten ondergaan van een langdurige gevangenisstraf;

– volgens [Fred R.] niemand het echte verhaal weet en dat hij het niet gaat vertellen;

– [Jesse R.] is aangehouden in Marokko.

Andere verslagen van die heimelijk afgeluisterde en opgenomen gesprekken geven weer wat door [Fred R.] met [betrokkene 5] is besproken. Uit de inhoud van gesprekken die door [Fred R.] en [betrokkene 5] zijn gevoerd tussen 15 oktober 2008³¹², 22 oktober 2008³¹³, 29 oktober 2008³¹⁴ en 24 december 2008³¹⁵ leidt het hof af dat:

- [Fred R.] aanspraak maakt op betalingen van geldbedragen;

- dat daarover gemaakte afspraken jegens hem moeten worden nagekomen;

- de naam van [Ali A.] wordt genoemd;

- anderen die betalingen aan hem verschuldigd zijn;

- die betalingen door [Fred R.] worden geplaatst in de sleutel van een maandbedrag van 3000 Euro en een spaarregeling van 175 Euro per dag;

- de door [Fred R.] gepretendeerde vordering, gerekend tot en met december 2008 188.000 Euro beloopt, waarvan slechts 50.000 Euro is betaald;

- [Fred R.] wil dat 133.000 Euro wordt betaald en vanaf december 2008 weer het maandbedrag;

- die betalingen uitblijven althans vertraagd en onvolledig worden gedaan;

- [Fred R.] zijn ongeduld daarover bespreekt met [betrokkene 5] ;

- [betrokkene 5] in het verband van betalingen voor [Fred R.] contacten legt en onderhoudt met Vrij³¹⁶;

- [Fred R.] reeds driemaal door of namens het Openbaar Ministerie is benaderd met het oog op het geven van opening van zaken, maar dat [Fred R.] er niemand in wil betrekken;

- [Fred R.] daarover wellicht anders denkt als het Openbaar Ministerie tegen hem een levenslange gevangenisstraf overweegt;

- [Fred R.] zijn goede wil kan tonen door het vertellen van zijn eigen verhaal en daarin alleen [betrokkene 2] en [betrokkene 3] betrekt en over anderen niets zal zeggen;

- degenen die aan [Fred R.] (behoren te) betalen voor één persoon bang zijn, namelijk [Fred R.] ;

- [Fred R.] wederom is benaderd door of namens het Openbaar Ministerie, er moet nu echt 133.000 Euro worden betaald, en dat [Fred R.] een brief gaat schrijven aan een advocaat, mr. [advocaat 3] ;

- ook mr. [advocaat 1] , zijnde de (toenmalige) raadsman van [Fred R.] door of namens het Openbaar Ministerie zou zijn benaderd met het oog op een gesprek, te voeren buiten aanwezigheid van [Fred R.] ;

- die raadsman als zijn verwachting heeft uitgesproken dat er aan [Fred R.] een zeer aanzienlijk (financieel) aanbod zal worden gedaan, maar dat [Fred R.] toch niet gaat praten omdat dat voor [Fred R.] geen zin heeft. Niettemin moeten de betalingsafspraken jegens [Fred R.] worden nagekomen;

- [betrokkene 6] [Fred R.] goed is gezind en alles wat met [Fred R.] gebeurt op de voet volgt en [Fred R.] wat [betrokkene 6] betreft zich geen zorgen moet maken;

- (in december 2008) tweemaal maandgeld (6000 Euro) binnen is, het jaargeld (133.000 Euro) beschikbaar is, iedereen ermee instemt, doch slechts aan [Fred R.] wordt uitbetaald zodra een ander – hij – daarvoor toestemming geeft;

- deze door [betrokkene 5] niet met name genoemde man naar verwachting in de maand januari door hen kan worden bereikt en als – hij – toestemming geeft direct wordt uitbetaald.

Door de advocaat mr. [advocaat 1] is als getuige verklaard dat hij als de (toenmalige) raadsman van [Fred R.] het slachtoffer is geworden van een bedreiging. Volgens zijn verklaring is hij enige tijd nadat het hierboven vermelde verslag van het gesprek van 15 maart 2007 aan het (Passage)dossier was toegevoegd bezocht door een persoon die hem op geraffineerde wijze heeft bedreigd. Deze bedreiging hing rechtstreeks samen met het eventueel praten door [Fred R.] met politie en justitie. Door deze advocaat is voorts aangegeven dat hij ervan uitgaat dat hij met [Fred R.] zal hebben gedeeld wat hij van derden heeft meegekregen in de zin van toezeggingen. Hij rekent het in het algemeen tot zijn adviserende taak dat hij als raadsman zijn inschatting over de kwaliteit van toezeggingen door justitie en over de kwaliteit van toezeggingen door derden deelt met de cliënt, die overweegt om kroongetuige te worden.³¹⁷

Volgens de schriftelijke uitwerking van een door [Astrid H.] heimelijk opgenomen met haar broer gevoerd gesprek hebben zij gesproken over het feit dat [Fred R.] als kroongetuige verklaringen heeft afgelegd, over [Dino S.] en [Ali A.] en over liquidaties. [Willem H.] heeft aan [Astrid H.] duidelijk gemaakt dat – naar het hof begrijpt – zijn advocaat beschikt over een hele doos met daarin verklaringen van [Fred R.] , dat die advocaat moet worden gebeld, en dat hij, [Willem H.] [Fred R.] nog nooit heeft gesproken.³¹⁸

Volgens de door [Astrid H.] als getuige ter terechtzitting van het hof afgelegde verklaring waren volgens haar broer betalingen aan [Fred R.] –zij onderscheidt een wekelijks en een maandelijks bedrag – niet gedaan, en is dat de reden voor [Fred R.] geweest voor het afleggen van zijn verklaringen. [Willem H.] heeft aan haar de exacte bedragen verteld, dat het anderen dan haar broer waren die het geld brachten, en dat toen [Astrid H.] aan haar broer vroeg waarom hij het financiële probleem met [Fred R.] dan niet oploste het probleem al was geëscaleerd. Voorts heeft [Willem H.] aan deze zus gezegd dat [Fred R.] niet op de motor (het hof begrijpt: de motorfiets die is gebruikt bij de aanslag op [Cor van H.] in 2003) heeft gezeten.³¹⁹

[Fred R.] heeft bij de politie en ter terechtzitting als getuige verklaard over de gang van zaken en het ontvangen van zwijggeld. Samengevat gaat het daarbij om het volgende.

Na zijn aanhouding in Spanje is [Fred R.] rond 17/18 augustus 2006 uitgeleverd aan Nederland. Terwijl [Fred R.] in detentie verbleef en terwijl beperkende maatregelen van kracht waren heeft zijn (toenmalige) raadsman mr. [advocaat 1] aan [Fred R.] verteld dat voor hem betalingen werden gedaan. Later heeft onder anderen [betrokkene 5] [Fred R.] in detentie bezocht. [betrokkene 5] heeft contact gehad met de groep rond [Ali A.] : wat zij van [Fred R.] wilden en hoe het verder zou gaan. Volgens afspraak zou aan [Fred R.] geld worden betaald: 3000 Euro per maand en bij wijze van spaarregeling daggeld van 175 Euro. In het kader van die spaarregeling is in totaal 74.000 Euro betaald, waarvan 24.000 Euro in 2010 via een (voormalig) raadsman, mr. [advocaat 2] . [Fred R.] heeft op enig moment ervaren dat de betalingen stokten.³²⁰

Dit gegeven, en de overtuiging van [Fred R.] dat het oplopen van zijn vordering uit hoofde van die spaarregeling hand in hand ging met het oplopende risico te worden vermoord – volgens de ervaring van [Fred R.] met het criminele milieu is het vermoorden van een schuldeiser uiteindelijk goedkoper dan hem volledig betalen – hebben [Fred R.] mede ertoe gebracht om kroongetuige te worden.³²¹

De afspraken over het zwijggeld zijn gemaakt tijdens zijn detentie, aan de zijde van [Fred R.] door advocaten en mensen uit zijn entourage en aan de andere zijde met [Ali A.] . Aanvankelijk werden de afspraken nagekomen. Meer personen zijn bij het bewaren en doorgeven van betaalde geldbedragen betrokken geweest, onder wie [betrokkene 5] . Nadat de medeverdachten van [Fred R.] kennisnamen van het door de officier van justitie aan het Passage-dossier toegevoegde verslag van het even bedoelde gesprek van 15 maart 2007 ontstond twijfel bij [Ali A.] c.s.³²²

Op enig moment is aan mr. [advocaat 1] duidelijk gemaakt dat áls [Fred R.] zou besluiten om bij politie en justitie te gaan verklaren [Jesse R.] en [Willem H.] dan opgeofferd mochten worden.³²³

Ook is aan [Fred R.] duidelijk gemaakt dat hij van raadsman zou moeten veranderen, omdat zijn (toenmalige) raadsman (mr. [advocaat 1] ) minder goed met een andere in het Passage-onderzoek figurerende raadsman (mr. [advocaat 3] ) raadsman zou optrekken.³²⁴ Nadat [Fred R.] mr. [advocaat 2] als zijn raadsman had gekozen is er prompt betaald. Mr. [advocaat 2] heeft [Fred R.] slechts korte tijd bijgestaan, omdat [Fred R.] niet tevreden was met diens bijstand en ook, omdat na de prompte betalingen de tweede betaling in 2010 uitbleef. Daarom is hij weer teruggevallen op de rechtsbijstand van mr. [advocaat 1] , met gevolg dat de betalingen gelijk zijn gestopt, omdat mr. [advocaat 1] zich naar zeggen van [Fred R.] “niet in dat soort zaken mengt”.³²⁵

Nadat [Ali A.] naar Turkije is vertrokken heeft er begin 2013 een gesprek plaatsgehad met Vrij en [betrokkene 6] ; de twee laatstgenoemden vonden het vervelend hoe het ging. Er heeft vervolgens een betaling plaatsgehad. Nadat [betrokkene 6] , Vrij en [Willem H.] zijn aangehouden stokten de betalingen wederom. Door [Ali A.] is toen geen actie meer ondernomen, aldus de verklaringen van [Fred R.] over dit onderwerp.³²⁶

In het dossier is een aantal schriftelijke verslagen van afgeluisterde en opgenomen telefoongesprekken gevoegd. Het gaat dan om gesprekken waaraan in verschillende combinaties wordt deelgenomen door o.a. [Fred R.] , [Jesse R.] , [getuige 5] en [getuige 4] in de periode van februari tot en met juli 2006.

In een aantal gesprekken van [Fred R.] met [Jesse R.] is een persoon, bijgenaamd de Commissaris, onderwerp van gesprek, soms in verband met een andere persoon, bijgenaamd Chemie. Terugkerend thema in die gesprekken vormt contact van [Fred R.] (en [Jesse R.] ) met de Commissaris (en met Chemie), vaak in de zin dat daarnaar dringend wordt gezocht door [Fred R.] , en ook dat dat contact er is geweest, met die Commissaris en/of met die Chemie. De gemene deler van deze gesprekken is dat er in onmiskenbaar versluierende taal althans zeer bedekte termen wordt gesproken.³²⁷ Het hof heeft reeds in deze paragraaf vastgesteld dat de persoon [Dino S.] door [Fred R.] en [Jesse R.] wordt aangeduid met de bijnaam Commissaris, en [Ali A.] met de bijnaam Chemie.

En dan zijn er de (toenmalige) vriendinnen van [Fred R.] en [Dino S.] , respectievelijk [getuige 5] en [getuige 4] . [getuige 5] is door [Dino S.] aan hem voorgesteld.³²⁸

Uit dat gegeven leiden [Fred R.] en die vriendin op een later moment tijdens een telefoongesprek kennelijk af dat daarin vertrouwen van [Dino S.] in de persoon van [Fred R.] besloten ligt.³²⁹ Uit de stukken blijkt voorts, dat [Fred R.] op zeker moment een nieuwe en kostbare auto ter beschikking heeft gesteld aan de als vrouw van de Commissaris aangeduide vriendin van [Dino S.] met het oog op haar gebruik daarvan.³³⁰

Het hof leidt uit de inhoud van een telefoongesprek tussen [Fred R.] en [getuige 5] af dat de toenmalige vriendinnen van [Fred R.] en [Dino S.] instructies hebben ontvangen over het spreken over [Dino S.] door de telefoon.³³¹

Waar het gaat om telefoongesprekken die na voornoemd gesprek zijn gevoerd door [Fred R.] en [getuige 5] is evenzeer sprake van het versluierend en in bedekte termen spreken over [Dino S.] . Zo wordt [getuige 4] , de toenmalige vriendin van [Dino S.] , in een aantal gesprekken door [Fred R.] en [getuige 5] als “vriendinnetje” of “zij” aangeduid.³³² [Dino S.] wordt op zijn beurt door [Fred R.] en [getuige 5] “dingetje”, “hij” of “hem” genoemd.³³³

Uit een aantal gesprekken, waaraan [Fred R.] deelneemt, leidt het hof af dat [Dino S.] boos is op [Fred R.] omdat [Fred R.] teveel zou hebben gezegd door de telefoon. In een telefoongesprek van 7 juli 2006, om 17:16 uur, zegt [getuige 5] tegen [Fred R.] dat “dingetje” boos op hem was, en dat [getuige 5] later nog zal vertellen waarom.³³⁴ Diezelfde dag, om 17:41 uur, belt [Fred R.] met [getuige 5] . Fred zegt dan dat hij benieuwd is, naar die onzin. [getuige 5] zegt vervolgens dat “hij” boos is omdat [Fred R.] iets verkeerds heeft gezegd, en de telefoon heeft afgepakt. Verder zegt [getuige 5] dat zij er niet tussen wil zitten, omdat zij dan misschien ruzie krijgt met [getuige 4] (het hof begrijpt: [getuige 4] ).³³⁵

[Fred R.] belt de volgende dag met [Jesse R.] , en brengt verslag uit. [Fred R.] zegt tegen [Jesse R.] dat zijn vriendin de vriendin van “hem” aan de telefoon had, dat [Fred R.] toen de telefoon heeft gepakt en heeft gezegd dat [Fred R.] “hem” nu echt moest spreken, en dat “hij” hierom boos was geworden.³³⁶

Het hof leidt uit de inhoud van deze gesprekken af dat [Fred R.] hier doelt op [Dino S.] . Het hof leidt uit deze gesprekken, in samenhang met het reeds hierboven besproken telefoongesprek tussen [Fred R.] en [getuige 5] van 3 maart 2006, om 19:43 uur, tevens af dat voor [Fred R.] , [getuige 5] en [getuige 4] voorzichtigheid was geboden als zij over de telefoon spraken over [Dino S.] .

Het hof kan hetgeen hierboven is vastgesteld moeilijk rijmen met de verklaringen van [Dino S.] , over de aard en intensiteit van zijn contact met [Fred R.] . Immers, niet valt in te zien waarom dergelijke voorzichtigheid betracht zou moeten worden als het contact tussen [Fred R.] en [Dino S.] in het teken zou hebben gestaan van sociale ontmoetingen, in het bijzijn van de vriendinnen.

[Fred R.] heeft als kroongetuige een aanzienlijk aantal uitvoerige verklaringen afgelegd, over een veelheid van onderwerpen en zaaksdossiers.

Waar het gaat om de hiervoor bedoelde (telefoon)gesprekken die betrekking hebben op de Commissaris en/of Chemie heeft [Fred R.] in de kern verklaard dat de context van die gesprekken wordt gevormd door de moord op Van der Bijl en de daarmee in verband staande communicatie met [Dino S.] en [Ali A.] .³³⁷

Hij heeft zichzelf aangewezen als degene die [betrokkene 2] , [betrokkene 3] , en [betrokkene 1] bij (de voorbereiding van) die moord heeft betrokken.³³⁸

Hij heeft [Jesse R.] aangewezen als degene die hem eerder heeft gevraagd te helpen bij de moord op Van der Bijl.³³⁹

Daarna is het [Dino S.] geweest die [Fred R.] met het oog op de moord op Van der Bijl heeft aangestuurd. Voorts heeft [Fred R.] verklaard over de vorm, locaties en inhoud van de door hem met [Dino S.] en [Ali A.] onderhouden contacten in verband met die te plegen moord, en de in verband daarmee gedane betalingen.³⁴⁰ Ook heeft hij verklaard over de reden van de moord op Van der Bijl: zijn praten met de politie, ook over [Willem H.] , en over [Dino S.] en [Willem H.] .³⁴¹

[Fred R.] heeft verklaard dat hij van [Jesse R.] heeft gehoord over diens betrokkenheid bij de moord op Houtman. [Jesse R.] hem heeft verteld dat de opdrachten tot het plegen van de moorden op Houtman en Van der Bijl gelijktijdig zijn gegeven, dat hij de opdracht had gekregen om een paar mensen te vermoorden, geruime tijd voordat de moord is uitgevoerd.³⁴²

[Fred R.] heeft verklaard dat hij samen met [Jesse R.] heeft rondgereden in Aerdenhout om te zoeken naar een aldaar geparkeerde auto (Citroën C5) die was gebruikt bij de moord op Houtman. Volgens [Jesse R.] wilde [Peter La S.] dat deze auto niet ook bij een volgende liquidatie (de moord op Van der Bijl) zou worden gebruikt.³⁴³

Uit het dossier blijkt dat [Willem H.] en [Dino S.] zich ook in en na de zomer van 2005 nog bij herhaling in elkaars gezelschap bevinden.

Zo is op een bezoekerslijst geregistreerd dat [Willem H.] en [Dino S.] de toen gedetineerde [betrokkene 6] op 15 juni 2005 hebben bezocht.

Op 6 januari 2006 is in elk geval [Willem H.] in de PI op bezoek geweest bij [betrokkene 6] . Uit afgeluisterde telefoongesprekken blijkt dat [Willem H.] en [betrokkene 6] toen hebben gesproken over problemen tussen [Willem H.] en [getuige 21] .³⁴⁴ Uit afgeluisterde telefoongesprekken tussen [Willem H.] en [betrokkene 6] van 7 januari 2006 blijkt dat ook [Willem H.] en [Dino S.] hebben gesproken over die problemen tussen [Willem H.] en [getuige 21] .³⁴⁵

Uit de verklaring van [getuige 5] , de toenmalige vriendin van [Fred R.] , blijkt dat [Willem H.] eind augustus 2005 aanwezig is geweest op het verjaardagsfeestje van de vriendin van [Dino S.] ( [getuige 4] ) in een restaurant in Den Haag.³⁴⁶ Het dossier bevat een foto waarop gezamenlijk poserend [Willem H.] , geflankeerd door [getuige 4] en [getuige 5] is afgebeeld.³⁴⁷

Volgens de verklaring van [getuige 5] heeft in de maand december van 2005 een etentje in een uitgaansgelegenheid te Rotterdam plaatsgevonden, waar zij met o.a. [Jesse R.] , [Willem H.] , [getuige 4] en [Dino S.] aan tafel heeft gezeten.³⁴⁸

Door [getuige 22] is verklaard over een feestelijke maaltijd op kerstavond 2005, waar o.a. [Willem H.] en [Dino S.] hebben aangezeten.³⁴⁹

Uit afgeluisterde en opgenomen telefoongesprekken die in de periode rond 28 januari 2006 zijn gevoerd tussen onder anderen Vrij en [betrokkene 6] blijkt dat op 27 januari 2006 een gezelschap waartoe in elk geval Vrij en [Willem H.] (door Vrij aangeduid als “Hollie”) in Rotterdam in een uitgaansgelegenheid zijn geweest. Vrij zegt dat [Willem H.] vroeg weg is gegaan omdat “Foef” er niet was. Vrij zegt dat als Foef er is, dan gaat [Willem H.] tot het einde, of als laatste weg gaat.³⁵⁰ Gebleken is dat de persoon [Dino S.] ook met die bijnaam werd aangeduid.³⁵¹

De getuige [getuige 5] heeft verklaard dat [Willem H.] in de periode rond december 2005 vaak in Rotterdam was en dat als zij [Willem H.] zag, [Dino S.] ook in de buurt was.³⁵²

De getuige Q5 heeft verklaard dat [Willem H.] , [Dino S.] en [Ali A.] ook na het door hem in de Baja opgevangen gesprek in de Baja bleven komen.³⁵³

Tussenconclusie dossieronderzoek verankering verklaringen [Fred R.]

Het hof stelt naar aanleiding van het voorgaande het volgende vast.

De wetgever heeft aan het hof opgedragen extra behoedzaam te zijn bij bewijsgebruik van verklaringen van kroongetuigen. Die opdracht hangt samen met de belangen die voor een kroongetuige op het spel staan, in de zin dat hem op grond van de met de officier van justitie gemaakte afspraak voordelen (kunnen) toevallen. Het hof begrijpt de door de verdediging bij pleidooi betrokken stelling dat een kroongetuige “van onberispelijk verklaringsgedrag dient te zijn” in die sleutel. Een andere opvatting zou immers ten onrechte meebrengen dat een kroongetuige over meer of andere kwaliteiten zou dienen te beschikken dan een andere getuige.

Die wettelijke opdracht tot het betrachten van behoedzaamheid brengt voor het hof in het geval van [Fred R.] mee, dat het hof zich rekenschap geeft van de risico’s die besloten liggen in het moment waarop [Fred R.] als kroongetuige is gaan verklaren. Reeds het gegeven dat het afleggen van de weg naar die afspraak voor [Fred R.] lang heeft geduurd en dat die afspraak eerst tijdens de gedingfase van het hoger beroep zijn beslag heeft gekregen sluit de mogelijkheid in dat hij door hem opgedane (dossier)kennis heeft betrokken bij het afleggen van zijn verklaringen. Zo is het in beginsel mogelijk en niet ondenkbaar dat de getuige [Fred R.] in strijd met of naast hetgeen hij werkelijk heeft gezien, gehoord en ondervonden de door hem mogelijk opgedane (dossier)kennis van het Passage-dossier en van het inhoudelijke verloop van de strafzaken van zijn medeverdachten presenteert alsof het door hem uit eigen ondervinding verkregen wetenschap betreft. De uitersten van dat spectrum worden gevormd door glashard liegen aan de ene zijde daarvan en ongewilde en onbewuste vervorming van zijn geheugen aan de andere zijde daarvan. Met het enkele bestaan van de mogelijkheid dat voor [Fred R.] de gelegenheid tot liegen heeft opengestaan is evenwel niet gegeven dat [Fred R.] die mogelijkheid ook heeft aangegrepen. In dat verband is het onderzoek naar verankering voor zijn verklaringen in het dossier aangewezen, naast aandacht voor aspecten die bij ieder getuigenbewijs aan de orde zijn, zoals consistentie, authenticiteit en de indruk die de getuige heeft gemaakt op het hof, als de rechter die beslist over de bruikbaarheid van zijn verklaringen voor het bewijs.

De in deze paragraaf weergegeven exercitie, bestaand in dossieronderzoek en in een verkenning van de mogelijke verankering voor wat [Fred R.] over onder anderen [Jesse R.] en [Dino S.] belastend heeft verklaard, levert beslist een ander beeld van het voorhanden bewijs op dan het door de verdediging breedvoerig geschetste beeld. Laatstbedoeld beeld houdt immers in dat [Fred R.] als de gewiekste kroongetuige volstrekt leugenachtig voor [Dino S.] en [Jesse R.] belastend heeft verklaard. Intrinsieke ongeloofwaardigheid en inconsistentie zijn niet de kwalificaties die zich na lezing van het voorhanden bewijsmateriaal aan het hof opdringen. Integendeel, dat beeld biedt op uiteenlopende onderdelen verankering voor de juistheid van de door [Fred R.] als getuige afgelegde verklaringen.

Anders dan door en namens [Dino S.] is betoogd blijkt van een verhouding van [Dino S.] tot [Fred R.] die het niveau van een enkel onschuldig etentje in het sociale circuit volstrekt ontstijgt. Er is onmiskenbaar bewijs voorhanden voor veel verdergaand (on)middellijk contact tussen hen beiden en andere betrokkenen. Daarbij is het belang om het bestaan van dat contact, alsmede de inhoud en het doel daarvan, aan het zicht te onttrekken voor alle daarbij betrokkenen vanzelfsprekend geweest. Uit alle hiervoor besproken onderzoeksbevindingen, in het bijzonder in verbinding met de inhoud van de hiervoor weergegeven vertrouwelijke communicatie

– waaraan niet alleen door [Fred R.] is deelgenomen – rijst een samenhangend beeld. Dit sluit aan op wat [Fred R.] als getuige heeft verklaard over de gang van zaken voorafgaand aan en rondom de moorden op Houtman en Van der Bijl, als ook op wat op die moorden is gevolgd.

Hiermee is nog niet beslist dat de verklaringen van [Fred R.] voor bewijsgebruik gereed liggen. Hierna zal het hof de essentiële elementen van het gevoerde betrouwbaarheidsverweer beoordelen. Daarbij komt het aan op de nadere beoordeling van de inhoud van die verklaringen in het bijzonder waar het gaat om de voor bewijsgebruik nodige samenhang met de inhoud van het dossier. Wel is de tussenconclusie dat een ambtshalve onderzoek van de inhoud van het dossier het hof tot het oordeel leidt dat de kern van de verklaringen van [Fred R.] past in de vorenweergegeven bedding.

Eerder in dit hoofdstuk is toegespitst op de moorden op Houtman en Van der Bijl overwogen dat het op hoofdlijnen van de inhoud van het dossier verkregen beeld van het gepresenteerde bewijs tegen opdrachtgevers en tussenpersonen op het eerste gezicht meer belastende onderdelen bevat dan op grond van het door de verdediging geschetste beeld kan worden aangenomen.

De daarop aansluitende ambtshalve uitgevoerde verkenning van het gepresenteerde bewijs (paragraaf 3.4.2) heeft het hof tot twee voorlopige conclusies geleid. De ene is dat de duiding die de verdediging van [Dino S.] – waarbij [Jesse R.] heeft aangesloten – heeft gegeven aan de persoon van [Fred R.] en de door hem als kroongetuige afgelegde verklaringen geen steun vindt in het dossier. De andere is dat alle door het hof besproken onderzoeksbevindingen aansluiten op wat [Fred R.] als getuige heeft verklaard over de gang van zaken voorafgaand aan en rondom de moorden op Houtman en Van der Bijl, als ook op wat op die moorden is gevolgd.

Het hof zal in het navolgende de essentiële elementen van het gevoerde betrouwbaarheidsverweer beoordelen. Het onderzoek wordt daarbij in het bijzonder gericht op de inhoud van de door de kroongetuige [Fred R.] afgelegde verklaringen en de vraag naar verankering voor de inhoud ervan in het dossier. De verdediging heeft de onderbouwing van het - in de vorm van een verzoek gegoten - verweer met een grote mate van detaillering gepresenteerd. Dat brengt echter, zoals eerder in dit arrest al is overwogen, niet met zich dat het hof in het geval van niet-aanvaarding van het verweer zijn motivering op ieder onderdeel van die onderbouwing zal hebben toe te spitsen. Hierna zullen de pijlers waarop dat betrouwbaarheidsverweer is gegrond - voor zover het onderzoek daarnaar niet in het hiervoor ambtshalve verrichte onderzoek besloten ligt – worden onderzocht, voor zover relevant of nodig voor de te verrichten betrouwbaarheidstoetsing.

De verdediging heeft over de persoon van [Fred R.] het volgende naar voren gebracht. Op grond van wat het Openbaar Ministerie wist en kon weten over [Fred R.] – zijn persoon en zijn daden – had hij geen kroongetuige mogen worden. In dit verband heeft de verdediging gewezen op zijn vermoede strafbare betrokkenheid bij de gewelddadige dood van Ritfelt in 1998. Het Openbaar Ministerie is in die strafzaak na verwijzing door de Hoge Raad door het gerechtshof in de vervolging niet-ontvankelijk verklaard, met het gevolg dat in rechte uiteindelijk geen inhoudelijk oordeel is geveld. Uiteindelijk, omdat eerder in die rechtsgang door de rechtbank op vordering van de officier van justitie aan [Fred R.] voor die betrokkenheid 17 jaren gevangenisstraf was opgelegd. Het Openbaar Ministerie heeft zich op laakbare wijze eenzijdig georiënteerd door [Fred R.] desondanks als kroongetuige binnen te halen en hem niet te verplichten om ook en alsnog in die zaak opening van zaken te geven. Daardoor heeft het Openbaar Ministerie tegen beter weten in de situatie laten voortbestaan dat [Fred R.] met een beroep op zijn verschoningsrecht zijn strafbare handelen in die zaak aan het zicht kon blijven onttrekken. Op die manier heeft het Openbaar Ministerie ervoor gezorgd dat het strafrechtelijk verleden van [Fred R.] geen beletsel hoefde te vormen voor het aangaan van een deal.

Daarnaast is evident dat het najagen van persoonlijk gewin ten koste van anderen voor [Fred R.] de rode draad is in zijn leven als beroepscrimineel. Op meer momenten is sprake van stelselmatig berekenend en manipulatief gedrag, ook ten opzichte van politie en justitie. Daarvan is gebleken uit zijn aandringen op verzachting van detentie-omstandigheden tijdens de periode die aan de deal is voorafgegaan, aldus de verdediging.

Dit onderdeel van de onderbouwing van het betrouwbaarheidsverweer suggereert dat wordt opgekomen tegen de rechtmatigheid van de met [Fred R.] gemaakte afspraak om als kroongetuige verklaringen af te leggen. Nu echter de verdediging met nadruk heeft aangevoerd dat ook dit onderdeel strekt tot onderbouwing van het verzoek tot bewijsuitsluiting van de verklaringen van [Fred R.] op grond van de onbetrouwbaarheid daarvan heeft het volgende te gelden.

Het oordeel over de betrouwbaarheid van de verklaringen van [Fred R.] valt niet (zonder meer) samen met wat volgens de mening van de verdediging is gebleken – wat daarvan overigens

zij – over de persoon van de getuige [Fred R.] . Wat in deze sleutel door de verdediging naar voren is gebracht is – ook indien juist – ontoereikend voor diskwalificatie van de verklaringen van deze getuige voor bewijsgebruik.

Bij de rechterlijke waardering van betrouwbaarheid van getuigenbewijs dient de inhoud van verklaringen tot uitgangspunt worden genomen. Niettemin is in het algemeen denkbaar dat ernstige twijfel kan rijzen over de door een getuige opgegeven redenen van wetenschap op de enkele grond dat reeds het gestelde contact van die getuige met een of meer anderen al zoveel vragen oproept over de mogelijkheid dat zo’n contact heeft bestaan, dat een bevredigend antwoord daarop zich niet laat denken. Dat geval doet zich voor als het voor volstrekt onaannemelijk moet worden gehouden dat de getuige tijdens de door hem genoemde (sociale) gelegenheden zijn wetenschap heeft verkregen. Dat de inhoud van de verklaringen van [Fred R.] op voorhand geen geloof verdient op de grond dat redelijkerwijs niet denkbaar is dat hij zijn wetenschap van [Dino S.] kán hebben verkregen is een stelling waaraan het hof voorbijgaat. Dit oordeel lag reeds besloten in de tussenconclusie die het hof in de vorige paragraaf heeft verwoord.

Door de raadsman is het volgende aangevoerd. [Fred R.] is als kroongetuige gehoord, ook over de in deze twee dossiers beschreven voorgenomen moorden op [slachtoffer 10] (dossier Neef 1) en op [Cor van H.] en [slachtoffer 12] (dossier Viool).

Op grond van zowel de intrinsieke ongeloofwaardigheid van zijn verklaringen als wat anderen over [Fred R.] hebben verklaard is de conclusie gerechtvaardigd dat hij heeft gelogen.

Waar [Fred R.] over zijn gedragingen in het bestek van de voorgenomen moord op [slachtoffer 10] stelt dat hij tevoren niet heeft geweten dat hij met zijn handelen – het achterhalen van het adres van [slachtoffer 10] en het regelen van een auto – zou bijdragen aan een voorgenomen moord, verdient die verklaring geen geloof.

Zijn verklaringen inzake het dossier Viool verdienen evenmin geloof. Waar hij heeft verklaard over de gang van zaken rondom het verplaatsen van een motorfiets ontbreekt het niet alleen aan intrinsieke geloofwaardigheid, maar vindt de inhoud daarvan geen ondersteuning in het dossier. Bovendien staat die inhoud op gespannen voet met wat een reeks getuigen over de betrokkenheid van [Fred R.] bij deze moorden heeft verklaard. Mede in het licht van de bijzondere interesse van [Fred R.] bij aanvang van het dealtraject voor de stand van het onderzoek in dat dossier, en zijn – naar is gebleken – tamelijk loze toezegging dat hij uit eigen wetenschap kon verklaren over opdrachtgevers en uitvoerders, staat die onbetrouwbaarheid volgens de mening van de verdediging genoegzaam vast.

Het hof begrijpt dit onderdeel van de onderbouwing van het verweer aldus, dat [Fred R.] over de gang van zaken bij deze (voorgenomen) moord(en) niet de waarheid heeft gesproken, wat negatief afstraalt op de betrouwbaarheid van zijn verklaringen in het algemeen: bij wijze van illustratie hoe gemakkelijk [Fred R.] liegt, zoals dat ook zou blijken uit zijn valse beschuldigingen aan het adres van [Dino S.] .

Het hof stelt vast dat het bij beide dossiers om zogenoemde dealfeiten gaat; [Fred R.] is in de afspraak met de officier van justitie de verplichting aangegaan om over deze feiten volledig en naar waarheid te verklaren. Betrokkenheid van [Jesse R.] bij deze twee dossiers is als zodanig niet ten laste gelegd. Wel valt een deel van de in het dossier Neef 1 onderzochte periode samen met de periode van de tenlastegelegde deelneming aan een criminele organisatie. In zoverre lijkt ook dit dossier betekenisvol voor het bewijs van het tenlastegelegde. De verklaringen van [Fred R.] over dit zaaksdossier zien echter op twee periodes. De eerste periode beslaat de jaren 2002/2003, waarin [Fred R.] stelt zelf gedragingen te hebben verricht, en een veel latere periode, die aanvangt na het eind van zijn detentie in december 2005. Het is deze tweede periode waarin [Fred R.] van [Dino S.] over de achtergrond van deze zaak zou hebben gehoord. Deze vaststelling impliceert dat gedragingen van [Fred R.] die in verband kunnen worden gebracht met deze voorgenomen moord (Neef 1) zich beperken tot die eerste periode en daarmee vallen buiten het bestek van het tenlastegelegde deelnemen aan een criminele organisatie.

Derhalve staat niet ter beoordeling of die in de dossiers Neef 1 en Viool beschreven gedragingen als tenlastegelegde feiten bewezen kunnen worden verklaard. Bovendien vallen die gedragingen buiten de gewijzigde tenlastegelegde periode van deelneming aan een criminele organisatie. Dit betekent dat de ter beantwoording voorliggende de vraag of de getuige de waarheid heeft gesproken over deze feiten niet plaatsvindt in de sleutel van het bewijs van het tenlastegelegde.

Niettemin wordt het hof geroepen om buiten het verband van het bewijs van de tenlastelegging een oordeel te geven over het waarheidsgehalte van de verklaringen van de getuige over deze in de dossiers [slachtoffer 10] en Viool beschreven feiten. Dat oordeel staat daarom in de sleutel van een oordeel over de betrouwbaarheid van de verklaringen van [Fred R.] in het algemeen. In dat verband zal het hof de vraag beantwoorden of er aanwijzingen bestaan op grond waarvan moet worden aangenomen dat de getuige onwaarheid heeft gesproken. Bij een positieve beantwoording van die vraag komt immers ook de waarachtigheid van hetgeen hij overigens heeft verklaard ter discussie te staan.

Het hof kan de door de verdediging gegeven duiding van de verklaringen van [Fred R.] niet volgen. Overeenkomstig de uiteenzetting door de advocaat-generaal bij repliek³⁵⁴ zet [Fred R.] in een verklaring³⁵⁵ zijn redenen van wetenschap uiteen. [Fred R.] heeft van [Jesse R.] gehoord over een probleem met [slachtoffer 10] . In die tijd heeft [Fred R.] gezien dat [Jesse R.] ontmoetingen had met [betrokkene 6] en [Dino S.] . [Fred R.] heeft verklaard dat hij pas later van [Jesse R.] heeft gehoord dat [slachtoffer 10] geliquideerd moest worden omdat hij een vijand van [Willem H.] was. [Fred R.] heeft eveneens verklaard dat hij [Jesse R.] een aantal keren in 2002-2003 heeft gezien bij diens afspraken met [Dino S.] . Achteraf heeft hij van [Jesse R.] begrepen dat deze ontmoetingen over ( [Cor van H.] en) [slachtoffer 10] gingen. [Fred R.] geeft aan dat hij later met [Dino S.] nog zijdelings over [slachtoffer 10] heeft gesproken en toen ook van [Dino S.] heeft gehoord dat [slachtoffer 10] een vervelende jongen was die altijd in de weg liep. [Dino S.] heeft dit tegen [Fred R.] gezegd tijdens een ontmoeting in Diemen.³⁵⁶

Dat [Fred R.] eerst achteraf heeft begrepen dat zijn gedragingen – adresonderzoek en het regelen van een auto – samenhingen met een voorgenomen moord kan in het licht van wat is gebleken over nadien door [Fred R.] verrichte activiteiten wellicht verbazing oproepen, er zijn geen feiten of omstandigheden gesteld of gebleken die tot het oordeel dwingen dat [Fred R.] liegt over zijn wetenschap toentertijd.

Het is juist dat door [Fred R.] ook in concluderende zin is verklaard: volgens [Fred R.] is een vijand van [Willem H.] daarmee ook een vijand van [Dino S.] . Echter, daarnaast heeft [Fred R.] aangegeven van [Jesse R.] te hebben gehoord over de problemen die er waren met [slachtoffer 10] , heeft hij ontmoetingen van [Jesse R.] met [Dino S.] gezien en heeft hij bovendien van [Jesse R.] gehoord dat tijdens die ontmoetingen ook over [slachtoffer 10] is gesproken. Later heeft [Fred R.] nog zelf gesproken met [Dino S.] over [slachtoffer 10] . In zoverre is wat [Fred R.] heeft verklaard over de betrokkenheid van [Dino S.] ook terug te voeren tot wat hij zegt zelf te hebben gezien en gehoord. De stelling van de verdediging dat [Fred R.] wisselend heeft verklaard over het moment van verkrijging van wetenschap over een voorgenomen moord berust op verkeerde lezing van zijn verklaringen, in het bijzonder van zijn verklaring van 4 februari 2014, om 11.30 uur ³⁵⁷. De verklaring van [Fred R.] houdt meer in dan dat hij slechts conclusies trekt. Aan Diemen, als een door [Fred R.] genoemde plaats van ontmoeting met [Dino S.] zal op een andere plaats nog een beschouwing worden gewijd.

Het hof stelt het volgende vast. Het ingestelde (opsporings)onderzoek, heeft in de tijd verschillende fasen gekend: in 2003, in 2007-2009 en vanaf 2014. De advocaat-generaal heeft bij gelegenheid van het requisitoir het verloop daarvan uiteengezet. In dat onderzoek is [Fred R.] in 2007 verdachte geweest, onder meer naar aanleiding van een verklaring van de getuige [Peter La S.] . Ten overstaan van het hof in 2014 heeft deze getuige waar het gaat om de vraag naar het al dan niet betrokken zijn van [Fred R.] bij deze moorden zijn aanvankelijke overtuiging teruggebracht tot een min of meer beredeneerde indruk.

Op deze plaats roept het hof de in de inleidende paragraaf van dit hoofdstuk verwoorde indruk in herinnering, die het van een aantal getuigen heeft bekomen. Op grond van de inhoud van hun verklaringen en/of de wijze waarop die werden afgelegd hebben motieven doorgeschemerd die aanzienlijk dominanter aanwezig leken dan hun drijfveer om, in de sleutel van waarheidsvinding, op aan hen gestelde vragen gortdroog antwoord te geven. Anders gezegd: het heeft soms erop geleken dat ten overstaan van het hof getuigen in stelling zijn gebracht of dat door die getuigen zelf stelling is genomen, letterlijk en figuurlijk.

Deze observatie en indruk betreffen in het bijzonder een aantal personen die – pas nadat [Fred R.] als kroongetuige bekendheid verwierf – voor het eerst als getuigen hebben verklaard over het daderschap van [Fred R.] bij deze moorden. Hij zou dat aan ieder van hen hebben opgebiecht. In een aantal gevallen hebben deze personen zich niet bij de politie of het Openbaar Ministerie, maar wel bij de raadsman van [Dino S.] gemeld. Reeds de timing van hun in 2014-2015 voor het eerst publiekgemaakte wetenschap roept twijfel op, zowel over hun drijfveren als over het waarheidsgehalte van hun verklaringen. Tegenover die verklaringen staan de verklaringen van een andere getuige, die erop neerkomen dat zij van haar broer [Willem H.] heeft gehoord dat [Fred R.] juist geen aandeel heeft gehad in de feitelijke uitvoering van deze moord.³⁵⁹

En dan is er de medeverdachte [Sjaak B.] die in 2015 ten overstaan van een officier van justitie herhaald en ondubbelzinnig heeft verklaard dat [Fred R.] niet één van de twee opzittenden van de motorfiets is geweest die op 24 januari 2003 de moorden hebben gepleegd.³⁶⁰ Het gegeven dat [Sjaak B.] als getuige ter zitting van het hof³⁶¹ die verklaringen heeft herroepen maakt niet dat daardoor aan zijn eerder gedane uitlatingen moet worden voorbijgegaan, al is het maar omdat zijn verklaring bij het hof ernstige twijfel heeft doen ontstaan over de waarachtigheid daarvan. Die twijfel is vooral ingegeven door de inhoud van de door de advocaat-generaal ingebrachte bescheiden: de inhoud van door de [Sjaak B.] met de officier van justitie gevoerde

(WhatsApp)conversatie en een proces-verbaal van bevindingen van die officier van justitie enerzijds, en hetgeen daar door [Sjaak B.] als getuige tegenover is gesteld.³⁶²

Al met al leidt de optelsom van de inhoud van het (aan het Passagedossier toegevoegde) dossier Viool, de ingebrachte processen-verbaal en verslagen van getuigenverklaringen en de inhoud van de verklaringen van getuigen die door het hof zijn gehoord niet tot de vaststelling dat aanwijzingen bestaan op grond waarvan moet worden aangenomen dat [Fred R.] als kroongetuige onwaarheid heeft gesproken over zijn wetenschap over de toedracht en/of achtergronden van deze moorden.

Aan dat oordeel doet niet af dat (de raadsman van) [Fred R.] in de fase van de aanloop naar de deal met zekere nadruk het onderzoek Viool in relatie tot zijn positie in dat dossier aan de orde heeft gesteld.³⁶³ Dat die belangstelling aan de zijde van [Fred R.] kon bestaan laat zich in elk geval verklaren door het gegeven dat er, uitgaand van de door hem afgelegde verklaringen, sprake is geweest van betrokkenheid bij de zaak-Viool, zij het in indirecte zin. Hierbij gaat het om de verplaatsing van de rode motor waarvan [Fred R.] vermoedt dat deze is gebruikt bij de moord en de levering van de BMW die volgens [Fred R.] ook mogelijk is gebruikt. Volgens de verklaring van [Fred R.] kon hij het al dan niet strafbare karakter van die gedragingen niet overzien.³⁶⁴

Geplaatst in de sleutel van de dossiers die zijn gevormd naar aanleiding van de (voorgenomen) moorden op [slachtoffer 9] , [slachtoffer 8] en Van der Bijl concludeert de verdediging dat uit de verklaringen van [Fred R.] blijkt van gezwalk en van tegenstrijdigheden en onwaarheden.

[slachtoffer 9] is op 17 februari 2007 doodgeschoten; deze moord is niet aan [Jesse R.] tenlastegelegd. Wel vallen gedragingen, die kunnen worden gerelateerd aan de voorbereiding van deze moord, onder het bereik van het tenlastegelegde deelnemen aan een criminele organisatie (1 januari 2004 tot en met 3 augustus 2006). In zoverre kunnen verklaringen van de kroongetuige [Fred R.] betekenisvol zijn voor een aan de verdachte tenlastegelegd feit.

In de kern heeft [Fred R.] verklaard dat de opdrachten voor de moorden op [slachtoffer 9] en [slachtoffer 8] afkomstig zijn van wijlen [Ali A.] . [Ali A.] heeft de opdracht tot het vermoorden van [slachtoffer 9] (voormalig voorzitter van een voetbalclub) eerder en tijdens de detentie van [Fred R.] uitgezet bij [Jesse R.] . Na ontslag uit detentie heeft [Fred R.] bij gelegenheid van een ontmoeting met [Peter La S.] en [Jesse R.] gehoord dat de opdracht betrekking heeft op twee Turken, van wie de identiteit al bij [Jesse R.] en [Peter La S.] bekend was. Volgens de verklaring van [Fred R.] zijn [Jesse R.] en [Peter La S.] – die niet echt geïnteresseerd leken in de uitvoering van deze opdracht – bezig geweest met voorbereidende activiteiten, o.m. door te gaan kijken bij de woning van [slachtoffer 9] .³⁶⁵

Er heeft ook een concreet zicht bestaan op het plegen van de moord in de zin van een door [Fred R.] nagezochte locatie en een tijdstip (een geplande voetbalwedstrijd op een voetbalterrein in Wilnis) waar de aanwezigheid van [slachtoffer 9] kon worden verwacht. Dat nazoeken zou volgens [Fred R.] vooral tot doel hebben gehad om [Ali A.] tevreden te stellen en hem aan het (financiële) lijntje te houden. Omdat die wedstrijd werd afgelast kon reeds daarom de moord niet toen en daar worden gepleegd.³⁶⁶

Voorts heeft [Fred R.] verklaard dat hij eens op verzoek van [Peter La S.] in diens auto is meegereden toen [Peter La S.] met het oog op locatieverkenning langs een Amsterdams restaurant (de locatie waar [slachtoffer 9] op 17 februari 2007 is doodgeschoten³⁶⁷) is gereden.³⁶⁸

[Peter La S.] verklaart daarover enigszins anders: het ritje langs het restaurant heeft inderdaad plaatsgehad, maar omdat [Jesse R.] dat wilde. Dat rijden was eigenlijk om [Ali A.] tevreden te stellen over de voortgang van de uitvoering van zijn opdracht.³⁶⁹ En dan is er door [Peter La S.] verklaard dat hij van [Fred R.] zou hebben gehoord dat hij eens bij dat voetbalterrein in “vol ornaat” in bosjes zou hebben gelegen.³⁷⁰ [Fred R.] ontkent dit te hebben gezegd, en voegt daaraan toe nog nooit in verband met een liquidatie in vol ornaat op pad te zijn gegaan. [Fred R.] kan dat voetbalterrein alleen in verband brengen met de door hem nagezochte voetbalwedstrijd die op dat terrein zou worden gespeeld.³⁷¹ Uit het voorgaande blijkt dat de verklaringen van [Fred R.] en [Peter La S.] niet volkomen met elkaar sporen. Dat daarmee is komen vast te staan dat het [Fred R.] is die onwaarheid heeft gesproken staat daarmee bepaald niet vast.

[Fred R.] heeft steeds ontkend dat hij [betrokkene 1] heeft willen bewegen tot het plegen van moorden. Wel erkent [Fred R.] dat hij [betrokkene 1] heeft betrokken bij de voorbereiding van de moord op Van der Bijl, maar niet ook bij het plegen van die moord.³⁷³

Naar zijn zeggen is [Fred R.] eens langs het hem bekende adres van [slachtoffer 8] in Aerdenhout gereden, in het gezelschap van [betrokkene 1] . Het doel van het autoritje naar Aerdenhout was het lokaliseren en weghalen van een auto (Citroën C5) die volgens [Jesse R.] was gebruikt bij de moord op Houtman en die zou zijn geparkeerd nabij de woning van [slachtoffer 8] . Volgens [Fred R.] was die auto in Aerdenhout nabij die woning neergezet met het oog op de voorgenomen moord op [slachtoffer 8] . [Peter La S.] had eerder in die auto gezeten en daardoor kon de aanwezigheid van sporen van hem in die auto worden vermoed. Daarom kwam bij nader inzien deze auto niet in aanmerking om nog eens te worden gebruikt in het kader van de (toen) voorgenomen moord op Van der Bijl. [Fred R.] heeft verklaard dat hij toen het huis van [slachtoffer 8] wel aan [betrokkene 1] heeft aangewezen, maar hij heeft bij die gelegenheid niet meer gezegd, dan dat ook deze man kon doodvallen. Volgens [Fred R.] heeft hij daarmee bedoeld aan te geven dat ook deze man een probleem had.³⁷⁴

Dit woordgebruik frappeert. In een geheel andere zaak wordt aan [Fred R.] door de officier van justitie verweten dat hij vanuit detentie [Peter La S.] heeft ingezet om een ander te bewegen om Van Dijk dood te schieten (zaaksdossier Oma). [Fred R.] heeft die beschuldiging ontkend. Er zou volgens [Fred R.] niet meer zijn gebeurd dan dat hij met [Peter La S.] , die bij hem op bezoek was, in gesprek was over een mogelijke leverancier van wapens. Tijdens dat bezoek heeft [Fred R.] zich naar zijn zeggen laten ontvallen dat Van Dijk een dorpsgek is, die kon doodvallen.³⁷⁵ Kortom, twee losstaande en volkomen op zichzelf staande gevallen, waarin tegenover de verklaringen van degenen die zeggen zich bewogen te hebben gevoeld tot het (laten) plegen van een moord ( [betrokkene 1] en [Peter La S.] ) de ontkennende verklaring van [Fred R.] staat. Een deze twee zaken verbindend element is het door [Fred R.] vermelde en door hem toegelichte woordgebruik: een ander die kan doodvallen, zij het volgens [Fred R.] niet in de letterlijke betekenis van het woord.

Tegenover de verklaring van [betrokkene 1] dat [Fred R.] hem heeft gevraagd om [slachtoffer 8] en Van der Bijl te vermoorden staat de ontkenning van [Fred R.] dat daarvan sprake is geweest. Het hof stelt voorop, dat de enkele aanwezigheid van discrepanties tussen de verklaringen van [betrokkene 1] en [Fred R.] niet meebrengt dat daarmee genoegzaam is komen vast te staan dat het [Fred R.] is die heeft gelogen althans onwaarheid heeft gesproken.

[Fred R.] heeft zich in eerste aanleg in overwegende mate op zijn zwijgrecht beroepen, ook waar het deze zaken betreft. Hij is onder meer voor deze gedragingen door de rechtbank veroordeeld. Na die veroordeling is hij als kroongetuige gaan verklaren, over de moord op Van der Bijl en wat daaraan is voorafgegaan. Voorts heeft hij gesproken over een met [betrokkene 1] gemaakte autorit die hen heeft gevoerd langs het woonadres van [slachtoffer 8] . Volgens [Fred R.] heeft hij toen wel gezegd dat ook deze man een probleem had, en dat hij kon doodvallen. Meer is volgens [Fred R.] niet gezegd en al helemaal niet gevraagd.

Uit het ten laste van [Fred R.] gewezen strafvonnis blijkt dat de belastende verklaringen van [betrokkene 1] het zwaartepunt van het bewijs vormen. Nadat [Fred R.] tijdens het geding in hoger beroep kroongetuige is geworden heeft hij ook over deze feiten – ontkennend – verklaard. [Fred R.] heeft deze ontkenningen nog kracht bijgezet met een toelichting, erop neerkomend dat bekennen in het spoor van de bewezenverklaringen voor hem veel eenvoudiger zou zijn geweest. Immers, deze door de rechtbank bewezen geachte feiten stonden aan het sluiten van de deal niet in de weg. Bovendien geven de ontkennende verklaringen van [Fred R.] aan de verdachten tegen wie het Openbaar Ministerie zijn verklaringen inbrengt een stevig handvat voor diskwalificatie van zijn persoon als kroongetuige. Maar omdat hij als kroongetuige verplicht is tot spreken overeenkomstig de waarheid kan hij niet anders dan de hiervoor weergegeven verklaringen afleggen, aldus [Fred R.] .³⁷⁶

Tegenover deze ontkenningen staan de voor [Fred R.] belastende verklaringen van [betrokkene 1] . Door [betrokkene 1] zijn in de loop van de tijd veel verklaringen afgelegd. Het is een feit dat [betrokkene 1] in zijn verklaringen op onderdelen een detaillering weet aan te brengen die soms overtuigt en op andere onderdelen juist twijfel oproept. Zo zijn er feitelijkheden die de authenticiteit van zijn verklaringen, waarmee hij ook zichzelf belast, versterken, terwijl hij ook gewag maakt van gebeurtenissen die zich eenvoudigweg niet hebben voorgedaan.³⁷⁷

Wanneer al deze verklaringen waarin wordt beschreven wat [Fred R.] heeft ondernomen om [betrokkene 1] te bewegen tot het plegen van twee moorden op consistentie en begrijpelijkheid worden beoordeeld, slaat de balans in het nadeel van laatstgenoemde door. Niet kan worden gezegd dat buiten redelijke twijfel staat dat [Fred R.] heeft geprobeerd om [betrokkene 1] ertoe te bewegen [slachtoffer 8] en Van der Bijl te vermoorden.

In het bijzonder de door [betrokkene 1] ter zitting van het hof afgelegde verklaring draagt aan dat oordeel bij, zowel waar het de inhoud van die verklaring betreft als waar het gaat om de indruk die het hof van deze getuige heeft gekregen.³⁷⁸ Het hof heeft bij dit oordeel bovendien het verslag van een afgeluisterd en opgenomen gesprek betrokken. Volgens dit verslag heeft [Fred R.] op 29 oktober 2008 in gesprek met zijn (toenmalige) vertrouweling [betrokkene 5] zijn verbazing geuit over de belastende verklaring van [betrokkene 1] : “die jongen heb nooit geen opdracht gehad. En dat vind ik al zo raar, waarom ga je je eigen dan belasten. Om zijn eigen belangrijker te maken, dat is eh dat is er gebeurd. Dat is, dat is, daarom ben ik ook niet voorgekomen. Want ik werd, mijn zaak is aangehouden, eigenlijk alleen maar voor die zaak van Atilla [slachtoffer 8] ”.³⁷⁹

En waar [Fred R.] zich enigszins vertwijfeld afvraagt of [betrokkene 1] zichzelf belangrijker wil maken, valt op dat door meer getuigen ondubbelzinnig is verklaard over hun van [betrokkene 1] in de loop van de (lange) tijd verkregen indrukken. Er wordt gesproken over diens gewoonte tot stoer doen tot stelselmatig liegen en bedriegen.³⁸⁰

Lezing van het dossier roept van de verhouding tussen [Fred R.] en [betrokkene 1] de volgende beelden op. [Fred R.] als dominante “criminele baas” in wiens naaste omgeving [betrokkene 1] zich als enigszins labiele en aan [Fred R.] onderdanige “criminele knecht” een tijd heeft opgehouden. [betrokkene 1] die erg zijn best heeft willen doen om bij [Fred R.] in een goed blaadje te komen. In de woorden van zijn toenmalige vriendin: “Fred was God. Fred kwam dus het huis moest echt, als het al schoon was, dan moest het nog driemaal schoner zeg maar, alles om Fred, om maar indruk te maken op Fred of goedkeuring van Fred. Hij was altijd onderdanig naar Fred.”³⁸¹ [betrokkene 1] als iemand met een erg rijke fantasiewereld die daarvan stelselmatig en door de vele jaren heen tegenover zijn naasten blijk heeft gegeven.

Met betrekking tot de volgens [betrokkene 1] aan hem door [Fred R.] opgedragen moord op Van der Bijl overweegt het hof nog het volgende. Niet kan worden uitgesloten dat [betrokkene 1] het vertrouwen dat aan hem door [Fred R.] is “gegund” – hem betrekken bij de voorbereiding van de moord op van der Bijl – eigenmachtig heeft gebracht tot verderstrekkende gedragingen. Het hof kan evenmin de mogelijkheid uitsluiten dat de communicatie van [Fred R.] richting [betrokkene 1] naar vorm en inhoud voor [betrokkene 1] zodanig suggestief is geweest dat bij [betrokkene 1] de indruk is gewekt dat [Fred R.] wilde dat hij activiteiten zou gaan ondernemen die verder strekten dan “slechts” het met het oog op voorbereiding van een moord observeren, verplaatsen van een auto en opslaan van wapens. Tot het doen van andere vaststellingen dan het onderkennen van deze mogelijkheden is het hof evenwel niet staat, gelet op al het voorgaande.

Bij die stand van zaken kan het hof niet vaststellen dat er aanwijzingen bestaan op grond waarvan moet worden aangenomen dat [Fred R.] inzake [slachtoffer 8] en Van der Bijl onwaarheid heeft gesproken. Al hetgeen door de verdediging en het Openbaar Ministerie is aangevoerd over (de datering van) een door [Fred R.] gesteld verblijf in het buitenland kan daarom door het hof onbesproken worden gelaten.

Een andere door de verdediging benoemde discrepantie wordt gevormd door het verwijt van [betrokkene 2] aan [Fred R.] dat deze hem zou hebben bedreigd. Toen [betrokkene 2] en diens mededader [betrokkene 3] zich wilden onttrekken aan de met [Fred R.] gemaakte afspraak om Van der Bijl dood te schieten zou [Fred R.] (doods)bedreigingen hebben geuit. In het licht van dit onderdeel van de onderbouwing van het betrouwbaarheidsverweer acht het hof dit aspect in de zaak tegen [Dino S.] van ondergeschikt belang. Niettemin heeft het volgende te gelden.

Het hof stelt vast dat [Fred R.] heeft erkend dat hij [betrokkene 2] en [betrokkene 3] heeft geworven en aangezet met het oog op het vermoorden van Van der Bijl. Dat de relatie tussen enerzijds [Fred R.] als opdrachtgever (met [Jesse R.] op de achtergrond) en anderzijds [betrokkene 2] en [betrokkene 3] als opdrachtnemers niet steeds vrij van spanning zal zijn geweest wil het hof wel aannemen. Een door [betrokkene 2] en [betrokkene 3] in hun strafzaken gevoerd strafbaarheidsverweer is door ieder van hen gegrond op bedreiging door [Fred R.] . Het hof heeft in hun zaken dat verweer echter niet aanvaard. Het hof kan op dit punt geen verderstrekkende vaststellingen doen, te minder omdat de verhoren door het hof van [betrokkene 2] en [betrokkene 3] als getuigen op niets zijn uitgelopen: beiden zijn naar aanleiding van die verhoren door de officier van justitie vervolgd; [betrokkene 3] ter zake van meineed en [betrokkene 2] ter zake van het misdrijf van artikel 192 Sr. [betrokkene 2] is door de strafrechter veroordeeld.

De verdediging ziet in de verklaring van de getuige [getuige 31] een bevestiging voor onwaarheid spreken door [Fred R.] . Waar [Fred R.] heeft gesteld tevoren niet op de hoogte te zijn geweest van dag en uur van de moord wordt die bewering gelogenstraft door wat door [getuige 31] als getuige is verklaard. Immers, uit haar verklaring – die ook een herkenning van [Fred R.] inhoudt – volgt, dat [Fred R.] zich ten tijde van die moord in de directe omgeving van café De Hallen als de plaats van het delict heeft opgehouden. Volgens haar op 20 april 2006 afgelegde verklaring heeft zij een zilverkleurige Mercedes Coupé gezien waarvan de bestuurder op haar de indruk van een crimineel persoon maakte. Zij geeft – naast haar gevoel dat zijn uitstraling bij haar opriep – als signalement van die man op: donkerbruin haar tot de schouder. Zij heeft zijn aanwezigheid in verband gebracht met de moord die kort daarvoor was gepleegd en waarvan zij min of meer getuige is geweest.³⁸² In verhoor bij de politie op 19 juli 2006 geeft zij nadere bijzonderheden op: de man was de enig inzittende van de auto en breed van gezicht met grote jukbeenderen, een soort Slavisch gezicht. Donkerbruin haar tot op de schouder, niet krullend, maar wel met daarin een slag.³⁸³ Ongeveer 6 weken later, op 31 augustus 2006, verklaart zij in het begin van die maand een editie van dagblad De Telegraaf te hebben gezien, met op de voorpagina een foto van een persoon die zij onmiddellijk heeft herkend als degene die zij op 20 april van dat jaar in die auto heeft gezien. Uit de bijlage bij dat verhoor volgt dat het om een portretfoto van [Fred R.] gaat, voorzien van een zwartgekleurde balk over de ogen.³⁸⁴

Het hof is met de advocaat-generaal van oordeel dat deze verklaringen en herkenning ongenoegzaam zijn om op grond daarvan te kunnen vaststellen dat het [Fred R.] moet zijn geweest die zich toen en daar in die auto heeft bevonden. Voor het kunnen doen van die vaststelling is de herkenning ontoereikend, reeds omdat die herkenning – wat daarvan ook zij – niet voldoet aan de daaraan met het oog op het belang van waarheidsvinding te stellen eisen. Wat vervolgens overblijft is haar waarneming van een man die toen en daar was gezeten in een auto van merk en type, waarvan ook [Fred R.] wel gebruik van heeft gemaakt.

[Fred R.] heeft als kroongetuige verklaard over zijn met [Dino S.] onderhouden contacten. De volgens [Fred R.] in het kader van die contacten van [Dino S.] verkregen informatie en door [Fred R.] opgedane kennis is onmiskenbaar sterk belastend voor [Dino S.] , omdat daaruit volgt dat (mede) [Dino S.] [Fred R.] heeft aangestuurd in aanloop naar de moord op Thomas van der Bijl.

Eerder in dit arrest is aangegeven dat en hoe (de verdediging van) [Dino S.] krachtig stelling heeft genomen tegen [Fred R.] en – belangrijker – tegen de door hem afgelegde verklaringen.

Om meer redenen is de vraag naar verankering in het dossier voor de door [Fred R.] afgelegde verklaringen van aanzienlijk belang. Niet alleen is [Dino S.] een ontkennende verdachte, ook de status van [Fred R.] als kroongetuige brengt voor het hof mee dat in het geval van bewijsgebruik het de wettelijke opdracht aan het hof is om daarvan in het bijzonder de reden te geven, ofwel: motiveren dat en waarom die verklaringen voor bewijsgebruik in aanmerking komen.

Waar [Fred R.] over criminele contacten met [Dino S.] heeft verklaard zijn die door en namens [Dino S.] nadrukkelijk ontkend. Naar aanleiding van dit onderdeel van de onderbouwing van het verweer is nader onderzoek aangewezen: bestaat er verankering voor die door [Fred R.] gestelde contacten in het dossier? Gelet op de inhoud van wat [Fred R.] heeft verklaard dient in dat verband de aandacht te zijn gericht op mogelijke bevestiging voor aan die contacten gerelateerde plaatsen (Diemen, Beverwijk, Rotterdam), communicatievormen (persoonlijk, semafoons) en daarbij betrokken personen (Vrij, [getuige 5] , [getuige 4] ).

Volgens de mening van de verdediging ontbreekt die bevestiging volledig. Dit is door de verdediging gelabeld als tegenbewijs.

[Fred R.] heeft gesproken over zijn afspraken en ontmoetingen met [Dino S.] in Diemen. Bij gelegenheid van die ontmoetingen hebben zij al wandelend met elkaar gesproken, ofwel: rondjes gelopen.³⁸⁵

Voorts heeft [Fred R.] verklaard over ontmoetingen met [Dino S.] in een Rotterdamse horecagelegenheid, op momenten dat [Fred R.] zijn vriendin [getuige 5] ophaalde.³⁸⁶

Voor het (laten) leggen van contact met [Dino S.] zou [Fred R.] ook diens vriend Vrij hebben benaderd, een sportschoolhouder in Beverwijk.³⁸⁷ Voorts hebben de vriendinnen van [Fred R.] en [Dino S.] , respectievelijk [getuige 5] en [getuige 4] , in voorkomende gevallen kunnen bijdragen aan (het leggen van) contact tussen [Fred R.] en [Dino S.] , zo volgt uit de verklaringen van [Fred R.] .³⁸⁸

De verdediging heeft haar stelling onderbouwd door de voorhanden historische verkeersgegevens die zijn vastgelegd naar aanleiding van aan [Fred R.] toegeschreven gebruik van telefoons aan een diepgravend onderzoek te onderwerpen. Deze verkeersgegevens zijn door de advocaat-generaal aan de verdediging ter beschikking gesteld nadat het hof daartoe de opdracht had gegeven.

De verdediging heeft daarbij erkend dat er beperkingen kleven aan de historische verkeersgegevens van de telefoons van [Fred R.] , en dat die historische verkeersgegevens om verschillende redenen geen volledig beeld geven van de bewegingen van [Fred R.] in de relevante periode. Desalniettemin heeft de verdediging gesteld dat ten aanzien van een van de telefoons van [Fred R.] in de periode van 1 februari 2006 tot en met 20 april 2006 in totaal ongeveer 2750 telefonische contacten werden geregistreerd. Gelet op dit grote aantal telefonische contacten mag verwacht worden dat die verkeersgegevens enige vorm van verankering opleveren. Verankering voor de verklaringen van [Fred R.] over ontmoetingen met [Dino S.] in Diemen, en voor de wijze waarop die afspraken voor die ontmoetingen tot stand kwamen. Die verankering kan daarin echter niet worden gevonden, aldus de verdediging.

De advocaat-generaal heeft de bevindingen van de verdediging gerelativeerd door erop te wijzen dat die historische verkeersgegevens geen volledig beeld geven van de bewegingen van [Fred R.] . Niet van alle telefoonnummers die door [Fred R.] werden gebruikt zijn die verkeersgegevens beschikbaar, en de wél beschikbare gegevens hebben betrekking hebben op een beperkte periode. Daarbij komt, dat [Fred R.] zijn telefoon regelmatig uitzette, bijvoorbeeld als hij een afspraak had. Op momenten dat die telefoon stond uitgeschakeld of niet werd gebruikt, werd derhalve geen zendmast aangestraald met als gevolg dat op die momenten locatiegegevens van die telefoon niet beschikbaar zijn. Uit het overzicht van de historische verkeersgegevens volgt dat dit elke dag wel een paar periodes het geval was. Ten slotte heeft de advocaat-generaal erop gewezen dat de historische verkeersgegevens slechts de bewegingen van een van de telefoons van [Fred R.] in beeld brengen, en niet de bewegingen van [Fred R.] zelf.

Bij gelegenheid van het requisitoir heeft de advocaat-generaal aan de hand van de verkeersgegevens een aantal concrete “Diemen-peilingen” onder de loep genomen. Betoogd is dat het niet onmogelijk is dat op die gepeilde momenten in Diemen tussen [Dino S.] en [Fred R.] een ontmoeting heeft plaatsgehad. In reactie op het pleidooi heeft de advocaat-generaal bij repliek aan de hand van de inhoud van het dossier, waaronder die verkeersgegevens, een tijdlijn van de in dit verband volgens de advocaat-generaal belangwekkende gebeurtenissen geschetst; de tijdlijn loopt van december 2005 tot aan juli 2006. Daarbij heeft de advocaat-generaal een verband gelegd tussen verkeersgegevens en de inhoud van een aantal afgeluisterde en opgenomen telefoongesprekken van [Fred R.] met [Jesse R.] (onderschept in het onderzoek Torero). Uit die inhoud leidt de advocaat-generaal af dat [Fred R.] en [Jesse R.] hebben gesproken over ontmoetingen tussen [Fred R.] en [Dino S.] , die hebben plaatsgehad of nog moesten plaatsvinden.

Concluderend heeft de advocaat-generaal gesteld dat de historische verkeersgegevens zoveel mogelijk in samenhang met de inhoud van deze telefoongesprekken dienen te worden beoordeeld. Dan blijkt in die samenhang dat een ontmoeting tussen [Fred R.] en [Dino S.] heeft plaatsgevonden, en in een aantal gevallen sluiten de historische verkeersgegevens zo’n ontmoeting in Diemen niet uit, aldus de advocaat-generaal.

De verdediging heeft tegenover een aantal van die door de advocaat-generaal besproken Diemen-peilingen onderbouwd betoogd, dat die peilingen redelijkerwijs geen ruimte laten voor een verblijf van [Fred R.] in Diemen.

Het hof stelt bij de beoordeling van dit onderdeel van de onderbouwing van het gevoerde betrouwbaarheidsverweer voorop, dat het soortelijke gewicht van de betekenis van de verkeersgegevens van telefoongebruik door [Fred R.] aanzienlijk beperkter is, dan het doorslaggevende gewicht dat daaraan door de verdediging is toegekend.

Uit een onderzoek naar die verkeersgegevens van telefoonnummers waarvan het gebruik aan [Fred R.] kan worden toegeschreven is gebleken dat [Fred R.] in de periode van 7 december 2005 tot en met 20 april 2006 gebruik heeft gemaakt van ten minste vijf telefoonnummers. Van een van die telefoonnummers zijn destijds de verkeersgegevens niet opgevraagd. Van een aantal andere telefoonnummers is gebleken dat deze slechts gedurende een (relatief) korte periode in gebruik zijn geweest.

Met betrekking tot het gebruik van het telefoonnummer dat eindigt op 2451 is gebleken dat dit nummer in de periode van 5 februari 2006 tot en met 20 april 2006 in gebruik is geweest. In het onderzoek Torero zijn in de periode van 20 februari tot en met 3 april 2006 de met dit nummer gevoerde gesprekken opgenomen en afgeluisterd. Hierbij werd [Fred R.] als gebruiker van dit telefoonnummer geregistreerd. Daarnaast zijn via dat nummer in de periode van 13 februari 2006 tot en met 8 maart 2006 gevoerde gesprekken met een aan Jesse [Jesse R.] als gebruiker toegeschreven telefoonnummer (in het onderzoek Agenda) afgeluisterd en opgenomen.³⁸⁹

Hieruit leidt het hof af dat niet van alle in de periode van december 2005 tot en met 20 april 2006 bij [Fred R.] in gebruik geweest zijnde telefoonnummers de historische verkeersgegevens beschikbaar zijn. Daarbij komt, dat de historische verkeersgegevens van het nummer 2451 slechts een beperkt deel van de periode van december 2005 tot en met 20 april 2006 beslaan, terwijl de met die telefoon gevoerde telefoongesprekken ook slechts gedurende een deel van die periode zijn afgeluisterd en opgenomen.

Volgens de verklaring van [Fred R.] heeft hij meer telefoons in gebruik gehad, ook gedurende dezelfde periode.³⁹⁰ Dat [Fred R.] in de periode van december 2005 tot en met 20 april 2006 inderdaad van verscheidene telefoonnummers gebruik heeft gemaakt en zijn telefoons bovendien geregeld heeft uitgeschakeld, leidt het hof af uit het navolgende.

[betrokkene 1] heeft op 8 juli 2006 verklaard dat [Fred R.] vaak van telefoonnummer wisselde, en op een gegeven moment wel zes of zeven telefoonnummers in gebruik had; [Fred R.] had een tasje met klittenband, waaraan hij die telefoons vastplakte.³⁹¹ Ook uit een verslag van een opgenomen en afgeluisterd telefoongesprek dat [Fred R.] met [getuige 5] heeft gevoerd volgt dat [Fred R.] op dat moment meer telefoons in gebruik had.³⁹²

Derhalve staat genoegzaam vast dat [Fred R.] in de periode voorafgaand aan de moord op gebruik heeft gemaakt van verschillende telefoonnummers.

Voor de duiding van de historische verkeersgegevens is voorts van belang dat de verkeersgegevens en de zendmastlocaties werden geregistreerd op de momenten dat die telefoon metterdaad werd gebruikt, bij telefoon- of sms-verkeer. Wanneer de telefoon niet was ingeschakeld vond in het geheel geen registratie plaats.³⁹³

[Fred R.] heeft op de terechtzitting van 2 februari 2015 als getuige verklaard dat hij zijn telefoon heeft uitgeschakeld als hij een zakelijke afspraak had.³⁹⁴ Bevestiging voor de juistheid van die mededeling is in het dossier voorhanden. Zo heeft [Fred R.] in een afgeluisterd en opgenomen telefoongesprek op 25 februari 2006 aan [Jesse R.] gezegd dat hij zijn telefoon had uit staan en dat dit wel eens nodig kan zijn.³⁹⁵ In een ander gesprek (gevoerd met het nummer 2451) dat op 6 maart 2006 is gevoerd zegt [Fred R.] dat hij niet al zijn telefoons bij zich heeft.³⁹⁶

Overigens blijkt dat op een telefoonnummer van [Fred R.] (nummer 2451) in de periode van 6 maart 2006 (23.45 uur) tot 7 maart 2006 (01.07 uur) een aantal inkomende gesprekken is verwerkt, die niet zijn beantwoord. Uit de van die inkomende gesprekken opgestelde verslagen blijkt dat hiervan geen zendmastlocatie bekend is geworden.³⁹⁷

Op die ochtend is [Fred R.] (op nummer 2451) door hetzelfde telefoonnummer gebeld en hij kreeg toen Jesse [Jesse R.] aan de telefoon. [Jesse R.] zegt dan dat [Fred R.] zijn telefoon tot laat had uitstaan. [Fred R.] antwoordde bevestigend en zegt “dat kan wel eens” en “ik zette hem om vier uur aan denk ik”.³⁹⁸

Dat [Fred R.] zijn telefoon geregeld heeft uitgeschakeld blijkt bovendien uit de resultaten van het nadere onderzoek van verbalisant T016, zoals door hem is gerelateerd in zijn proces-verbaal van bevindingen. Uit die resultaten blijkt dat op alle dagen in de periode van 11 april 2006 tot en met 20 april 2006 zogenoemde “transit-registraties” zijn geregistreerd. Uit een dergelijke registratie volgt dat door de telefoon op dat moment een inkomende oproep werd geregistreerd, maar dat die oproep direct werd doorgeschakeld naar de voicemail van de gebruiker.³⁹⁹

Kortom, aan de voorhanden historische verkeersgegevens kleven de hiervoor beschreven beperkingen. Die beperkingen brengen mee, dat op grond van wat wél is geregistreerd het feit van het daarin ontbreken van ondubbelzinnige bevestiging voor een langere aanwezigheid van die telefoon (een daarmee van de gebruiker) in Diemen niet tevens inhoudt dat een dergelijke aanwezigheid reeds daarom moet worden uitgesloten. Daarmee kan worden geconcludeerd dat de duiding van de beschikbare historische verkeersgegevens niet het door de verdediging bepleite oordeel kan schragen dat het ervoor moet worden gehouden dat [Fred R.] in strijd met de waarheid heeft verklaard dat hij een aantal ontmoetingen met [Dino S.] heeft gehad in Diemen. Nog minder grond bestaat voor het oordeel dat die gegevens zodanig allesomvattend en sluitend zijn dat die het door de verdediging genoemde “tegenbewijs” opleveren.

Daarbij komt dat, anders dan de verdediging heeft uiteengezet, in het dossier wél bevestiging voorhanden is voor de verklaringen van [Fred R.] over de wijze waarop die afspraken met [Dino S.] tot stand kwamen. Daartoe moge de navolgende uiteenzetting dienen.

Bevestiging voor semafoongebruik door [Fred R.] kan worden gevonden in een verklaring van [betrokkene 1] , die zich in die periode zeer vaak ophield in de nabije omgeving van [Fred R.] . Volgens zijn verklaring heeft hij in huize [Fred R.] wel eens een semafoon gezien, en heeft hij op verzoek van [Fred R.] eens batterijen voor die semafoon gehaald.⁴⁰⁰

Dat [Fred R.] semafooncontact met [Dino S.] heeft onderhouden kan blijken uit de inhoud van een op 26 februari 2006 rond de klok van 17:00 uur opgenomen en afgeluisterd telefoongesprek, gevoerd door [Fred R.] met zijn vriendin [getuige 5] .

[Fred R.] heeft toen aan [getuige 5] gevraagd of zij iemand heeft gesproken, waarop [getuige 5] bevestigend antwoordt. Zij voegt eraan toe: maar die persoon had nog niks gehoord. Daarop heeft [Fred R.] gezegd: “ik zal hem eens piepen vandaag”.⁴⁰¹ Het hof leidt uit de inhoud van een eerder op die dag (feitelijk: de late avond van de vorige dag: 00:02 uur) door [Fred R.] en [getuige 5] gevoerd telefoongesprek af dat [getuige 5] en [Fred R.] spreken over [getuige 4] (de vriendin van [Dino S.] ) en over [Dino S.] . ⁴⁰² [getuige 5] meldt aan [Fred R.] dat zij Es (het hof begrijpt: [getuige 4] ) nog niet heeft gesproken, en dat [getuige 5] niet weet of [getuige 4] Dino (het hof begrijpt: [Dino S.] ) nog heeft gesproken. Het gesprek van 26 februari 2006 (17:02 uur) laat zich redelijkerwijs niet anders begrijpen dan als een vervolg op hetgeen de avond ervoor tussen hen telefonisch is besproken. De door de verdediging aan dit gesprek gegeven duiding, als zou [Fred R.] tegenover [getuige 5] slechts opschepperig gedrag hebben vertoond, kan het hof dan ook niet volgen.

Ook voor de door [Fred R.] beschreven rol van [getuige 8] kan steun worden gevonden in het dossier.

Uit een verslag dat is opgemaakt van een op 23 februari 2006 door [getuige 7] en [Fred R.] gevoerd telefoongesprek blijkt dat [getuige 7] weet wie hij aan de telefoon heeft, ook al maakt [Fred R.] zich niet bij naam bekend; kennelijk (her)kennen zij elkaar. [Fred R.] kondigt aan dat hij overdag in de sportschool van [getuige 7] wil trainen. [getuige 7] zegt dat dat goed is, dat [Fred R.] het gewoon moet proberen en dat hij ( [getuige 7] ) meestal ’s ochtends aanwezig is. [getuige 7] zegt vervolgens dat zij dan samen wat kunnen gaan doen. [Fred R.] zegt vervolgens dat hij de volgende dag even langs zal rijden.⁴⁰³

En uit een sms-bericht van 26 februari 2006 dat [getuige 5] aan [Fred R.] heeft verzonden blijkt dat [getuige 5] net [getuige 4] (het hof begrijpt: [getuige 4] ) heeft gesproken, maar dat die nog niks van hem gehoord heeft. [getuige 5] vraagt vervolgens aan [Fred R.] of hij [getuige 7] (het hof begrijpt: [getuige 7] ) even kan bellen.⁴⁰⁴ Het hof leidt uit dit gesprek af dat [getuige 4] nog niets van [Dino S.] heeft gehoord, en dat [getuige 5] ervan uitgaat dat [Fred R.] via [getuige 7] in contact kan komen met [Dino S.] . Uit een met een aan [Fred R.] als gebruiker daarvan toegeschreven telefoonnummer is op 26 februari 2006 een sms-bericht verzonden naar een telefoonnummer dat in gebruik is bij [getuige 5] . In dat bericht is gemeld dat [Fred R.] [getuige 7] (het hof begrijpt: [getuige 8] ) niet te pakken kreeg.⁴⁰⁵

Noch uit de historische verkeersgegevens van de telefoon van [Fred R.] (nummer 2451) noch uit de verslagen van de met dat nummer gevoerde afgeluisterde en opgenomen gesprekken blijkt

– zoals kan worden verwacht op grond van de mededeling van [Fred R.] in voormeld sms-bericht – van telefonisch contact van [Fred R.] met [getuige 7] . Het hof ziet ook hierin bevestiging voor zowel de betrekkelijke betekenis van de historische verkeersgegevens als voor de juistheid van de stelling van [Fred R.] dat hij in die periode gebruik heeft gemaakt van meer telefoonnummers.

Gelet op dit een en ander gaat het hof ook voorbij aan stelling van de verdediging dat de verklaringen van [Fred R.] over een rol van [getuige 7] bij het (leggen van) contact tussen [Fred R.] en [Dino S.] geen steun vinden in de overige bewijsmiddelen van het dossier.

In dit oordeel ligt bovendien besloten dat het hof voorbijgaat aan wat over dit onderwerp door Vrij als getuige à decharge op de terechtzitting van het hof van 20 april 2015 is verklaard.

Met betrekking tot de vraag naar verankering in het dossier voor de verklaring van [Fred R.] over een horecagelegenheid in Rotterdam, als een locatie waar afspraken met [Dino S.] (in Diemen) zijn gemaakt, blijkt van het volgende.

[Fred R.] heeft verklaard dat hij [getuige 5] heeft leren kennen in een horecagelegenheid in Rotterdam alwaar [Dino S.] hem aan [getuige 5] heeft voorgesteld. [Dino S.] heeft dit betwist; naar zijn zeggen was hij weliswaar toen en daar aanwezig, maar er is geen sprake van geweest dat hij hen aan elkaar heeft voorgesteld.

Voor de juistheid van de verklaring van [Fred R.] op dit punt is echter bevestiging te vinden in het dossier. Zo blijkt uit het verslag van een op 7 augustus 2006 afgeluisterd en opgenomen telefoongesprek van [getuige 5] met een zekere [getuige 23] (het hof begrijpt: [getuige 23] ), dat zij hebben gesproken over de aanhouding van [Fred R.] in Spanje. Die [getuige 23] weet te melden dat zij hem (het hof begrijpt: [Fred R.] ) heeft leren kennen in Cinema (het hof begrijpt: een horecagelegenheid in Rotterdam) toen hij daar was met Dino (het hof begrijpt: [Dino S.] ).⁴⁰⁶

In een ander telefoongesprek dat [getuige 5] met een zekere [getuige 24] heeft gevoerd, zegt [getuige 5] dat over de telefoon niet meer over Dino (het hof begrijpt: [Dino S.] ) wordt gesproken, en dat [getuige 5] [Dino S.] kent als de vriend van [getuige 4] (het hof begrijpt: [getuige 4] ). Volgens mededeling van [getuige 5] zou [getuige 24] erbij aanwezig zijn geweest toen zij hem (het hof begrijpt: [Fred R.] ) tegenkwam, en dat zij [Dino S.] langer kent dan [Fred R.] .⁴⁰⁷

En volgens de verklaring van [betrokkene 1] heeft [Fred R.] hem verteld dat [Fred R.] zijn vriendin uit Rotterdam, [getuige 5] , had leren kennen via “de Commissaris”.⁴⁰⁸

Het hof concludeert dat op dit punt enige bevestiging voorhanden is voor de juistheid van wat [Fred R.] hierover heeft verklaard. Die vaststelling is in het licht van de bespreking van dit onderdeel van de onderbouwing van het betrouwbaarheidsverweer van betekenis, omdat hieruit bovendien kan worden afgeleid dat [Fred R.] en [Dino S.] elkaar al kenden en contact met elkaar hadden, nog voordat [Fred R.] zijn toenmalige vriendin [getuige 5] leerde kennen.

Voor Rotterdam, als door [Fred R.] gestelde plaats van handeling is nog het volgende van belang.

Op 1 maart 2006 hebben [Fred R.] en [getuige 5] telefonisch contact gehad. Zij hebben toen gesproken over een ontmoeting tussen [getuige 5] en [getuige 4] van de dag daarvoor. [getuige 5] heeft aan [Fred R.] te kennen gegeven dat [getuige 4] [Dino S.] niet kon bereiken en dat [getuige 4] aan [getuige 5] had gevraagd of zij [Fred R.] een berichtje wilde sturen om te vragen of [Fred R.] wellicht contact met [Dino S.] had gehad.⁴⁰⁹

Uit verslagen van opgenomen en afgeluisterde telefoongesprekken tussen [Fred R.] en [getuige 5] op 4 en 5 maart 2006 volgt dat [getuige 5] die avond had afgesproken met [getuige 4] . Het volgende gespreksonderdeel is op deze plaats van belang:

L: Nou ik zei dat hij (fred) zei: Nou ja ik weet het nog niet morgen en uh maar ik zeg maar ik hoop dan maar laat maar ik ga ook pas laat een drankje doen. Ik zei dan maak me niet uit wat hij gaat doen als ik hem maar zie.

F: Oh ik begrijp het.

L: Oké schatje.

F: Jij hebt iemand gesproken bedoel je

L: [getuige 4] .

F: Ja, dat begrijp ik. ⁴¹⁰

[getuige 5] vroeg in een telefoongesprek met Fred [Fred R.] 5 maart 2006 (15.33 uur) of zij [Fred R.] die avond nog zou gaan zien. [Fred R.] heeft bevestigend geantwoord, zij het dat hij wel laat komt. [getuige 5] heeft daarop aangegeven dat ze nog even langs haar vriendinnetje gaat en dat zij dan vraagt wat zij allemaal gaan doen, en dat [getuige 5] [Fred R.] nog wel laat weten waar zij die avond zal zijn. [Fred R.] merkte toen op dat dit wel de Cinema of de BED zal worden; [getuige 5] zei vervolgens Cinema (het hof begrijpt: uitgaansgelegenheden in Rotterdam).⁴¹¹

Uit een verslag van een telefoongesprek van [Fred R.] met [Jesse R.] van de volgende dag, 6 maart 2006, om 16:38 uur, blijkt dat [Fred R.] aan [Jesse R.] heeft teruggekoppeld dat hij [Dino S.] de vorige dag nog heeft gezien en gesproken.⁴¹²

Uit historische verkeersgegevens blijkt dat in de nacht van 16 op 17 maart 2006 de telefoon in gebruik bij [Fred R.] tussen 23.41 uur en 00:11 uur een zendmast in het centrum van Rotterdam heeft aangestraald.⁴¹³ [Fred R.] heeft die avond een sms-bericht verzonden, waarin is meegedeeld dat hij op dat moment in horecagelegenheid Cinema in Rotterdam was, in het gezelschap van een vrouw.⁴¹⁴

Een aantal dagen later, op 19 maart 2006, hebben [Fred R.] en [getuige 5] onderling telefonisch contact gehad. [getuige 5] vroeg [Fred R.] toen of hij haar die avond komt ophalen in de Cinema. [Fred R.] vroeg vervolgens aan [getuige 5] of zij Es (het hof begrijpt: [getuige 4] ) nog had gesproken, en of [getuige 4] hem (het hof begrijpt: [Dino S.] ) nog had gesproken. Uit de afsluiting van dat telefoongesprek blijkt dat [getuige 5] die avond naar horecagelegenheid Cinema gaat, en dat [Fred R.] haar daar komt ophalen.⁴¹⁵ Uit de historische verkeersgegevens van [Fred R.] blijkt dat een van zijn telefoons op 19 maart 2006 om 23:19 uur en om 23:59 uur een zendmast in het centrum van Rotterdam heeft aangestraald.⁴¹⁶

Uit een verslag van een telefoongesprek tussen [Fred R.] en [Jesse R.] van 20 maart 2006 (11.31 uur) blijkt dat [Fred R.] die ochtend verslag doet aan [Jesse R.] van een ontmoeting met “de Commissaris”, ofwel [Dino S.] .⁴¹⁷

Het hof leidt uit dit een en ander af dat, anders dan de verdediging heeft gesteld, de verklaringen van [Fred R.] over ontmoetingen tussen [Fred R.] en [Dino S.] in een horecagelegenheid in Rotterdam in het bijzijn van de vriendinnen, wel degelijk bevestiging vinden in de inhoud van bewijsmiddelen in het dossier. Gelet op bovenomschreven vaststellingen kan ook met betrekking tot dit onderdeel bepaald niet met vrucht worden betoogd dat de verklaringen van [Fred R.] op dit onderdeel leugenachtig of onbetrouwbaar zijn, laat staan dat de duiding van de historische verkeersgegevens “tegenbewijs” oplevert.

Door en namens [Dino S.] is bij herhaling aangevoerd en benadrukt dat de hem zwaar belastende verklaringen van [Fred R.] ook op een andere grond iedere geloofwaardigheid missen. [Dino S.] heeft Houtman en Van der Bijl nooit ontmoet, terwijl hij ook overigens geen (on)middellijk zakelijk contact met hen heeft gehad. Welk belang kan hij dan hebben gehad bij hun gewelddadige dood? Daarvoor is geen reden te verzinnen.

En waar het Openbaar Ministerie probeert dat belang alsnog te creëren door [Dino S.] te relateren aan (veronderstelde belangen van) [Willem H.] doet het Openbaar Ministerie de waarheid geweld aan. De omgang die [Dino S.] met [Willem H.] heeft gehad was louter vriendschappelijk en had niet ook een zakelijk karakter. Reeds daarom kunnen aan [Willem H.] toe te schrijven belangen niet ook aan [Dino S.] worden toegeschreven. Bovendien zijn de momenten waarop zij elkaar hebben gezien in de tijd in getal sterk teruggelopen, vooral toen het voor [Dino S.] duidelijk werd dat [Willem H.] de naam van [Dino S.] heeft misbruikt in (conflict)situaties waarin [Willem H.] met anderen kennelijk heeft verkeerd. Tot zover de verdediging.

Het hof stelt voorop dat het, zoals bij iedere strafzaak, primair gaat om de vraag naar het bewijs van aan de verdachte tenlastegelegde gedragingen, niet meer en niet minder. Tegelijkertijd is in de regel het streven van de strafrechter steeds erop gericht om enig zicht te hebben op directe motieven of op achtergronden, die aan die gedragingen een relevante context kunnen bieden. Immers, het is die context waardoor mogelijk kan worden verklaard dát die gedragingen zich hebben voorgedaan althans aanvankelijke verbazing daarover alsnog kan worden weggenomen of gereduceerd. Kennisneming van die context (en ook van het ontbreken daarvan) heeft vanzelfsprekend betekenis, niet alleen voor de waardering van het bewijs en van wat de verdachte daar tegenover stelt, maar ook voor de vraag naar een juiste bestraffing, in relatie tot de persoon van de verdachte en de ernst van de feiten.

In dit licht is de door de verdediging van [Dino S.] verwoorde verbazing op grond van de daaraan verbonden stelling op zich wel te begrijpen. Als een relevante context ontbreekt waardoor er in het geheel geen betekenisvol verband kan worden gelegd tussen [Dino S.] enerzijds en de op bestelling vermoorde slachtoffers Houtman en Van der Bijl anderzijds, valt niet te begrijpen dat hij toch met die moorden in verband wordt gebracht. In wezen zijn in dat geval slechts de volgende gevallen denkbaar. Het kan zijn dat [Dino S.] lijdt aan een ernstige geestelijke stoornis, waardoor hij de aanvechting om willekeurig wildvreemden om het leven te laten brengen niet kan onderdrukken. Dit door de verdediging beschreven geval doet zich niet voor.

Een andere mogelijkheid kan zijn dat wat over zijn betrokkenheid door de kroongetuige [Fred R.] is verklaard is te herleiden tot een samenstel van leugens, van [Fred R.] en anderen.

In de vorige paragraaf van dit hoofdstuk heeft het hof verslag gedaan van een verkenning van het voorhanden bewijs. Daaruit volgt ook dat er onmiskenbaar aanknopingspunten zijn op grond waarvan het bestaan van contacten en verbanden tussen [Willem H.] en [Dino S.] kan worden aangenomen, die volstrekt anders zijn gekleurd dan door [Dino S.] is verklaard.

Gelet op de (rechts)vragen die het hof heeft te beantwoorden zal het hof geen vaststellingen doen die verder strekken. Volstaan kan worden met de vaststelling dat aannemelijk is geworden dat er op momenten contact tussen [Willem H.] en [Dino S.] is geweest, ook tijdens de voor het bewijs relevante periodes. In de marge merkt het hof nog op dat het door de verdediging stelselmatig gemaakte inhoudelijke onderscheid tussen persoonlijke en zakelijke contacten in het licht van wat uit het dossier (niet) kan blijken van personen, hun wisselende loyaliteiten en hun zaken, sterk gekunsteld aandoet.

Het zal zo zijn dat aan [Fred R.] tijdens zijn detentie betalingen zijn gedaan, die zijn in elk geval niet door of namens [Dino S.] gedaan. Het ontbreekt aan toereikende ondersteuning voor die betalingen, terwijl het door de verdediging overgelegde door [Fred R.] geschreven briefje – ter zitting in eerste aanleg door [Fred R.] aan [Ali A.] ter hand gesteld – ronduit in tegenspraak is met wat [Fred R.] heeft verklaard over [Ali A.] . Kortom, alweer een bewijs van zijn leugenachtigheid, aldus de verdediging.

Het hof heeft aan het onderwerp betalingen aan [Fred R.] als onderdeel van de onderbouwing van het betrouwbaarheidsverweer elders in dit arrest een beschouwing gewijd. Waar het gaat om het briefje en de betekenis daarvan in het licht van door [Fred R.] afgelegde verklaringen overweegt het hof als volgt.

De verdediging heeft bij gelegenheid van het verhoor van [Fred R.] als getuige hem ondervraagd, mede aan de hand van een (aan het hof overgelegd) klein stukje papier, volgens de raadsman afkomstig van en beschreven door [Fred R.] en ter terechtzitting in eerste aanleg door tussenkomst van een of meer advocaten aan [Ali A.] ter hand gesteld. Op dat papiertje is de navolgende tekst leesbaar: Veroordeeld in Van der Bijl wordt ik toch wel. Maak je niet druk over wat dan ook! Ik heb mijn woord gegeven, afspraak is afspraak! Plus, jij hebt er niets mee te maken! (dat weet ik). Wat betreft Ali in dossier: (bezoek is dezelfde als in de tap van [betrokkene 4] , en over een vader heb ik nooit gesproken.” De verdediging van [Dino S.] ziet in deze tekstregels het bewijs dat [Fred R.] liegt, in dit geval het als kroongetuige onterecht beschuldigen van [Ali A.] . Immers, waar [Fred R.] eerder heeft verklaard dat [Ali A.] ook informatie over liquidaties heeft doorgegeven, erkent [Fred R.] naar aanleiding van deze aan hem voorgehouden tekst dat de bijdrage van [Ali A.] inzake Van der Bijl beperkt is gebleven tot uitbetaling, na de moord op Van der Bijl.

[Fred R.] heeft, gehoord als getuige, het ter terechtzitting door tussenkomst van advocaten wisselen van briefjes met [Ali A.] erkend en de aan hem getoonde tekst herkend als door hem te zijn geschreven. Volgens de verklaring van [Fred R.] is aldus gecommuniceerd over betalingen, over zwijgen door [Fred R.] en het geruststellen van [Ali A.] .⁴¹⁸ De briefjes gingen over (het verloop van) betalingen, waren aan Ali gericht omdat de betalingsafspraken met Ali waren gemaakt. De teksten werden geschreven op vellen van een blocnote, en niet op daarvan afgescheurde delen, aldus de verklaring van [Fred R.] .⁴¹⁹

Het hof stelt voorop dat het erg kleine stukje papier naar de verschijningsvorm ervan kennelijk is afgescheurd van een vel uit een schrijfblok. In zoverre is de duiding van die tekst voor relativering vatbaar, omdat niet kan worden uitgesloten dat relevante geschreven context ontbreekt. Ook [Fred R.] heeft voor dat aspect aandacht gevraagd. Waar het gaat om wat [Fred R.] eerder over [Ali A.] heeft verklaard heeft [Fred R.] andermaal gesteld dat hij bij de inhoud daarvan blijft.

De door de verdediging gestelde bevestiging van liegen kan het hof daarin niet vinden. In het bijzonder de mededeling dat de geadresseerde er niets mee te maken heeft dwingt geenszins tot de conclusie dat [Fred R.] over [Ali A.] leugenachtig zou hebben verklaard. De boodschap is geschreven toen [Fred R.] in detentie betalingen ontving in de fase van het proces waarop hij zich op zijn zwijgrecht beriep en geen, voor anderen belastende verklaringen aflegde. Bezien in het verband van dat zwijgen en het (daarvoor) ontvangen van betalingen is de door de verdediging aangehaalde strofe in het verband van het geheel veeleer te duiden als: vrees niet, volgens afspraak verklaar ik niet, ook niet over [Ali A.] . De regel laat zich ook zo uitleggen, dat [Ali A.] met het geven van de opdracht tot die moord niet te maken heeft. Beide lezingen verdragen zich met wat [Fred R.] in de kern heeft verklaard, zowel over betalen in relatie tot zijn zwijgen, als over de rol die [Ali A.] inzake de moord op Van der Bijl heeft gespeeld, te weten niet die van opdrachtgever (en wel die van uitbetaler van de premie na de moord).⁴²⁰

De verklaringen over [slachtoffer 9]

In het hoofdstuk over de betrouwbaarheid van de verklaringen van [Fred R.] is reeds aandacht besteed aan diens verklaringen over [slachtoffer 9] . In de sleutel van een vergelijking met de verklaringen van [Peter La S.] hierover kan daaraan nog het volgende worden toegevoegd.

[Peter La S.] heeft – kort gezegd – verklaard dat [Fred R.] tegen hem had gezegd dat hij eens ‘in vol ornaat’ (het hof begrijpt: gekleed en gewapend voor een te plegen moord) op een voetbalterrein in Wilnis in de bosjes zou hebben klaargelegen, naar [Peter La S.] begreep in verband met de voorgenomen moord op [slachtoffer 9] .⁴²¹

[Fred R.] heeft ontkend dat hij ooit ‘in vol ornaat’ in de bosjes heeft klaargelegen en heeft ook verklaard dat hij dit niet tegen [Peter La S.] heeft gezegd.⁴²²

Het hof stelt vast dat [Peter La S.] niet heeft verklaard dat [Fred R.] daadwerkelijk ‘in vol ornaat’ in de bosjes heeft klaargelegen. Sterker nog, hij heeft verklaard dit verhaal met een korreltje zout te hebben genomen omdat hij [Fred R.] kende als iemand die zich wel vaker groter voordeed dan hij was. In zoverre is er geen sprake van een tegenstrijdigheid. Die tegenstrijdigheid is uitsluitend gelegen in de vraag of [Fred R.] dit, kennelijk dan als ‘stoer verhaal’, nu wel of niet tegen [Peter La S.] heeft gezegd. Wat daar verder van zij, het hof acht deze tegenstrijdigheid niet van zodanig gewicht dat daaraan gevolgen voor de beoordeling van de betrouwbaarheid van de verklaringen van de een dan wel de ander aan kunnen worden verbonden.

De verklaringen over het zaaksdossier Oma

Het hof stelt voorop dat dit zaaksdossier hierdoor wordt gekenmerkt dat [Peter La S.] en [Fred R.] niet alleen beiden als kroongetuige over deze zaak hebben verklaard, maar dat zij zelf in Passage ook de enige verdachten zijn in deze zaak. In zoverre zijn hun verklaringen uitsluitend in hun eigen zaken van belang. Het belang van de andere verdachten is een afgeleid belang, in die zin dat een vaststelling dat de kroongetuigen omtrent dit feit niet naar waarheid hebben verklaard het oordeel over de betrouwbaarheid van hun verklaringen over andere feiten kan beïnvloeden.

Het zaaksdossier Oma betreft, zoals gezegd, de voorgenomen moord op Van Dijk.

[Peter La S.] heeft – kort gezegd – verklaard dat hij [Fred R.] op verzoek van Reggie [Jesse R.] in het Huis van Bewaring enkele malen heeft bezocht om hem een boodschap van Greg [Jesse R.] over te brengen.⁴²³ [Peter La S.] kreeg van [Fred R.] op enig moment een briefje met daarop geschreven de plaatsnaam Nederhorst den Berg en de naam van een man, [slachtoffer 2] van Dijk. Ook gaf [Fred R.] aan [Peter La S.] het telefoonnummer van een Albanees, die voor [Fred R.] die [slachtoffer 2] van Dijk moest liquideren. [Fred R.] zou daarvoor €50.000 betalen, op krediet.⁴²⁴ [Peter La S.] heeft verklaard dat hij een paar dagen later die Albanees, die zich voorstelde als Pata, bij fastfoodrestaurant McDonald’s in Durgerdam heeft ontmoet. Daar heeft hij [betrokkene 4] de boodschap van [Fred R.] doorgegeven en hem verteld dat hij voor de liquidatie van [slachtoffer 2] van Dijk 50.000 euro zou krijgen.⁴²⁵ Later ontmoette [Peter La S.] deze [betrokkene 4] weer, in het parkje tussen de Van Leijenberghlaan en het Novotel in Amsterdam.⁴²⁶ [betrokkene 4] vroeg [Peter La S.] toen om een Uzi en een handwapen, 50.000 euro en een auto ten behoeve van de liquidatie.⁴²⁷ Nadat [Peter La S.] deze wensen aan [Fred R.] had doorgegeven, vertelde [Fred R.] aan [Peter La S.] dat hij nog diezelfde dag een afspraak voor [Peter La S.] had gemaakt in Scheveningen om bij iemand een Uzi op te halen.⁴²⁸ [Peter La S.] zou in een parkeergarage in Scheveningen een Uzi van iemand ontvangen, die hij vervolgens aan [betrokkene 4] kon doorgeven. [Peter La S.] heeft in de parkeergarage op die persoon staan wachten, maar die is niet komen opdagen.⁴²⁹ [Peter La S.] had begrepen dat [slachtoffer 2] van Dijk dood moest, omdat hij voor Greg [Jesse R.] en [Fred R.] belastende verklaringen had afgelegd.⁴³⁰

De verklaring van [Peter La S.] wordt op onderdelen bevestigd door de verklaringen van [betrokkene 4] , door beelden opgenomen met een beveiligingscamera in McDonald’s, door een observatie van de tweede ontmoeting tussen [Peter La S.] en [betrokkene 4] en door de verklaring van [slachtoffer 2] van Dijk.

[Fred R.] heeft omtrent dit feit bij de rechtbank als verdachte een ontkennende verklaring afgelegd. Bij deze verklaring is [Fred R.] , ook in hoger beroep en nadat hij kroongetuige is geworden, gebleven. Die verklaring houdt in dat hij ontkent dat hij heeft getracht om door tussenkomst van [Peter La S.] Van Dijk te laten vermoorden. Het is juist dat [Peter La S.] bij hem in de gevangenis op bezoek is geweest en dat hij toen [Peter La S.] naar [betrokkene 4] heeft doorverwezen. Niet met het oog op een te plegen moord, wel omdat [Peter La S.] aan [Fred R.] om vuurwapens had gevraagd. Omdat [Fred R.] ervan uitging dat die wapens door [betrokkene 4] konden worden geleverd heeft hij [Peter La S.] naar die [betrokkene 4] doorverwezen, niet meer en niet minder.

[Fred R.] heeft als getuige gesteld dat er voor hem redelijkerwijs geen belang denkbaar is om over dit zaaksdossier onwaarheden te verklaren.

Ook [Peter La S.] is, gehoord als getuige ter terechtzitting in hoger beroep, bij zijn verklaring gebleven en ook door hem is uiteengezet dat er voor hem redelijkerwijs geen belang denkbaar is om over dit zaaksdossier onwaarheden te verklaren. Voor zowel het realiteitsgehalte van de door [Fred R.] als de door [Peter La S.] verwoorde belangen valt iets te zeggen.

Vastgesteld moet dus worden dat door beide verdachten, tevens kroongetuigen, verschillend wordt verklaard omtrent een in de zaak Oma wezenlijk punt, te weten de boodschap die [Fred R.] aan [Peter La S.] heeft meegegeven bij het bezoek in de PI. Het hof waagt zich niet aan een beantwoording van de vraag wie van beiden nu (meer) belang heeft bij het spreken van onwaarheid op dit punt, nu het die belangen – anders dan de betrokkenen wellicht zelf – niet kan vaststellen, inschatten of waarderen.

Vastgesteld kan ook worden dat, waar het om de inhoud van de door [Fred R.] aan [Peter La S.] gegeven boodschap gaat, het in beginsel het woord van [Fred R.] tegen dat van [Peter La S.] is. Dat [Fred R.] heeft gezegd dat Van Dijk moest worden omgebracht, heeft alleen [Peter La S.] verklaard. [betrokkene 4] kan alleen verklaren wat [Peter La S.] hierover tegen hém heeft verklaard. Het hof overweegt dat [Peter La S.] heeft verklaard dat hij, naar aanleiding van het verzoek van [Fred R.] , contact heeft opgenomen met de CIE om zo de liquidatie “kapot te maken”. In een proces-verbaal wordt omtrent dit contact het volgende gerelateerd:

“Op 12 januari 2005 meldde [Peter La S.] in een gesprek met de CIE Amsterdam dat hij een afspraak moest regelen voor ene [betrokkene 4] . Een Albanees tussen de 30 en 40 jaar oud, die volgens getuige een hitman zou zijn en waarbij het zou gaan over de levering van vuurwapens.” ⁴³¹

Het hof stelt vast dat kennelijk toen door [Peter La S.] niet over een liquidatie is gesproken en dat deze weergave van het contact zich verdraagt met hetgeen [Fred R.] daarover heeft verklaard. Het hof overweegt verder dat ook het feit dat [betrokkene 4] eigener beweging naar de politie is gegaan met zijn informatie, als ook de betrokkenheid van familieleden van [Jesse R.] bij de totstandkoming van het bezoek van [Peter La S.] aan [Fred R.] bij het hof vraagtekens oproepen.

Het hof overweegt tenslotte het volgende. Net als ten aanzien van de verklaringen van [betrokkene 1] , waarover eerder al een en ander is overwogen, heeft [Fred R.] in een gesprek met zijn (toenmalige) vertrouweling [betrokkene 5] reeds in een vroeg stadium zijn onbegrip geuit over de inhoud van de belastende verklaring van [Peter La S.] . Dit volgt uit het verslag van een afgeluisterd en opgenomen gesprek van 24 september 2008.⁴³²

Al met al kan het hof niet met voldoende zekerheid vaststellen of het [Fred R.] , dan wel [Peter La S.] is geweest die over de inhoud van hetgeen tussen hen in de PI is besproken, de waarheid heeft verklaard. Wel moet de conclusie zijn dat kennelijk één van beiden in dit zaaksdossier niet volledig naar waarheid heeft verklaard.

Vervolgens is van belang of, en zo ja welke betekenis daaraan in de onderhavige strafzaak verbonden dient te worden. Het zaaksdossier Oma staat, zoals gezegd, niet in verband met de dossiers die in de strafzaak tegen de verdachte voorliggen, niet feitelijk en ook niet inhoudelijk. Er zijn geen andere betrokkenen dan de twee kroongetuigen zelf. Het hof heeft, zowel waar het [Peter La S.] als waar het [Fred R.] betreft, uitgebreide beschouwingen gewijd aan de betrouwbaarheid van hun verklaringen in de zaaksdossiers die voor de verdachte van belang zijn. Het hof heeft daarbij ook betrokken de mate waarin die verklaringen steun vinden in het dossier. Daarbij is het hof tot het oordeel gekomen dat die verklaringen voldoende betrouwbaar zijn en voor het bewijs gebruikt kunnen worden. In het licht daarvan is het hof van oordeel dat de aanwijzing dat ofwel [Fred R.] ofwel [Peter La S.] in de zaak Oma niet volledig naar waarheid heeft verklaard, als een geïsoleerde kwestie kan worden benaderd en geen betekenis heeft voor de in de onderhavige strafzaak te nemen bewijsbeslissing. Het hof ziet geen aanleiding om aan die aanwijzing enig gevolg te verbinden met betrekking tot de waardering van de betrouwbaarheid van de door [Peter La S.] en [Fred R.] als getuige in de zaak van de verdachte afgelegde verklaringen.

Juridische kaders

Waar in dit arrest overwegingen en beslissingen omtrent medeplegen en voorbedachte raad zullen volgen, gelden daarvoor de navolgende kaders

Indien het tenlastegelegde medeplegen in de kern niet bestaat uit een gezamenlijke uitvoering, maar uit gedragingen die met medeplichtigheid in verband plegen te worden gebracht (zoals het verstrekken van inlichtingen, op de uitkijk staan, helpen bij de vlucht), rust op de rechter de taak om in de bewijsvoering – dus in de bewijsmiddelen en zo nodig in een afzonderlijke bewijsoverweging – dat medeplegen nauwkeurig te motiveren.

De vaststelling dat de verdachte voldoende tijd had om zich te beraden op het te nemen of het genomen besluit vormt weliswaar een belangrijke objectieve aanwijzing dat met voorbedachte raad is gehandeld, maar behoeft de rechter niet ervan te weerhouden aan contra-indicaties een zwaarder gewicht toe te kennen. Daarbij kan bijvoorbeeld worden gedacht aan de omstandigheid dat de besluitvorming en uitvoering in plotselinge hevige drift plaatsvinden, dat slechts sprake is van een korte tijdspanne tussen besluit en uitvoering of dat de gelegenheid tot beraad eerst tijdens de uitvoering van het besluit ontstaat. Zo kunnen bepaalde omstandigheden (of een samenstel daarvan) de rechter uiteindelijk tot het oordeel brengen dat de verdachte in het gegeven geval niet met voorbedachte raad heeft gehandeld.

De achtergrond van het vereiste dat de verdachte de gelegenheid heeft gehad na te denken over de betekenis en de gevolgen van zijn voorgenomen daad en zich daarvan rekenschap te geven, is dat ingeval vaststaat dat de verdachte die gelegenheid heeft gehad, het redelijk is aan te nemen dat de verdachte gebruik heeft gemaakt van die gelegenheid en dus daadwerkelijk heeft nagedacht over de betekenis en de gevolgen van zijn voorgenomen daad en zich daarvan rekenschap heeft gegeven (vgl. het overleg en nadenken dat in de wetsgeschiedenis is geplaatst tegenover de ogenblikkelijke gemoedsopwelling). Dat de verdachte daadwerkelijk heeft nagedacht en zich rekenschap heeft gegeven leent zich immers moeilijk voor strafrechtelijk bewijs, zeker in het geval dat de verklaringen van de verdachte en/of eventuele getuigen geen inzicht geven in hetgeen voor en ten tijde van het begaan van het feit in de verdachte is omgegaan. Of in een dergelijk geval voorbedachte raad bewezen kan worden, hangt dan sterk af van de hierboven bedoelde gelegenheid en van de overige feitelijke omstandigheden van het geval zoals de aard van het feit, de omstandigheden waaronder het is begaan alsmede de gedragingen van de verdachte voor en tijdens het begaan van het feit. Daarbij verdient opmerking dat de enkele omstandigheid dat niet is komen vast te staan dat is gehandeld in een ogenblikkelijke gemoedsopwelling, niet toereikend is om daaraan de gevolgtrekking te verbinden dat sprake is van voorbedachte raad.⁴³³

Aan [Jesse R.] wordt – kort gezegd – verweten deelneming als medepleger aan de moorden op [slachtoffer 2] en [slachtoffer 1] op 1 april 1993 (ook aangeduid als de zaak Tanta), deelneming als medepleger van de moord op [slachtoffer 5] op 19 april 1993 (ook aangeduid als de zaak Opa) en deelneming als (primair) medepleger en (subsidiair) medeplichtige aan de moorden op [slachtoffer 3] en [slachtoffer 4] in de nacht van 8 op 9 mei 1993 (ook aangeduid als de zaak Cobra). Van strafbare betrokkenheid bij deze drie zaken (samen ook aangeduid als ‘de 93-zaken’) wordt ook [Moppie R.] verdacht.

De advocaat-generaal heeft ten aanzien van [Jesse R.] in deze zaken bewezenverklaring van het primair tenlastegelegde medeplegen gevorderd. Namens [Jesse R.] is steeds vrijspraak bepleit.

Het hof ziet aanleiding om eerst de in deze drie zaaksdossiers neergelegde onderzoeksresultaten aan een voorafgaande algemene beschouwing te onderwerpen. Dit in de eerste plaats omdat alle genoemde moorden binnen een korte periode zijn gepleegd, in de tweede plaats omdat [Jesse R.] en [Moppie R.] van betrokkenheid bij al deze moorden worden verdacht, in de derde plaats omdat de getuigen [Peter La S.] en [getuige 1] omtrent alle drie zaaksdossiers verklaringen hebben afgelegd en tenslotte omdat bepaalde telecomgegevens in alle betreffende zaaksdossiers van belang zijn. Gelet daarop kan een vaststelling in de ene zaak betekenisvol zijn in een andere zaak.

Met betrekking tot de feiten en omstandigheden waarvan in deze beschouwing zal worden uitgegaan zal door middel van voetnoten worden verwezen naar de wettige bewijsmiddelen waaraan deze worden ontleend.

Na deze algemene beschouwing zullen bewijsoverwegingen volgen die specifiek op de bewezenverklaring ten aanzien van [Jesse R.] in de drie afzonderlijke zaaksdossiers betrekking hebben en zullen de in de afzonderlijke zaken namens [Jesse R.] gevoerde bewijsverweren worden besproken. Afgesloten zal worden met de conclusie en met de beslissingen omtrent het bewijs.

Op maandag 19 april 1993, omstreeks 21.45 uur, is aan de Joan Muyskenweg te Amsterdam (ter hoogte van het toenmalige Altea hotel) een man, [slachtoffer 5] , zittend in een auto door afgevuurde kogels om het leven gebracht.⁴⁴¹

Op 9 mei 1993, omstreeks 00.03 uur, zijn aan de Plantin en Moretuslei te Antwerpen (België) een man en een vrouw, [slachtoffer 3] en [slachtoffer 4] , zittend in een auto met kogels beschoten, ten gevolge waarvan zij zijn overleden.⁴⁴²

In de betreffende periode (april-mei 1993) kenden [Jesse R.] en [Moppie R.] elkaar en gingen zij regelmatig met elkaar om.⁴⁴³

Stevens ging in die periode frequent om met [Jesse R.]⁴⁴⁴ en hij kende [N.P. de B.] en [Moppie R.]⁴⁴⁵.

[N.P. de B.] is de neef van [Jesse R.] en ging in de betreffende periode met hem om.⁴⁴⁶

[N.P. de B.] ging ook om met [Moppie R.] en Stevens.⁴⁴⁷

[Pinny S.] kende [Jesse R.] , [Moppie R.] , [N.P. de B.] en Stevens.⁴⁴⁸

[Siegfried S.] , [Jesse R.] en [Moppie R.] kenden elkaar.⁴⁴⁹

De slachtoffers [slachtoffer 2] en [slachtoffer 1] waren ten tijde van hun moord bekenden van [Moppie R.] . [Moppie R.] heeft hen leren kennen via Raymond [Raymond V.] , de broer van zijn toenmalige vriendin Estrella [Raymond V.] .⁴⁵⁰ [slachtoffer 2] en [slachtoffer 1] verbleven in de periode voorafgaand aan de op hen gepleegde moord in een woning van de familie [Raymond V.] aan de Maystraat te Den Haag. Ook [Moppie R.] woonde daar.⁴⁵¹

[Moppie R.] kende het slachtoffer [slachtoffer 5] .⁴⁵² [slachtoffer 5] had een relatie met [Pinny S.] , die in de betreffende periode als prostituee in de Stoofsteeg in Amsterdam werkte.⁴⁵³

Het slachtoffer [slachtoffer 3] was een bekende van Henk [Cobra-betrokkene-1] .⁴⁵⁴ [Moppie R.] en [Jesse R.] waren in die periode bekenden van [Cobra-betrokkene-1] en gingen met hem om.⁴⁵⁵ [Siegfried S.] kende [Cobra-betrokkene-1] ook.⁴⁵⁶ [Siegfried S.] en [Cobra-betrokkene-3] waren bekenden van elkaar.⁴⁵⁷

Door verschillende personen zijn in de verschillende zaken in de periode (relatief) kort na de moorden verklaringen afgelegd.

In het zaaksdossier Tanta is door de getuige [Tanta-getuige-1] in 1996 aan politieambtenaren van de Criminele Inlichtingen Eenheid (CIE) verteld dat zij omstreeks april 1993 van [Raymond V.] heeft gehoord dat hij [slachtoffer 2] en [slachtoffer 1] zou gaan doodschieten, dat hij dat samen met [Moppie R.] zou gaan doen en dat [Jesse R.] erbij betrokken is. Zij was erbij toen [Raymond V.] en [Moppie R.] thuis kwamen en vertelden hoe een en ander gebeurd was.⁴⁵⁸

In het zaakdossier Opa is door de getuige [Opa-getuige-1] in 1993 verklaard dat [Pinny S.] haar heeft verteld dat zij het plan had om [slachtoffer 5] dood te laten schieten, dat zij daartoe [Moppie R.] een geldbedrag had betaald, dat het op een zondag in Breukelen zou moeten gebeuren maar dat het op maandag bij het Altea hotel was gebeurd.⁴⁵⁹

In het zaaksdossier Cobra is in 1993 en 1994 door verscheidene getuigen verklaard dat [slachtoffer 3] een groot geldbedrag tegoed had van Henk [Cobra-betrokkene-1] en dat hij op de avond van de moord geld van [Cobra-betrokkene-1] zou ontvangen.⁴⁶⁰ Ook is door ooggetuigen verklaard dat de moorden zijn gepleegd door een tweetal (donker gekleurde) mannen.⁴⁶¹ In 1994 is door de getuige [Cobra-betrokkene-2] verklaard dat hij in de avond van 8 mei 1993 op verzoek van [Jesse R.] met zijn auto richting Antwerpen is gereden, dat [Jesse R.] in een auto met (een) andere inzittende(n) naar Antwerpen is gereden, en dat hij [Jesse R.] rond middernacht aan de Keizerlei in Antwerpen weer heeft opgepikt.⁴⁶² Door de getuige [slachtoffer 10] is in 1996 verklaard dat [Moppie R.] tegen hem gezegd heeft dat hij betrokken was geweest bij de moord op die man en die vrouw in Antwerpen en dat [Siegfried S.] en [Cobra-betrokkene-3] hen hadden doodgeschoten.⁴⁶³

Aldus kan worden vastgesteld dat reeds in de jaren 1993 – 1996 door personen die elkaar niet kennen en in zaken die voor het overige niet aan elkaar gerelateerd zijn, verklaard wordt over betrokkenheid van [Raymond V.] , [Jesse R.] en [Moppie R.] in de zaak Tanta, van [Pinny S.] en [Moppie R.] in de zaak Opa en van [Cobra-betrokkene-1] , [Jesse R.] , [Moppie R.] , [Siegfried S.] en [Cobra-betrokkene-3] in de zaak Cobra.

[Peter La S.] heeft verklaard dat hij van [Jesse R.] heeft gehoord dat [Jesse R.] en [Moppie R.] betrokken waren geweest bij de liquidatie van twee Joegoslaven en dat de slachtoffers in brand waren gestoken.⁴⁶⁴

[getuige 1] heeft verklaard dat hij van [Moppie R.] heeft gehoord dat deze samen met [Jesse R.] betrokken was geweest bij het doodschieten van twee mannen, die daarna in brand waren gestoken.⁴⁶⁵

[Peter La S.] heeft verklaard dat hij van [Jesse R.] heeft gehoord dat hij [slachtoffer 5] met een machinepistool had doodgeschoten en dat Stevens daarbij had gereden. Ook heeft hij verklaard dat een neefje van [Jesse R.] bij één van de liquidaties betrokken was en dat [Jesse R.] had gevraagd of hij, [Peter La S.] , dit neefje geestelijk bij kon staan; dit omdat deze aan het praten was en niet met zijn betrokkenheid bij de liquidatie om kon gaan. [Peter La S.] heeft verklaard dat [Jesse R.] hem dit neefje een keer heeft aangewezen en hij heeft later [N.P. de B.] herkend als dit neefje.⁴⁶⁶

[getuige 1] heeft verklaard dat hij van [Moppie R.] heeft gehoord dat [Moppie R.] en [Jesse R.] de vriend van een prostituee hadden geliquideerd.⁴⁶⁷

[Peter La S.] heeft verklaard dat [Jesse R.] hem heeft verteld dat hij in de organisatie van de liquidatie van twee mensen in Antwerpen had gezeten, dat de opdracht van [Cobra-betrokkene-1] kwam en dat het schieten door negers was gedaan.⁴⁶⁸ [getuige 1] heeft verklaard dat hij van [Moppie R.] had gehoord dat Henk [Cobra-betrokkene-1] de opdrachtgever was van de liquidatie van een man en een vrouw in Antwerpen en dat “Oompje, wiens naam Sieg of Siefried was” de liquidatie had uitgevoerd.

[getuige 1] heeft als getuige ter terechtzitting Siegfried [Siegfried S.] herkend als de “Oompje” waarover hij sprak.⁴⁶⁹

Aldus kan worden vastgesteld dat door deze getuigen, onafhankelijk van elkaar en ook onafhankelijk van de getuigen die reeds in de jaren ’90 hadden verklaard, wordt verklaard over de betrokkenheid van [Jesse R.] en [Moppie R.] in de zaak Tanta, [Jesse R.] , Stevens en [Moppie R.] in de zaak Opa, van [Cobra-betrokkene-1] , [Jesse R.] , [Moppie R.] en [Siegfried S.] in de zaak Cobra en van [N.P. de B.] bij één van deze liquidaties.

De autotelefoon met nummer 06-52841810 (hierna: de *1810) werd gebruikt door [Jesse R.] en [Moppie R.] .⁴⁷⁰

De autotelefoon met nummer 06-52842533 (hierna: de *2533) werd gebruikt door [Jesse R.] .⁴⁷¹

De semafoon met nummer 06-58055405 (hierna: de *5405) werd gebruikt door [Moppie R.] . Het hof leidt dit af uit het aantreffen van een briefje in de woning van [Moppie R.] aan de Maystraat in Den Haag waarop stond vermeld “Maup [...] pieper 58055405.”, in samenhang met het gegeven dat deze semafoon in korte tijd 227 keer vanaf de woning van [Moppie R.] wordt aangeroepen en met het feit dat uit het dossier blijkt dat [Moppie R.] regelmatig kort na dergelijke oproepen inbelt naar de aansluiting van de Maystraat.⁴⁷²

De autotelefoon met nummer 06-52959952 (hierna: de *9952) werd gebruikt door Stevens.⁴⁷³

De autotelefoon met nummer 06-52872004 (hierna: de *2004) werd gebruikt door [Cobra-betrokkene-2] .⁴⁷⁴

Het telefoonnummer 0172-49784 (hierna: de *9784) betrof de huislijn van [Pinny S.] . Het telefoonnummer 020-6912618 (hierna: de *2618) betrof de huislijn van de ouders van [Pinny S.] .⁴⁷⁵

Het telefoonnummer 070-3475007 (hierna: de *5007) betrof de huislijn van de familie [Raymond V.] aan de Maystraat 64 te Den Haag tot 7 april 1993.⁴⁷⁶

Het telefoonnummer 070-3821034 (hierna: de *1034) betrof de huislijn van de familie [Raymond V.] aan de Maystraat 64 te Den Haag vanaf 7 april 1993.⁴⁷⁷

Het telefoonnummer 02972-(6)4087 (hierna: de *4087) betrof de huislijn van de ouderlijke woning van [N.P. de B.] .⁴⁷⁸

Het telefoonnummer 0346-563664 (hierna: de *3664) betrof de huislijn van Henk [Cobra-betrokkene-1] in Maarssen.⁴⁷⁹

De semafoon met nummer 06-58460555 (hierna: *0555) werd gebruikt door Henk [Cobra-betrokkene-1] .⁴⁸⁰ Het hof leidt dit af uit het aantreffen van deze semafoon in de slaapkamer van [Cobra-betrokkene-1] in samenhang met een notitie in de agenda van de partner van [Cobra-betrokkene-1] van dit nummer onder de aanduiding “HOR”, naar het hof begrijpt: Henk Orlando [Cobra-betrokkene-1] .

Met betrekking tot de zaak Tanta kan worden vastgesteld dat de *1810 en de *2533 beide voorafgaand aan het schieten op 30 maart 1993 te 23.40 bij de Ouderkerkerplas zendmasten aanstraalden in Amsterdam, dat zij contact met elkaar hadden en dat zij ná het schieten tegelijkertijd dezelfde zendmast in Vinkeveen aanstraalden ⁴⁸¹; de Ouderkerkerplas is gelegen tussen Amsterdam en Vinkeveen. Voorts straalden beide telefoons rond de diefstal van Opel Kadett (op 31 maart tussen 21.55 en 23.55 uur op de Karel Lotsylaan te Amsterdam) zendmasten aan, binnen het bereik waarvan die locatie was gelegen. Tenslotte straalde de *1810 kort voor het tijdstip van de moord op 1 april 1993 te 00.45 uur bij de Ouderkerkerplas (te weten om 00.11 uur) een zendmast aan binnen het bereik waarvan die locatie was gelegen. Voorts zocht de *1810 op dat moment contact met de huistelefoon van de familie [Raymond V.] .⁴⁸²

Met betrekking tot de zaak Opa kan worden vastgesteld dat rond het tijdstip van de moord op 19 april 1993 te 21.45 uur aan de Joan Muyskenweg te Amsterdam, de *1810 en de *9952 zendmasten aanstraalden binnen het bereik waarvan ook de betreffende locatie gelegen was. Ook hadden beide telefoonnummers rond die tijd regelmatig onderling contact.⁴⁸³

De *1810 en de *9952 bevonden zich voorts op 18 april 1993 rond 18.00 beide binnen het bereik van een zendmast te Breukelen en hadden toen ook contact met elkaar. De *1810 had voorts op 18 april, 19 april en in de ochtend van 20 april 1993 contact met de huislijnen van [Pinny S.] en van de ouders van [Pinny S.] . De *9952 had op 18 april 1993 contact met de huislijn van [N.P. de B.] . De *9952 had kort voor het tijdstip van de moord op 19 april 1993 contact met de semafoon van [Moppie R.] , de *5405.⁴⁸⁴

Met betrekking tot de zaak Cobra kan worden vastgesteld dat met de *1810 op 15 april 1993 is uitgebeld naar het Belgische telefoonnummer van het slachtoffer [slachtoffer 4] .⁴⁸⁵ Voorts kan worden vastgesteld dat in de avond van 8 mei 1993 de *1810 contact had met de *2004. Ook kan worden vastgesteld dat de *1810 op 8 mei 1993 om 21.48 uur voor het laatst een zendmast aanstraalde en wel te Mijnsheerenland, ten zuiden van Rotterdam. De *2004 straalde op 8 mei 1993 voor het laatst een zendmast aan om 22.44 uur en wel te Breda. De *2004 straalde op 9 mei 1993 voor het eerst om 00.32 uur een zendmast aan en wel te Breda. Dit contact was met een semafoon, die wordt toegeschreven aan Henk [Cobra-betrokkene-1] . De *1810 straalde op 9 mei 1993 voor het eerst om 00.37 uur een zendmast aan en wel te Breda. Zowel in de avond van 8 mei 1993 als in de vroege ochtend van 9 mei 1993 was er meermalen contact tussen de *1810 en de *2004 met de huislijn *1034 van de familie [Raymond V.] en de semafoon *5405.

De *1810 belde in de avond van 8 mei 1993 met verschillende telefoonnummers die in gebruik zijn bij personen die contacten van [Siegfried S.] en/of [Cobra-betrokkene-3] bleken te zijn.⁴⁸⁶

Ook zonder dat de precieze locaties van de gebruikte autotelefoons (ATF) kan worden vastgesteld, zonder dat de precieze identificatie van de bellers en/of gebelden mogelijk is, en zonder dat de inhoud van de contacten bekend is, rechtvaardigt het bovenstaande in ieder geval de navolgende conclusies:

Op grond van het voorgaande kan vastgesteld worden dat uit de getuigenverklaringen de namen van [Jesse R.] en [Moppie R.] als betrokkenen in alle drie de “93-zaken” naar voren komen. Ook kan worden vastgesteld dat beiden in de betreffende periode regelmatig met elkaar omgingen en dat de door hen beiden gebruikte autotelefoon *1810 met alle drie de zaken in verband kan worden gebracht. Ook kan worden vastgesteld dat [Jesse R.] in de betreffende periode met andere personen, die in getuigenverklaringen als strafbaar betrokkenen worden genoemd (in het bijzonder [Raymond V.] , [Pinny S.] , [Cobra-betrokkene-1] en [Siegfried S.] ), omging en dat er in alle drie de zaken rondom de tijdstippen van de verschillende moorden contacten kunnen worden vastgesteld tussen telefoonnummers die met al deze personen in verband kunnen worden gebracht.

Er is derhalve sprake van een patroon in de telecomgegevens dat de betrouwbaarheid en de bewijskracht van de door getuigen afgelegde verklaringen versterkt. Ook draagt dit zojuist vastgestelde patroon in versterkende zin bij aan de bewijswaarde van de telecomgegevens zoals die per feit tot het bewijs worden gebezigd. Daarbij worden de hiervoor reeds omschreven beperkingen van historische verkeersgegevens in het algemeen door het hof onderkend.

De hiervoor weergegeven vaststellingen dragen aldus bij aan het bewijs ten aanzien van [Jesse R.] in de afzonderlijke zaakdossiers Tanta, Opa en Cobra. Ook zijn zij van belang bij de beoordeling van de betrouwbaarheid van hetgeen de getuigen [Opa-getuige-1] , [Peter La S.] en [getuige 1] omtrent [Jesse R.] en/of [Moppie R.] hebben verklaard.

Door de verdediging is verweer gevoerd op het veelomvattende onderwerp historische verkeersgegevens en tapverslagen, gelabeld als ‘Telecom’. Bij pleidooi is betoogd dat sprake is van een onherstelbaar vormverzuim als bedoeld in artikel 359a Sv, om welke reden de telecomgegevens in de ’93-zaken dienen te worden uitgesloten van het bewijs.

Ter onderbouwing hiervan is door de verdediging - zakelijk weergegeven – het volgende naar voren gebracht.

De telecomgegevens zijn in de zogenaamde ’93-zaken’ van grote betekenis in de bewijslevering. Het is daarom van groot belang dat daarmee zorgvuldig wordt omgegaan. Het bepaalde in de artikelen 126cc Sv (waarin de bewaarplicht voor dergelijke gegevens is geregeld) en 152 en 153 Sv (waarin de verbaliseringsplicht is neergelegd) scheppen de voorwaarden om de resultaten van opsporingsactiviteiten te kunnen controleren, betwisten en waarderen. Met betrekking tot de telecomgegevens in de ’93-zaken’ zijn tegen die achtergrond de navolgende gebreken te constateren:

ad a) de in het dossier aanwezige lijsten met verkeersgegevens (de zogenaamde ‘printlijsten’) zijn onvolledig. Er ontbreken gedeelten, er ontbreken printlijsten van relevante nummers en de inhoud van de wel beschikbare printlijsten is soms onvolledig;

ad b) er zijn (telecom)gegevens uitgewisseld tussen verschillende onderzoeksteams, terwijl verslaglegging daaromtrent gebrekkig is en onderliggende machtigingen deels ontbreken;

ad c) de telecomgegevens in het zaaksdossier Cobra en het zogenaamde ASA-dossier zijn besmet doordat deze voortkomen uit onrechtmatig afgeluisterde gesprekken uit het zogenaamde Parthenon-onderzoek;

ad d) de door de verdediging gestelde vragen met betrekking tot de telecomgegevens zijn door het Openbaar Ministerie afgehouden, dan wel gebrekkig c.q. misleidend beantwoord.

Genoemde manco’s hebben tot gevolg dat zowel formeel als materieel onneembare hindernissen zijn ontstaan voor de verdediging in deze ’93-zaken’.

De niet-naleving van de voorschriften van de artikelen 126cc, 152 en 153 Sv levert een onherstelbaar vormverzuim op. De ernst van dat verzuim volgt uit de opeenstapeling van belemmeringen voor controle door de verdediging, waarin ook het veroorzaakte nadeel is gelegen.

Met betrekking tot de bepleite bewijsuitsluiting geldt, dat door die uitsluiting de bezwaren die kleven aan het aanwezige telecommateriaal kunnen worden weggenomen en de hindernissen voor de verdediging vervallen.

De advocaat-generaal heeft geconcludeerd tot verwerping van het verweer. Voor bewijsuitsluiting is geen aanleiding, aldus de advocaat-generaal.

Het hof overweegt als volgt.

ad a) Met de verdediging en de advocaat-generaal is het hof van oordeel dat moet worden aangenomen dat de telecomgegevens uit 1993 niet volledig zijn. De advocaat-generaal heeft bij repliek (p.64) een aantal mogelijke oorzaken voor die onvolledigheid genoemd. De verdediging heeft gesteld dat de oorzaak ongewis is, maar dat er geen aanwijzingen voor moedwillig handelen zijn. Het hof wijst erop dat het hier gegevens uit 1993 betrof, een periode waarin de mobiele telefonie nog in de kinderschoenen stond en waarin verkeersgegevens minder volledig en gestructureerd werden vastgelegd, bewaard en verstrekt dan heden ten dage het geval is. Ook was toen het door de verdediging genoemde artikel 126cc Sv, waarin de bewaarplicht thans is vastgelegd, nog niet in werking getreden en kon eventuele vernietiging van bepaalde gegevens in overeenstemming zijn met de toen geldende wetgeving. Het hof overweegt dat de enkele constatering van een onvolledigheid, een onjuistheid of een hiaat in de printlijsten onvoldoende is om te kunnen concluderen dat sprake is van een vormverzuim in de zin van artikel 359a Sv. Waar de oorzaak daarvoor ongewis is, is immers ook niet zonder meer aannemelijk dat er een vormvoorschrift is geschonden. Ook de gesuggereerde oorzaken zijn niet terug te brengen tot schendingen van vormvoorschriften. Vanzelfsprekend brengt de vaststelling dat de gegevens onvolledig zijn wel mee dat de wél beschikbare gegevens met behoedzaamheid dienen te worden beschouwd.

ad b) Aangenomen moet worden dat, waar in de jaren ’90 van de vorige eeuw door verschillende onderzoeksteams onderzoeken werden gedaan naar (deels) dezelfde personen, er (telecom)gegevens zijn uitgewisseld en/of informatie met betrekking tot die personen is gedeeld. Het hof overweegt dat – behoudens aanwijzingen voor het tegendeel, die ontbreken – ervan dient te worden uitgegaan dat de betreffende informatie in de onderliggende onderzoeken rechtmatig is verkregen. Ook is er geen rechtsregel die zich tegen uitwisseling van informatie tussen onderzoeksteams verzet. De enkele stelling dat thans niet duidelijk is wat precies de herkomst en context van de betreffende gegevens en informatie was en dat niet meer controleerbaar is of die gegevens en informatie oorspronkelijk rechtmatig waren verkregen, is onvoldoende om te kunnen oordelen dat sprake is van een vormverzuim.

ad c) In de zogenaamde Parthenon-zaak (een strafrechtelijk onderzoek dat zich richtte op een criminele organisatie rond H.O. [Cobra-betrokkene-1] ) zijn afgeluisterde en opgenomen telefoongesprekken door de rechter uitgesloten van het bewijs in die zaak. De daarvoor gegeven motivering hield in dat er weliswaar sprake was van rechtmatige tapmachtigingen maar dat de wijze van onderscheppen van de via mobiele telefoons gevoerde gesprekken onrechtmatig was geweest. De onderschepping had, bij gebrek aan betere technologische mogelijkheden, plaatsgevonden door middel van het scannen van de ether in de omgeving waarin het betreffende telefoontoestel zich bevond. Nog daargelaten de vraag of het feitelijk zo is dat de telecomgegevens in de zaak Cobra en in het ASA-dossier hun oorsprong vinden in de inhoud van die in het onderzoek Parthenon afgeluisterde gesprekken, geldt dat niet valt in te zien dat dit een verzuim zou zijn in het voorbereidend onderzoek van de strafzaak tegen [Jesse R.] , noch in welk rechtens te beschermen belang [Jesse R.] zou zijn geschaad door een eventueel gebruik voor het bewijs van die gesprekken.

ad d) Nog daargelaten de vraag of het hier door de verdediging aan het Openbaar Ministerie gemaakte verwijt wel een verzuim in het voorbereidende onderzoek betreft, geldt dat het hof in ieder geval vaststelt dat gedurende het strafproces in hoger beroep de door de verdediging opgeworpen vragen door de advocaten-generaal steeds zoveel mogelijk zijn beantwoord, dat nader onderzoek is gedaan naar de printlijsten en dat door opsporingsambtenaren (aanvullende) processen-verbaal zijn opgemaakt. Dat sommige vragen niet beantwoord zijn kunnen worden en dat sommige antwoorden niet naar tevredenheid van de verdediging waren, rechtvaardigt niet het oordeel dat beantwoording is afgehouden of dat deze misleidend, nalatig of onzorgvuldig is geweest.

Het voorgaande leidt tot de conclusie dat van verzuimen in het voorbereidend onderzoek, als bedoeld in artikel 359a Sv, geen sprake is. Evenmin is er grond voor het oordeel dat de verdediging op zodanige wijze is beknot in haar mogelijkheden de telecominformatie te controleren en te betwisten dat om die reden er geen sprake meer is geweest van een eerlijk proces in de zin van artikel 6 EVRM.

Het verweer wordt derhalve verworpen. Voor bewijsuitsluiting is geen aanleiding.

Ten aanzien van [Jesse R.] zijn in de zaak Tanta in het bijzonder de navolgende elementen uit de bewijsmiddelen van belang.

De getuige [Tanta-getuige-1] heeft verteld dat Raymond [Raymond V.] haar in april 1993 heeft gezegd dat hij samen met [Moppie R.] twee Joegoslavische mannen, [slachtoffer 2] en [slachtoffer 1] , zou gaan doodschieten. Volgens Raymond zou daar ook een Jessie bij betrokken zijn. Op een dag in april 1993 vertrokken [Raymond V.] , [Moppie R.] , [slachtoffer 2] en [slachtoffer 1] in een auto. Jesse was kennelijk al op een van te voren afgesproken plek. Later die nacht kwamen [Raymond V.] en [Moppie R.] weer thuis en vertelden toen dat ze de Joegoslaven in de buurt van Amstelveen gedood hadden en in brand hadden gestoken. Er werd gesproken over een zandweg. Jesse [Jesse R.] had in de bosjes gewacht.

De getuige [Tanta-getuige-2] heeft verklaard dat [Tanta-getuige-1] hem in 1996 in grote lijnen ditzelfde verhaal heeft verteld.

Ten aanzien van het bewijs in de zaak Tanta zijn door de verdediging de navolgende hier te bespreken verweren gevoerd.

Het hof overweegt dat dit ‘één-dader-scenario’ wordt weerlegd door de bewijsmiddelen en daarom geen verdere bespreking behoeft.

Het hof overweegt dat de getuige [Tanta-getuige-1] over de gebeurtenissen in maart/april 1993 voor het eerst in 1996 heeft gesproken met medewerkers van de CIE. Nadien, vanaf 2005, heeft zij nog verschillende malen verklaringen afgelegd tegenover ambtenaren van politie, bij de rechter-commissaris en ter terechtzitting. Het hof heeft haar op 10 maart 2014 ter terechtzitting in hoger beroep als getuige gehoord. Het hof heeft kunnen vaststellen dat [Tanta-getuige-1] zich een enigszins emotionele getuige heeft betoond, die soms impulsief en zonder zorgvuldig nadenken reageerde, en van wie het geheugen haar op een aantal momenten in de steek liet. Het hof stelt echter ook vast dat de getuige, ook in 2014, in de kern bleef bij hetgeen zij reeds in 1996 - toen nog relatief kort na de gebeurtenissen – aan de CIE heeft verteld. Die kernelementen in haar verklaring heeft zij destijds ook gedeeld met de getuige [Tanta-getuige-2] . Ook hebben elementen van haar verklaring (in het bijzonder ten aanzien van de betrokkenheid van [Jesse R.] en [Moppie R.] ) nadien bevestiging gevonden in de verklaringen van de getuigen [Peter La S.] en [getuige 1] . Hoewel er aanleiding is om delen van haar verklaringen met behoedzaamheid te bezien (zo zal het hof voorbijgaan aan het deel waarin zij verklaart over de aanwezigheid van [Jesse R.] bij de ‘nabespreking’) is er geen reden om haar verklaringen als integraal onbetrouwbaar terzijde te schuiven.

Het hof overweegt dat [Tanta-getuige-2] in zijn verklaringen slechts verklaart over wat hij van [Tanta-getuige-1] heeft gehoord. Het ontbreken van precieze wetenschap over wie de mededaders van [Raymond V.] zouden zijn geweest is geen reden om zijn verklaring over wat [Tanta-getuige-1] hem vertelde onbetrouwbaar te achten.

Het hof verwijst in de eerste plaats naar hetgeen hiervoor in algemene zin al is overwogen over de betrouwbaarheid van de verklaringen van [getuige 1] . Het hof ziet in de opmerkingen in de pleitnota in de zaak [Moppie R.] , waarnaar de verdediging verwijst, geen aanleiding om daar in de zaak Tanta nog nadere overwegingen te wijden.

Het hof overweegt dat, zoals onder de inleidende bewijsoverwegingen al is overwogen, ook

zonder dat de precieze locaties van de gebruikte ATF’s kunnen worden vastgesteld, zonder dat de precieze identificatie van de bellers en/of gebelde personen mogelijk is en zonder dat de inhoud van de contacten bekend is, conclusies aan de verkeersgegevens kunnen worden verbonden. Waar door getuigen is verklaard over de betrokkenheid van [Raymond V.] , [Moppie R.] en [Jesse R.] , zijn de vaststellingen met betrekking tot de nummers *1810 en *2533 op 30 maart 1993 en 31 maart 1993 en de vaststelling met betrekking tot nummer *1810 op 1 april 1993 wel degelijk van ondersteunende betekenis.

3.7.4.3 Conclusies

3.7.4.3 De feitelijke gang van zaken

Gebleken is dat er met twee verschillende vuurwapens is geschoten, terwijl uit de verklaring van [Peter La S.] volgt dat in ieder geval [Jesse R.] op één van de slachtoffers heeft geschoten.

Het hof zal daarom het tenlastegelegde medeplegen van twee moorden bewezen verklaren.

Korte samenvatting hoofdstuk 3.7.4

Ten aanzien van [Jesse R.] zijn in de zaak Opa in het bijzonder de navolgende elementen uit de bewijsmiddelen van belang.

Uit de verklaringen van de getuige [Opa-getuige-1] volgt dat [Pinny S.] heeft ingeschakeld om [slachtoffer 5] te vermoorden. Uit de telecomgegevens blijkt dat de autotelefoon met nummer *1810, die in de betreffende periode in gebruik was bij [Jesse R.] en [Moppie R.] op zondag 18 april 1993 contact heeft met de huisaansluiting van [Pinny S.] . De *1810 straalt dan een zendmast in Den Haag aan, de woonplaats van [Moppie R.] . Later die dag straalt de *1810 een zendmast te Breukelen aan. Op maandag 19 april 1993 is er in de ochtend contact tussen de *1810 en de huistelefoon van [Pinny S.] ; de *1810 straalt dan opnieuw een zendmast in Den Haag aan. In de middag van 19 april 1993 wordt er om 15.24 uur vanaf de huisaansluiting van de ouders van [Pinny S.] gebeld met de *1810. Uit de verklaring van [Pinny S.] volgt dat zij rond half vier ’s middags, terwijl zij bij haar ouders was, de afspraak met [slachtoffer 5] voor die avond om 21.30 uur heeft gemaakt. Uit de aanwezigheid van [slachtoffer 5] op de plaats delict op het afgesproken tijdstip leidt het hof af dat die afspraak definitief was. In het licht van de overige bewijsmiddelen acht het hof de conclusie gerechtvaardigd dat de betreffende contacten betrekking hadden op de moord op [slachtoffer 5] en dat bij het contact om 15.24 uur met de *1810 die afspraak door [Pinny S.] aan [Moppie R.] is doorgegeven.

Die overige bewijsmiddelen hebben in het bijzonder betrekking op de aanwezigheid van [Jesse R.] en [N.P. de B.] op de plaats delict op het afgesproken moment en op de verklaring van de getuige [Opa-getuige-1] over de door [Pinny S.] gemaakte afspraak waar [Pinny S.] zelf niet zou verschijnen. Dit laatste veronderstelt de noodzaak tot afstemming tussen [Pinny S.] en de uitvoerders, terwijl [Opa-getuige-1] ook heeft verklaard dat er daadwerkelijk afstemming plaatsvond tussen [Pinny S.] en [Moppie R.] in de aanloop naar de moord. Daarbij is ook van belang dat [Pinny S.] heeft verklaard nooit telefonisch contact met [Jesse R.] te hebben gehad en dat de zus van [Pinny S.] heeft verklaard dat zij of haar ouders die dag niet met [Moppie R.] hebben gebeld.

De verdediging heeft – kort weergegeven – aangevoerd dat het opsporingsonderzoek in de jaren ’90 gebrekkig van kwaliteit is geweest, dat er te weinig oog is geweest voor alternatieve hypotheses en dat door de invloed van de media en ‘collaborative storytelling’ de bruikbaarheid van getuigenverklaringen beperkt is.

Het hof stelt in de eerste plaats vast dat geen alternatieve hypothese aannemelijk is geworden; dat [slachtoffer 5] vóór de afspraak met [Pinny S.] mogelijk nog andere afspraken had en dat er een pistool in het handschoenenkastje van zijn auto lag, maakt dit niet anders. Dat [Cobra-betrokkene-1] de opdrachtgever van de moord zou zijn, is weliswaar in eerste instantie door de getuige [Peter La S.] verklaard, maar is in strijd met de verklaringen van de getuigen [Opa-getuige-1] en [getuige 1] . Bovendien blijkt uit het – toch omvangrijke – dossier niet van een relatie tussen [Cobra-betrokkene-1] en [slachtoffer 5] , laat staan van een motief voor een moord.

Dat de getuigenverklaringen beïnvloed zijn door de media en collaborative storytelling, is in zijn algemeenheid niet aannemelijk geworden (ten aanzien van de getuige [getuige 1] zal op dit punt hierna nog een en ander worden overwogen).

Het hof overweegt in de eerste plaats dat de getuige [Opa-getuige-1] in 1993 bij de rechter-commissaris is gehoord, waarbij ook de verdediging van [Jesse R.] haar vragen heeft gesteld over de inhoud van haar verklaringen. Dat de getuige later, na het hervatten van het onderzoek, niet nader kon worden gehoord omdat zij inmiddels was overleden, is geen reden haar verklaring van het bewijs uit te sluiten. In de tweede plaats vindt de inhoud van haar verklaringen op belangrijke punten steun in de verklaringen van [Opa-getuige-3] en [Opa-getuige-4] , in de verklaring van [getuige 1] en in de telecomgegevens. Een eventueel belang bij [Opa-getuige-1] om [Pinny S.] te belasten verklaart niet waarom zij ook [Moppie R.] – die zij niet kende – in haar verklaringen belast. Dat haar verklaringen op dit punt te herleiden zijn tot informatie uit de media is niet aannemelijk geworden. Dat de verklaringen van [Opa-getuige-1] in de jaren ’90 nog onvoldoende werden gevonden voor een verdere vervolging, moge zo zijn, maar toen waren de verklaringen van de getuigen [Peter La S.] en [getuige 1] nog niet afgelegd.

Het hof acht de in de bewijsmiddelen opgenomen kluisverklaring van [getuige 1] wel bruikbaar voor het bewijs. Aan de raadsman kan worden toegegeven dat de verklaringen ter terechtzitting van 11 en 24 oktober 2011 ten aanzien van de opdrachtverstrekking door [Pinny S.] verder strekken dan wat [getuige 1] daarover in zijn kluisverklaringen heeft verklaard, dat dit deels op een conclusie berust en dat die verklaringen mogelijk zijn beïnvloed door – door de getuige zelf erkende – gerichtere kennisneming van mediaberichten in de periode voorafgaand aan die verklaringen ter terechtzitting. Dat ook de kluisverklaringen zijn beïnvloed door mediaberichtgeving, acht het hof niet aannemelijk geworden. De enkele omstandigheid dat de getuige in de periode daaraan voorafgaand in algemene zin berichtgeving over het Passage-proces zou hebben gevolgd is voor die conclusie onvoldoende.

Dat de door [getuige 1] genoemde inzet van een politiehelikopter niet zou kloppen, kan niet worden vastgesteld; dat er ten tijde van de moord een politiehelikopter heeft gevlogen kan niet worden bevestigd, maar ook niet uitgesloten⁴⁸⁷, nog daargelaten de mogelijkheid dat op die avond een andere helikopter boven Amsterdam vloog. Bovendien heeft [getuige 1] op dit punt verklaard wat [Moppie R.] hem heeft verteld; ook als dat niet zou kloppen, kan dit niet tot de conclusie leiden dat [getuige 1] niet betrouwbaar heeft verklaard.

Het hof stelt in de eerste plaats vast dat een aantal van de door de verdediging benoemde punten niet zien op de door [Peter La S.] benoemde rol van [Jesse R.] in de moord op [slachtoffer 5] . Dat [Peter La S.] niet meer weet of dit [Jesse R.] ’ eerste liquidatie betrof, leidt – gelet op het feit dat [Peter La S.] in 2006 verklaart over hetgeen [Jesse R.] hem 12 jaar eerder heeft verteld over een drietal liquidaties die zijn gepleegd in een periode van 6 weken – niet tot het oordeel dat zijn verklaring daarom onbetrouwbaar is. Hetzelfde geldt voor het door de verdediging geconstateerde gebrek aan logica – wat daar verder ook van moge zijn – met betrekking tot het Mercure/Altea hotel. Ook overigens ziet het hof in hetgeen door de verdediging is aangedragen geen aanleiding de betrouwbaarheid van hetgeen door [Peter La S.] inzake Opa is verklaard in twijfel te trekken. Dat hij in eerste instantie [Cobra-betrokkene-1] als opdrachtgever heeft genoemd en [Pinny S.] niet heeft genoemd, is juist. Het hof overweegt echter dat [Peter La S.] op dit punt niet consistent is geweest. Hij heeft bij gelegenheid van de inhoudelijke behandeling ter terechtzitting van de rechtbank van zaaksdossier Opa in eerste aanleg op 11 september 2009 (p. 3 van het proces-verbaal) nadrukkelijk de mogelijkheid opengelaten dat hij het opdrachtgeverschap van [Cobra-betrokkene-1] voor deze specifieke liquidatie heeft aangenomen omdat [Jesse R.] hem heeft verteld dat [Jesse R.] en [Moppie R.] in die periode de uitvoerders (“liquidators”) van [Cobra-betrokkene-1] waren.

Het hof overweegt dat, zoals eerder is overwogen, aan de historische verkeersgegevens betekenis voor het bewijs toe kan komen, ook wanneer de door de raadsman genoemde beperkingen in ogenschouw worden genomen. Die betekenis wordt mede bepaald door de samenhang met andere bewijsmiddelen. Hiervoor heeft het hof gemotiveerd uiteengezet welke betekenis het toekent aan specifieke contacten op 18 en 19 april 1993. Aan in ieder geval één contact kan wel degelijk een beredeneerde conclusie omtrent deelnemers en inhoud worden verbonden, te weten het bijna tien minuten durende contact tussen de *1810 en huisaansluiting van de ouders van [Pinny S.] op 19 april 1993 om 15.24 uur. Met betrekking tot de verkeersgegevens van 18 april 1993 wijst het hof er op dat in het licht van de verklaringen van [Opa-getuige-1] betekenis toekomt aan de vaststelling dat zowel de *1810 als de *9952 zich op 18 april 1993 rond 18.00 uur binnen het bereik van een zendmast te Breukelen bevonden en toen ook contact met elkaar hadden. Nu [Opa-getuige-1] slechts heeft verklaard dat het de bedoeling was [slachtoffer 5] op 18 april 1993 in Breukelen te vermoorden en niet dat de daders toen ook daadwerkelijk aldaar in een hinderlaag hebben liggen wachten, zijn die gegevens niet strijdig met die verklaring.

Met betrekking tot de door [Opa-getuige-2] bij zijn verhoor op het politiebureau gegeven signalementen overweegt het hof dat het feit dat deze enigszins afwijken van hetgeen hij 2 uur eerder op straat had verklaard niet afdoet aan de bruikbaarheid ervan. Een proces-verbaal van bevindingen waarin wordt gerelateerd wat getuigen op de plaats van het delict aldaar tegen politieambtenaren verklaren, komt uit de aard der zaak tot stand onder hectische omstandigheden en wordt pas later opgemaakt waarbij de inhoud niet ter lezing, controle en ondertekening aan de gehoorde personen wordt voorgelegd. Waar de inhoud afwijkt van hetgeen die personen kort daarna in de setting van een, met meer zorgvuldigheid omgeven, verhoor op een politiebureau verklaren, dient aan de inhoud van dat laatste in het algemeen meer betekenis te worden toegekend.

Dat [Opa-getuige-2] [Jesse R.] ter gelegenheid van een Osloconfrontatie, tweeëneenhalve maand later, niet heeft herkend, doet naar het oordeel van het hof niet af aan de bruikbaarheid van de door hem gegeven signalementen en dwingt ook niet tot de conclusie dat [Jesse R.] op die grond niet één van de schutters was.

De op aanwijzingen van [Opa-getuige-2] gemaakte compositietekeningen worden niet voor het bewijs gebruikt, zodat het op dit punt gevoerde verweer geen bespreking behoeft.

3.7.5.3 Conclusies

3.7.5.3 De feitelijke gang van zaken

Waar [Pinny S.] de afspraak met [slachtoffer 5] aan [Moppie R.] heeft doorgegeven, en waar vervolgens de aan [Moppie R.] bekende [Jesse R.] en [N.P. de B.] op de afgesproken plaats en het afgesproken tijdstip zijn verschenen, acht het hof genoegzaam komen vast te staan dat [Moppie R.] dit aan [Jesse R.] en/of [N.P. de B.] heeft doorgegeven. Nu bovendien [Moppie R.] [slachtoffer 5] kende (terwijl dat van [Jesse R.] en [N.P. de B.] niet is gebleken) kan het niet anders dan dat [Moppie R.] aan [Jesse R.] en/of [N.P. de B.] bovendien het slachtoffer heeft aangewezen of gegevens heeft verstrekt waarmee zij hem konden herkennen. [Jesse R.] en [N.P. de B.] hebben bij het hotel gewacht op de komst van [slachtoffer 5] , zijn vervolgens naar zijn auto gelopen en hebben beiden op hem geschoten.

Het hof overweegt met betrekking tot de voorbedachte raad dat de opdracht om [slachtoffer 5] te vermoorden aan [Moppie R.] is gegeven enkele weken voordat het feit werd gepleegd. Op welk moment [N.P. de B.] en [Jesse R.] zijn betrokken bij het plan om [slachtoffer 5] te vermoorden, kan het hof niet vaststellen. Het hof stelt echter wel vast dat de moord op 19 april 1993 het sluitstuk was van een eerder in gang gezet plan en dat bij de opdrachtverstrekking en uitvoering diverse personen (in elk geval [Jesse R.] , [Moppie R.] , [N.P. de B.] en [Pinny S.] ) waren betrokken. Uit het dossier blijkt dat [Moppie R.] ter voorbereiding op de moord [slachtoffer 5] heeft geobserveerd en dat hij zijn bevindingen terugkoppelde aan [Pinny S.] . Uiteindelijk heeft [Pinny S.] [slachtoffer 5] naar het Altea hotel gelokt, terwijl uit de bewijsmiddelen blijkt dat zij rond datzelfde tijdstip contact had met de aan [Moppie R.] en [Jesse R.] toegeschreven ATF *1810.

Tegen deze achtergrond, en gegeven het feit dat [Jesse R.] en [N.P. de B.] op 19 april 1993 gewapend op het afgesproken moment op de afgesproken plaats hebben staan wachten op [slachtoffer 5] , en derhalve van diens verwachte aanwezigheid op de hoogte moeten zijn geweest, en voorts gezien de planmatige uitvoering waarbij er door twee schutters met verschillende vuurwapens op [slachtoffer 5] is geschoten, kan het naar het oordeel van het hof niet anders dan dat [N.P. de B.] en [Jesse R.] tevoren moeten hebben geweten wat er stond te gebeuren en dat [Jesse R.] derhalve gelegenheid heeft gehad om na te denken over de betekenis en de gevolgen van zijn voorgenomen daad en zich daarvan rekenschap te geven. Van contra-indicaties die er op wijzen dat is gehandeld in een ogenblikkelijke opwelling is op geen enkele manier gebleken.

Het hof zal daarom het tenlastegelegde medeplegen van moord bewezen verklaren.

Korte samenvatting hoofdstuk 3.7.5

- de verklaringen van [Opa-getuige-1] over de rol van [Pinny S.] en [Moppie R.] ;

- de verklaringen van [Peter La S.] die heeft verklaard dat [Jesse R.] hem heeft verteld dat hij [slachtoffer 5] had doodgeschoten en dat bij één van de door [Jesse R.] gepleegde moorden een neefje van [Jesse R.] , naar is geleken [N.P. de B.] , betrokken was;

- het aantreffen van aan [N.P. de B.] te verbinden DNA op een peuk die was aangetroffen op de plaats delict;

- bij [N.P. de B.] aangetroffen aantekeningen die het hof aanmerkt als betrekking hebbend op dit feit;

- het door ooggetuige [Opa-getuige-2] gegeven signalement van de vermoedelijke schutters, dat past bij het uiterlijk van [N.P. de B.] en [Jesse R.] .

- De namens [Jesse R.] gevoerde bewijsverweren worden verworpen. Het hof acht de verklaringen van [Opa-getuige-1] , [getuige 1] en [Peter La S.] betrouwbaar. Het hof overweegt dat aan de telecomgegevens in samenhang met de andere bewijsmiddelen betekenis voor het bewijs toekomt. Het door [Opa-getuige-2] gegeven signalement is bruikbaar, ook al heeft [Opa-getuige-2] geruime tijd later [Jesse R.] niet herkend bij een meervoudige fotoconfrontatie.

De getuige [Peter La S.] heeft verklaard dat [Jesse R.] hem heeft verteld dat hij in de organisatie heeft gezeten van de liquidatie van twee mensen in Antwerpen. De opdracht kwam van Henk [Cobra-betrokkene-1] , voor wie [Jesse R.] destijds volgens [Peter La S.] samen met [Moppie R.] werkte. Met “werken” bedoelde [Peter La S.] liquideren. [Jesse R.] zei tegen hem dat liquideren goedkoper is dan betalen. [Jesse R.] vertelde dat het schieten zelf door negers was gedaan en dat de man en de vrouw in een auto hadden gezeten. [Jesse R.] heeft [Peter La S.] verteld dat zij de avond van de liquidatie hebben verzameld bij het Hilton in Rotterdam en daar vandaan naar Antwerpen zijn gereden.

heeft ook verklaard dat [Jesse R.] hem heeft verteld dat [Moppie R.] betrokken was bij de liquidatie in Antwerpen. Hij begeleidde de twee negers en was in ieder geval ook bij het Hilton.

De getuige [Cobra-betrokkene-2] heeft verklaard dat hij op de avond van 8 mei 1993 op verzoek van [Jesse R.] met hem naar het Hilton in Rotterdam is gereden. Vandaar is hij vervolgens, eveneens op verzoek van [Jesse R.] van Rotterdam naar de Belgische grens is gereden. [Jesse R.] is met ander vervoer naar de grens gereden. Bij de grens heeft [Cobra-betrokkene-2] [Jesse R.] weer ontmoet; hij zag [Jesse R.] in een auto met één of twee andere inzittenden. [Jesse R.] zei hem dat hij naar de Keizerlei in Antwerpen moest rijden en daar op hem moest wachten. Rond middernacht zag hij [Jesse R.] daar aan komen lopen en is hij samen met hem teruggereden naar Rotterdam.

[Jesse R.] heeft gedurende de avond op meerdere momenten gebruik gemaakt van de ATF van [Cobra-betrokkene-2] , de *2004.

[Jesse R.] had [Cobra-betrokkene-2] één of twee weken daarvoor al eens gevraagd of hij de weg wist in Antwerpen.

Uit de verklaringen van de getuigen [Cobra-getuige-6] en [Cobra-getuige-7] , in samenhang met de verklaringen van de getuigen [Peter La S.] , [getuige 1] , [slachtoffer 10] , [Cobra-getuige-8] , [Cobra-getuige-9] , [Cobra-getuige-10] en [Cobra-getuige-1] , volgt dat [Siegfried S.] en [Cobra-betrokkene-3] de personen zijn geweest die om de auto van [slachtoffer 3] zijn gezien, waarbij gelet op de aangetroffen hulzen (afkomstig uit één en hetzelfde vuurwapen) kennelijk één van hen [slachtoffer 3] en [slachtoffer 4] heeft beschoten.

Uit de telefoongesprekken van 5 mei 1993 volgt dat [Moppie R.] aan [Siegfried S.] 10.000 gulden heeft gegeven om (een) vuurwapen(s) aan te schaffen.

Ten aanzien van het bewijs in de zaak Cobra zijn door de verdediging, deels door middel van aansluiting bij de door de verdediging van [Moppie R.] gevoerde verweren, de navolgende hier nog te bespreken verweren gevoerd.

Het hof overweegt dat het feit dat [Peter La S.] in deze zaak over de rollen van [Jesse R.] en [Moppie R.] weinig concreets weet te vertellen, niet betekent dat daarmee hetgeen hij wél weet te vertellen, onbetrouwbaar zou zijn. Dat [Peter La S.] [Cobra-betrokkene-3] eerst als [Cobra-betrokkene-3] aanduidt, is niet van veel betekenis nu uit zijn verklaringen wel duidelijk wordt dat hij [Cobra-betrokkene-2] bedoelt. Ook de omstandigheid dat [Peter La S.] aanvankelijk de rol van [Moppie R.] , over wie hij zoals gezegd ook niet veel concreets wist, niet heeft benoemd, maakt zijn verklaringen op zich nog niet onbetrouwbaar nu niet is vereist dat een getuige uitputtend de rollen van alle betrokkenen weet te beschrijven.

Het hof verwijst naar hetgeen eerder in algemene zin met betrekking tot de betrouwbaarheid van de verklaringen van [getuige 1] is overwogen. Het ziet geen aanleiding daarover met betrekking tot de zaak Cobra anders te oordelen.

Het hof overweegt dat geenszins aannemelijk is geworden dat [Cobra-betrokkene-2] onware verklaringen heeft afgelegd over de feitelijke gang van zaken om daarmee een grotere rol van zichzelf te verbloemen. Voor die grotere rol zijn in het dossier geen aanwijzingen te vinden, terwijl voor de door [Cobra-betrokkene-2] benoemde rol van [Jesse R.] nu juist wél bevestiging is te vinden. Het hof overweegt voorts dat de verklaring van [Cobra-betrokkene-2] wordt bevestigd door de telecomgegevens en dat hij op deze verklaring nadien nimmer terug is gekomen. Dat aan [Cobra-betrokkene-2] door de rechercheurs gerichte vragen zijn gesteld over vastgestelde telefooncontacten en over medeverdachten, rechtvaardigt niet de conclusie dat zijn antwoorden op die vragen “gestuurd” zouden zijn; op de als voorbeeld door de verdediging genoemde vragen hadden immers door [Cobra-betrokkene-2] ook geheel andersluidende antwoorden kunnen worden gegeven. Er is al met al geen aanleiding de verklaringen van [Cobra-betrokkene-2] als onbetrouwbaar aan te merken.

Het hof herhaalt hier dat de telecomgegevens inderdaad aan beperkingen onderhevig zijn en dat vaststellingen over precieze locaties, de personen van bellers en gebelden en de inhoud van de contacten niet mogelijk zijn. Echter, de vaststellingen die wél kunnen worden gedaan zijn in het licht van de overige bewijsmiddelen wel degelijk redengevend. Hiervoor heeft het hof beredeneerd overwogen welke conclusies het aan bepaalde telecomgegevens verbindt.

3.7.6.3 Conclusies

3.7.6.3 De feitelijke gang van zaken

Uit de bewijsmiddelen leidt het hof af dat [Siegfried S.] en [Cobra-betrokkene-3] de ‘twee negers’ zijn geweest die [slachtoffer 3] en [slachtoffer 4] in Antwerpen hebben doodgeschoten. [Jesse R.] heeft enige dagen daarvoor tegen [Siegfried S.] gezegd dat hij telefonisch contact moest opnemen met [Moppie R.] , waarna [Moppie R.] [Siegfried S.] telefonisch een geldbedrag toezegde om (een) vuurwapen(s) te kopen.

Uit de bewijsmiddelen volgt dat [Jesse R.] op de avond van 8 mei 1993 door [Cobra-betrokkene-2] is afgezet bij het Hilton, waar [Jesse R.] enige tijd binnen bleef. Dat sluit aan bij de verklaring van [Peter La S.] dat [Jesse R.] en zijn mededaders hebben verzameld bij het Hilton in Rotterdam.⁴⁸⁹ Uit de verklaring van [Cobra-betrokkene-2] leidt het hof af dat [Jesse R.] vervolgens niet met [Cobra-betrokkene-2] maar met ander vervoer naar de grensovergang met België en vervolgens naar Antwerpen is afgereisd. Naar het oordeel van het hof kan het gelet op de verklaringen van [Peter La S.] en [Cobra-betrokkene-2] niet anders dan dat [Jesse R.] vanuit Nederland met [Siegfried S.] en [Cobra-betrokkene-3] naar België is gereisd. De verklaring van [getuige 1] bevestigt dat [Jesse R.] mee is gegaan op weg naar Antwerpen. Betekenis komt in dat verband ook toe aan de vaststelling dat in de loop van de avond [Siegfried S.] en [Cobra-betrokkene-3] zijn gaan beschikken over de ATF *1810 die normaal gesproken bij [Jesse R.] en [Moppie R.] in gebruik was. Uit het dossier blijkt niet dat er nog andere personen betrokken zijn geweest bij de reis of de uitvoering van het delict. Geen van de getuigen verklaart daar over. Dat [Jesse R.] alleen was tijdens die reis, is niet aannemelijk in het licht van de verklaring van [Cobra-betrokkene-2] dat hij [Jesse R.] bij de grensovergang bij een auto met één of twee personen heeft gezien.

[Cobra-betrokkene-2] is vanaf de grens naar restaurant Fouquet aan de Keizerlei in Antwerpen gereden, welke straat is gelegen in de buurt van de Plantin en Moretuslei. Uit de verklaringen van [Cobra-betrokkene-2] volgt dat [Jesse R.] zich bij Fouquet na enige tijd weer bij [Cobra-betrokkene-2] heeft gevoegd, waarna zij rond middernacht (het tijdstip waarop de moord werd gepleegd) terug zijn gereden naar Nederland.

Het hof stelt derhalve vast dat [Jesse R.] de schutters heeft ontmoet en vergezeld naar Antwerpen.

Vastgesteld kan voorts worden dat [Jesse R.] de betreffende avond en nacht de *2004 heeft gebruikt. Er zijn die avond en nacht contacten vastgesteld van de * 2004 met de aan [Siegfried S.] en [Cobra-betrokkene-3] ter beschikking gestelde *1810, met de huisaansluiting van de Maystraat (de woning van [Moppie R.] ) en met de semafoon *0555 ( [Cobra-betrokkene-1] , die door getuigen als opdrachtgever is genoemd). Genoemd contact met de semafoon met [Cobra-betrokkene-1] was overigens het eerste contact dat is geregistreerd van de *2004 op 9 mei 1993, ongeveer een half uur na de moord. Deze feiten concretiseren de verklaringen van [Peter La S.] dat [Jesse R.] in de organisatie van de moord op [slachtoffer 3] heeft gezeten.

Uit de hiervoor weergegeven feitelijke gang van zaken kan niet volgen dat [Jesse R.] een rol heeft gehad in de feitelijke uitvoering van het delict, het beschieten van [slachtoffer 3] en [slachtoffer 4] . Wel kan worden vastgesteld dat hij voorafgaand aan het delict heeft geïnformeerd of [Cobra-betrokkene-2] de weg wist in Antwerpen, dat hij vanuit Nederland met de schutters naar de (omgeving van de) plaats van het delict in Antwerpen is gereden en dat de telefoon die in gebruik was bij [Moppie R.] en [Jesse R.] aan [Siegfried S.] en [Cobra-betrokkene-3] ter beschikking is gesteld. Het hof acht dit onvoldoende om te kunnen oordelen dat sprake is geweest van zijn nauwe en bewuste samenwerking met de uitvoerders van het delict. Het hof zal [Jesse R.] dan ook vrijspreken van het primair tenlastegelegde medeplegen.

Het hof acht wettig en overtuigend bewezen dat [Jesse R.] (zoals subsidiair tenlastegelegd) medeplichtig is geweest aan de moord op [slachtoffer 3] .

Gelet op hetgeen hiervoor ten aanzien van de feitelijke gang van zaken is vastgesteld, dienen de bewezen te achten gedragingen (ontmoeten en meerijden) te worden aangemerkt als behulpzaamheid in de zin van medeplichtigheid. Uit de bewijsmiddelen en uit hetgeen hiervoor is overwogen blijkt immers dat [Jesse R.] een organiserende taak had. Hij was medewerker van [Cobra-betrokkene-1] en was in die hoedanigheid meegegaan met de schutters. Daarbij heeft hij hen gebracht in de buurt van de plaats waar de moord diende te worden gepleegd. Door [Cobra-betrokkene-2] reeds tevoren te benaderen heeft hij dit voorbereid. De aanwezigheid en rol van [Jesse R.] hadden derhalve een ondersteunend karakter.

Uit de verklaringen van [Peter La S.] en [getuige 1] kan worden afgeleid dat het ging om een in opdracht uitgevoerde moord, waarvoor [Jesse R.] een betaling heeft gekregen. Daarmee is de voorbedachte raad van de schutters gegeven.

De omstandigheden dat [Jesse R.] voorafgaand al had geregeld dat hij door een ander, [Cobra-betrokkene-2] , vanaf de plaats van het delict weer naar Nederland zou worden gereden, dat hij enkele dagen eerder [Siegfried S.] telefonisch contact had laten opnemen met [Moppie R.] waarna dezen spraken over de aanschaf van (een) vuurwapen(s) en dat de *1810 die normaal gesproken bij [Jesse R.] en [Moppie R.] in gebruik was aan [Siegfried S.] en [Cobra-betrokkene-3] ter beschikking is gesteld, dragen verder bij aan het bewijs dat [Jesse R.] wetenschap had van de voorgenomen moord en de uitvoering daarvan en dat zijn opzet daar ook op gericht was.

Het hof acht, gelet op de inhoud van de bewijsmiddelen, ook bewezen dat [Siegfried S.] en [Cobra-betrokkene-3] bij het doodschieten van [slachtoffer 3] met voorbedachte raad hebben gehandeld.

Uit de bewijsmiddelen volgt niet dat ook het doodschieten van [slachtoffer 4] onderdeel van het plan was. Niet kan worden uitgesloten dat de beslissing om [slachtoffer 4] te doden eerst is genomen op het moment dat [Siegfried S.] en/of [Cobra-betrokkene-3] constateerde(n) dat behalve [slachtoffer 3] ook [slachtoffer 4] in de auto zat. Een aanwijzing voor dat scenario kan worden gevonden in de verklaring van [Peter La S.] dat “die vrouw op de verkeerde tijd op de verkeerde plaats was, [niet] hoefde te worden geliquideerd, maar getuige [was] en toen ook dood [moest]”. Van concrete aanwijzingen dat op voorhand was afgesproken om ook eventuele getuigen of andere inzittenden te doden, is niet gebleken. Dit betekent dat niet kan worden bewezen dat de opzet van [Jesse R.] mede gericht was op het doodschieten van [slachtoffer 4] , zodat hij van de medeplichtigheid aan of bij dat levensdelict moet worden vrijgesproken.

Korte samenvatting hoofdstuk 3.7.6

De achtergrond voor de moord op [slachtoffer 3] lag in een schuld van [Cobra-betrokkene-1] aan [slachtoffer 3] . [Jesse R.] en [Moppie R.] werkten in die tijd voor [Cobra-betrokkene-1] als – kort gezegd – huurmoordenaars. [Moppie R.] heeft [Siegfried S.] geholpen met het aanschaffen van een vuurwapen. Op de avond van de moord heeft [Jesse R.] de schutters [Siegfried S.] en [Cobra-betrokkene-3] vanuit het Hilton in Rotterdam naar Antwerpen begeleid. De telefoon van [Jesse R.] en [Moppie R.] is die avond aan [Siegfried S.] en [Cobra-betrokkene-3] ter beschikking gesteld. [Jesse R.] heeft gedurende de avond met de ATF van [Cobra-betrokkene-2] met diverse betrokkenen contact onderhouden.

Ten aanzien van [Jesse R.] zijn in de zaak Indiana in het bijzonder de navolgende elementen uit de bewijsmiddelen van belang.

De raadslieden van de verdachten [Jesse R.] en [Moppie R.] hebben op hoofdlijnen gelijkluidende verweren gevoerd en zij hebben zich over en weer aangesloten bij hetgeen in de strafzaak van de medeverdachte naar voren is gebracht. De verweren lenen zich daarom telkens voor gezamenlijke bespreking op de navolgende wijze.

Standpunt verdediging

Namens [Jesse R.] is de betrouwbaarheid van de verklaringen van de getuige [slachtoffer 6] betwist. In dat verband heeft de verdediging gewezen op de wisselende verklaringen van de getuige over zijn eigen identiteit, het doel van zijn reis naar Amsterdam, de naam van zijn contactpersoon alhier en hetgeen hij zou hebben waargenomen van het gezicht van de schutter.

Standpunt advocaat-generaal

De advocaat-generaal heeft zich op het standpunt gesteld dat de verklaringen van de getuige, ondanks de inconsistenties daarin, voldoende betrouwbaar zijn. De advocaat-generaal heeft gewezen op de verankering die de verklaringen vinden in objectieve telecomgegevens en verklaringen van twee getuigen op de plaats delict.

Met de verdediging constateert het hof dat de getuige [slachtoffer 6] op onderdelen wisselend heeft verklaard. In het oog springen met name de wisselende verklaringen over het doel van de reis naar Amsterdam en de aanvankelijke verklaringen van de getuige over zijn contactpersoon ‘Mark’. Voorts valt op het feit dat de getuige aanvankelijk heeft verklaard dat hij [Moppie R.] als schutter heeft herkend, terwijl de getuige later bij de rechter-commissaris heeft toegegeven dat hij het gezicht van de schutter niet heeft kunnen waarnemen. Het hof ziet in deze inconsistenties evenwel geen aanleiding om van het gebruik van de verklaringen van [slachtoffer 6] af te zien. Het hof overweegt daartoe als volgt.

Bij de beoordeling van de betrouwbaarheid van de verklaringen van [slachtoffer 6] is primair van belang dat significante onderdelen van zijn verklaringen in belangrijke mate steun vinden in ander bewijsmateriaal.

De kern van de verklaringen van [slachtoffer 6] is dat hij voor zaken in Nederland was, dat hij in dat verband meermalen telefonische contacten en ontmoetingen heeft gehad met [Moppie R.] , dat [Moppie R.] hem op 26 oktober 2000 telefonisch heeft verteld dat hij naar de omgeving van het Olympisch Stadion diende te gaan en dat [slachtoffer 6] , eenmaal daar aangekomen, vrijwel direct gericht is beschoten door een man die van een motorfiets afstapte en de gewonde, vluchtende [slachtoffer 6] nog enige tijd vruchteloos heeft achtervolgd.

De verklaringen van [slachtoffer 6] vinden, voor zover zij betrekking hebben op het gegeven dat [Moppie R.] als een spin in het criminele web heeft gefungeerd en de afspraak bij het Olympisch Stadion met [slachtoffer 6] heeft gemaakt, steun in de verklaring van de getuige [Peter La S.] . De door [slachtoffer 6] gestelde betrokkenheid van [Moppie R.] vindt bovendien steun in de verklaringen van [Indiana-getuige-1] , het gegeven dat [Moppie R.] in de betreffende periode – conform de verklaringen van [slachtoffer 6] – inderdaad gebruik maakte van een gehuurde Ford Mondeo en de nog te bespreken bevindingen van het telecomonderzoek.

Voor zover het de feitelijke gang van zaken op de plaats delict betreft, vindt de verklaring van [slachtoffer 6] steun in de verklaring van de getuige [Indiana-getuige-2] . Uit haar verklaring blijkt dat er inderdaad gericht op [slachtoffer 6] is geschoten door de bijrijder van een motorfiets, dat [slachtoffer 6] zich uit de voeten heeft gemaakt en dat [slachtoffer 6] daarbij is achtervolgd door de schutter.

Aan het gegeven dat [slachtoffer 6] heeft getracht zijn eigen identiteit alsmede de aanleiding voor de schietpartij te verhullen kent het hof, anders dan de verdediging, geringe betekenis toe. Daarbij neemt het hof in aanmerking dat mag worden uitgegaan van het criminele karakter van de voorgenomen ontmoeting, gezien de wijze waarop het delict is gepleegd, alsmede dat [slachtoffer 6] op doorvragen van de rechter-commissaris heeft verklaard dat e.e.a. verband hield met het incasseren van geld en dat hij zich voorts heeft beroepen op zijn verschoningsrecht omdat hij zichzelf niet wilde belasten.⁴⁹⁰ Uit het dossier blijkt bovendien dat [slachtoffer 6] diverse antecedenten heeft met betrekking tot verdovende middelen; hetzelfde geldt voor [Moppie R.] .⁴⁹¹ Tegen die achtergrond wekt het gegeven dat [slachtoffer 6] niet het achterste van zijn tong heeft laten zien, geen verbazing. Naar het oordeel van het hof is genoegzaam gebleken dat [slachtoffer 6] ten aanzien van de in de bewijsmiddelen opgenomen onderdelen van zijn verklaringen naar waarheid heeft verklaard.

Het verweer wordt verworpen.

Standpunt verdediging

Namens [Jesse R.] is aangevoerd dat [Peter La S.] door de mand is gevallen, omdat hij de poging tot liquidatie niet adequaat in de tijd weet te plaatsen, niet eenduidig heeft verklaard over het door schutter van de motor stappen, onjuist heeft verklaard over het gebruik van een Uzi, alsmede dat de verklaring dat de verklaring van [Peter La S.] over de nachtelijke ontmoeting op de Afsluitdijk na de poging tot moord niet controleerbaar is, dat de verklaring van [Peter La S.] over het wegbrengen van [Jesse R.] naar een vliegveld in Duitsland is gefalsificeerd door het politieonderzoek en dat [Peter La S.] zijn verklaringen kan hebben afgestemd op publicaties in de media. Om die redenen zijn de verklaringen van [Peter La S.] onbetrouwbaar, aldus de verdediging.

Standpunt advocaat-generaal

De advocaat-generaal heeft zich op het standpunt gesteld dat de verklaringen van [Peter La S.] tot het bewijs kunnen worden gebezigd. Daartoe is aangevoerd dat de zaak Indiana niet veel in de publiciteit is geweest, maar dat [Peter La S.] toch diverse concrete details weet te benoemen over de achtergrond van het slachtoffer en de gang van zaken op de plaats delict, alsmede de met de poging tot moord in tijd samenvallende verdwijning van de zoon van het slachtoffer in Spanje, Marbella. De advocaat-generaal heeft gewezen op de opvallende overeenkomsten tussen de verklaringen van [Peter La S.] , [slachtoffer 6] en [Indiana-getuige-1] , personen die elkaar niet kennen.

Oordeel van het hof

Met betrekking tot de betrouwbaarheid van de verklaringen van de getuige [Peter La S.] verwijst het hof eerst en vooral naar de daaromtrent gegeven algemene overwegingen.

Met betrekking tot het zaaksdossier Indiana in het bijzonder overweegt het hof aanvullend als volgt.

Het hof acht het hof de verklaringen van de getuige [Peter La S.] met betrekking tot zaaksdossier Indiana betrouwbaar, zodat deze tot het bewijs zullen worden gebezigd op de wijze zoals in de bewijsmiddelen is weergegeven.

Het hof overweegt daartoe dat de verklaringen van [Peter La S.] op tal van punten bevestiging in het dossier vinden. Zo is de nachtelijke ontmoeting na de mislukte aanslag op [slachtoffer 6] door [Peter La S.] gesitueerd op de Afsluitdijk, volgens hem door [Jesse R.] aangeduid met ‘de (Af)sluitklapper’.⁴⁹² Dat [Jesse R.] de Afsluitdijk inderdaad aanduidde met Afsluitklapper blijkt uit een opgenomen telefoongesprek waaraan [Jesse R.] eind 2000 heeft deelgenomen.⁴⁹³ Dat [Peter La S.] ten onrechte meent dat het delict in 2001 of 2002 plaatsvond (in plaats van het najaar van 2000), acht het hof in het licht van het navolgende zonder betekenis. Immers is het slachtoffer, conform de verklaringen van [Peter La S.] , inderdaad een Engelse man met een donkere huidskleur, woonachtig op Ibiza. Ook verklaart [Peter La S.] met juistheid dat de mislukte poging om het slachtoffer te vermoorden plaatsvond in de buurt van het VU-ziekenhuis te Amsterdam, dat de twee daders zich bij het plegen van het feit bedienden van een motorfiets, dat het slachtoffer is geraakt door een kogel, dat het slachtoffer een sloot in is gevlucht en dat de schutter hem niet meer kon vinden, waarna de schutter en zijn mededader zich uit de voeten hebben gemaakt. Het hof kent voorts betekenis toe aan de verklaring van [Peter La S.] dat [Jesse R.] hem heeft verteld dat het slachtoffer ‘simultaan’ met een persoon in Marbella moest worden vermoord, alsmede dat [Peter La S.] heeft verklaard dat volgens [Jesse R.] die persoon in Marbella een relatie heeft gehad met de eigenaresse van een broodjeszaak in Marbella waar [Peter La S.] en [Jesse R.] eens kwamen.⁴⁹⁴ Uit onderzoek is gebleken dat de vriendin van de zoon van [slachtoffer 6] inderdaad een broodjeszaak bestiert in Marbella.⁴⁹⁵ Het hof constateert vervolgens dat uit de verklaringen van [slachtoffer 6] en de getuige Ingram blijkt dat de zoon van [slachtoffer 6] op dezelfde dag in Marbella spoorloos is verdwenen en dat van hem nooit meer enig teken van leven is vernomen. Betekenis komt voorts toe aan de verklaring van de getuige [Indiana-getuige-3] , die verklaart dat zij begin oktober 2000 door de zoon van [slachtoffer 6] aan [Moppie R.] is voorgesteld,⁴⁹⁶ terwijl de aanwezigheid van de zoon van [slachtoffer 6] enige steun vindt in het gegeven dat zijn telefoon op 6 oktober 2000 een zendmast op Schiphol aanstraalt.

Gelet op deze reeks van overeenkomsten tussen de verklaring van [Peter La S.] en de inhoud van het dossier ziet het hof geen enkele reden om de verklaringen van [Peter La S.] niet betrouwbaar te achten. Met de advocaat-generaal constateert het hof voorts dat niet is gebleken dat [Peter La S.] , [slachtoffer 6] en [Indiana-getuige-1] elkaar kennen. Niet valt in te zien hoe en waarom deze getuigen ieder voor zich, in strijd met de waarheid, zulke gedetailleerde en op cruciale onderdelen overeenstemmende verklaringen zouden afleggen.

Dat [Peter La S.] zijn verklaringen heeft gebaseerd op geruchten, acht het hof gelet op het voorgaande niet aannemelijk geworden. Ook het gegeven dat dat er enige media-aandacht voor de zaak is geweest en dat de verklaringen van [Peter La S.] zogenoemde de auditu-verklaringen zijn, kan in het licht van al het voorgaande niet afdoen aan de betrouwbaarheid van die verklaringen, zodat de verweren worden verworpen.

Standpunt verdediging

Namens de verdachten [Moppie R.] en [Jesse R.] is nadrukkelijk verweer gevoerd tegen de betrouwbaarheid van de verklaringen van de getuige [Indiana-getuige-1] . De kern van dat verweer is dat de getuige [Indiana-getuige-1] een fantast is die bij wijze van spreken nog liegt als hij ademt: “de verpersoonlijking van leugenachtigheid”, aldus één van de raadslieden. De verdediging heeft ter adstructie van haar stellingen gewezen op de justitiële antecedenten van [Indiana-getuige-1] en diens veroordelingen ter zake oplichting. Meer inhoudelijk heeft de verdediging gewezen op het feit dat de getuige wisselend heeft verklaard over het moment waarop hij de Ford Mondeo aan [Moppie R.] ter beschikking zou hebben gesteld, de locatie (in Amsterdam c.q. op Ibiza) waar [Moppie R.] zou hebben gesproken over de liquidatie en het moment waarop [Indiana-getuige-1] met [Jesse R.] zou hebben gesproken over de liquidatie. Ten slotte is de suggestie opgeworpen dat [Indiana-getuige-1] door de politie is gevoed met informatie.

Standpunt advocaat-generaal

De advocaat-generaal heeft zich op het standpunt gesteld dat de verklaringen van [Indiana-getuige-1] tot het bewijs kunnen worden gebezigd. De advocaat-generaal heeft gewezen op het uitblijven van een verklaring van de zijde van [Moppie R.] voor het feit dat [Indiana-getuige-1] met juistheid tal van omstandigheden in het leven van [Moppie R.] heeft benoemd. Hieruit blijkt volgens de advocaat-generaal dat [Indiana-getuige-1] nauwe contacten met [Moppie R.] onderhield. De advocaat-generaal heeft voorts gewezen op onderzoeksbevindingen omtrent de Ford Mondeo, die steun bieden aan de verklaring van [Indiana-getuige-1] .

Oordeel van het hof

Aan de verdediging kan worden toegegeven dat [Indiana-getuige-1] op onderdelen wisselende verklaringen heeft afgelegd. In het oog springt met name het gegeven dat de getuige het gesprek met [Moppie R.] over de gang van zaken bij de poging tot moord op [slachtoffer 6] heeft gesitueerd zowel op het strand op Ibiza als op de Dam in Amsterdam, en dat de getuige niet eenduidig heeft verklaard over het moment waarop hij met [Jesse R.] in de penitentiaire inrichting heeft gesproken.

Deze ongerijmdheden doen naar het oordeel van het hof echter niet af aan de bruikbaarheid van onderdelen van de verklaringen van de getuige [Indiana-getuige-1] , omdat diens verklaringen in voldoende mate steun vinden in de inhoud van de overige bewijsmiddelen. Het hof overweegt in dat verband als volgt.

[Indiana-getuige-1] heeft verklaard over de aanleiding om met [Moppie R.] en [Jesse R.] over de zaak te spreken. Die aanleiding was gelegen in het feit dat de getuige in de gevangenis ter ore was gekomen dat een door hem gehuurde en aan [Moppie R.] ter beschikking gestelde Ford Mondeo was gebruikt bij een levensdelict. Uit het dossier blijkt dat [Indiana-getuige-1] inderdaad een dergelijke auto heeft gehuurd in oktober 2000,⁴⁹⁷ dat [Indiana-getuige-1] kort hierna is aangehouden⁴⁹⁸ en dat [Moppie R.] diezelfde maand door de politie in diezelfde auto is gezien.⁴⁹⁹ Bovendien heeft ook de getuige [slachtoffer 6] verklaard dat [Moppie R.] op 26 oktober 2000 gebruik maakte van een gehuurde Ford Mondeo. Hieruit blijkt dat de Ford Mondeo inderdaad is overgedragen aan [Moppie R.] en met de gang van zaken voorafgaand aan het delict in verband kan worden gebracht. De verklaring van [Indiana-getuige-1] over de aanleiding voor zijn gesprekken met [Jesse R.] en [Moppie R.] vindt aldus verankering, zodat het hof geen aanleiding ziet om te betwijfelen dat [Indiana-getuige-1] [Moppie R.] en [Jesse R.] hierop heeft aangesproken.

Voor wat betreft de inhoud van die gesprekken overweegt het hof als volgt. De verklaring van [Indiana-getuige-1] dat hem uit mededelingen van [Jesse R.] en [Moppie R.] is gebleken dat er ‘alleen maar wat is geschoten’ – het hof begrijpt: dat er geen doden zijn gevallen – en dat [Jesse R.] de schutter was vindt steun in de feitelijke gang van zaken op de plaats delict en de verklaring van [Peter La S.] . Betekenis komt voorts toe aan het gegeven dat [Jesse R.] , [Indiana-getuige-1] en [Indiana-getuige-4] in 2005 inderdaad gelijktijdig gedetineerd zijn geweest in Lelystad en aldaar toegang hadden tot het computerlokaal,⁵⁰⁰ hetgeen in lijn is met de verklaringen van [Indiana-getuige-1] .⁵⁰¹ Het hof acht derhalve ook deze onderdelen van de verklaring van [Indiana-getuige-1] voldoende betrouwbaar en bruikbaar voor het bewijs. In het midden kan blijven de vraag op welke locatie [Moppie R.] een en ander aan [Indiana-getuige-1] zou hebben toevertrouwd.

Aan het gegeven dat de getuige antecedenten heeft op het gebied van oplichting kent het hof gelet op al het voorgaande weinig betekenis toe, nu daarmee over het waarheidsgehalte van diens verklaring over zaaksdossier Indiana niets is gezegd. Dat [Indiana-getuige-1] door de politie zou zijn gevoed met informatie op een wijze die voor de beoordeling van de betrouwbaarheid van de getuige van belang, is door de verdediging onvoldoende onderbouwd en ook overigens niet gebleken. Hetzelfde geldt voor de stelling dat [Indiana-getuige-1] zich om hem moverende redenen telkens in grote strafzaken – in strijd met de waarheid – als getuige zou opwerpen. Het hof verwerpt deze onderdelen van het verweer.

In het onderzoek Indiana is onderzoek verricht naar bepaalde telefoonnummers en mobiele telefoontoestellen teneinde vast te stellen wie de gebruikers van de betreffende telefoons en telefoonnummers waren en welke telefonische contacten hebben plaatsgevonden. De verdediging van [Moppie R.] respectievelijk [Jesse R.] heeft verweer gevoerd op de bruikbaarheid van de verkeersgegevens voor het bewijs. Het hof zal de diverse verweren in het navolgende weergeven en vervolgens bespreken.

Standpunt verdediging [Jesse R.]

De verdediging van [Jesse R.] heeft zich op hoofdlijnen aangesloten bij de namens de verdachte [Moppie R.] gevoerde verweren. Die houden het volgende in.

Aangevoerd is dat aan de telecomgegevens geen bewijswaarde kan worden toegekend.

In dat verband is aangevoerd dat de historische verkeersgegevens van [slachtoffer 6] onvolledig zijn, zodat niet duidelijk is met wie hij telefonische contacten heeft onderhouden. Mogelijk heeft [slachtoffer 6] ook andere telefoons en telefoonnummers gebruikt dan in de loop van het onderzoek bekend is geworden. Ook van andere telefoonnummers, zoals de aan [Moppie R.] en [Jesse R.] toegeschreven telefoonnummers, bestaat slechts een onvolledig beeld van de verkeersgegevens omdat niet van alle telecomproviders verkeersgegevens beschikbaar zijn. Het trekken van bewijsrechtelijke conclusies is daarom niet verantwoord.

Daarnaast is gesteld dat niet vast staat dat [Moppie R.] de gebruiker van diverse telefoonnummers (de -0201, -9779 en -1445) was, omdat de daartoe strekkende verklaring van [slachtoffer 6] niet betrouwbaar is en omdat zendmastgegevens weinig betekenis hebben bij de identificatie van de gebruiker van een bepaald telefoonnummer.

Het is voorts niet mogelijk om het contact tussen het toestel van [slachtoffer 6] en het telefoonnummer -1445 als ‘lokgesprek’ aan te merken, omdat niet kan worden uitgesloten dat een ander, al dan niet onbekend gebleven, telefoongesprek de aanleiding voor [slachtoffer 6] is geweest om zich naar het IJsbaanpad te begeven. De verdediging heeft de suggestie opgeworpen dat een andere getuige, te weten, Groeizaam, daarbij een rol heeft gespeeld.

Ten slotte heeft de verdediging – het hof begrijpt subsidiair – aangevoerd dat het omwisselen van de simkaarten -1445 en -9779 niet wijst op kwade bedoelingen omdat daar ook andere redenen aan ten grondslag hebben kunnen liggen.

De verdediging heeft voorts gesteld dat mogelijk ontlastende gegevens over de abonnementstelefoon van [Jesse R.] ontbreken in het dossier en dat niet kan worden uitgesloten dat een ander dan [Jesse R.] het telefoonnummer -4877 in gebruik heeft genomen cq. gehad.

Standpunt advocaat-generaal

Het Openbaar Ministerie heeft zich op het standpunt gesteld dat telecomgegevens bruikbaar zijn voor het bewijs.

Oordeel van het hof

Inleidende overwegingen

Het hof kiest er, gelet op de samenhang tussen de verkeersgegevens, voor om alle relevant geachte bevindingen met betrekking tot het telefoonverkeer in de bewijsmiddelen op te nemen en zal in het navolgende de benodigde duiding aan deze gegevens geven.

Bij de beoordeling van de verkeersgegevens stelt het hof voorop dat deze niet slechts als op zichzelf staande feitelijke gegevens moeten worden beoordeeld, zoals bij de formulering van de verweren lijkt te zijn verondersteld, maar dat deze dienen te worden begrepen in samenhang met de inhoud van de overige bewijsmiddelen, zoals de verklaringen van de getuigen [Peter La S.] , [slachtoffer 6] en [Indiana-getuige-1] .

Het hof stelt vast dat alle hierna te bespreken betrokken telefoonnummers in wezen slechts actief zijn in de voor de beoordeling van de tenlastelegging relevante periode, te weten van 23 tot en met 26 oktober 2000. Het hof stelt voorts vast dat de toestellen met deze telefoonnummers op belangrijke momenten contact hebben met elkaar en regelmatig zendmasten aanstralen welke zijn gelegen op relevante locaties. Het hof zal een en ander in het navolgende concretiseren, maar het trekt reeds hier de conclusie dat in deze omstandigheden een belangrijke aanwijzing is gelegen dat deze telefoonnummers met het delict in verband staan.

Het vertrekpunt voor de hierna te geven overwegingen is de mobiele telefoon van [slachtoffer 6] . Onder [slachtoffer 6] is na de schietpartij een mobiele telefoon in beslag genomen. Het betreft een toestel waarin in elk geval een simkaart met het telefoonnummer 06-11054061 (hierna: de -4061) is gebruikt. Naar de verkeersgegevens van zowel dit telefoonnummer als het toestel van [slachtoffer 6] is onderzoek verricht, onder meer door het opvragen van historische verkeersgegevens en het uitlezen van het adressenboek en van de inkomende en uitgaande oproepen. Uit het onderzoek is gebleken dat [slachtoffer 6] contact heeft gehad met twee telefoonnummers die in verband kunnen worden gebracht met [Moppie R.] . Uit het onderzoek is voorts gebleken dat één van die twee telefoonnummers contact heeft onderhouden met een telefoonnummer dat met [Jesse R.] in verband kan worden gebracht.

Het hof zal eerst bespreken of het gebruik van de genoemde twee telefoonnummers aan [Moppie R.] kan worden toegeschreven.

Met betrekking tot het telefoonnummer -0201 ( [Moppie R.] )

Uit de historische verkeersgegevens blijkt dat [slachtoffer 6] op 25 en 26 oktober 2000 via het telefoonnummer -4061 meermalen contact heeft gehad met een Spaans telefoonnummer 0034-620160201 (hierna: de -0201). [slachtoffer 6] heeft verklaard dat dit telefoonnummer in gebruik was bij [Moppie R.] .

Van belang is vervolgens dat het telefoonnummer -0201 een Spaans telefoonnummer is, dat [Moppie R.] blijkens zijn eigen verklaring een appartement op Ibiza had⁵⁰² en dat uit het dossier blijkt dat [Moppie R.] op 23 oktober 2000 vanuit Spanje in Nederland is aangekomen.

Daarnaast stelt het hof vast dat [slachtoffer 6] heeft verklaard dat [Moppie R.] een mobiele telefoon met een klepje van het merk Ericsson gebruikte en dat uit de bewijsmiddelen blijkt dat een simkaart met het telefoonnummer -0201 gebruikt werd in een toestel van het merk Ericsson, type T-10.

Voorts kan worden vastgesteld dat de momenten waarop de -0201 contact heeft gehad met het toestel van [slachtoffer 6] , overeenkomen met de door [slachtoffer 6] benoemde momenten waarop hij [Moppie R.] heeft gesproken. In het bijzonder betreft het de gesprekken op 25 oktober (18.28 uur) en 26 oktober 2000 (om 14.57 en 19.05 uur). Hoewel daarmee op zichzelf beschouwd niets is gezegd over de identiteit van de gebruiker van de -0201, acht het hof deze consistentie tussen de verklaringen van [slachtoffer 6] en objectieve verkeersgegevens niet zonder betekenis, in die zin dat hiermee de betrouwbaarheid van [slachtoffer 6] ’ verklaringen verder wordt verstrekt.

Ten slotte straalt de -0201 herhaaldelijk zendmasten in de omgeving van de woning van [Moppie R.] aan en bevindt de -0201 zich ten tijde van het cruciale gesprek met [slachtoffer 6] om 20.57 uur, waaraan het hof hierna nog overwegingen zal wijden, net als het voor dat gesprek gebruikte telefoonnummer -1445, binnen zendbereik van dezelfde zendmast in Rijsenhout. Dat zendmastgegevens in het algemeen niet kunnen leiden tot de aanduiding van de precieze locatie van de gebruiker, kan als vaststaand worden aangenomen. Dat brengt echter niet met zich dat aan de, in de bewijsmiddelen opgenomen, zendmastgegevens zoals hiervoor weergegeven niet aan het bewijs kunnen bijdragen.

Gelet op het voorgaande merkt het hof [Moppie R.] aan als de gebruiker van het Spaanse telefoonnummer -0201.

Met betrekking tot de telefoon #4390 en de telefoonnummers -1445 en -9779 ( [Moppie R.] )

Dat [Moppie R.] de gebruiker is geweest van de telefoonnummers -1445 en -9779 leidt het hof af uit het volgende. [slachtoffer 6] heeft verklaard dat hij omstreeks 21.00 uur door [Moppie R.] is gebeld. Uit de verkeersgegevens van het telefoonnummer -1445 volgt dat dit telefoonnummer om 20.57 contact heeft gezocht met het toestel van [slachtoffer 6] . Uit de verklaringen van [slachtoffer 6] blijkt niet dat hij rond dat tijdstip ook nog door anderen is gebeld. Hierin ziet het hof een belangrijke aanwijzing dat [Moppie R.] de gebruiker van het telefoonnummer -1445 is geweest.

Uit de bewijsmiddelen blijkt daarnaast dat de -1445 is gebruikt in het toestel met IMEI-nummer #4390. In dat toestel wordt in de periode van 24-26 oktober 2000 tevens veelvuldig het telefoonnummer -9779 gebruikt. Dit toestel onderhoudt exclusief contact met het aan [Jesse R.] – zoals hierna te bespreken – toe te schrijven telefoonnummer -4877. Het hof brengt in herinnering dat [Jesse R.] en [Moppie R.] op de avond van 23 oktober 2000 samen in Nederland arriveerden. Deze omstandigheden vormen een verdere bevestiging dat de telefoonnummers -1445 en -9779 en de telefoon met IMEI-nummer #4390 bij [Moppie R.] in gebruik zijn geweest.

In het gegeven dat na de avond waarop de poging om [slachtoffer 6] te vermoorden plaatsvond, geen contacten meer worden geregistreerd van de -4877, de -9779 en de -0201, ziet het hof een verdere aanwijzing dat deze telefoonnummers met elkaar in verband kunnen worden gebracht en met de gang van zaken rondom het delict in verband staan. In dat verband constateert het hof voorts dat de -0201 en de -1445 zich tijdens het gesprek van de -1445 met de telefoon van [slachtoffer 6] beide binnen zendbereik van een basisstation in Rijsenhout bevinden. Het exclusieve contact tussen de -9779 en de -4877 ten tijde van de poging om [slachtoffer 6] te vermoorden, alsmede het gegeven dat de -1445 klaarblijkelijk uitsluitend in de #4390 is geplaatst om de telefoon van [slachtoffer 6] aan te zoeken teneinde aan [slachtoffer 6] mede te delen waar [slachtoffer 6] naartoe moest gaan, acht het hof redengevend.

Het hof kent voorts betekenis toe aan het gegeven dat de -9779 op 26 oktober 2000 omstreeks 19.25 uur uitpeilt bij het Damrak in Amsterdam, in welke omgeving [slachtoffer 6] stelt rond dit tijdstip [Moppie R.] te hebben ontmoet en aan het feit dat de -9779 zich vervolgens verplaatst totdat deze een uur voor de liquidatie meermalen zendmasten in de onmiddellijke nabijheid van de plaats delict aanstraalt en daarbij meermalen contact maakt met het aan [Jesse R.] toe te schrijven telefoonnummer -4877.

Ten slotte kent het hof in ondersteunende zin bewijswaarde toe aan het gegeven dat zowel de -9779, de -0201 als de -4877 regelmatig zendmasten aan de [adres Moppie R.] cq. de Rudi Bloemgartensingel te Amsterdam aanstralen, welke zendmasten zich in de nabije omgeving van het adres [adres Moppie R.] te Amsterdam bevinden. Uit een in een garagebox op naam van [Indiana-getuige-1] aangetroffen machtigingskaart voor betaling van een seizoenkaart voor Ajax voor het seizoen 2000-2001, blijkt dat op die machtigingskaart het adres [adres Moppie R.] is opgegeven als het adres van [Moppie R.] .⁵⁰³ Ook [Peter La S.] heeft verklaard dat [Moppie R.] een woning op de [adres Moppie R.] heeft gehad.⁵⁰⁴

Gelet op het voorgaande, in onderling verband en samenhang bezien, merkt het hof [Moppie R.] aan als de gebruiker van de telefoonnummers -9779 en -1445 en van het mobiele telefoontoestel #4390. In het verlengde hiervan stelt het hof vast dat het contact op 26 oktober 2000 om 20.57 uur het gesprek is waarin [Moppie R.] [slachtoffer 6] de instructie heeft gegeven om naar het Olympisch Stadion te komen. Daarin vindt de door de verdediging opgeworpen suggestie dat een ander telefoongesprek voor [slachtoffer 6] de aanleiding kan hebben gevormd om zich naar het IJsbaanpad te begeven, zijn weerlegging.

Met betrekking tot het telefoonnummer -4877 en de telefoon #6850 ( [Jesse R.] )

Uit de bewijsmiddelen blijkt dat in drie computers welke ófwel aan [Jesse R.] toebehoorden ófwel zijn aangetroffen in de woning van partners van [Jesse R.] , een bestand is aangetroffen inhoudend het telefoonnummer 06-10434877 onder vermelding van “Ik, Jessy”. Reeds in deze omstandigheid is een zeer sterke aanwijzing gelegen dat de simkaart met telefoonnummer -4877 bij [Jesse R.] in gebruik is geweest. Dat dit telefoonnummer door een derde, al dan niet door manipulatie, in de betreffende documenten is geplaatst, is niet aannemelijk geworden.

Uit het dossier blijkt bovendien dat [Jesse R.] en [Moppie R.] op 23 oktober 2000 met dezelfde vlucht uit Malaga op het vliegveld van Rotterdam zijn aangekomen. Een kwartier na aankomst wordt de simkaart -4877 in gebruik genomen binnen zendbereik van een basisstation op het vliegveld van Rotterdam. Er wordt dan zeer kort (5 seconden) gebeld naar een telefoonnummer dat eveneens in voormelde computers is aangetroffen. Hierin ziet het hof een verdere aanwijzing dat het telefoonnummer -4877 bij [Jesse R.] in gebruik is geweest.

Uit de bewijsmiddelen volgt daarnaast dat het telefoonnummer -4877 uitsluitend is gebruikt in de periode waarin de poging om [slachtoffer 6] te vermoorden werd voorbereid en uitgevoerd, alsmede dat het telefoonnummer -4877 vrijwel uitsluitend is gebruikt om contact te onderhouden met de aan [Moppie R.] toe te schrijven mobiele telefoon #4390. In het licht van de verklaringen van [Peter La S.] en [Indiana-getuige-1] over de betrokkenheid van en samenwerking tussen [Jesse R.] en [Moppie R.] bij de poging om [slachtoffer 6] te vermoorden, ziet het hof in die vaststellingen verdere aanwijzingen dat [Jesse R.] de gebruiker van de simkaart -4877 is geweest.

Gelet op het voorgaande merkt het hof [Jesse R.] aan als de gebruiker van de simkaart -4877 en van het toestel met IMEI-nummer #6850.

3.7.7.3 Conclusies

3.7.7.3 De feitelijke gang van zaken

Uit de inhoud van de bewijsmiddelen en het hiervoor overwogene, in onderlinge samenhang bezien, leidt het hof af dat [Jesse R.] , [Moppie R.] en de bestuurder van de motorfiets op 26 oktober 2000 tezamen en in vereniging hebben geprobeerd om [slachtoffer 6] van het leven te beroven, waarbij [Jesse R.] in opdracht van [Moppie R.] als schutter heeft opgetreden en waarbij [Moppie R.] [slachtoffer 6] telefonisch naar de plaats delict heeft gelokt.

Uit de bewijsmiddelen blijkt dat op diezelfde dag de zoon van [slachtoffer 6] in Spanje spoorloos is verdwenen.

Uit de verklaringen van [slachtoffer 6] en [Indiana-getuige-3] blijkt dat [Moppie R.] het slachtoffer en diens zoon kende. Beiden woonden althans verbleven regelmatig op Ibiza. Uit het dossier blijkt dat [Moppie R.] en [slachtoffer 6] zich beiden in het verleden bezig hebben gehouden met de handel in verdovende middelen.

Uit de verklaring van [Peter La S.] blijkt dat [Moppie R.] [Jesse R.] de opdracht heeft gegeven om [slachtoffer 6] te vermoorden, dat [Moppie R.] daartoe een aanbetaling heeft verricht en een verdere geldelijke beloning in het vooruitzicht heeft gesteld. Het hof heeft geen volledig zicht gekregen op de achtergrond voor de poging om [slachtoffer 6] te vermoorden. Voor de beoordeling van de tenlastelegging is dat echter ook niet noodzakelijk, zodat het hof de precieze aanleiding in het midden laat. Zoals het hof hiervoor heeft overwogen kan er van worden uitgegaan dat een en ander verband houdt met het criminele milieu.

Nadat [Jesse R.] en [Moppie R.] op 23 oktober 2000 met het vliegtuig uit Malaga in Nederland waren aangekomen, heeft [Moppie R.] op verschillende momenten telefonische contacten met het slachtoffer onderhouden en hem meermalen in de binnenstad van Amsterdam ontmoet. [Jesse R.] en [Moppie R.] hebben gedurende deze dagen telefooncontact onderhouden met gebruikmaking van telefoonnummers die uitsluitend met elkaar en uitsluitend in de aanloop naar het delict contact hadden, een zogeheten gesloten netwerk. Op de dag van de poging om [slachtoffer 6] te vermoorden is in de door [Moppie R.] gebruikte telefoon een andere simkaart geplaatst, waarmee slechts één gesprek is gevoerd, te weten met het slachtoffer. Uit de verklaring van [slachtoffer 6] , in samenhang met hetgeen het hof ten aanzien van de verkeersgegevens heeft vastgesteld, leidt het hof af dat [Moppie R.] op 26 oktober 2000 omstreeks 20.57 uur [slachtoffer 6] telefonisch heeft gezegd dat [slachtoffer 6] naar het Olympisch Stadion moest komen.

Aan die instructie heeft [slachtoffer 6] gevolg gegeven. [slachtoffer 6] heeft zich per taxi naar de omgeving van het Olympisch Stadion begeven en heeft op het IJsbaanpad korte tijd op [Moppie R.] gewacht. Het hof stelt vast dat op geen enkele manier blijkt dat [Moppie R.] zich op zijn beurt eveneens naar het IJsbaanpad heeft begeven teneinde [slachtoffer 6] te ontmoeten. Uit de verklaringen van [slachtoffer 6] blijkt daarentegen dat op het IJsbaanpad een gerichte poging heeft plaatsgevonden om [slachtoffer 6] van het leven te beroven. [Jesse R.] is als bijrijder van een motorfiets gestapt en heeft het vuur op [slachtoffer 6] geopend. Uit de verklaringen van [slachtoffer 6] en [Peter La S.] blijkt dat [Jesse R.] doelgericht te werk is gegaan in zijn poging om [slachtoffer 6] te doden. [Jesse R.] heeft [slachtoffer 6] beschoten, waarbij [slachtoffer 6] in de buikstreek is getroffen door een kogel. [slachtoffer 6] is op de vlucht geslagen en een sloot in gevlucht. [Jesse R.] heeft [slachtoffer 6] nog enige tijd zonder verder resultaat achtervolgd, zo blijkt uit de verklaringen van [slachtoffer 6] , [Peter La S.] en [Indiana-getuige-2] . Uiteindelijk heeft [Jesse R.] zich met zijn onbekend gebleven mededader op de motorfiets uit de voeten gemaakt.

Uit de hiervoor vastgestelde feitelijke gang van zaken blijkt dat de rol van [Jesse R.] er uit heeft bestaan dat hij in opdracht van [Moppie R.] en tegen betaling heeft geprobeerd om [slachtoffer 6] te vermoorden, door op [slachtoffer 6] te schieten. Dat [Jesse R.] daarmee een wezenlijke materiële bijdrage aan het delict heeft geleverd, behoeft geen betoog. Bij de uitvoering van het delict heeft [Jesse R.] nauw samengewerkt met de bestuurder van de motor. [Jesse R.] trad op als schutter en de bestuurder van de motor heeft gezorgd dat hij, ook toen [Jesse R.] [slachtoffer 6] achtervolgde, in de buurt bleef, zodat zij zich daarna samen van de plaats van het delict konden verwijderen. Ook met [Moppie R.] , de opdrachtgever en coördinator, heeft [Jesse R.] nauw samengewerkt, immers heeft [Jesse R.] de opdracht van [Moppie R.] aanvaard en getracht deze uit te voeren, waarvoor hij zich heeft laten betalen, en was het [Moppie R.] die [slachtoffer 6] naar de plaats heeft gelokt waar [Jesse R.] heeft geprobeerd [slachtoffer 6] te vermoorden. Ten slotte kan – zoals uit het voorgaande is gebleken – worden vastgesteld dat de aan [Jesse R.] en [Moppie R.] toe te schrijven telefoontoestellen veelvuldig contact hebben gehad in de periode rondom de moord.

Naar het oordeel van het hof hebben [Jesse R.] en [Moppie R.] , gezien de hiervoor weergegeven feitelijke gang van zaken, met voorbedachte raad gehandeld. Cruciaal is in dat verband dat [Moppie R.] de opdracht heeft verstrekt, welke opdracht [Jesse R.] heeft aanvaard en waarvoor aan [Jesse R.] reeds een aanbetaling was gedaan. Reeds in de aard van een dergelijk delict, te weten de poging om te doden op bestelling, ligt de voorbedachte raad voor beide verdachten besloten. In het midden kan blijven op welk moment de opdracht precies is verstrekt. Vastgesteld kan worden dat het slachtoffer ongeveer een uur voordat het feit werd gepleegd naar de latere plaats delict is gelokt. Naar het oordeel van het hof is er voor beide verdachten daarmee voldoende gelegenheid geweest om na te denken over de betekenis en de gevolgen van de voorgenomen daad en zich daar rekenschap van te geven. Kennelijk hebben de verdachten er welbewust voor gekozen om [slachtoffer 6] om het leven te brengen, waarbij het bij een poging is gebleven. Ten aanzien van beide verdachten geldt bovendien dat zij, zoals uit de bewijsvoering in de zaaksdossiers Tanta, Opa en Cobra blijkt, bepaald niet onbekend waren met de betekenis en gevolgen van hun daden.

Van indicaties dat in een ogenblikkelijke gemoedsopwelling is gehandeld, is niet gebleken.

Het hof heeft kennis genomen van door [Jesse R.] afgelegde verklaring dat [Moppie R.] weliswaar verantwoordelijk is geweest voor het maken van de afspraak met [slachtoffer 6] , maar dat geen sprake was van een vooropgezet plan om [slachtoffer 6] te doden. Volgens [Jesse R.] waren de daders – niet zijnde [Jesse R.] en [Moppie R.] – voornemens [slachtoffer 6] gijzelen en heeft het verzet van [slachtoffer 6] tegen die gijzeling geleid tot de schietpartij. [Moppie R.] zou van het voornemen om [slachtoffer 6] te gijzelen, laat staan om hem te doden, niet hebben geweten, aldus [Jesse R.] .

Het hof overweegt dat deze verklaring – waar door de verdediging van [Jesse R.] bij pleidooi en dupliek overigens geen beroep op is gedaan – pas in een zeer laat stadium in hoger beroep is afgelegd, door [Jesse R.] niet of nauwelijks is onderbouwd, door [Moppie R.] desgevraagd niet is bevestigd en zijn weerlegging vindt in de verklaringen van [slachtoffer 6] en [Peter La S.] . Het hof schuift deze verklaring als ongeloofwaardig terzijde.

Korte samenvatting hoofdstuk 3.7.7

[Moppie R.] kende [slachtoffer 6] en de op de dag van de poging tot moord op [slachtoffer 6] spoorloos verdwenen zoon van [slachtoffer 6] . [Moppie R.] heeft [slachtoffer 6] in Amsterdam ontmoet in de dagen voorafgaand aan het delict. [Moppie R.] heeft [slachtoffer 6] naar de latere plaats delict gelokt (het IJsbaanpad) en is daar zelf niet verschenen. [Moppie R.] heeft veelvuldig telefonisch contact onderhouden met [Jesse R.] . [Jesse R.] is anders dan [Moppie R.] wél op de afgesproken locatie is verschenen. [Jesse R.] zat achterop een motor, is afgestapt en heeft op [slachtoffer 6] geschoten. Daarbij is [slachtoffer 6] geraakt door een kogel. Vervolgens is [slachtoffer 6] gevlucht. [Jesse R.] heeft hem nog even achtervolgd en nogmaals op hem geschoten, zonder hem te raken. [Jesse R.] heeft zich hierna uit de voeten gemaakt. [Moppie R.] heeft [Jesse R.] voor e.e.a. betaald.

- de verklaringen van [Peter La S.] die er op neerkomen dat [Jesse R.] hem heeft verteld dat hij in opdracht van – en tegen betaling door – [Moppie R.] op een neger bij het IJsbaanpad heeft geschoten;

- de verklaringen van [slachtoffer 6] dat [Moppie R.] hem naar het IJsbaanpad heeft gelokt;

- de verklaringen van [Indiana-getuige-1] dat [Moppie R.] en [Jesse R.] hem hebben verteld over hun betrokkenheid bij het delict;

- verkeersgegevens van aan [Jesse R.] en [Moppie R.] toe te schrijven telefoonnummers.

Op 2 november 2005 omstreeks 20.00 uur is Kees Houtman voor zijn woning in Amsterdam Osdorp beschoten, kort nadat hij die woning had verlaten en in zijn auto was gestapt. Hij is enkele minuten later in zijn woning overleden aan de gevolgen van deze beschieting.

Naar deze moord is onderzoek verricht onder de codenaam “Agenda”.

In het bestek van de zaak Passage stonden aanvankelijk vijf verdachten voor deze moord terecht: [Jesse R.] , [Peter La S.] , [Sjaak B.] , [Dino S.] en [Ali A.] .

De verdenking jegens [Jesse R.] en [Peter La S.] is dat zij als schutters (medeplegers) betrokken zijn geweest.

De verdenking jegens [Sjaak B.] is dat hij als medeplichtige het pistool heeft geleverd waarmee de fatale schoten zijn gelost en dat hij enige bemoeienis heeft gehad met de levering van een tweede vuurwapen, een Kalasjnikov.

De verdenking jegens [Dino S.] en [Ali A.] luidt in de kern dat zij als opdrachtgevers, en daarmee als uitlokkers, betrokken zijn geweest bij het feit.

Op 20 april 2006 omstreeks 08.45 uur is Thomas van der Bijl in café De Hallen in Amsterdam neergeschoten. Hij is kort daarna ten gevolge van deze beschieting in het café overleden.

Naar aanleiding van deze moord is onderzoek verricht onder de codenaam “Perugia”.

Dat onderzoek heeft enkele maanden na die moord onder meer geleid tot de opsporing en vervolging van [betrokkene 3] en [betrokkene 2] . Die [betrokkene 2] en [betrokkene 3] zijn inmiddels onherroepelijk veroordeeld tot langdurige gevangenisstraffen, voor het medeplegen van de moord op Thomas van der Bijl op 20 april 2006. [betrokkene 2] is de persoon die Van der Bijl op 20 april 2006 heeft beschoten; [betrokkene 3] was op dat moment in het gezelschap van [betrokkene 2] en heeft het feit met hem medegepleegd.⁵⁰⁵

In hoger beroep stonden aanvankelijk zes verdachten voor enige vorm van betrokkenheid bij deze moord terecht: [Jesse R.] , [Fred R.] , [Peter La S.] , [Sjaak B.] , [Dino S.] en [Ali A.] .

Aan [Dino S.] wordt verweten dat hij samen met anderen, onder wie [Ali A.] , de opdracht tot de moord op Van der Bijl heeft gegeven.

[Peter La S.] en [Jesse R.] is ten laste gelegd dat zij in de maand december 2005 samen meermalen hebben gepoogd die Van der Bijl te vermoorden. Aan [Jesse R.] is verder het medeplegen, subsidiair het medeplegen van opzettelijke uitlokking, van de moord op Van der Bijl ten laste gelegd.

Aan [Fred R.] wordt verweten dat hij samen met anderen het plegen van de moord door [betrokkene 2] en [betrokkene 3] heeft uitgelokt.

[Ali A.] is gedurende de behandeling van zijn zaak bij het hof in december 2014 in Istanbul doodgeschoten. In zijn strafzaak heeft het hof daarom op 12 juni 2015 het Openbaar Ministerie niet-ontvankelijk in de strafvervolging verklaard. De strafzaak van [Ali A.] is derhalve thans niet meer aan het oordeel van het hof onderworpen. Gelet op de verwevenheid van het voorliggende bewijsmateriaal zal het hof in het navolgende niettemin de nodige overwegingen wijden aan de rol van [Ali A.] .

Vermelding verdient ten slotte dat [Willem H.] sinds 2014 in eerste aanleg eveneens en gelijktijdig wordt berecht ter zake, kort gezegd, onder meer het medeplegen van het uitlokken van de moorden, naar aanleiding van het, naar zijn betrokkenheid bij moorden ingestelde, onderzoek (codenaam “Vandros”).⁵⁰⁶

[Peter La S.] en [Fred R.] hebben als kroongetuigen verklaringen afgelegd over de moorden op Houtman en Van der Bijl, over hun eigen en elkaars betrokkenheid en over de betrokkenheid van andere personen, in het bijzonder de betrokkenheid van [Dino S.] , [Willem H.] , [Ali A.] en [Jesse R.] . Beide kroongetuigen hebben op een voor [Dino S.] en [Willem H.] belastende wijze verklaard over de opdrachten voor deze twee moorden. Beide kroongetuigen hebben verklaard dat de Rotterdamse horeca en ontmoetingsplaatsen in Diemen bij de opdrachtverstrekking en informatievoorziening een belangrijke rol speelden, terwijl ook de getuige Q5 heeft verklaard over de Rotterdamse horeca als een plaats van handeling.

Bij de beoordeling van de tenlastelegging spelen de verklaringen van de getuigen [Peter La S.] en [Fred R.] derhalve een centrale rol. Daarnaast spelen de verklaringen van de getuigen [Astrid H.] en Q5 een rol. Het hof heeft in dit arrest ambtshalve en naar aanleiding van gevoerde verweren c.q. uitdrukkelijk onderbouwde standpunten overwegingen gewijd aan de betrouwbaarheid van de verklaringen van Q5, [Peter La S.] en [Fred R.] , ertoe strekkende dat in algemene zin niets aan het bewijsgebruik in de weg staat.

Uitgaand van die conclusie is de vervolgvraag of – in het licht van de overige inhoud van het zaaksdossier – de verklaringen van deze personen tot toereikend bewijs van het tenlastegelegde kunnen leiden.

Bij de beantwoording van die vervolgvraag stelt het hof inleidend de volgende kenmerkende elementen en overeenkomsten vast.

De slachtoffers kenden elkaar. Zij waren met elkaar bevriend. Beiden waren niet van onbesproken gedrag. Zij hadden beiden een voorgeschiedenis in het Amsterdamse criminele milieu en zijn op die manier in verband te brengen met [Willem H.] . Zo was Van der Bijl naar eigen zeggen op enige wijze betrokken bij de afwikkeling van de ontvoering/gijzeling van Alfred Heineken, waarvoor [Willem H.] onherroepelijk is veroordeeld.⁵⁰⁷ Houtman was een jeugdvriend van Klepper en Mieremet⁵⁰⁸, met wie [Willem H.] zakelijke banden heeft onderhouden.⁵⁰⁹

Beide slachtoffers zijn in een tijdsbestek van ongeveer zes maanden in Amsterdam om het leven gebracht door middel van vuurwapengeweld. De moorden op Houtman en Van der Bijl liggen in relatief korte tijd in elkaars verlengde en staan onmiskenbaar met elkaar in verband vanwege de betrokkenheid van deels dezelfde personen en vanwege verklaringen van personen die met beide moorden in verband staan.

Tegen deze achtergrond en gezien deze samenhang kunnen dossierstukken die blijkens hun inhoud op het eerste oog primair betrekking hebben op de moord op Houtman, ook betekenis hebben bij de beoordeling van het bewijs betreffende de moord op Van der Bijl, en omgekeerd. Waar dat het geval is, zal het hof daaraan de nodige overwegingen wijden.

[Willem H.] is op 30 januari 2006 aangehouden in het kader van de zaak “Kolbak”. Die zaak betreft een onderzoek naar de afpersing van diverse personen door [Willem H.] en/of anderen. Bij arrest van 3 juli 2009 is [Willem H.] door dit gerechtshof voor onder meer de afpersing van Kees Houtman en Willem Endstra en de mishandeling van Thomas van der Bijl veroordeeld tot een langdurige gevangenisstraf. De afpersing van Houtman vond plaats in de periode van 1 augustus 2004 tot en met 1 oktober 2004 en betrof een bedrag van een miljoen euro, oftewel een fors geldbedrag. De mishandeling van Van der Bijl vond plaats op 6 november 2004.

Het veroordelend arrest is inmiddels onherroepelijk.

Het dossier dat voorligt (het Passage-dossier, waaronder de zaaksdossiers Agenda en Perugia) bevat ook stukken die verband houden met de afpersing van Houtman door [Willem H.] .

Het dossier bevat voorts een verklaring van Houtman, in februari 2005 afgelegd bij medewerkers van de CIE. Uit deze verklaring blijkt dat [Willem H.] volgens Houtman op zakelijk gebied trachtte zijn wil op te leggen aan Houtman, door zich nadrukkelijk te bemoeien met de verkoop door Houtman van diverse panden in de Scheldestraat in Amsterdam.

Tot de vriendenkring van Houtman behoorde Van der Bijl. Van der Bijl heeft op 3 november 2005, de dag na de moord op Houtman, in een gesprek met medewerkers van de CIE gezegd dat Houtman zich bedreigd voelde door [Willem H.] en dat Houtman daarom enige tijd eerder het plan had opgevat om [Willem H.] te laten vermoorden. Volgens Van der Bijl was het op een gegeven moment een kwestie van óf de één, óf de ander.

In het voorjaar van 2015 is bekend geworden dat de zusters van [Willem H.] , [Astrid H.] en [Sonja H.] , in het geheim verklaringen hebben afgelegd, ook over de thans voorliggende feiten. Uit die verklaringen blijkt het volgende.

[Astrid H.] heeft verklaard dat [Willem H.] inderdaad een conflict had met Houtman in verband met bepaalde panden. Omdat Van der Bijl in het kamp van Houtman zat, was [Willem H.] ook boos op Van der Bijl. [Willem H.] had van een onbekend gebleven bron gehoord dat Houtman het op hem had voorzien; hij wist dat er plannen werden beraamd om hem te vermoorden. Een en ander heeft [Willem H.] de getuige zelf verteld. Ook vertelde hij haar dat Houtman eraan zou gaan. Kort voor de moord op Houtman zei hij dat er snel mensen zouden worden vermoord.

[Sonja H.] heeft verklaard dat [Willem H.] haar kort na de moord op [slachtoffer 2] van Kleef (op 10 november 2005) heeft verteld dat hij een jongen had in de groep van Houtman, die tegen [Willem H.] had gezegd dat Houtman hem wilde omleggen. Daarom was het hij of ik, zei [Willem H.] tegen deze getuige.

Nu de verklaringen van Van der Bijl en de gezusters [Willem H.] op de voormelde punten in de kern overeenkomen, vindt het hof daarin een toereikende verankering in beide richtingen voor de inhoud daarvan, mede gelet op hun bronnen en de momenten waarop ieder van hen wetenschap heeft verkregen.

De getuige Q5 heeft verklaard dat hij van een rechtstreeks contact van [Dino S.] heeft gehoord, dat [Dino S.] dat contact zelf heeft verteld dat [Dino S.] en [Willem H.] een hoogoplopend conflict hadden met Houtman, Van der Bijl, Hingst en Mieremet en dat zij besloten hadden deze personen om het leven te brengen.

Het hof stelt aldus vast dat:

Thomas van der Bijl, die goed bevriend was met Kees Houtman⁵¹⁰, heeft op verschillende momenten in de periode voor zijn dood bij de politie verklaringen afgelegd, onder meer over criminele activiteiten en contacten van [Willem H.] , zoals afpersingen en betrokkenheid bij opdrachten tot moord. Van der Bijl heeft daarbij meermalen aangegeven dat hij zijn leven op het spel zet door daarover met de politie te spreken. Zo zou [Willem H.] een keer hebben gezegd dat hij Van der Bijl zou laten vermoorden als hij er achter zou komen dat Van der Bijl met de politie spreekt.⁵¹¹ Van der Bijl heeft op verschillende momenten ook verklaard over de verhouding tussen [Willem H.] en [Dino S.] , in relatie tot het plegen van strafbare feiten.

Dat Van der Bijl feitelijk met de politie sprak, vindt bevestiging in het gegeven dat het dossier een aantal processen-verbaal bevat, inhoudende de verklaring van Van der Bijl. Van der Bijl heeft op 17 september 2004⁵¹², 18 januari 2005⁵¹³ (Kolbak-zaak), 26 januari 2005⁵¹⁴, 3 november 2005⁵¹⁵ en 12 februari 2006⁵¹⁶ bij de politie verklaringen afgelegd, althans met de politie een gesprek gevoerd. Van der Bijl heeft tijdens het verhoor op 26 januari 2005 en 3 november 2005 verklaard over kort samengevat, [Willem H.] , [Dino S.] en “ene ouwe Stanley” (het hof begrijpt: [Stanley H.] ), en de (criminele) verhouding tussen deze drie personen.

Zo heeft Van der Bijl op 26 januari 2005 verklaard dat [Willem H.] en [Dino S.] samen in de cocaïnehandel bezig zijn, dat [Willem H.] samenwerkt met die oude Stanley en dat [Dino S.] de rechterhand is van Stanley.⁵¹⁷

Op 3 november 2005 heeft Van der Bijl tegen medewerkers van de CIE verteld dat [Dino S.] de rechterhand is van [Willem H.] , dat [Dino S.] alles regelt en uitvoert samen of met die oude Stanley.⁵¹⁸

[Astrid H.] heeft verklaard dat [Willem H.] haar meermalen heeft verteld dat hij Van der Bijl heeft laten vermoorden.⁵¹⁹ Voorts heeft [Astrid H.] verklaard dat Van der Bijl door [Willem H.] is vermoord omdat hij met de politie sprak, en omdat Van der Bijl die [Willem H.] iets wilde aandoen.⁵²⁰

Door [Fred R.] is aangegeven dat hij heeft gehoord dat Van der Bijl met de politie sprak.⁵²¹

De getuige Q5 heeft verklaard dat hij van een rechtstreeks contact van [Dino S.] heeft gehoord, dat [Dino S.] dat contact zelf heeft verteld dat [Dino S.] en [Willem H.] een hoogoplopend conflict hadden met Houtman, Van der Bijl, Hingst en Mieremet en dat zij besloten hadden deze personen om het leven te brengen. Q5 heeft verklaard dat de achtergrond voor de moord op Van der Bijl was gelegen in het vermoeden van [Willem H.] en [Dino S.] dat Van der Bijl uit wraak voor de moord op [Cor van H.] een aanslag voorbereidde op [Willem H.] .

Het hof ziet in dit een en ander, in onderlinge samenhang, een bevestiging voor de juistheid van de verklaringen van de getuigen [Peter La S.] en [Fred R.] .

Het hof stelt aldus vast dat:

[Peter La S.] heeft verklaard dat hij [Jesse R.] in de jaren ’90 in detentie heeft leren kennen. Tijdens die detentieperiode heeft [Jesse R.] [Peter La S.] verteld over zijn betrokkenheid bij de moorden op [slachtoffer 1] , [slachtoffer 2] , [slachtoffer 5] , [slachtoffer 3] en [slachtoffer 4] in het voorjaar van 1993. [Peter La S.] heeft voorts verklaard dat [Jesse R.] hem heeft verteld over zijn betrokkenheid bij de poging om [slachtoffer 6] te vermoorden, in 2000. [Jesse R.] is de hitman.⁵²² Hij werd in het milieu gezien als liquidator nummer één. Dat was deel van zijn imago en hoorde bij hem.⁵²³

[Peter La S.] heeft verklaard over zijn contact met [Jesse R.] in de periode na de ontsnapping van [Jesse R.] in 2004. [Peter La S.] heeft verklaard dat [Jesse R.] hem kort na zijn ontsnapping heeft betrokken bij zijn voornemen om tegen betaling moorden te plegen. Uit de stukken blijkt dat [Jesse R.] op 3 november 2004 is ontsnapt uit detentie en dat hij op 30 november 2004 weer is aangehouden.⁵²⁴ In het navolgende zal het hof diverse feiten en omstandigheden over die betreffende periode uiteenzetten. Deze feiten en omstandigheden zijn van belang om de betrouwbaarheid van de verklaringen van [Peter La S.] over de wijze waarop de opdrachten om Houtman en Van der Bijl te vermoorden zijn verstrekt, in de juiste context te kunnen beoordelen. Daarnaast dragen enkele van deze feiten en omstandigheden in ondersteunende zin bij aan het bewijs.

[Peter La S.] heeft verklaard dat [Ali A.] en de personen met wie [Ali A.] zaken deed, diverse personen uit de weg wilden laten ruimen. [Peter La S.] heeft gezegd dat het ging om “een neger uit een zijstraat van de Van Woustraat” in Amsterdam, en om een man uit Abcoude. Uit het dossier blijkt dat het daarbij gaat om de personen [slachtoffer 11] en [slachtoffer 10] .

Van belang is voorts dat ook [Fred R.] heeft verklaard dat [Jesse R.] hem heeft verteld over de plannen om [slachtoffer 10] te vermoorden. [Dino S.] zou daarbij een rol hebben als opdrachtgever.⁵²⁵

Dat het in de verklaringen van [Peter La S.] ging om [slachtoffer 10] leidt het hof af uit het volgende. [Peter La S.] heeft verklaard dat hij met [Jesse R.] langs een woning in Abcoude is gereden en dat [Jesse R.] een woning met huisnummer 4 heeft aangewezen als de woning van het beoogde slachtoffer, die volgens [Jesse R.] in een Jeep althans een auto met vierwielaandrijving zou rijden.⁵²⁶ Het hof leidt uit de verklaringen van [slachtoffer 10] af dat [slachtoffer 10] een vriend was van Endstra, dat [slachtoffer 10] een moeizame verstandhouding had met [Willem H.] (door [slachtoffer 10] kernachtig als volgt verwoord: “[Willem H.] en ik lagen elkaar niet”), dat zijn huisnummer in Abcoude inderdaad 4 is en dat hij bijna altijd in een auto van het type Jeep 4-wheel-drive rijdt.⁵²⁷ [Peter La S.] heeft de woning van [slachtoffer 10] aangewezen aan de politie.⁵²⁸

Dat het voorts ging om [slachtoffer 11] leidt het hof af uit het volgende. [Peter La S.] heeft verklaard dat [Ali A.] doorgaf dat [slachtoffer 11] onder elektronisch toezicht stond en in dezelfde flat als [Ali A.] woonde.⁵²⁹ Uit onderzoek is gebleken dat [slachtoffer 11] eerst op de Pieter Aertszstraat (conform de verklaring van [Peter La S.] een zijstraat van de Van Woustraat) te Amsterdam heeft gewoond en in die tijd een van justitiewege verstrekte enkelband droeg, en dat [slachtoffer 11] later in het appartementencomplex [adres Ali A.] te Amsterdam is gaan wonen.⁵³⁰ Uit onderzoek is gebleken dat ook [Ali A.] in [adres Ali A.] woonde.⁵³¹

In het gegeven dat [Peter La S.] met juistheid deze concrete feiten en omstandigheden weet te benoemen ziet het hof een belangrijke aanwijzing dat de verklaringen van [Peter La S.] over de rollen van [Jesse R.] en [Ali A.] niet uit de lucht gegrepen zijn.

[Peter La S.] heeft verklaard dat [Ali A.] ten behoeve van deze voorgenomen moorden informatie aan [Jesse R.] verstrekte. Uit de verklaringen van [Peter La S.] blijkt dat hij zich met [Jesse R.] op diverse momenten inspanningen heeft getroost in het kader van deze voorgenomen moorden.⁵³² Het ging dan onder meer om het uitvoeren van verkenningen.

Uit het dossier blijkt bovendien dat [Peter La S.] reeds eind 2004 met medewerkers van de CIE heeft gesproken over twee door [Jesse R.] voorgenomen liquidaties en dat [Peter La S.] begin 2005 heeft gesproken over een door [Ali A.] aan [Jesse R.] verstrekte opdracht om een “grote neger”, die onder elektronisch toezicht stond, te vermoorden. Van belang is vervolgens dat [Peter La S.] reeds bij die gelegenheid, op 1 februari 2005, heeft gezegd dat [Ali A.] tot de groepering van [Dino S.] zou behoren.⁵³³ Deze consistentie en het gegeven dat [Peter La S.] deze voorgenomen moord al in een vroeg stadium onder de aandacht van justitie heeft gebracht zijn evenzeer betekenisvol. Het hof constateert dat [Peter La S.] met het afleggen van deze verklaringen zichzelf heeft belast, terwijl hij toen in het geheel niet in beeld was bij justitie ter zake betrokkenheid bij deze feiten. Ook dit aspect draagt bij aan zijn betrouwbaarheid.

[Peter La S.] heeft ook bij latere gelegenheden telkens verklaard dat [Ali A.] en [Dino S.] van elkaar weten wie er vermoord moeten worden.

[Peter La S.] heeft verklaard dat hij na de aanhouding van [Jesse R.] op 30 november 2004 nog met [Ali A.] heeft gesproken. [Ali A.] heeft toen geprobeerd om [Peter La S.] te bewegen alsnog de moord op [slachtoffer 11] te plegen. Het hof acht dit van belang, omdat hieruit blijkt dat [Peter La S.] uit eigen waarneming verklaart over de betrokkenheid van [Ali A.] bij voorgenomen, door [Jesse R.] en/of [Peter La S.] te plegen moorden. De door de verdediging van [Dino S.] betrokken stelling dat [Peter La S.] zich uitsluitend baseert op mededelingen die hem zijn gedaan door [Jesse R.] , vindt hierin zijn weerlegging.

[Peter La S.] heeft voorts verklaard dat hij na de aanhouding van [Jesse R.] met [Ali A.] heeft gesproken over het gebruik van een bepaalde auto (een Daewoo Matiz) bij de voorgenomen moord op [slachtoffer 11] . [Ali A.] vroeg [Peter La S.] of hij de moord met gebruikmaking van die auto zou plegen, waarop [Peter La S.] dat bevestigde. [Peter La S.] heeft verklaard dat [Ali A.] toen zei dat “hij” dat niet wilde. [Peter La S.] begreep dat [Ali A.] daarmee [Dino S.] bedoelde en dat er een andere auto geregeld moest worden.⁵³⁴ [Peter La S.] heeft bij herhaalde ondervragingen op dit specifieke punt verklaard dat de naam [Dino S.] of diens bijnaam “Rex” toen inderdaad, zoals de verdediging terecht opmerkt, niet is gevallen, maar dat het voor hem gezien de context waarin het gesprek plaatsvond duidelijk was dat met “hij” [Dino S.] werd bedoeld.⁵³⁵ Het hof ziet geen aanleiding om daaraan te twijfelen en overweegt dat het enkele gegeven dat een naam niet is genoemd, nog niet aannemelijk maakt dat daarom sprake moet zijn geweest van een misverstand of een speculatie. Deze verklaringen zijn van belang, omdat hieruit blijkt dat niet alleen [Jesse R.] aan [Peter La S.] heeft verteld over de bemoeienis van [Dino S.] bij te plegen moorden, maar ook [Ali A.] . Ook dat vormt een weerlegging van die stelling dat [Peter La S.] zich voor wat betreft [Dino S.] uitsluitend baseert op mededelingen die hem zijn gedaan door [Jesse R.] .

Uit de verklaringen van [Peter La S.] blijkt voorts dat in november 2004 een ontmoeting heeft plaatsgevonden in restaurant het Arsenaal te Naarden-Vesting. Bij deze ontmoeting zijn naast [Peter La S.] ook [Jesse R.] , [Willem H.] en een journalist, [Peter R.] aanwezig geweest. Uit de bewijsmiddelen leidt het hof af dat deze ontmoeting heeft plaatsgevonden op 8 november 2004.

Uit de verklaringen van [Peter La S.] , de getuigen [Arsenaal-getuige-1] en [Arsenaal-getuige-2] en een e-mailbericht dat is aangetroffen in de laptop van [Jesse R.] en dat kennelijk is gericht aan even genoemde [Peter R.] , waarin “Willem” als aanwezige wordt genoemd, leidt het hof af dat, anders dan [Jesse R.] en [Willem H.] hier zelf over hebben verklaard, [Willem H.] inderdaad bij deze ontmoeting aanwezig is geweest. Naar het oordeel van het hof laat de verklaring van [Arsenaal-getuige-1] van 21 november 2007 op dat punt aan duidelijkheid niets te wensen over. De verweren die ertoe strekken dat [Willem H.] bij die ontmoeting niet aanwezig was, worden derhalve verworpen. Dat [Peter R.] – jaren later hierover gehoord – geen herinneringen heeft aan een ontmoeting in het betreffende restaurant met deze drie personen en een dergelijke ontmoeting onwaarschijnlijk acht, maakt dit niet anders. Het hof wijst er daarbij op dat hij zich wél kan herinneren dat hij een ontmoeting met [Peter La S.] en [Jesse R.] in Naarden-Vesting heeft gehad en dat in zijn agenda op 8 november 2004 een afspraak in het Arsenaal is vermeld.⁵³⁶

Deze ontmoeting is van belang omdat [Peter La S.] over deze ontmoeting een relevante verklaring heeft afgelegd. Die verklaring brengt [Dino S.] nadrukkelijk in verband met [Willem H.] en met te plegen moorden. [Peter La S.] heeft immers op 22 november 2006, ten overstaan van onder meer officier van justitie mr. [officier van justitie 2] , verklaard dat [Jesse R.] in Naarden-Vesting heeft gevraagd om “een klus” (d.w.z. een opdracht om een moord te plegen). [Peter La S.] is zelf niet bij dit deel van het gesprek tussen [Jesse R.] en [Willem H.] geweest, maar hij heeft verklaard dat [Jesse R.] hem heeft gezegd dat [Willem H.] had gezegd “ga morgen maar naar Dino, weet je wel, ga maar naar Dino, weet je wel ik heb er genoeg”.

Dat deze ontmoeting plaatsvond ongeveer een jaar voordat de opdracht om Houtman te vermoorden is verstrekt, maakt deze niet minder relevant. Uit de verklaringen van [Peter La S.] volgt niet dat zijn verklaring ertoe strekte dat de opdracht om Houtman te vermoorden, in Naarden-Vesting is verstrekt, zoals het hof eerder in dit arrest heeft overwogen. De relevantie is gelegen in het feit dát [Willem H.] aan [Jesse R.] heeft laten blijken dat hij op het punt van te plegen moorden samenwerkte met [Dino S.] .

Het hof heeft onder ogen gezien dat [Peter La S.] zich deze doorverwijzing bij latere verhoren niet concreet herinnert, maar wel dat hij het gesprek tussen [Willem H.] en [Jesse R.] in verband brengt met moorden. [Peter La S.] heeft op vragen van de rechtbank niet uitgesloten dat [Jesse R.] en hij na de ontmoeting over “Rex” (waarmee [Dino S.] werd bedoeld) en over “klussen” hebben gesproken. Ook heeft [Peter La S.] verklaard dat [Jesse R.] aan [Willem H.] bij deze ontmoetingen duidelijk heeft gemaakt dat [Peter La S.] op dit punt te vertrouwen was.⁵³⁷ Het hof constateert ook dat [Peter La S.] op zowel 2 als 22 november 2006 heeft verteld over de verwijzing door [Willem H.] naar [Dino S.] . Het gaat derhalve niet om een incidenteel gemaakte of geheel op zichzelf staande opmerking.

Het hof stelt aldus vast dat [Peter La S.] zelf heeft waargenomen dat [Jesse R.] en [Willem H.] elkaar bij het Arsenaal hebben ontmoet. Het gegeven dat [Peter La S.] het gesprek waarin [Willem H.] [Jesse R.] heeft verwezen naar [Dino S.] niet heeft kunnen horen, doet niets af aan de betekenis van die waarneming.

Naar het oordeel van het hof is [Peter La S.] voldoende consistent op het punt van de verwijzing door [Willem H.] naar [Dino S.] om dat onderdeel van zijn verklaring voor het bewijs te bezigen.

Betekenis komt voorts toe aan het gegeven dat [Ali A.] – in wiens opdracht [Jesse R.] en [Peter La S.] bezig waren met de voorgenomen moorden op [slachtoffer 11] en [slachtoffer 10] – tegen [Peter La S.] heeft gezegd dat hij de ontmoeting heeft geregeld. Dat sluit aan bij het door de getuige Q5 geschetste beeld dat [Willem H.] , [Dino S.] en ook [Ali A.] met elkaar samenwerkten.

Het volgende is nog van belang. [Peter La S.] heeft in 2006 gesproken over de ontmoeting in het Arsenaal. Het ging dan enerzijds over het door [Jesse R.] opgevatte plan om met hulp van die journalist [Peter R.] de CIE in diskrediet te brengen, en anderzijds over het door [Jesse R.] aan [Willem H.] vragen om een “klus”, waarna [Willem H.] hem verwees naar [Dino S.] . De verklaringen die zagen op het vragen om een “klus” zijn niet aan het dossier toegevoegd ingevolge de eerder besproken ‘weglatingsafspraak’ tussen [Peter La S.] en het Openbaar Ministerie. Het hof constateert dat juist dit element voor zowel [Willem H.] , [Dino S.] als [Jesse R.] uitermate belastend is. Het hof kent betekenis toe aan het gegeven dat zowel [Jesse R.] ( [Jesse R.] heeft verklaard dat [Willem H.] niet bij de ontmoeting aanwezig was)⁵³⁸ als [Willem H.] (“Ik kwam alleen met vrouwen in het Arsenaal. Ik weet dat absoluut zeker.”)⁵³⁹ hebben getracht de aanwezigheid van [Willem H.] te maskeren, eerst voordat de werkelijke relevantie van deze ontmoeting uit het dossier kon blijken.

Namens [Dino S.] is aangevoerd dat niet aannemelijk is dat [Jesse R.] [Willem H.] om een klus heeft gevraagd, omdat [Jesse R.] volgens [Peter La S.] van [Ali A.] al meer opdrachten had gekregen en derhalve niet om werk verlegen zat.⁵⁴⁰ Het hof ziet geen aanleiding om te speculeren waarom [Jesse R.] óók bij [Willem H.] om een “klus” heeft gevraagd. Slechts van betekenis is dat uit de bewijsmiddelen blijkt van een samenwerking tussen [Dino S.] , [Willem H.] en [Ali A.] op dit punt, en het hof volstaat met de constatering dat het aannemen van de ene opdracht van de één geenszins het vragen om een andere opdracht aan de ander hoeft uit te sluiten.

Uit de verklaring van [Peter La S.] volgt voorts dat [Willem H.] hem na de ontmoeting in het Arsenaal heeft geholpen bij het huren van een auto. Daarbij heeft [Willem H.] hem gezegd dat als hij een andere auto nodig had, hij contact moest opnemen met [Dino S.] . Het hof acht betekenisvol dat [Willem H.] zelf de naam van [Dino S.] in de mond heeft genomen ten overstaan van [Peter La S.] . Ook dit is een aanwijzing dat [Peter La S.] zich ten aanzien van [Dino S.] niet uitsluitend heeft gebaseerd op mededelingen gedaan door [Jesse R.] .

De inhoud van de verklaring van [Peter La S.] over het gesprek tussen [Willem H.] en [Jesse R.] in Naarden-Vesting sluit aan op de inhoud van een andere verklaring van [Peter La S.] . Het hof doelt op de verklaring van [Peter La S.] waarin hij aangeeft dat hij [Jesse R.] , in de periode dat deze voortvluchtig was, een keer heeft afgezet bij de Amstel in Amsterdam. [Peter La S.] heeft verklaard dat deze ontmoeting tussen [Dino S.] en [Jesse R.] plaatsvond ná de ontmoeting met [Willem H.] bij autoverhuurbedrijf Avis, oftewel nadat [Willem H.] [Jesse R.] voor klussen had doorverwezen naar [Dino S.] . [Peter La S.] heeft verklaard dat [Jesse R.] toen een afspraak had met [Dino S.] . Het hof leidt hieruit af dat [Dino S.] en [Willem H.] reeds in die periode samenwerkten op het gebied van het verstrekken van opdrachten voor het plegen van moorden en dat [Jesse R.] zich opwierp als hun potentiële uitvoerder.

Voor zover namens [Dino S.] is aangevoerd dat niet is gebleken van een ontmoeting tussen [Dino S.] en [Jesse R.] in 2004, kort ná het moment van doorverwijzen, mist dat - gelet op de verklaring van [Peter La S.] - feitelijke grondslag.

Namens [Dino S.] is aangevoerd dat de verklaringen van [Peter La S.] over deze ontmoetingen ongeloofwaardig zijn, omdat [Peter La S.] daarover pas in 2011 heeft verklaard, terwijl hij al uitgebreid ondervraagd was over de periode november 2004 en omdat [Peter La S.] in hoger beroep de ontmoeting tussen [Jesse R.] en [Dino S.] in hotel Akersloot situeert.⁵⁴¹

Het hof verwerpt het verweer. Het hof constateert dat [Dino S.] pas in 2010 is gedagvaard inzake Passage en dat [Peter La S.] over de betreffende ontmoeting heeft verklaard nadat in het najaar van 2011 was aangevangen met de inhoudelijke behandeling van de strafzaak van [Dino S.] . Het hof acht anders dan de verdediging niet onbegrijpelijk dat [Peter La S.] eerst bij die gelegenheid heeft verklaard over dit punt. Aan de verdediging kan worden toegegeven dat door de verklaring van [Peter La S.] in hoger beroep weliswaar enige onduidelijkheid is ontstaan over de plaats waar de ontmoeting heeft plaatsgevonden, maar feit blijft dat [Peter La S.] bij zijn verklaring is gebleven dát de bewuste ontmoeting – waar [Peter La S.] zelf niet bij aanwezig is geweest – heeft plaatsgevonden. [Peter La S.] heeft die verklaring ter terechtzitting in juni 2014 en op 27 juni 2016 herhaald. Het hof ziet geen aanleiding om deze verklaring voor het bewijs terzijde te schuiven.

Het hof stelt aldus vast dat:

3.7.8.4 De opdracht voor de moorden op Houtman en Van der Bijl

3.7.8.4 Ontmoetingen in Baja, BED en Diemen in oktober 2005

3.7.8.4 [Peter La S.]

Bij het navolgende dient voorop te worden gesteld dat [Peter La S.] als betrokkene bij de moord op Houtman en de voorgenomen moord op Van der Bijl bij uitstek in een positie verkeerde waarin hem informatie kon bereiken van en over de personen die tot het plegen van deze moord opdracht hebben gegeven.

Uit het dossier blijkt dat [Jesse R.] eind november 2004 weer is aangehouden en pas in de zomer van 2005 weer is vrijgekomen.

Uit de verklaringen van [Peter La S.] blijkt dat [Jesse R.] hierna onverdroten is voortgegaan op het ingeslagen pad om tegen betaling moorden te plegen. De eerst twee namen van beoogde slachtoffers kwamen van “de Turken”. Volgens [Peter La S.] heeft [Ali A.] deze twee beoogde slachtoffers ( [slachtoffer 8] en [slachtoffer 9] ) aangedragen. [Fred R.] heeft in zijn verklaringen bevestigd dat deze twee personen beoogd slachtoffer waren.⁵⁴²

Tot de moord van deze personen is het (op dat moment) niet gekomen.

[Peter La S.] heeft verklaard dat hij in het najaar van 2005 enkele keren met [Jesse R.] naar de uitgaansgelegenheid “Baja”/“Baja Beach Club” in Rotterdam is gereden. [Peter La S.] heeft verklaard dat hij dan doelde op “de oude Baja”, gevestigd aan de Coolsingel te Rotterdam.⁵⁴³ Uit onderzoek is gebleken dat Bar Eten en Drinken (BED) in die tijd was gevestigd aan de Meent, een zijstraat van de Coolsingel. Eerder was op die locatie gevestigd de Baja. De Baja is in 1995 verhuisd naar de Karel Doormanstraat te Rotterdam. In de volksmond wordt BED nog vaak aangeduid als “kleine Baja” of “oude Baja”.⁵⁴⁴ Het hof neemt derhalve als vaststaand aan dat [Peter La S.] , daar waar hij sprak over “de oude Baja”, BED bedoelde. Het hof zal bij de navolgende bespreking van de verklaringen van [Peter La S.] ter verduidelijking derhalve telkens de aanduiding BED gebruiken, daar waar [Peter La S.] over deze uitgaansgelegenheid spreekt.

[Peter La S.] kan zich een van die keren nog goed herinneren. [Peter La S.] heeft verklaard dat hij een dag of twaalf vóór de moord op Houtman (op 2 november 2005) ’s nachts met [Jesse R.] naar Rotterdam is gereden. [Jesse R.] vertelde dat [Dino S.] en [Ali A.] die nacht in BED aanwezig zouden zijn. [Jesse R.] beoogde bij de ontmoeting met [Dino S.] en [Ali A.] informatie te krijgen over nieuwe slachtoffers om tegen betaling te kunnen vermoorden. [Peter La S.] heeft [Jesse R.] afgezet bij BED en [Jesse R.] is BED binnengegaan. [Peter La S.] is zelf niet mee naar binnen geweest, maar heeft op [Jesse R.] gewacht bij een nabijgelegen McDonalds-restaurant. [Jesse R.] heeft hem nadien verslag gedaan. [Jesse R.] bevestigde dat [Dino S.] en [Ali A.] inderdaad in BED aanwezig waren. Uit de verklaringen van [Peter La S.] volgt dat [Jesse R.] die avond in BED van [Dino S.] opdracht heeft gekregen om drie personen te vermoorden.

Uit de verklaring van [Peter La S.] volgt voorts dat [Jesse R.] hem vertelde dat hij de volgende dag een afspraak met [Dino S.] in Diemen had. [Peter La S.] heeft verklaard dat hij [Jesse R.] de volgende middag inderdaad naar Diemen heeft gebracht. [Jesse R.] heeft de auto verlaten, verdween uit het zicht en kwam enige tijd later terug. [Jesse R.] heeft [Peter La S.] toen verteld dat hij [Dino S.] had ontmoet en dat [Dino S.] informatie had verstrekt, namelijk het adres en het signalement van het slachtoffer dat later Houtman bleek te zijn.

[Peter La S.] heeft verklaard dat de informatie over een tweede slachtoffer (Van der Bijl) later kwam, en dat [Jesse R.] en hij zelf al het nodige wisten over het derde slachtoffer ( [potentieel-slachtoffer-1] ).

[Peter La S.] heeft op de terechtzitting in eerste aanleg van 21 april 2009 verklaard dat de adresgegevens en de verblijfplaats van Van der Bijl pas later kwamen, en dat die gegevens werden doorgegeven tijdens afspraken die Jesse [Jesse R.] met onder andere [Ali A.] had. [Peter La S.] verklaart voorts dat hij niet concreter kan zijn dan dit, aangezien hij niet zelf bij die afspraak aanwezig was.

Uit de bewijsmiddelen blijkt voorts dat [Jesse R.] [Peter La S.] heeft verteld over een afspraak van [Jesse R.] met [Ali A.] . Die afspraak had [Jesse R.] gemaakt om te informeren in welke auto Van der Bijl reed. [Jesse R.] heeft na die afspraak verslag gedaan aan [Peter La S.] , en aan hem verteld dat [Ali A.] dat niet wist, en dat aan [Dino S.] moest vragen.

Het hof neemt in aanmerking dat [Peter La S.] weliswaar niet zelf bij de ontmoetingen van [Jesse R.] met [Dino S.] aanwezig is geweest, maar wel dat hij zelf en steeds samen met [Jesse R.] naar de genoemde locaties in Rotterdam en Diemen is gegaan. [Peter La S.] heeft verklaard dat [Jesse R.] na ontmoetingen verslag aan [Peter La S.] deed.

[Peter La S.] heeft ook verklaard dat na deze ontmoeting nog andere ontmoetingen hebben plaatsgevonden, tussen [Jesse R.] en [Ali A.] . Bij gelegenheid van die ontmoetingen is informatie verstrekt met het oog op de voorgenomen moord op Van der Bijl.

Uit de verklaringen van [Peter La S.] blijkt dat [Jesse R.] hem heeft verteld dat de door [Dino S.] voor de moord op Houtman toegezegde beloning € 130.000,- bedroeg en dat geldbedrag kon via [Ali A.] worden verkregen. Over de in het vooruitzicht gestelde beloning voor de moord op Van der Bijl heeft [Peter La S.] verklaard dat deze € 100.000 zou bedragen.⁵⁴⁵

Namens [Dino S.] is aangevoerd dat [Peter La S.] niet eenduidig heeft verklaard over wie in BED aanwezig waren en wie feitelijk de opdrachten heeft gegeven: [Dino S.] of [Ali A.] . Het hof overweegt dat niet uit het oog verloren dient te worden dat [Peter La S.] niet zelf bij dit gesprek aanwezig is geweest. Het hof acht de verklaringen van [Peter La S.] over de aanwezigheid van [Dino S.] in BED voldoende consistent. Dat [Peter La S.] een enkele keer twijfel heeft getoond tijdens de schier eindeloze ondervragingen over dit onderwerp doet daar niet aan af. Uit de verklaringen van [Peter La S.] zoals opgenomen in de bewijsmiddelen blijkt voldoende duidelijk dat [Jesse R.] aan [Peter La S.] heeft gezegd dat [Dino S.] de opdracht aan [Jesse R.] heeft verstrekt, hetgeen ook aansluit op het feit dat [Dino S.] de volgende dag [Jesse R.] heeft ontmoet in Diemen om nadere informatie te verstrekken. In het licht van die ontmoeting in Diemen acht het hof in ieder geval uitgesloten dat [Ali A.] zelfstandig en volledig buiten [Dino S.] om de opdrachten heeft verstrekt.

De verdediging van [Dino S.] heeft uitvoerig betoogd dat de verklaringen van [Peter La S.] over het door haar zo genoemde “Baja/Diemenverhaal” – het hof verstaat dat daaronder is begrepen de verklaring van [Peter La S.] over de opdracht tot de moord op Van der Bijl - inconsistent en onbetrouwbaar zijn, en niet voor het bewijs kunnen worden gebruikt. Het hof heeft aan dit verweer bij de bespreking van de betrouwbaarheid van de verklaringen reeds uitgebreide overwegingen gebezigd, onder de kopjes “ [Willem H.] -weglatingen” en “ [Dino S.] ten onrechte belast”. Het hof verwerpt dit verweer en verwijst voor de grondslag daarvan naar de overwegingen onder de hierboven genoemde kopjes.

Namens [Dino S.] is aangevoerd dat diverse “Rotterdamse getuigen” (onder wie [getuige 4] , de partner van [Dino S.] ) verklaren dat zij [Jesse R.] niet in BED hebben gezien. Dat moge zo zijn, feit blijft dat het gegeven dat deze getuigen in het algemeen zeggen [Jesse R.] niet te hebben gezien, geenszins diens aanwezigheid in BED op een bepaalde avond uitsluit. Bovendien kan aan de betrouwbaarheid van de verklaringen van in het bijzonder [getuige 4] ernstig worden getwijfeld. Zij heeft evenals [Dino S.] ontkend dat een etentje in de Rotterdamse horecagelegenheid Jackie eind 2005, waaraan blijkens de verklaringen van de getuige [getuige 5]⁵⁴⁶ – die steun vindt in het dossier⁵⁴⁷ – ook [Jesse R.] , [Willem H.] en [Dino S.] deelnamen, heeft plaatsgehad. Voormelde steun in het dossier betreft een afgeluisterd en opgenomen telefoongesprek tussen [getuige 4] en [getuige 5] , waarin zij terugblikken op een etentje in de Jackie, waarbij [Jesse R.] aanwezig was (en naar de mening van de dames te grote schoudervullingen droeg), alsmede een telefoongesprek tussen [getuige 5] en [getuige 4] waarin zij bespreken dat in het dossier “natuurlijk” ook stond dat zij ( [Dino S.] , [getuige 4] , [Willem H.] , [getuige 5] en “nog iemand erbij”) een keer hadden gegeten in de Jackie. De kennelijke aanwezigheid van [Jesse R.] bij dit etentje bevestigt veeleer dat [Dino S.] en [Jesse R.] méér contact hebben gehad dan [Dino S.] in zijn verklaringen heeft willen prijsgeven.

Steun voor de verklaringen van [Peter La S.] kan op wezenlijke onderdelen worden gevonden in de verklaringen van [Fred R.] .

[Fred R.] heeft immers verklaard dat [Jesse R.] én [Peter La S.] aan hem hebben verteld dat zij de opdracht om Van der Bijl te vermoorden hadden gekregen. [Fred R.] heeft bovendien later gehoord dat die opdracht tegelijkertijd met de opdracht voor de moord op Kees Houtman aan [Jesse R.] werd gegeven.⁵⁴⁸ [Fred R.] heeft verklaard dat [Jesse R.] hem heeft verteld dat hij opdracht heeft gekregen om “een paar mensen” te vermoorden en dat de opdracht om Van der Bijl te vermoorden net zo lang als die ten aanzien van Houtman uitstond. Het hof constateert dat deze verklaring aansluit op die van [Peter La S.] waarin deze zegt dat er meer opdrachten tegelijkertijd door [Dino S.] (en anderen) werden uitgezet. [Fred R.] heeft voorts verklaard dat [Jesse R.] hem heeft verteld dat hij de moord op Houtman voor “Willem”, waarbij het hof begrijpt dat het om [Willem H.] gaat, heeft gepleegd. Deze verklaring sluit eveneens aan op de verklaringen van [Peter La S.] , en bovendien op de verklaring van de getuige Q5.

Daarnaast heeft [Fred R.] verklaard dat [Jesse R.] hem heeft verteld dat de opdracht voor de moord op Van der Bijl door [Dino S.] was gegeven, maar dat [Jesse R.] dit ook voor [Willem H.] deed.⁵⁴⁹ Ook dit sluit niet alleen aan bij de verklaringen van [Peter La S.] , maar ook bij die van de getuige Q5.

Het hof constateert dat [Peter La S.] heeft verklaard dat [Dino S.] zich ophield in BED, hetgeen wordt bevestigd door de verklaringen van [Fred R.] .⁵⁵⁰ Het hof kent betekenis toe aan het gegeven dat [Peter La S.] kennelijk met juistheid weet te verklaren over het door [Dino S.] frequenteren van een specifieke uitgaansgelegenheid, in het licht van de verklaringen van [Dino S.] dat hij [Peter La S.] niet kent en dat hij geen omgang had met de bron van [Peter La S.] , [Jesse R.] .

[Peter La S.] heeft verklaard dat [Jesse R.] [Dino S.] in Diemen heeft ontmoet om over de voorgenomen moord op Houtman te spreken. [Fred R.] heeft verklaard dat hij zelf heeft waargenomen dat [Jesse R.] en [Dino S.] Diemen al in 2003 als ontmoetingsplaats kozen.⁵⁵¹ Het hof constateert vervolgens dat [Fred R.] de door hem gevoerde besprekingen met [Dino S.] over de voorgenomen moord op Van der Bijl eveneens in Diemen heeft gesitueerd. Deze overeenkomst in werkwijze bij de twee thans voorliggende moorden (op Houtman en op Van der Bijl) – waarbij de opdrachtverstrekking voor beide moorden bovendien gelijktijdig plaatsvond in uitgaansgelegenheid BED – is dermate opvallend, dat ook de verklaring van [Fred R.] over de door hem waargenomen ontmoetingen tussen [Dino S.] en [Jesse R.] in 2003 in Diemen en zijn eigen ontmoetingen met [Dino S.] in Diemen in 2006 steun bieden aan de verklaring van [Peter La S.] dat [Jesse R.] in oktober 2005 met [Dino S.] in Diemen heeft afgesproken.

[Fred R.] heeft verklaard over de betrokkenheid van [Dino S.] bij de moord op Van der Bijl. Die verklaringen over diens betrokkenheid hebben ook in de zaak Agenda betekenis voor het bewijs. Het hof stelt vast dat uit de verklaringen van [Peter La S.] volgt, dat [Jesse R.] en hij zich na de moord op Houtman zijn gaan bezighouden met de moord op Van der Bijl, maar dat zij zich hebben teruggetrokken omdat zij waren gezien door Van der Bijl. Het hof stelt vast dat uit de verklaringen van [Fred R.] volgt dat [Peter La S.] en [Jesse R.] zich inderdaad met de moord op Van der Bijl hebben beziggehouden. Het hof kent betekenis toe aan het gegeven dat de twee personen die volgens [Peter La S.] verantwoordelijk zijn voor de moord op Houtman ( [Jesse R.] en hijzelf), blijkens onder meer de verklaringen van [Fred R.] ook daaropvolgend bij de moord op Van der Bijl een rol hebben gespeeld. Het hof constateert dat de bredere context waarin [Peter La S.] zijn verklaring heeft gesitueerd derhalve aansluit op de verklaringen van [Fred R.] .

Het hof stelt voorts vast dat [Dino S.] zich blijkens de verklaringen van [Fred R.] inderdaad feitelijk als opdrachtgever van de moord op Van der Bijl heeft gemanifesteerd. Dat biedt steun aan de verklaring van [Peter La S.] over de rol die [Dino S.] in BED heeft gehad. Het hof neemt daarbij in aanmerking dat [Peter La S.] en [Fred R.] hebben verklaard dat [Jesse R.] en [Peter La S.] al in december 2005 met voorbereidingen voor de moord op Van der Bijl van start zijn gegaan. Het kan niet anders dan dat aan deze werkzaamheden een eerder verstrekte opdracht ten grondslag heeft gelegen. Ook dat sluit aan bij de verklaringen van [Peter La S.] . Dat de opdracht om (een persoon die later zou blijken te zijn) Van der Bijl te vermoorden op een ander moment dan tijdens de ontmoeting in BED is verstrekt, is niet gebleken.

Zoals hiervoor overwogen bedroeg de door [Dino S.] in het voorzicht gestelde beloning voor de moord op Houtman € 130.000. Deze verklaring vindt steun in de verklaring van [Fred R.] . Uit de verklaring van [Fred R.] volgt dat [Fred R.] heeft verklaard dat [Jesse R.] hem heeft verteld dat de beloning voor de moord niet € 130.000 bedroeg, maar € 150.000 en dat [Jesse R.] van het laatstgenoemde bedrag € 20.000 heeft afgeroomd. Het gegeven dat [Jesse R.] met [Fred R.] heeft gesproken over de beloning vormt een verdere bevestiging van het daderschap van [Jesse R.] .

De verklaring van [Peter La S.] over de beloning voor de moord op Van der Bijl wordt eveneens bevestigd door de verklaring van [Fred R.] . [Fred R.] heeft aangegeven van Jesse [Jesse R.] te hebben gehoord dat voor de liquidatie bedragen van € 130.000 of € 150.000 uitbetaald worden.⁵⁵² Zoals hiervoor overwogen volgt uit de verklaring van [Fred R.] dat [Jesse R.] bedragen afroomde. Voorts vindt het hof voor wat de betalingen betreft bevestiging in de verklaring van [betrokkene 2] , die immers heeft gesteld dat aan hem, als een van de beoogde uitvoerders van de moord op Van der Bijl, door [Fred R.] een aanzienlijk geldbedrag (van eerst € 60.000, en later € 75.000) in het vooruitzicht werd gesteld.⁵⁵³ [Fred R.] heeft verklaard dat hij meent dat [betrokkene 2] en [betrokkene 3] €60.000 of €75.000 zouden krijgen voor de moord op Van der Bijl.⁵⁵⁴

Steun voor de verklaringen van [Peter La S.] dat [Dino S.] en [Willem H.] de moorden op Houtman en Van der Bijl hebben uitgelokt kan voorts worden gevonden in de verklaringen van de getuige Q5.

Het hof heeft eerder in dit arrest overwegingen gewijd aan de betrouwbaarheid van de verklaringen van de getuige Q5. Daarnaar zij verwezen.

Het hof bezigt – kort samengevat – voor het bewijs de verklaring van deze getuige dat:

Het hof stelt voorts vast dat Houtman op 2 november 2005 is doodgeschoten en dat op diezelfde dag in Pattaya (Thailand) ook Mieremet is doodgeschoten⁵⁵⁵ en dat op 31 oktober 2005 in Amsterdam Hingst is doodgeschoten.⁵⁵⁶

Het hof heeft hiervoor overwogen dat de getuige [Astrid H.] heeft verklaard over de betrokkenheid van haar broer bij de moorden op Houtman en Van der Bijl. De getuige [Astrid H.] heeft voorts verklaringen afgelegd over de moord op Mieremet. Zij heeft verklaard dat [Willem H.] enige tijd voor de mislukte aanslag op Mieremet in 2002 meer keren tegen haar heeft gezegd dat Mieremet eraan zou gaan en dat hij opdracht had gegeven om Mieremet neer te schieten. De getuige [Astrid H.] heeft verklaard dat [Willem H.] haar heeft verteld dat Mieremet hem wilde ombrengen. Het conflict had te maken met geld dat belegd was bij Endstra. Na de mislukte aanslag vreesde [Willem H.] voor zijn leven. Hij was niet van plan om zichzelf te laten doodschieten. Op een gegeven moment zei [Willem H.] tegen de getuige “er gaan er nu snel heel veel achter elkaar”. Kort daarna gingen Houtman en Mieremet dood, aldus deze getuige.⁵⁵⁷

Het hof kent betekenis toe aan het gegeven dat twee personen die blijkens de verklaringen van [Astrid H.] en Q5 conflicten hadden met [Willem H.] , op dezelfde dag door vuurwapengeweld om het leven zijn gebracht, terwijl ook Hingst enkele dagen daarvoor is doodgeschoten.

Het hof constateert ook dat de verklaringen van de getuige Q5 en de getuige [Astrid H.] op belangrijke onderdelen overeenstemmen, namelijk op het punt dat [Willem H.] de moorden op Houtman en Mieremet heeft beraamd. Het enkele gegeven dat [Astrid H.] niet ook heeft verklaard over de betrokkenheid van [Dino S.] , doet daaraan niet af nu van die gezamenlijke betrokkenheid blijkt uit de verklaringen van [Peter La S.] en Q5, bezien in samenhang met de verklaring van [Fred R.] en hetgeen overigens in dit verband over verankering daarvoor wordt overwogen.

Afzonderlijke bespreking verdient het moment waarop [Peter La S.] [Willem H.] zélf over de moord op Houtman heeft horen spreken.

[Peter La S.] heeft verklaard dat hij tijdens de voorbereidingen op de moord op Houtman, een dag of tien voor de moord, nabij het Gelderlandplein in Amsterdam reed in het gezelschap van [Jesse R.] en [Sjaak B.] . Al rijdend kwamen zij daar [Willem H.] tegen. [Jesse R.] heeft toen met [Willem H.] gesproken. [Peter La S.] heeft verklaard dat [Jesse R.] hem later te kennen heeft gegeven dat [Jesse R.] toen met [Willem H.] heeft gesproken over de voorgenomen moord op Houtman. Op enig moment heeft [Peter La S.] zich bij het gesprek gevoegd. Bij het uit elkaar gaan heeft [Willem H.] gezegd “Als deze goed gaat heb ik nog een andere voor jullie” en/of “Osdorp eerst”. Over de precieze bewoordingen is [Peter La S.] niet eenduidig. Naar het oordeel van het hof doet dat ook niet wezenlijk af aan de betrouwbaarheid van die verklaring. Uit beide bewoordingen blijkt immers dat [Willem H.] zich bemoeide met de volgorde van de te plegen moorden en dat die volgorde, in lijn met hetgeen [Jesse R.] had teruggekoppeld over de ontmoeting met [Dino S.] , er op neerkwam dat Houtman eerst zou worden vermoord. Het hof stelt vast dat dat feitelijk ook is gebeurd. Het hof stelt voorts vast dat [Peter La S.] op dit thema uitvoerig is bevraagd en dat [Peter La S.] niet is teruggekomen op de essentie van zijn verklaring, te weten dát dit gesprek heeft plaatsgevonden.

Het hof acht van zwaarwegend belang dat [Peter La S.] uit eigen waarneming verklaart over de betrokkenheid van [Willem H.] bij de opdracht om Houtman te vermoorden. Die eigen waarneming sluit aan op hetgeen [Peter La S.] heeft verklaard van [Jesse R.] te hebben gehoord over de betrokkenheid van [Willem H.] .

Het hof deelt niet de opvatting van de verdediging van [Dino S.] dat de formulering “als deze goed gaat heb ik nog een andere voor jullie” zonder meer betekent dat er op dat moment pas één opdracht zou zijn verstrekt en derhalve strijdig is met de verklaring van [Peter La S.] dat reeds in BED was gesproken over drie personen die moesten worden vermoord. Het hof ziet hierin vooral een bevestiging van hetgeen [Jesse R.] aan [Peter La S.] heeft verteld, namelijk dat er inderdaad sprake was van meer beoogde slachtoffers.

Het hof leidt hieruit af dat [Jesse R.] aan [Peter La S.] kennelijk juiste informatie verstrekte over zowel de veelheid aan beoogde slachtoffers als de opdrachtgevers. Daarin ligt een belangrijke contra-indicatie voor de door de verdediging opgeworpen suggestie dat [Jesse R.] als bron onbetrouwbaar was of dat [Jesse R.] [Peter La S.] op het punt van het opdrachtgeverschap voedde met desinformatie.

Het hof heeft bij de bespreking van de betrouwbaarheid van de verklaringen van [Peter La S.] reeds overwogen dat niet aannemelijk is dat [Peter La S.] heeft getracht om in strijd met de waarheid [Willem H.] ten koste van [Dino S.] als opdrachtgever van de moord op Houtman naar voren te schuiven. In het gegeven dat [Peter La S.] reeds bij de politie heeft verklaard over hetgeen hij zelf heeft waargenomen over de betrokkenheid van [Willem H.] , terwijl [Peter La S.] bij diezelfde gelegenheid óók over de betrokkenheid van [Dino S.] heeft verklaard, ligt daarvoor een belangrijke aanwijzing besloten.

Ten slotte acht het hof het volgende van betekenis bij de waardering van de verklaringen van [Peter La S.] .

[Peter La S.] heeft verklaard dat [Jesse R.] hem heeft gevraagd om zich naar een café te begeven opdat [Willem H.] hem aldaar een beoogd slachtoffer (Houtman of Van der Bijl) kon aanwijzen. [Peter La S.] heeft geweigerd aan dat verzoek gevolg te geven. Het hof stelt vast dat [Peter La S.] niet eenduidig is over wanneer dit precies plaatsvond of wie hem zou worden aangewezen: Houtman of Van der Bijl. Naar het oordeel van het hof kan dat in het midden blijven. Van belang is dat [Jesse R.] ten overstaan van [Peter La S.] de naam van [Willem H.] noemt als de persoon die betrokken is bij het verstrekken van inlichtingen aan de beoogde uitvoerders over één van deze beoogde slachtoffers. Ook hierin ziet het hof een contra-indicatie voor de suggestie van de verdediging van [Dino S.] dat [Jesse R.] – door de naam van [Dino S.] in de plaats van [Willem H.] te stellen – heeft geprobeerd om ten koste van [Dino S.] [Willem H.] uit de wind te houden.

Uit het dossier blijkt dat na de moord op Houtman het vizier is gericht op (de uitvoering van de moord op) Van der Bijl.

Uit de verklaringen van [Peter La S.] volgt dat [Jesse R.] en hij hebben geprobeerd om Van der Bijl te vermoorden.

Uit de bewijsmiddelen volgt dat [Jesse R.] aan [Fred R.] na de vrijlating van laatstgenoemde (op of omstreeks 7 december 2005) heeft verteld dat Van der Bijl moest “gebeuren” en aan [Fred R.] vroeg of hij daarbij wilde helpen. [Fred R.] heeft daar mee ingestemd. Volgens [Fred R.] vertelden [Peter La S.] en [Jesse R.] dat zij al bezig waren met de uitvoering daarvan.

Zowel [Fred R.] als [Peter La S.] heeft verklaard over een ontmoeting met [Ali A.] , enkele dagen voor kerstmis 2005. De ontmoeting vond plaats bij een Chinees restaurant in Buitenveldert. [Ali A.] heeft met [Fred R.] en [Jesse R.] gesproken over de moord op Van der Bijl.

[Fred R.] heeft verklaard dat hij heeft klaargestaan bij het café van Van der Bijl, met een seintelefoon. Het is toen niet gelukt om Van der Bijl te vermoorden. Na die mislukte poging om Van der Bijl te vermoorden trokken [Jesse R.] en [Peter La S.] zich terug als uitvoerders, waarna [Fred R.] op de navolgende wijze de afspraken met [Dino S.] van [Jesse R.] overnam.

Uit de verklaringen van [Fred R.] volgt dat hij op een bepaald moment in de periode december 2005/ januari 2006 een ontmoeting heeft gehad met [Dino S.] , in het bijzijn van [Jesse R.] . Tijdens die ontmoeting werd onder meer gesproken over de moord op Thomas van der Bijl. Na het vertrek van [Jesse R.] en [Peter La S.] naar het buitenland, heeft [Fred R.] het contact met [Dino S.] van [Jesse R.] overgenomen en voortgezet. [Fred R.] heeft dit contact aangeduid als “zakelijk” contact, in de zin van contact met [Dino S.] dat plaatsvond met het oog op de moord op Van der Bijl. Dit contact had de vorm van ontmoetingen – “een rondje lopen” – in Diemen, nabij het winkelcentrum Kruidenhof. [Fred R.] schat dat in de periode van medio februari tot en met 20 april 2006 ongeveer zes ontmoetingen met [Dino S.] hebben plaatsgevonden.⁵⁵⁸

De verklaringen van Fred [Fred R.] worden op dit punt ondersteund door de verklaringen van [Peter La S.] , in die zin dat [Peter La S.] heeft verklaard dat in zijn aanwezigheid door [Fred R.] en [Jesse R.] is besproken wie informatie naar [Dino S.] zou doorspelen. [Peter La S.] heeft voorts verklaard dat hij wist dat [Fred R.] direct contact kon opnemen met [Dino S.] , en dat [Fred R.] iedere keer afspraken had met [Dino S.] . [Jesse R.] heeft meermalen tegen [Peter La S.] gezegd dat [Fred R.] naar [Dino S.] was. [Jesse R.] vertelde dat bij gelegenheid van zijn bezoek aan [Peter La S.] ; [Fred R.] was op die momenten naar een afspraak met [Dino S.] .⁵⁵⁹

Een terugkerend element in de verklaringen van verschillende personen over de moord op Thomas van der Bijl is dat die moord prioriteit had en dat door [Dino S.] druk werd uitgeoefend om de moord snel uit te voeren. [Peter La S.] heeft reeds op 10 oktober 2006 verklaard dat Jesse [Jesse R.] onder druk stond, dat de moord op Van der Bijl snel moest gebeuren en dat er bij de uitvoering van die moord absoluut niets fout mocht gaan.⁵⁶⁰ [Peter La S.] heeft op 16 oktober 2006 verklaard dat hij Jesse [Jesse R.] meermalen heeft horen zeggen dat de moord op Van der Bijl prioriteit had.⁵⁶¹ [Fred R.] heeft hierover het volgende verklaard. In april 2006 vertelde [Dino S.] dat Van der Bijl was aangehouden. Na de vrijlating van Van der Bijl heeft [Dino S.] gezegd dat het moest opschieten, omdat Van der Bijl zou gaan praten. Het was duidelijk dat Van der Bijl snel geliquideerd moest worden. [Dino S.] vroeg meerdere keren of er schot in de zaak zat.

De verdediging van de medeverdachte [Dino S.] heeft betoogd dat [Peter La S.] pas op de terechtzitting van 30 september 2011 voor het eerst heeft verklaard over het bestaan van rechtstreeks contact tussen [Fred R.] en [Dino S.] . Dit maakt de verklaring van [Peter La S.] op dit punt ongeloofwaardig; [Peter La S.] zou dit voor [Fred R.] en [Dino S.] belastende element in strijd met de waarheid in zijn verklaring bij de rechtbank hebben opgenomen om aan zijn “verplichtingen” naar het Openbaar Ministerie te willen voldoen. Bovendien betreft het een dubbele de-auditu-verklaring en weet [Peter La S.] niet wat de aard van het contact tussen [Fred R.] en [Dino S.] dan is geweest, zodat die ook op contact tussen [Fred R.] en [Dino S.] met de vriendinnen betrekking kan hebben. Aldus die verdediging.

Anders dan de verdediging van [Dino S.] heeft gesteld, heeft [Peter La S.] al eerder dan op die zitting van 30 september 2011 verklaard over contact dat tussen [Fred R.] en [Dino S.] heeft bestaan. Zo heeft [Peter La S.] op de zitting van 4 maart 2008 verklaard dat “informatie die Jesse aan Dino wilde doorgeven, ging via Ali. Later ging dat ook via Fred [Fred R.] , hij stond dichter bij Dino”.⁵⁶² En op de terechtzitting van 16 april 2009 heeft [Peter La S.] verklaard dat hij na het vrijkomen van [Fred R.] uit detentie nog maar korte tijd met de moord op Van der Bijl bezig is geweest. Hij zegt dan zich te herinneren dat hij er bij aanwezig was toen [Fred R.] en [Jesse R.] een keer bespraken dat er informatie naar [Dino S.] toe moest, en wie dat zou regelen.⁵⁶³ Dit onderdeel van het verweer mist derhalve voldoende feitelijke grondslag.

Dat de contacten tussen [Fred R.] en [Dino S.] waarover [Peter La S.] heeft verklaard slechts hebben gezien op sociale contacten met de vriendinnen, acht het hof niet aannemelijk, aangezien [Fred R.] en [getuige 5] elkaar niet eerder dan omstreeks medio februari 2006 hebben ontmoet, en dat [Peter La S.] kort hierna naar Spanje is vertrokken.⁵⁶⁴

Het hof stelt aldus vast dat:

Bij de beoordeling van de verklaringen van [Fred R.] en [Peter La S.] over de moorden op Houtman en Van der Bijl komt betekenis toe aan het onderzoek dat is verricht naar de onderlinge communicatie tussen [Jesse R.] , [Fred R.] , [Peter La S.] , [Sjaak B.] , [Ali A.] en [Dino S.] .

[Peter La S.] heeft verklaard dat [Jesse R.] en [Ali A.] in de onderlinge (tele)communicatie gebruik maakten van codes om op versluierende wijze afspraken te kunnen maken. Daarbij werd de beoogde locatie aangeduid met een cijfer en werd het meegezonden tijdstip gemaskeerd door een aantal uren daarbij op te tellen of vanaf te trekken. [Peter La S.] heeft verklaard dat binnen de groep waartoe [Jesse R.] behoort, semafoons werden gebruikt om contact te onderhouden. [Peter La S.] heeft verklaard dat [Jesse R.] kort na de moord op Houtman naar [Ali A.] toe is gegaan. [Peter La S.] heeft verklaard dat [Jesse R.] in de uren na de liquidatie contact met hem heeft opgenomen om hem gerust te stellen dat Houtman inderdaad dood was.

Het hof overweegt als volgt.

Het hof stelt vast dat [Jesse R.] na zijn ontsnapping begin november 2004 op 30 november 2004 is aangehouden. Uit het dossier volgt dat [Jesse R.] op 29 juli 2005 in vrijheid is gesteld.⁵⁶⁵

Uit de bewijsmiddelen blijkt dat [Jesse R.] [Ali A.] ook wel aanduidde als “chemie”, of een variatie op dat woord.⁵⁶⁶ Ook [Peter La S.] spreekt in onderschept sms-verkeer tussen zijn toestel en het toestel van de vriendin van [Jesse R.] , op dat moment kennelijk bij [Jesse R.] in gebruik, over “chemie”, in berichten die gezien hun aard en datum van verzenden onmiskenbaar zien op het mededelen door [Peter La S.] aan [Jesse R.] van het feit dat hij bij de politie vérstrekkende verklaringen heeft afgelegd. De betreffende berichten zijn immers verzonden drie dagen nadat [Peter La S.] voor het eerst bij de CIE zijn betrokkenheid bij de moord op Houtman heeft bekend. [Peter La S.] schrijft dan aan [Jesse R.] : “Het is al te laat, alles is geschreven, dit is de enige weg, good luck”, “het is over, ik ben al tot het eindpunt gegaan, het is niet meer of maar wanneer, ik ben beveiligd, vraag chemie anders ben je te laat” en “De sneeuwbal is aan het rollen en is niet meer te stoppen”. In dezelfde reeks berichten wordt ook door [Peter La S.] gevraagd “is dit wel famme [sic] fatal”.⁵⁶⁷ [Peter La S.] heeft later verklaard dat “femme fatal” een aanduiding was voor de code “super woman”.⁵⁶⁸ Een en ander vormt bevestiging van het feit dat [Jesse R.] , [Peter La S.] en [Ali A.] zich bedienden van codes en bijnamen om hun gangen te verhullen.

Uit het dossier blijkt dat in 2007 in de woning van een partner van [Jesse R.] , [getuige 3] , een computer in beslag is genomen. Op deze computer is een bestand aangetroffen inhoudende onder meer namen en telefoonnummers. Het betreft onder meer de vermelding “Chemi hffhfrfefl -2”. Uit de verklaring van [Jesse R.] als verdachte ter terechtzitting in hoger beroep van 18 april 2016 volgt dat dit bestand van [Jesse R.] was (p. 4). Ook werd een bestand met de bestandsnaam “codes” aangetroffen, waarin diverse tienletterige combinaties van woorden waren vermeld. Het betreft onder meer de woordcombinatie “power flush / 12345 67890”. Uit onderzoek is gebleken dat de – evident – gecodeerde vermelding “hffhfrfefl -2” in het telefoonbestand kan worden ontsleuteld met de woordcombinatie “power flush” en dat alsdan een semafoonnummer (06-60656467) zichtbaar wordt. Het hof acht niet begrijpelijk de stelling van de verdediging dat het slechts een aanname is dat versleuteling heeft plaatsgevonden. In dat verband komt betekenis toe aan de verklaringen van [Peter La S.] die inhouden dat [Jesse R.] de echt belangrijke telefoonnummers digitaal opslaat, maar dan wel vervormd, en dat [Jesse R.] dingen zo noteert dat niemand er een touw aan kan vastknopen.⁵⁶⁹

Het hof constateert dat [Jesse R.] kennelijk aanleiding zag om [Ali A.] niet bij diens echte naam in een telefoonlijst te vermelden en om een semafoonnummer waarop [Ali A.] klaarblijkelijk kon worden bereikt, in versleutelde vorm in het bestand te vermelden. Het hof constateert voorts dat het gecodeerde semafoonnummer was voorzien van de toevoeging -2, hetgeen aansluit bij de verklaring van [Peter La S.] dat bij het maken van een afspraak ook het tijdstip zelf werd versleuteld door daar een aantal uren bij op te tellen of daar van af te trekken.

Uit de bewijsmiddelen volgt dat op 2 augustus 2005 twee semafoons vrijwel gelijktijdig in Amsterdam zijn geactiveerd, met de nummers 06-60656466 (hierna: semafoon *6466) en 06-60656467 (hierna: semafoon *6467). Het hof kent betekenis toe aan het gegeven dat deze activeringen zeer kort na de invrijheidstelling van [Jesse R.] plaatsvonden. Het hof stelt vast dat deze nummers elkaar in een reeks opvolgen.

Het hof stelt voorts vast dat deze semafoons vaak op dezelfde dagen en met gelijksoortige berichten zijn aangezocht. Deze berichten bevatten veelal zes cijfers, waarvan de laatste vier cijfers kennelijk een tijdsaanduiding inhouden. De semafoon *6467 werd vaak aangezocht door één specifiek mobiel telefoonnummer, eindigend op *9656 en daarnaast vanuit telefooncellen, gelegen in een gedeelte van Amsterdam waar zowel [Ali A.] als [Jesse R.] regelmatig verbleven. Anderhalf uur na de moord op Houtman is een bericht verzonden dat qua inhoud afwijkt van de andere berichten. Er wordt dan het bericht “123456” verzonden aan het semafoonnummer 06-60656467 vanaf het hiervoor genoemde telefoonnummer *9656.

Gelet op de verklaring van [Peter La S.] en de inhoud van de overige door de semafoons ontvangen berichten en het daarin te herkennen patroon, is naar het oordeel van het hof de conclusie gerechtvaardigd dat het overgrote gedeelte van de door de semafoons ontvangen berichten inderdaad tijdstippen en locaties betreffen. Het hof stelt vast dat ook op de avond van 2 november 2005, na de moord, dergelijke berichten zijn verzonden.

Naar het oordeel van het hof komt vervolgens cruciale betekenis toe aan het gegeven dat anderhalf uur na de moord op Houtman vanaf de *9656 een naar inhoud volstrekt afwijkend bericht wordt verzonden (“123456”) aan het semafoonnummer 06-60656467 ( [Ali A.] ). In het licht van de verklaringen van [Peter La S.] over de betrokkenheid van [Ali A.] , de afwijkende inhoud van dit bericht en het gegeven dat [Jesse R.] volgens [Peter La S.] op de avond na de moord naar [Ali A.] toeging, kan het naar het oordeel van het hof niet anders zijn dan dat dit bericht verband houdt met en informatie inhoudt over de gepleegde moord.

Het hof ziet in deze wijze van communiceren tussen [Jesse R.] en [Ali A.] een belangrijke bevestiging van de juistheid van de verklaringen van [Peter La S.] dat [Jesse R.] en [Ali A.] samenwerkten bij het plegen van moorden.

Het hof gaat voorbij aan de verklaring van [Jesse R.]⁵⁷⁰ van 18 april 2016 dat de vermelding van het semafoonnummer 06-60656467 niet zag op [Ali A.] , maar op een zakelijk contact van [Ali A.] wiens naam [Jesse R.] niet kende maar bij wie [Jesse R.] samen met [Fred R.] geld zou hebben geïnvesteerd. Het hof gaat voorbij aan deze verklaring omdat die eerst negen jaar na zijn aanhouding is afgelegd, niet is onderbouwd en ook overigens geen steun vindt in het dossier. Daarbij neemt het hof in aanmerking dat [Fred R.] het bestaan van deze investering heeft ontkend en dat het hof niet aannemelijk acht dat [Jesse R.] en [Fred R.] geldbedragen zouden investeren via een persoon wiens naam zij niet eens kenden.

Zowel [Fred R.] als [Peter La S.] hebben verklaard over een ontmoeting tussen [Fred R.] , [Jesse R.] en [Peter La S.] met [Ali A.] , nabij een Chinees restaurant in Amsterdam Buitenveldert. [Peter La S.] heeft verklaard dat die ontmoeting plaatsvond enkele dagen voor kerstmis 2005. Dat restaurant werd door hen “Ping” genoemd. Dit was een van de ontmoetingsplaatsen van [Ali A.] . Uit de verklaring van [Peter La S.] volgt, dat het doel van die ontmoeting mede was gelegen in het vragen van geld aan [Ali A.] , om daarmee de kerstdagen door te kunnen komen.

[Peter La S.] heeft verklaard dat hij zich tijdens die ontmoeting op een gegeven moment terugtrok, en dat [Jesse R.] na die ontmoeting verslag aan [Peter La S.] heeft gedaan. [Peter La S.] heeft verklaard dat [Fred R.] de volgende dag € 25.000 bij [Ali A.] heeft opgehaald, en dat dit bedrag tussen [Fred R.] , [Jesse R.] en [Peter La S.] is verdeeld.⁵⁷¹

Ook [Fred R.] heeft over deze ontmoeting verklaard, en aldus de verklaring van [Peter La S.] op dit punt bevestigd. [Fred R.] heeft verklaard dat [Jesse R.] , [Peter La S.] en [Fred R.] enkele dagen voor kerstmis een ontmoeting hebben gehad met [Ali A.] , met als doel een geldbedrag aan [Ali A.] te leen te vragen. [Fred R.] heeft vervolgens een geldbedrag van € 25.000 bij [Ali A.] opgehaald, dat daarna is verdeeld onder [Jesse R.] , [Peter La S.] en [Fred R.] .⁵⁷²

De verdediging van [Dino S.] heeft aangevoerd dat de verklaringen van [Peter La S.] over deze ontmoeting in de dagen voor kerstmis van 2005 niet consistent zijn, en derhalve niet bruikbaar. Het hof verwerpt dit verweer, de verklaringen van [Peter La S.] zijn voldoende consistent, worden ondersteund door de verklaring van [Fred R.] , en bovendien door het semafoonverkeer tussen de semafoons *6466 en *6467.

Uit die verkeersgegevens van die semafoons blijkt dat in de dagen voor kerstmis 2005 met deze semafoons over en weer codes zijn verzonden. Op 16 december 2005, om 14.39 uur, werd de semafoon *6466 aangezocht door een telefoonnummer dat behoort bij een telefooncel in de Beethovenstraat in Amsterdam. Hierbij werd als code meegezonden 011730.

Een aantal dagen later, op 22 december 2005, om 13:16 uur, werd naar de semafoon *6467 een bericht met code 01 verzonden. Korte tijd later werd naar diezelfde semafoon een bericht gestuurd met de code 011830. Enkele minuten hierna werd vanuit een telefooncel in de Tweede Jacob van Campenstraat te Amsterdam de code 011845 naar de semafoon *6466 verzonden.⁵⁷³

Het hof leidt hieruit af dat de beoogde ontmoetingsplaats werd aangeduid met het cijfer 1. Zeer betekenisvol is vervolgens dat [Peter La S.] heeft verklaard dat Ping werd aangeduid met het cijfer 1, hetgeen correspondeert met de hiervoor genoemde semafoonberichten. Ook [Fred R.] heeft aldus verklaard.⁵⁷⁴

Het hof leidt uit het bovenstaande, bezien in samenhang met de verklaringen van [Peter La S.] , af dat in de dagen voor kerstmis van 2005 afspraken voor ontmoetingen tussen [Jesse R.] en [Ali A.] werden gemaakt via een gesloten communicatienetwerk.

Hoewel niet precies vastgesteld kan worden op welke dag de ontmoeting tussen [Jesse R.] , [Peter La S.] , [Fred R.] en [Ali A.] in Buitenveldert heeft plaatsgevonden, ziet het hof in het bovengenoemde een bevestiging van de juistheid van verklaringen van [Peter La S.] en [Fred R.] over die ontmoeting.

Voorts concludeert het hof dat het bestaan van een gesloten communicatienetwerk tussen [Ali A.] en [Jesse R.] voor het maken van afspraken voor ontmoetingen steun biedt aan de verklaringen van [Fred R.] . [Fred R.] heeft immers verklaard dat hij, nadat [Jesse R.] steeds meer in het buitenland verbleef, het semafooncontact tussen [Jesse R.] en [Ali A.] , dat tot doel had om afspraken voor ontmoetingen te maken, had overgenomen.⁵⁷⁵

Hiermee wordt eveneens steun gevonden voor de verklaring van [Fred R.] , over zijn contacten met [Ali A.] in de periode van december 2005 tot en met april 2006, in verband met de voorgenomen moord op Thomas van der Bijl.

Namens [Jesse R.] is nog aangevoerd dat vanwege een detentieperiode in 2004 en zijn verblijf in het buitenland in 2006 niet vaststaat dat [Jesse R.] de gebruiker is geweest van het tegennummer (een mobiele telefoon met telefoonnummer *9656) van de semafoon *6467. Aan de verdediging kan worden toegegeven dat [Jesse R.] ten tijde van het activeren van het betreffende telefoonnummer in 2004 gedetineerd is geweest. Daarmee is echter nog niet gezegd dat het telefoonnummer niet door [Jesse R.] kan zijn geactiveerd en evenmin dat [Jesse R.] niet (op 2 november 2005) de gebruiker van het telefoonnummer is geweest. Van belang acht het hof dat:

Het zijn al deze omstandigheden tezamen die maken dat het hof [Ali A.] aanmerkt als de gebruiker van het semafoonnummer *6467 en [Jesse R.] aanmerkt als de gebruiker van het semafoonnummer *6466 en het telefoonnummer *9656.

Het hof stelt vast dat de verklaring van [Peter La S.] over het gebruik van codes nadere bevestiging vindt in het feit dat begin 2007 onder [Sjaak B.] briefjes zijn aangetroffen waarop een bij [Jesse R.] in gebruik zijnd telefoonnummer is genoteerd, versleuteld door middel van de ook door [Jesse R.] gebruikte Powerflush-code. Het hof ziet in deze bevinding een belangrijke bevestiging van de juistheid van de verklaringen van [Peter La S.] dat [Jesse R.] en [Sjaak B.] zich bezig hielden met criminele activiteiten en over het gebruik van codes voor het verzenden van boodschappen d.m.v. berichten.

Namens [Dino S.] is aangevoerd dat eventuele vaststellingen omtrent de communicatie tussen [Peter La S.] , [Ali A.] , [Jesse R.] en [Fred R.] geen betekenis hebben bij het vaststellen van de rol van [Dino S.] .

Het hof brengt in herinnering dat [Dino S.] bij herhaling en nadrukkelijk heeft verklaard dat hij noch met [Jesse R.] , noch met [Fred R.] , noch met [Ali A.] , noch met [Willem H.] ook maar enige zakelijke relatie heeft onderhouden. Tegen de achtergrond van die verklaring waardeert het hof de hierna te noemen bewijsmiddelen.

Uit het dossier kan inderdaad niet worden afgeleid dat [Dino S.] en [Jesse R.] bepaalde specifieke semafoons hebben gebruikt om contact met elkaar te onderhouden. Uit het dossier blijkt wel dat onder [Dino S.] in 2003 en andermaal in 2005 een semafoon is aangetroffen (06-60654959) waarvan het nummer opmerkelijk dicht bij het nummer ligt van een semafoon die in 2007 in de woning van [getuige 3] , de relatie van [Jesse R.] , is aangetroffen (06-60654962).⁵⁷⁷ Op 19 juli 2005 zijn in de woning van [Dino S.] voorts tal van semafoons aangetroffen, onder meer twee semafoons met de nummers 06-60654968 en 06-60654969. Het hof stelt vast dat ook dat semafoonnummer opmerkelijk dicht in de buurt ligt van semafoonnummer *4962.⁵⁷⁸ Het hof kent aan dit gegeven betekenis toe, nu het hof eerder heeft vastgesteld dat de door [Jesse R.] en [Ali A.] gebruikte semafoons *6466 en *6467 eveneens dicht bij elkaar liggende (immers opvolgende) nummers hebben en dat deze semafoons zijn gebruikt om na de moord op Houtman te communiceren. Het hof acht in het licht van al hetgeen in de sleutel van het bewijs is overwogen en vastgesteld niet aannemelijk dat deze opvallende overeenkomst aan het toeval moet worden toegeschreven, te minder nu [Fred R.] heeft verklaard dat hij in de periode 2002-2003 voor [Jesse R.] de communicatie met [Dino S.] verzorgde en daartoe over een tas met semafoons beschikte. De berichten die naar de semafoons werden verzonden hielden tijdstippen in, die werden gemaskeerd door daar een aantal uren bij op te tellen of af daarvan te trekken.⁵⁷⁹ Die verklaring sluit naadloos aan op de verklaring van [Peter La S.] over deze wijze van communicatie. Tijdens de aanhouding van [Fred R.] bij of in de nabijheid van een benzinestation in Amstelveen op 28 januari 2003 werd onder [Fred R.] een fors aantal mobiele telefoons en semafoons inbeslaggenomen door de politie.⁵⁸⁰ [Fred R.] heeft verklaard dat deze telefoons en semafoons behoorden bij een gesloten telecommunicatienetwerk tussen [Jesse R.] en [Ali A.] , en tussen [Jesse R.] en [Dino S.] .⁵⁸¹

Betekenis komt vervolgens voorts toe aan de verklaring van Endstra dat [Willem H.] en [Dino S.] met semafoons lopen, die worden gebruikt om in code contact met elkaar te onderhouden.⁵⁸² Dit temeer, nu de onder [Dino S.] inbeslaggenomen semafoon is aangetroffen toen [Dino S.] en [Willem H.] in 2003 in elkaars gezelschap werden aangehouden.⁵⁸³

[Fred R.] heeft voorts verklaard dat hij vanaf ongeveer januari 2006 semafooncontact heeft gehad met [Dino S.] en [Ali A.] , waarbij hij communicatiemiddelen (telefoon en semafoon) gebruikte die hij van [Jesse R.] had overgenomen en waarbij de semafoons zo nu en dan werden ‘ververst’.⁵⁸⁴ Het hof constateert dat deze verklaringen voor wat betreft [Ali A.] aansluiten op hetgeen hiervoor ten aanzien van de communicatie tussen [Jesse R.] en [Ali A.] is overwogen.

Met betrekking tot [Dino S.] geldt, dat uit een afgeluisterd telefoongesprek tussen [Fred R.] en diens toenmalige vriendin [getuige 5] kan worden opgemaakt dat [Fred R.] begin 2006 [Dino S.] per semafoon kon bereiken. Het hof overweegt daartoe als volgt. Het dossier bevat diverse tapgesprekken tussen [getuige 5] en [Fred R.] over een voorgenomen etentje met [Dino S.] en diens vriendin [getuige 4] , eind februari 2006. Uit de gesprekken blijkt dat onzeker was of dit etentje doorgang zou vinden, omdat [Dino S.] niet bereikbaar was c.q. niets liet horen. Tegen de achtergrond van deze reeks van gesprekken kan het gesprek van 27 februari 2006 om 20.17 uur naar het oordeel van het hof niet anders dan zien op [Dino S.] . Cruciaal is vervolgens dat [Fred R.] tegen [getuige 5] zegt “ik zal hem eens piepen vandaag”, nadat zij op een vraag van [Fred R.] heeft gezegd dat zij nog niets heeft gehoord.⁵⁸⁵ De door de verdediging opgeworpen suggestie dat [Fred R.] in dat gesprek probeerde op zijn vriendin indruk te maken, door te veinzen dat hij over een semafoonnummer van [Dino S.] beschikte, acht het hof in het licht van de overige bewijsmiddelen volstrekt niet aannemelijk.

Het hof ziet in het vorenstaande een bevestiging voor de juistheid van de verklaringen van [Fred R.] dat hij het semafooncontact van [Jesse R.] met [Dino S.] heeft overgenomen, nadat [Jesse R.] vaker naar het buitenland vertrok.

Een en ander leidt het hof tot de conclusie dat de verklaringen van [Fred R.] en [Peter La S.] over de communicatie met [Jesse R.] , [Sjaak B.] , [Ali A.] en [Dino S.] elkaar op hoofdlijnen bevestigen en dat vastgesteld kan worden dat juist de personen die door [Fred R.] , [Peter La S.] en Q5 in verband worden gebracht met de moorden op Houtman en Van der Bijl, via het gebruik van semafoons met elkaar in verband kunnen worden gebracht. Het dossier biedt aan de verklaringen van [Fred R.] en [Peter La S.] voldoende objectieve steun. In het bijzonder gaat het om het vastgestelde semafooncontact tussen [Ali A.] en [Jesse R.] na de moord op Houtman en rond de ontmoeting bij Ping, het gebruik van versleuteling van telefoonnummers/berichten tussen enerzijds [Ali A.] en [Sjaak B.] en anderzijds [Jesse R.] en het gebruik van semafoons uit dezelfde nummerreeks door enerzijds [Ali A.] en [Dino S.] en anderzijds [Jesse R.] . In het licht van die vaststellingen heeft het hof, ook al kan geen semafoonverkeer (d.w.z.: geen gebruik van een specifiek semafoonnummer, geen concreet aan te duiden contactmoment) tussen [Dino S.] en [Jesse R.] worden vastgesteld, te minder aanleiding om aan de juistheid van de verklaringen van [Peter La S.] en [Fred R.] te twijfelen. Hetgeen in deze paragraaf over de communicatie is overwogen draagt derhalve bij aan het oordeel dat deze verklaringen, ook waar deze [Dino S.] betreffen, betrouwbaar zijn.

3.7.8.6 De moord op Houtman

3.7.8.6 De voorbereiding: wapens

[Peter La S.] heeft verklaringen afgelegd over de wijze waarop [Jesse R.] en hij de wapens hebben verkregen waarmee zij op 2 november 2005 de moord op Houtman hebben gepleegd. Deze verklaringen komen neer op het volgende.

[Peter La S.] heeft verklaard dat [Sjaak B.] in de weken voor de liquidatie op de Europaboulevard te Amsterdam een Glock met bijbehorende munitie van het kaliber .45 aan [Jesse R.] heeft overgedragen aan [Jesse R.] en [Peter La S.] . Volgens [Peter La S.] was het vuurwapen een “collectors item”. Nadat [Jesse R.] met dit vuurwapen hadden “proefgeschoten”, heeft [Sjaak B.] nog eens munitie geleverd.

[Peter La S.] heeft voorts verklaard dat [betrokkene 9] in Limburg, in bijzijn van [Sjaak B.] , een tas inhoudende onder meer een Kalasjnikov en vele doosjes met patronen heeft overgedragen aan [Jesse R.] en [Peter La S.] . Ook met die wapen is “proefgeschoten”, eerst door [Peter La S.] en daarna door [Jesse R.] .

Het hof neemt de verklaringen van [Peter La S.] als uitgangspunt bij het vaststellen van de feitelijke gang van zaken op de plaats delict. Elders in dit arrest heeft het hof verantwoord op welke gronden het hiertoe overgaat. Uit deze verklaringen, zoals deze in de bewijsmiddelen zijn opgenomen, blijkt van de volgende gang van zaken.

[Jesse R.] en [Peter La S.] hebben in de dagen voorafgaand aan de moord enkele voorverkenningen uitgevoerd. Tot uitvoering van het plan om Houtman te vermoorden is het toen niet gekomen.

Vervolgens zijn zij op 2 november 2005 omstreeks 19.00 uur in een Citroën C5 naar de Funke Küpperstraat in Amsterdam gereden. Hun bedoeling was om Houtman te vermoorden. [Peter La S.] bestuurde de auto en [Jesse R.] heeft onderweg de vuurwapens, een Glock met het kaliber .45 en een Kalasjnikov, met het oog op het gebruik daarvan geprepareerd. In de Funke Küpperstraat heeft [Peter La S.] de auto geparkeerd ter hoogte van een steeg. Deze steeg komt aan de andere zijde uit op het Johan Braakensiekhof, tegenover de woning van Houtman. [Peter La S.] en [Jesse R.] zijn uitgestapt, hebben een rondje in de omgeving van de woning gelopen en hebben zich in afwachting van de komst van Houtman verschanst in de bosjes gelegen in een tuin naast de woning van Houtman (huisnummer 23).

Enige tijd later is Houtman in een auto komen aanrijden. Het hof constateert dat de verklaringen van [Peter La S.] en enkele getuigen uit elkaar lopen op het punt van de auto waarin Houtman reed. Het hof acht aannemelijk dat [Peter La S.] zich op dit punt heeft vergist, en kent meer betekenis toe aan het gegeven dat [Peter La S.] met juistheid verklaart over het feit dát Houtman kwam aanrijden. Nadat Houtman de auto had geparkeerd, is hij uitgestapt en heeft hij zijn woning betreden.

Uit de verklaringen van echtgenote Maria en dochter Gillian van Houtman blijkt dat Houtman enige tijd in de woning is geweest, maar deze rond 20.00 uur verliet om een boodschap te gaan doen.

Uit de verklaringen van [Peter La S.] en de verklaringen van de getuigen op de plaats delict leidt het hof af dat de gebeurtenissen elkaar vervolgens zeer snel hebben opgevolgd.

Voor de woning van Houtman stonden twee auto’s geparkeerd, een personenauto van het merk Mercedes en de bestelwagen van het merk Fiat, type Doblo. Houtman is naar de Mercedes gelopen en is ingestapt, aldus [Peter La S.] . Hierop is [Jesse R.] vanuit de bosjes naar Houtman toegelopen en heeft met de Glock van dichtbij een reeks schoten op Houtman afgevuurd. Dat van korte afstand op Houtman is geschoten, blijkt ook uit de technische/forensische bevindingen. Op basis van de verklaringen van [Peter La S.] en de getuigen [getuige 17] , [getuige 18] en Veldhuis stelt het hof vast dat Houtman in kennelijke reactie op dit schieten heel hard “kankerlijers” heeft geschreeuwd.

[Peter La S.] is op zijn beurt vanuit de bosjes naar de steeg gelopen. In elk geval om en nabij de ingang van de steeg heeft [Peter La S.] met de Kalasjnikov schoten afgevuurd. Het hof stelt op basis van de verklaring van [Peter La S.] , bezien in samenhang met de in een aan de steeg grenzende tuin aangetroffen (en met een Kalasjnikov verschoten) hulzen, vast dat [Peter La S.] degene is geweest, die de betreffende schoten daar heeft gelost. Het hof stelt vast dat in de geparkeerd staande Fiat en in de woning van Houtman kogelgaten zijn aangetroffen. Hieruit maakt het hof op dat [Peter La S.] in elk geval globaal in de richting van Houtman heeft geschoten.

Uit het aangetroffen bloedspoor, de plaats waar Houtman door de hulpdiensten is aangetroffen en de verklaringen van de getuigen [getuige 17] en [getuige 18] leidt het hof af dat Houtman zijn auto heeft weten te verlaten en naar de voordeur van zijn woning is gelopen. Nadat de getuigen de deur voor hem hadden geopend, is Houtman in de woning in elkaar gezakt en kort hierna overleden. Uit sectie is gebleken dat hij door vele kogels was getroffen, hetgeen in de kern overeenstemt met de verklaring van [Peter La S.] dat [Jesse R.] zijn wapen had leeggeschoten.

Uit de verklaringen van [Peter La S.] en de getuigen Maria en [getuige 18] leidt het hof af dat [Peter La S.] en [Jesse R.] door de steeg zijn weggerend naar de gereedstaande vluchtauto (de Citroën C5). Uit de verklaringen van [Peter La S.] en de getuigen [getuigen 28] leidt het hof af, dat [Peter La S.] en [Jesse R.] zijn weggereden in de richting van de Nieuw-Apostolische kerk.

Uit de verklaring van [Peter La S.] volgt dat [Jesse R.] en hij naar de Europaboulevard zijn gereden. Hier scheidden de wegen van [Peter La S.] en [Jesse R.] zich. Uit de verklaring van [Peter La S.] leidt het hof af dat [Jesse R.] naar [Ali A.] is gegaan. Steun voor deze verklaring vindt het hof in het afzonderlijk te bespreken semafoonverkeer op de avond van de moord.

Uit de verklaring van [Peter La S.] leidt het hof af dat [Peter La S.] hierna naar een afgelegen gedeelte van een oever van de Amstel is gereden en aldaar een tas met daarin de Kalasjnikov en bijbehorende munitie in het water heeft gegooid. [Peter La S.] heeft verklaard dat hij de Glock afzonderlijk in het water heeft gegooid. Vastgesteld moet worden dat dit wapen, ondanks intensieve naspeuringen, niet boven water is gekomen.

Uit de verklaring van [Peter La S.] volgt dat hij later op de avond, rond 21.45 uur, met [Jesse R.] in Vinkeveen een rondje heeft gelopen. [Jesse R.] gaf [Peter La S.] toen een deel van het geld dat hij zei van [Ali A.] te hebben gekregen. Het hof stelt vast dat het – op grond van onder twee partners van [Jesse R.] (Koblens en [getuige 3] ) inbeslaggenomen papieren aan [Jesse R.] toe te schrijven – telefoonnummer 06-43926332 om 21.59 uur inderdaad een zendmast in Vinkeveen aanstraalt.

Uit de verklaringen van [Peter La S.] volgt dat [Jesse R.] [Ali A.] later op de avond andermaal heeft getroffen, voordat [Peter La S.] en [Jesse R.] de avond hebben afgesloten in een Amsterdams bordeel.

Als beloning voor deze moord hebben [Jesse R.] en [Peter La S.] in de dagen na de moord forse geldbedragen ontvangen.

3.7.8.6.3 Bespreking van bewijsverweren met betrekking tot de moord op Houtman

3.7.8.6.3 Geen motief [Dino S.]

Door en namens [Dino S.] is bij herhaling en met zekere nadruk aangevoerd dat hij Houtman nooit heeft ontmoet en geen enkele reden had om Houtman kwaad te doen. Dat [Willem H.] een conflict heeft gehad met Houtman, kan niet aan het bewijs tegen [Dino S.] bijdragen omdat [Willem H.] en [Dino S.] geen zakelijke contacten onderhielden en hun eerdere vriendschappelijke relatie sterk bekoeld was geraakt. Om die reden ligt volstrekt niet voor de hand dat [Dino S.] – al dan niet samen met [Willem H.] – anderen zou bewegen om Houtman te vermoorden, hetgeen reden vormt om de verklaringen van Q5 en [Peter La S.] als onbetrouwbaar aan te merken, aldus de verdediging.

Het hof heeft elders in dit arrest overwogen dat met betrekking tot de gepleegde moorden niet alle vragen naar context, achtergrond en motieven voor bevredigende en ondubbelzinnige beantwoording gereed zullen liggen. Het hof heeft voorts overwogen dat het primair gaat om de vraag naar het bewijs van aan de verdachte tenlastegelegde gedragingen, maar dat zicht op de context kan bijdragen aan de waardering van het bewijs. Dat zicht is er in de zaak Agenda in enige mate. Zoals eerder is overwogen, blijkt dat ook in het najaar van 2005 contacten tussen [Dino S.] en [Willem H.] kunnen worden vastgesteld. Met betrekking tot specifiek de moord op Houtman geldt dat uit de bewijsmiddelen blijkt van een ernstig conflict tussen Houtman en [Willem H.] over geld en vastgoed, en van een concrete samenwerking tussen o.a. [Dino S.] en [Willem H.] als het gaat om de moord op Houtman. [Dino S.] heeft zelf volhard in zijn ontkenning van enige betrokkenheid. Dat het hof bij die stand van zaken geen nadere vaststelling kan doen over eventuele persoonlijke belangen van [Dino S.] bij de moord op Houtman, kan geen grond vormen om de verklaringen van [Peter La S.] , [Fred R.] en de getuige Q5 bij de waardering van het bewijs buiten beschouwing te laten.

Namens [Jesse R.] is naar voren gebracht dat de verklaring van [Fred R.] dat [Jesse R.] hem tijdens een bezoek aan [Fred R.] in een penitentiaire inrichting heeft toevertrouwd dat hij de moord op Houtman heeft gepleegd, niet waar kán zijn, omdat [Fred R.] die mededeling koppelt aan een gelijktijdig bezoek van de journalist Van den Heuvel aan [Fred R.] in de PI, terwijl uit het dossier kan worden afgeleid dat Van den Heuvel uitsluitend vóór de moord bij [Fred R.] op bezoek is geweest.

Het hof overweegt als volgt.

[Fred R.] heeft verklaard dat [Jesse R.] hem na de moord op Houtman in de penitentiaire inrichting in Heerhugowaard heeft verteld over zijn betrokkenheid bij die moord. [Fred R.] heeft voorts verklaard dat het bezoek van [Jesse R.] samenviel met een bezoek van Van den Heuvel. [Fred R.] heeft ten slotte verklaard dat op de bewuste dag een medegedetineerde (de getuige [betrokkene 6] ) is bezocht door [betrokkene 14] en de getuige [getuige 8] .

Het hof stelt vast dat [Fred R.] in 2005 tot 7 december gedetineerd is geweest in een penitentiaire inrichting in Heerhugowaard en dat ook de getuige [betrokkene 6] toen en daar was gedetineerd.

Een bezoekerslijst van [Fred R.] over de periode oktober tot en met december 2005 is thans niet (meer) beschikbaar.⁵⁸⁶ Reeds om die reden is het niet mogelijk om met zekerheid vast te stellen dat bepaalde personen op een bepaalde dag bij [Fred R.] op bezoek zijn geweest.

Niettegenstaande het voorgaande bevat het dossier enkele aanwijzingen omtrent de door [Jesse R.] aan [Fred R.] afgelegde bezoeken.

Het hof stelt vast dat [Fred R.] op 17 november 2008 is verhoord in het kader van het onderzoek naar de moorden op [Cor van H.] en [slachtoffer 12] .⁵⁸⁷ Uit de gestelde vragen blijkt dat de verhoorders bij gelegenheid van dit verhoor beschikten over bezoekersgegevens van [Fred R.] . Bij die gelegenheid is door de verhoorders aan [Fred R.] voorgehouden dat [Jesse R.] op 3, 10, 17 en 31 augustus, 7 en 21 september en 12, 19 en 26 oktober en 23 november 2005 [Fred R.] heeft bezocht in de penitentiaire inrichting in Heerhugowaard.

Het hof ziet geen aanleiding om te twijfelen aan de juistheid van hetgeen is voorgehouden en stelt derhalve vast dat [Jesse R.] na de moord op Houtman gelegenheid heeft gehad om [Fred R.] tijdens een bezoek mededelingen te doen over zijn betrokkenheid bij die moord.

Het hof stelt voorts vast dat [Jesse R.] op 3 december 2008 is gehoord in het kader van het onderzoek naar de moord op Nedim [slachtoffer 9] .⁵⁸⁸ Uit de gestelde vragen blijkt dat de verhoorders ook bij gelegenheid van dat verhoor beschikten over bezoekersgegevens van [Fred R.] . Bij die gelegenheid is door de verhoorders aan [Jesse R.] voorgehouden dat [Jesse R.] na zijn vrijlating op 28 juli 2005 wekelijks bij [Fred R.] op bezoek gaat, [Jesse R.] op 26 oktober en 23 november 2005 bij [Fred R.] op bezoek is geweest en dat [Jesse R.] tussen 26 oktober en 23 november 2005 – de periode waarin Houtman is vermoord – niet op bezoek is geweest bij [Fred R.] . Voorts wordt door een van de verhoorders het volgende gevraagd: “als ik zo kijk dan ga jij op 19 oktober 2005 op bezoek en de andere is John van den Heuvel, de journalist. Waarom waren jullie daar?”. Van belang is voorts dat door de verhoorders wordt gezegd “ik had het over jouw bezoeken in de PI bij Fred, samen met John van den Heuvel”. Deze formulering sluit de mogelijkheid dat Van den Heuvel en [Jesse R.] vaker op dezelfde dag op bezoek zijn gegaan, niet uit.

In hoger beroep heeft het hof Van den Heuvel als getuige ter terechtzitting gehoord.⁵⁸⁹ Van den Heuvel heeft verklaard dat hij vanaf 2004 contact met [Fred R.] onderhield en hem in de penitentiaire inrichting bezocht. De getuige zag [Fred R.] als een rijzende ster in het criminele milieu en een dankbare bron van informatie over met name verhoudingen in dat milieu. De getuige heeft door de jaren heen zo’n tienmaal in persoon contact gehad met [Fred R.] in de penitentiaire inrichting. De getuige herinnert zich vaag dat [Jesse R.] in de bezoekersruimte aanwezig was bij één van de bezoeken aan [Fred R.] . Dat was de enige keer dat hij [Jesse R.] in de penitentiaire inrichting zag. Na afloop van de ontmoeting heeft de getuige op de parkeerplaats gesproken met [getuige 8] .

Het hof leidt uit de verklaring van Van den Heuvel af dat de getuige [Fred R.] meermalen heeft bezocht.

Zoals het hof hiervoor heeft geconstateerd, kan bij ontbreken van een bezoekerslijst van [Fred R.] niet worden vastgesteld op welke data de getuige Van den Heuvel [Fred R.] heeft bezocht. Gelet op het voorgaande is wel aannemelijk dat Van den Heuvel in elk geval op 19 oktober 2005 [Fred R.] heeft bezocht. Het dossier biedt echter onvoldoende aanknopingspunten voor de conclusie dat op 23 november 2005 niet eveneens een bezoek van Van den Heuvel kan hebben plaatsgevonden. Voor de conclusie van de verdediging dat [Fred R.] de door [Jesse R.] gedane mededelingen heeft willen ophangen aan een feitelijke gebeurtenis, maar verstrikt is geraakt in zijn leugen, acht het hof derhalve geen redelijke grond aanwezig.

Evenmin kan worden uitgesloten dat [Fred R.] zich eenvoudigweg heeft vergist dat het bezoek van en die mededeling door [Jesse R.] samenviel met het bezoek van Van den Heuvel. [Fred R.] is over deze mededeling door onder meer de verdediging uitgebreid ondervraagd. [Fred R.] heeft ter terechtzitting van 1 juli 2016 verklaard dat het mogelijk is dat de mededeling van [Jesse R.] bij een andere gelegenheid aan hem is gedaan.⁵⁹⁰ Betekenis komt toe aan het gegeven dat [Jesse R.] in het najaar van 2005 kennelijk een vaste bezoeker was van [Fred R.] , zodat een mogelijke misslag op het punt van de gelijktijdigheid van bepaalde bezoeken niet wezenlijk afdoet aan de betrouwbaarheid van de verklaring van [Fred R.] over de mededeling van [Jesse R.] . Daarbij neemt het hof in aanmerking dat [Fred R.] verklaart over bezoeken die maar liefst een jaar of tien eerder plaatsvonden. Een verdere aanwijzing voor een misslag, is het gegeven dat [Fred R.] heeft verklaard dat de mededeling van [Jesse R.] ook samenviel met een bezoek van Zwolsman en de getuige [getuige 8] aan de getuige [betrokkene 6] , terwijl uit het dossier blijkt dat dit bezoek plaatsvond op 6 juli 2005.

Het hof ziet in de wijze waarop [Fred R.] over dit voorval heeft verklaard bovendien een aanwijzing dat hij zijn verklaringen niet heeft afgestemd op de inhoud van het dossier, immers in zoverre blijk gevend van authenticiteit.

Door de verdediging en de advocaat-generaal is ter onderbouwing van hun standpunten nog het een en ander aangedragen omtrent een diamantroof en de inhoud van een televisieprogramma gemaakt door de journalist Van den Heuvel. Door partijen is betekenis toegekend aan de door hen veronderstelde inhoud van uitzendingen van dat televisieprogramma. Het hof constateert echter dat de inhoud van de betreffende uitzendingen niet met voldoende precisie vaststaat en dat zelfs als dat anders zou zijn, dat nog niet afdoet aan hetgeen hiervoor is overwogen omtrent het ontbreken van de bezoekerslijst, de mogelijkheid dat Van den Heuvel [Fred R.] vaker heeft bezocht en de aanwijzingen die bestaan voor een vergissing aan de zijde van [Fred R.] over het samenvallen van het bezoek van Van den Heuvel met de mededeling van [Jesse R.] .

Het verweer wordt verworpen. De verklaring van [Fred R.] draagt bij aan het vaststellen van het daderschap van [Jesse R.] en is in zoverre voor zowel [Jesse R.] als uitvoerder van de moord als [Dino S.] – aan wie wordt verweten dat hij [Jesse R.] tot het plegen van die moord heeft uitgelokt – redengevend.

Namens [Jesse R.] is naar voren gebracht dat uit het politieonderzoek en getuigenverklaringen zou blijken dat het ten tijde van de liquidatie droog weer was, zodat de verklaring van [Peter La S.] dat het regende onwaar moet zijn. Het hof begrijpt de raadsman aldus dat hieruit zou moeten volgen dat [Peter La S.] niet aanwezig is geweest op de plaats delict.

Naar het oordeel van het hof betreft dit een punt van ondergeschikte betekenis. Wat daar verder ook van zij, het hof stelt vast dat uit het dossier – foto’s van de plaats delict⁵⁹¹ – blijkt dat het op de avond van de moord heeft geregend. Het hof stelt voorts vast dat de verklaringen van [Peter La S.] en getuigen uiteen lopen over de vraag op welk tijdstip het precies is gaan regenen. Het hof stelt vast dat deze verklaringen zijn afgelegd geruime tijd na het delict. Bij gebrek aan objectieve gegevens over de weersomstandigheden toen en daar kan het hof niet vaststellen of het regende of droog was tussen het moment waarop [Peter La S.] en [Jesse R.] zich hebben verschanst in de bosjes en het moment waarop zij zijn weggevlucht vanaf de plaats van het delict.

Namens [Jesse R.] is betoogd dat de verklaring van de getuige [getuige 19] niet voor het bewijs kan worden gebezigd, omdat:

Het hof overweegt als volgt.

Van belang is vooraleerst dat [Peter La S.] bij gelegenheid van zijn eerste verhoor bij de rechter-commissaris heeft verklaard dat hij op de avond van de moord wel degelijk met [Jesse R.] een rondje heeft gelopen. Het hof neemt voorts in aanmerking dat [Peter La S.] heeft verklaard dat [Jesse R.] en hij in de dagen voorafgaand aan de moord verkenningen hebben uitgevoerd, waarbij zij ook in het park hebben gelopen.⁵⁹² In het door de raadsman aangehaalde citaat uit de verklaring van 17 augustus 2007 antwoordt [Peter La S.] op vragen over een eventuele wandeling in het park bovendien “misschien is het wel zo, maar ik kan het mij niet meer herinneren” en “het kan zijn dat, omdat de auto van Kees er stond, dat we zeg maar een rondje zijn gaan lopen”.

Het hof kent betekenis toe aan de verklaring van [getuige 19] van 2 november 2005 en 7 februari 2006, inhoudende dat zij tussen 18.50 uur en 19.30 uur bij het uitlaten van haar hond in het parkje gelegen naast het Johan Braakensiekhof – hetzelfde parkje waar [Peter La S.] stelt samen met [Jesse R.] te hebben gelopen – twee mannen tegenkwam die kwamen uit de richting van de woning van het slachtoffer, waarbij één man een Indisch uiterlijk had. Het hof heeft ter terechtzitting zelf waargenomen dat [Jesse R.] een Indisch uiterlijk heeft.

Het hof neemt bij de beoordeling van de betrouwbaarheid van de verklaring van [getuige 19] in aanmerking dat zij reeds direct na de moord heeft verklaard over het waarnemen van deze twee mannen en dat de door de getuige genoemde tijdstippen aansluiten op het door [Peter La S.] genoemde tijdstip waarop [Jesse R.] en hij in de omgeving van de woning van Houtman arriveerden. Daarnaast constateert het hof dat de door de getuige beschreven leeftijd (tussen de 25-40 jaar) aansluit op de leeftijd van [Jesse R.] en [Peter La S.] ten tijde van het delict.

Het zijn deze overeenkomsten die het hof relevant acht in het licht van het geheel van de bewijsmiddelen, en in het bijzonder de verklaringen van [Peter La S.] . Deze overeenkomsten zijn voldoende kenmerkend om haar verklaring voor het bewijs te kunnen bezigen. Een volmaakte herkenning of beschrijving van de door de getuige waargenomen personen is daartoe niet vereist.

Dat de getuige [getuige 19] ruim een half jaar later [Jesse R.] niet heeft herkend bij een fotoconfrontatie waarin foto’s van [Jesse R.] en diverse andere personen met een Aziatisch uiterlijk waren opgenomen, maakt dan ook niet dat daarom haar verklaring niet voor het bewijs kan worden gebezigd.

Evenmin komt naar het oordeel van het hof veel gewicht toe aan hetgeen de verdediging heeft aangedragen – wat daar verder ook van zij – omtrent de haardracht en -lengte van [Jesse R.] . De diverse foto’s van [Jesse R.] in het dossier uit die periode dwingen niet tot de conclusie dat hij zijn haar tijdens het lopen van het rondje in het park op 2 november 2005 niet in een scheiding kan hebben gedragen, ook al was zijn haar korter dan schouderlengte.

De slotsom luidt dat het verweer wordt verworpen en dat de verklaring van de getuige [getuige 19] voor het bewijs wordt gebezigd.

Namens de verdediging is gewezen op het evoluerende karakter van de verklaringen van de getuige [getuige 17] over hetgeen zij nadien van anderen zou hebben vernomen over de personen die verantwoordelijk zijn voor de moord. Daarnaast is aandacht gevraagd voor de vraag wie – uiteindelijk – de bron is van de door [getuige 17] aan de politie verstrekte informatie. De opgeworpen vragen staan aan het bewijsgebruik van die onderdelen van haar verklaringen in de weg, aldus de verdediging.

Daarnaast heeft de verdediging echter gewezen op bepaalde onderdelen van de verklaringen van [getuige 17] en haar dochter Gillian, die volgens de verdediging wél bruikbaar zijn. In de kern komt het verweer erop neer dat de getuigen een andere looproute beschrijven dan [Peter La S.] heeft gedaan, hetgeen steun zou bieden aan de door de verdediging ontvouwde scenario’s die tot de conclusie leiden dat [Peter La S.] heeft gelogen over zijn rol op de plaats delict.

Het hof overweegt als volgt.

Gedurende de behandeling van de zaak is veelvuldig gedebatteerd over de mogelijke oorzaken voor de evolutie in de verklaringen van [getuige 17] . Gesuggereerd is dat het geheugen van de getuige niet accuraat is vanwege de voor haar traumatiserende ervaring die de moord op haar echtgenoot is geweest, dat zij heeft geprobeerd haar verklaring af te stemmen op [Peter La S.] (of juist niet) of dat zij actief heeft willen bijdragen aan een succesvolle vervolging, ook als dat ten koste ging van de waarheid. Naar het oordeel van het hof zijn geen van deze scenario’s uitgesloten, maar berusten zij in de kern uiteindelijk op speculatie.

Het hof bezigt niet voor het bewijs de verklaringen van [getuige 17] over hetgeen zij in de periode na de moord stelt te hebben gehoord over het opdrachtgeverschap van [Dino S.] en de betrokkenheid van [Jesse R.] en [Sjaak B.] , zodat de verdediging geen belang heeft bij bespreking van de verweren die daarop zien.

Het hof zal de verklaringen van [getuige 17] over haar waarneming op de plaats delict thans beoordelen op consistentie en aan de hand van de feiten zoals deze uit het dossier blijken, een en ander in aanvulling op hetgeen reeds is overwogen in de algemene paragraaf over de betrouwbaarheid van de verklaringen van [Peter La S.] .

Daarbij bespreekt het hof eerst de looproute van de daders. Het hof gaat voorbij aan de verklaring van de getuige ertoe strekkende dat zij de daders aan heeft komen zien rennen, tussen de geparkeerde auto’s door en voor het keukenraam langs. Daartoe wordt het volgende overwogen. In de op 3 november 2005 afgelegde verklaring rept de getuige er met geen woord over dat zij heeft gezien dat de daders kwamen aanrennen. Integendeel, zij verklaart juist dat zij in de keuken bij de eettafel de borden stond af te ruimen, dat zij pas is gaan kijken toen zij schoten hoorde en dat zij de daders toen heeft zien wegrennen. Vervolgens speculeert zij waar de daders vandaan zijn gekomen: “en hun [de daders] zijn of vanaf dat bussie vanuit het laantje… of ze zijn daarvanuit gekomen of bij de buurvrouw vandaan he. Maar zij weet dat dus precies he. Het schijnt dat ze alles gezien heeft.”⁵⁹³ Het hof neemt voorts in aanmerking dat het sporenbeeld niet aansluit op de latere verklaringen van [getuige 17] dat zij de daders al schietend voor haar woning langs heeft zien komen. Op de door de getuige beschreven looproute voor het keukenraam langs zijn immers geen hulzen aangetroffen en evenmin zijn er kogelinslagen aan te wijzen die aansluiten bij een beschieting vanuit de richting van de Fiat. Integendeel, de aangetroffen sporen – met name de kogelinslag in de ruit van de bestuurdersstoel – wijzen eerder op een beschieting van Houtman met de Glock

.45 vanaf de linker- en voorzijde van de Mercedes en met een beschieting van de Fiat met een Kalasjnikov vanuit de richting van de steeg. Ook biedt het dossier geen bevestiging voor haar verklaring dat beide daders geweren bij zich hadden.

Het hof acht enkele andere onderdelen in haar verklaringen wel bruikbaar voor het bewijs. In het bijzonder gaat het om de reeds op de dag na de moord gegeven beschrijving door de getuige van het thuiskomen en vertrekken van haar echtgenoot, het horen van knallen en het door de steeg zien wegrennen van twee mannen in donkere kleding. Het hof constateert dat deze elementen in haar verklaring overeenkomen met de verklaring van haar dochter [getuige 18] en met de verklaringen van [Peter La S.] .

Namens [Dino S.] is aangevoerd dat de verklaringen van [Peter La S.] over het door [Jesse R.] uitbrengen van verslag aan [Ali A.] ongeloofwaardig zijn, omdat [Peter La S.] hierover wisselend verklaart en omdat sprake is van invulling van de zijde van [Peter La S.] .

Aan de verdediging kan worden toegegeven dat [Peter La S.] niet eenduidig heeft verklaard dat [Jesse R.] hem met zoveel woorden heeft gezegd dat hij verslag ging uitbrengen. [Peter La S.] is echter ondubbelzinnig en consistent daar waar hij verklaart dat [Jesse R.] zei dat hij naar [Ali A.] zou gaan, alsmede daar waar hij verklaart dat [Jesse R.] nadien vertelde dat [Ali A.] hem bij die gelegenheid een geldbedrag heeft gegeven. Het hof bezigt die onderdelen van zijn verklaring voor het bewijs. Het hof acht voorts van betekenis dat [Peter La S.] heeft verklaard dat het voor hem “zo klaar als een klontje” was wat [Jesse R.] bedoelde, omdat [Jesse R.] en hij van elkaar wisten waar ze het over hadden.⁵⁹⁶ Het hof ziet geen aanleiding om daaraan te twijfelen, in aanmerking nemend dat het gesprek tussen [Jesse R.] en [Peter La S.] plaatsvond minuten nadat zij een moord hadden gepleegd waar [Ali A.] – zo blijkt ook uit de verklaring van de getuige Q5 – in de sfeer van opdrachtgeverschap bemoeienis mee heeft gehad, terwijl voorts uit het semafoonverkeer tussen [Jesse R.] en [Ali A.] blijkt dat tussen deze personen contact is geweest na de moord.

3.7.8.6.4 Overwegingen met betrekking tot het daderschap en de deelnemingsvorm

3.7.8.6.4 Daderschap [Jesse R.]

Het hof leidt het daderschap van [Jesse R.] af uit de verklaringen van de getuigen [Fred R.] en [Peter La S.] , in samenhang met de verklaringen van de getuige [getuige 19] en de vastgestelde communicatie met [Ali A.] op de avond van de moord. Voorts dragen aan de bewijslevering bij de forensische onderzoeksresultaten waarin het hof verankering heeft gevonden voor de verklaringen van [Peter La S.] over de gang van zaken op de plaats van het delict. Het door de verdediging van [Jesse R.] gevoerde verweer dat het bewijs geheel zou zijn gebaseerd op de verklaringen van [Peter La S.] vindt hierin zijn weerlegging.

Naar het oordeel van het hof is sprake van een bewuste en nauwe samenwerking tussen [Jesse R.] en [Peter La S.] bij de voorbereiding en de uitvoering van het delict, zodat sprake is van medeplegen, aangezien [Jesse R.] :

Het voorgaande betreft evident een bewuste en nauwe samenwerking bij zowel de voorbereiding als de uitvoering van het delict.

De moord op Houtman is gepleegd in opdracht en tegen de vooraf overeengekomen betaling van een geldbedrag. Tussen het moment waarop [Jesse R.] en [Peter La S.] bekend raakten met de opdracht ligt een periode van meer dan een week. Beiden wisten na de ontmoetingen in BED en Diemen wat hen te doen stond. Vervolgens hebben zij op planmatige wijze uitvoering gegeven aan de opdracht. Daarmee is het bewijs van de voorbedachte raad gegeven.

Het hof acht wettig en overtuigend bewezen dat [Dino S.] de moord op Houtman tezamen en in vereniging met [Willem H.] en [Ali A.] heeft beraamd en vervolgens opzettelijk heeft uitgelokt, door [Jesse R.] een beloning in het vooruitzicht te stellen en de nodige informatie te verstrekken.

Uit het voorgaande blijkt dat voor wat betreft het bewijs dat [Dino S.] het ten laste gelegde feit heeft gepleegd de bewijsrechtelijke wind uit meer hoeken waait: zowel de getuigen [Peter La S.] , [Fred R.] , als Q5 verklaren ieder voor zich belastend over [Dino S.] . Daarnaast worden hun verklaringen op tal van onderdelen ondersteund. Die ondersteuning wordt gevonden in de gecodeerde communicatie en de aangetroffen daarvoor bestemde apparaten, onderlinge contacten en ontmoetingen tussen relevante personen, afgeluisterde en opgenomen telefoongesprekken en betekenisvolle details waarover met juistheid is verklaard.

Uit de verklaring van [Peter La S.] blijkt dat [Dino S.] in Rotterdam en Diemen de feitelijke opdracht heeft verstrekt, een beloning in het vooruitzicht heeft gesteld en informatie heeft verstrekt. Deze verklaringen vinden op wezenlijke punten steun in de verklaringen van [Fred R.] . Uit de verklaringen van [Peter La S.] en Q5 leidt het hof af dat [Dino S.] en [Willem H.] beiden betrokken waren bij het maken van de plannen om Houtman en Van der Bijl te vermoorden en dat [Willem H.] zich heeft bemoeid met de prioritering daarvan, door [Jesse R.] nader te instrueren. De betrokkenheid van [Willem H.] bij beide moorden wordt bovendien bevestigd door de getuige [Astrid H.] .

Gelet op dit alles kan van een gezamenlijke uitvoering van het delict uitlokking door [Willem H.] en [Dino S.] worden gesproken.

Gelet op al het voorgaande, in onderlinge samenhang bezien, acht het hof wettig en overtuigend bewezen dat [Jesse R.] en [Peter La S.] in opdracht van [Dino S.] (en [Willem H.] ) op 2 november 2005 tezamen en in vereniging Houtman hebben vermoord, waarbij het [Jesse R.] is geweest die de fatale schoten heeft gelost.

3.7.8.7 De moord op Van der Bijl

3.7.8.7 De “pogingen”

[Peter La S.] heeft verder verklaard dat [Jesse R.] hem had verteld dat een persoon, Thomas van der Bijl, vermoord moest worden. [Jesse R.] en [Peter La S.] begonnen voorafgaand aan het ontslag uit detentie van Fred [Fred R.] met de voorbereiding van die moord, en hebben in dat verband observaties verricht, in de omgeving van de woning van die Van der Bijl. [Peter La S.] heeft verklaard dat op een gegeven moment twee wapens en een auto beschikbaar waren. De wapens werden in de auto gelegd en de auto bleef geparkeerd staan in de buurt van de woning van die Van der Bijl. Vervolgens besloten [Jesse R.] en [Peter La S.] begin december 2005 om de moord op Van der Bijl uit te voeren. [Peter La S.] heeft verklaard over vier momenten, waarop zij zich gewapend naar de directe omgeving van de woning van Van der Bijl hebben begeven, met het oog op de uitvoering van die moord. Het gaat daarbij om de navolgende momenten.

De advocaat-generaal heeft bewezenverklaring van bovenomschreven pogingen gevorderd, en ter ondersteuning van de verklaringen van [Peter La S.] gewezen op de inhoud van de verklaringen van de andere kroongetuige [Fred R.] , en van [getuige 29] en [getuige 30] .

De verdediging van [Jesse R.] heeft aangevoerd dat ander substantieel bezwarend bewijsmateriaal dat de verklaring van [Peter La S.] kan ondersteunen op de beweerde betrokkenheid van [Jesse R.] bij de voornoemde “pogingen” betreft, ontbreekt, zodat [Jesse R.] daarvan dient te worden vrijgesproken.

Het hof overweegt het volgende.

De verklaringen van de kroongetuige [Peter La S.] over de hierboven onder nummer 1. en 2. weergegeven “pogingen” vinden bevestiging in de verklaring van de kroongetuige [Fred R.] . [Fred R.] heeft verklaard, kort samengevat en voor zover hier van belang, dat hij na zijn vrijlating in december 2005 van Jesse [Jesse R.] hoorde dat Van der Bijl moest worden doodgeschoten, en dat Jesse [Jesse R.] en [Peter La S.] eerst samen hadden geprobeerd Van der Bijl van het leven te beroven.⁵⁹⁸

Bovendien heeft [Fred R.] verklaard dat [Jesse R.] en [Peter La S.] hem hebben verteld dat zij, voordat [Fred R.] bij die moord betrokken raakte, al hadden gepoogd om Van der Bijl te vermoorden. [Fred R.] heeft bovendien ook zelf waargenomen dat [Jesse R.] en [Peter La S.] geprobeerd hebben Van der Bijl te vermoorden. [Fred R.] heeft op een avond, kort na zijn ontslag uit detentie, met een telefoon bij café De Hallen gestaan, om daarmee bij wijze van sein een bericht te verzenden naar [Jesse R.] en [Peter La S.] , zodra Van der Bijl dat café verliet. [Jesse R.] en [Peter La S.] stonden op dat moment gewapend nabij de woning van Van der Bijl. Het was de bedoeling dat zij Van der Bijl daar zouden doodschieten.⁵⁹⁹

Gelet op de verklaringen van [Peter La S.] en [Fred R.] wil het hof wel aannemen dat de door [Peter La S.] beschreven “pogingen” feitelijk hebben plaatsgevonden. In de sleutel van bewijslevering zal het hof echter elk van die pogingen aan een beschouwing hebben te onderwerpen. Het bepaalde in artikel 344a, vierde lid, Sv bevat immers ten aanzien van verklaringen van getuigen aan wie toezeggingen zijn gedaan een bewijsminimumvoorschrift, in de zin dat het bewijs dat een verdachte het ten laste gelegde heeft begaan, door de rechter niet kan worden aangenomen op grond van verklaringen van getuigen met wie op grond van artikel 226h, derde lid, of 226k Sv een afspraak is gemaakt.

Gelet op voornoemd bewijsminimumvoorschrift, zal het hof de bewezenverklaring beperken tot de hieronder te bespreken door [Peter La S.] beschreven poging.

De advocaat-generaal heeft ten aanzien van de door [Peter La S.] onder 4. gerubriceerde poging, naast de verklaring van [Fred R.] gewezen op de verklaring van de getuige [getuige 29] .

Het hof is met de verdediging van [Jesse R.] van oordeel dat de verklaring van [getuige 29] onvoldoende steun biedt aan de verklaring van [Peter La S.] , aangezien niet met voldoende zekerheid kan worden vastgesteld dat de verklaring van [getuige 29] ziet op hetzelfde moment als de hierboven door [Peter La S.] onder 4. omschreven “poging”.

De verklaring van [Peter La S.] wordt derhalve ten aanzien van deze “poging” slechts ondersteund door de verklaring van [Fred R.] . Ook hier komt het hof derhalve tot het oordeel dat de drempel van het wettelijk vereiste bewijsminimum niet is gehaald, zodat [Jesse R.] ook van dit onderdeel van de tenlastelegging dient te worden vrijgesproken.

De verdediging van [Jesse R.] heeft erop gewezen dat de verklaring van [getuige 30] de benodigde bevestiging van de verklaring van [Peter La S.] niet kan leveren, aangezien [getuige 30] heeft verklaard over een voorval in de maand februari 2006, terwijl [Peter La S.] heeft verklaard over een gebeurtenis in het begin van december 2005.

Het hof overweegt het volgende.

[Peter La S.] heeft ten aanzien van de onder 3. genoemde poging, kort samengevat, verklaard, dat [Jesse R.] en [Peter La S.] bij een van de pogingen door een persoon zijn “overlopen”, waarop door hen is besloten die poging af te breken.⁶⁰⁰

Dit onderdeel van de verklaring van [Peter La S.] wordt ondersteund door de verklaring van de getuige [getuige 30] . Die getuige heeft, kort samengevat, verklaard dat hij op een ochtend met zijn fiets de poort uitging, waarna hij via de steeg aan de achterzijde van zijn woning (aan de Domineeslaan 161 te Zwanenburg) naar het pleintje, gelegen achter de woning van Van der Bijl is gefietst. Op dat pleintje stonden naast de aldaar gelegen garages twee jongens, gekleed in donkere jassen. Omdat [getuige 30] de zaak niet vertrouwde, is hij een blokje om gefietst. Toen [getuige 30] weer terugkwam, zag hij dat dezelfde mannen inmiddels bij een muurtje stonden, op een plek die goed zicht bood op de woning en de auto van Van der Bijl. [getuige 30] sprak de mannen aan en vroeg hen of zij iets zochten, waarop de mannen zonder iets te zeggen wegliepen. [getuige 30] hoorde hierna autoportieren dichtslaan.⁶⁰¹

De verklaringen van [Peter La S.] en [getuige 30] vertonen opvallende overeenkomsten en beschrijven in detail een vergelijkbare gebeurtenis. [getuige 30] heeft deze gebeurtenis echter wat later in de tijd geplaatst dan [Peter La S.] , maar gelet op die opvallende overeenkomsten in hun beider verklaringen houdt het hof het ervoor dat [getuige 30] zich in de tijd heeft vergist.

Het hof overweegt hierbij ook dat de door [getuige 30] beschreven gebeurtenis pas na verloop van tijd, na de moord op Thomas van der Bijl, bijzondere betekenis heeft gekregen.

[Peter La S.] heeft verklaard dat hij met het oog op de uitdossing tijdens de voorgenomen moord op Van der Bijl een mutsje had aangeschaft, welk mutsje hij als hij met de liquidatie van Van der Bijl bezig was steevast droeg.⁶⁰² Voorts heeft [Peter La S.] verklaard dat hij de door hem genoemde man bewust niet heeft aangekeken, opdat die man [Peter La S.] (later) niet zou kunnen herkennen.⁶⁰³ Deze gang van zaken komt overeen met de beschrijving van de gebeurtenissen door [getuige 30] . Het hof acht ook de hierboven weergegeven overeenstemmende details in de verklaringen van [Peter La S.] en [getuige 30] van betekenis, en het vindt hierin steun voor het oordeel dat [Peter La S.] en [getuige 30] over dezelfde gebeurtenis verklaren.

De verdediging van [Jesse R.] heeft nog aangevoerd dat de door [getuige 30] opgegeven signalementen niet passen bij die van [Jesse R.] en [Peter La S.] . Het hof overweegt in dit verband dat [getuige 30] heeft verklaard dat het op het moment van de gebeurtenis schemerig was (volgens [getuige 30] : het was geen nacht, maar ook nog geen dag⁶⁰⁴). Voorts heeft [getuige 30] verklaard dat op het moment dat hij de twee personen aansprak, de twee personen zonder hun hoofd in de richting van [getuige 30] te keren wegliepen, en dat [getuige 30] hun gezichten niet heeft gezien.⁶⁰⁵ Voorts heeft [getuige 30] verklaard dat de twee personen iets op hun hoofd droegen, een capuchon of pet. De leeftijd van de twee personen leidde [getuige 30] af “uit hun gedrag, de wijze waarop zij zich van mij wegdraaiden en wat in elkaar doken”.⁶⁰⁶ Dit relativeert het belang van de opmerkingen van de verdediging over het door [getuige 30] opgegeven signalement van de twee mannen. Aldus bezien ondersteunt de verklaring van [getuige 30] die van de kroongetuige [Peter La S.] toereikend en is daarmee de bewijsdrempel genomen.

Het hof komt gelet op het voorgaande tot de slotsom dat sprake is van voldoende wettig en overtuigend bewijs voor deze hiervoor onder 3. beschreven gebeurtenis. Het hof heeft daarbij ook betrokken de verklaring van Fred [Fred R.] , in de zin dat [Jesse R.] en [Peter La S.] , voordat [Fred R.] in beeld kwam, al bezig waren geweest om Van der Bijl om het leven te brengen.

De verdediging van [Jesse R.] heeft ten aanzien van het derde incident nog ten verwere aangevoerd dat geen begin van uitvoering kan worden aangenomen. De door [Peter La S.] beschreven gedragingen van [Jesse R.] en [Peter La S.] kunnen wellicht worden aangemerkt als voorbereidingshandelingen, gericht op de moord op Van der Bijl, maar niet als bewijsbare pogingen, omdat van een begin van uitvoering geen sprake is.

De advocaat-generaal heeft erop gewezen dat wél sprake is van een strafbare poging, aangezien de handelingen van [Jesse R.] en [Peter La S.] kunnen worden aangemerkt als een begin van uitvoering. [Jesse R.] en [Peter La S.] zijn immers ‘in vol ornaat’ - met vermomming en gewapend – naar de woning van Van der Bijl gegaan, met het doel om hem daar te vermoorden. Ter plaatse hebben zij gewacht tot het moment dat Van der Bijl uit zijn woning naar buiten zou komen.

Het hof verwerpt dit verweer en overweegt daartoe het volgende.

Het hof stelt voorop dat voor bewezenverklaring van een pogingsdelict is vereist dat sprake is van een begin van uitvoering waarin het voornemen van de dader zich heeft geopenbaard. De maatstaf voor beantwoording van de vraag of zich een begin van uitvoering heeft voorgedaan is of de gedragingen van de verdachte naar hun uiterlijke verschijningsvorm kunnen worden aangemerkt als te zijn gericht op voltooiing van het misdrijf.

Uit de inhoud van de door het hof gebezigde, in de bijlage opgenomen, bewijsmiddelen leidt het hof af dat [Jesse R.] en [Peter La S.] op enig moment het plan hebben opgevat om Van der Bijl nabij zijn woning te vermoorden. [Peter La S.] en [Jesse R.] hebben daartoe een aantal observaties bij en in de directe omgeving van die woning verricht, waarbij zij onder meer hebben vastgesteld dat en op welk moment Van der Bijl ’s ochtends van huis ging. Ook hebben zij voor zichzelf een mogelijke vluchtroute in beeld gebracht. [Jesse R.] en [Peter La S.] hadden bovendien wapens en een vluchtauto tot hun beschikking. Die wapens waren opgeslagen in de achterbak van die vluchtauto. Voorts had [Peter La S.] met het oog op de liquidatie van Van der Bijl kleding aangeschaft en gedragen. [Peter La S.] en [Jesse R.] zijn op de ochtend, bedoeld in de tenlastelegging, naar de woning van Van der Bijl gereden. Zij zijn met hun wapens uitgestapt en hebben, ter uitvoering van het voornemen om die Van der Bijl te vermoorden, zich nabij de woning van die Van der Bijl opgehouden, met hun zicht op die woning en op een bij Van der Bijl in gebruik zijnd vervoermiddel. [Peter La S.] en [Jesse R.] waren op dat moment ieder voorzien van een vuurwapen. Nadat zij tweemaal waren gezien door [getuige 30] , waarbij deze hen op het tweede moment aansprak, zijn [Peter La S.] en [Jesse R.] vertrokken en hebben zij de komst van Van der Bijl niet afgewacht.

Deze door [Peter La S.] en [Jesse R.] verrichte handelingen zijn in samenhang bezien en naar hun uiterlijke verschijningsvorm gericht geweest op de voltooiing van de voorgenomen moord op Van der Bijl.

Het hof neemt de verklaringen van [Fred R.] tot uitgangspunt bij het vaststellen van de feitelijke gang van zaken bij de uitlokking van [betrokkene 2] en [betrokkene 3] om Van der Bijl te vermoorden.

Het hof heeft op een andere plaats in dit arrest uitvoerige overwegingen gewijd aan de betrouwbaarheid van de verklaringen van [Fred R.] , meer in het bijzonder aan de verklaringen van [Fred R.] over zijn contacten met [Dino S.] met het oog op de moord op Van der Bijl. Het hof verwijst op deze plaats daarnaar.

[Fred R.] heeft verklaard dat hij [betrokkene 2] en [betrokkene 3] in 2006 had ontmoet in een Japans restaurant in Den Haag. Enige tijd later heeft [Fred R.] [betrokkene 3] ontmoet in een uitgaansgelegenheid in Den Haag. [Fred R.] heeft toen zijn telefoonnummer aan [betrokkene 3] gegeven. Hierna heeft [Fred R.] met [Jesse R.] besproken dat [betrokkene 2] en [betrokkene 3] de moord op Van der Bijl misschien wel wilden uitvoeren.

[Jesse R.] en [Fred R.] hebben vervolgens met [betrokkene 2] en [betrokkene 3] tijdens een afspraak in Abcoude en een daaropvolgende autorit besproken wat de bedoeling was. [Jesse R.] bleef, ondanks dat hij regelmatig in het buitenland verbleef, betrokken bij de begeleiding van [betrokkene 2] en [betrokkene 3] . [Fred R.] heeft verklaard dat [Jesse R.] betrokken is gebleven bij de besprekingen met [betrokkene 2] en [betrokkene 3] . [Jesse R.] ging naar het buitenland, maar [Fred R.] nam de contacten over en was er (het hof begrijpt: de uitvoering van de moord op Van der Bijl) mee bezig.⁶⁰⁷

De verklaring van [Fred R.] vindt steun in die van [Peter La S.] . [Peter La S.] heeft verklaard dat de “klus” (het hof begrijpt: de uitvoering van de moord op Van der Bijl) werd overgedragen aan [Fred R.] . Verder heeft [Peter La S.] verklaard dat hij van [Jesse R.] heeft gehoord dat er twee jongens geregeld waren om de liquidatie uit te voeren. [Jesse R.] noemde die jongens “kamikazes”, hetgeen inhoudt dat de jongens opofferbaar waren, dat zij zo naar binnen lopen, schieten en “dan wegwezen”. [Peter La S.] heeft voorts verklaard dat hij na de laatste poging om Van der Bijl te vermoorden, waarbij [Fred R.] als seiner was betrokken, niet meer met de moord op Van der Bijl doende was, maar nog wel in Nederland verbleef. [Peter La S.] is op 25 februari 2006 naar Spanje vertrokken. [Peter La S.] hoorde, na dat vertrek nog wel eens iets van [Jesse R.] , over de voortgang van de voorgenomen moord op Van der Bijl. [Jesse R.] heeft [Peter La S.] verschillende malen verteld over de kamikazes, en dat [Fred R.] hen begeleidde. [Jesse R.] had in die periode regelmatig contact met [Fred R.] over de moord op Van der Bijl; hij heeft aan [Peter La S.] verteld dat hij, [Jesse R.] de kamikazes had begeleid, en dat hij in dat kader in Abcoude is geweest.⁶⁰⁸

De verklaringen van [Fred R.] vinden voorts steun in die van [betrokkene 2] . [betrokkene 2] heeft verklaard dat hij met [betrokkene 3] een afspraak had met [Fred R.] , in Abcoude op 11 april 2006. [Fred R.] was daar met iemand anders, een persoon met Aziatisch uiterlijk en littekenweefsel in zijn nek. Terwijl zij in de auto zaten werd door [Fred R.] en die andere persoon uitgelegd wat er moest gebeuren: er moest een persoon worden doodgeschoten, waarvoor een geldbedrag van € 60.000 in het vooruitzicht werd gesteld. [Fred R.] bestuurde de auto en die andere persoon zat voorin op de passagiersstoel. Tijdens de autorit werd door [Fred R.] en de andere persoon informatie gegeven over voertuigen, woon- en verblijfplaatsen en zijn uiterlijke kenmerken van het beoogde slachtoffer aangewezen of benoemd. Ook werd een auto (Audi) getoond, en wapens die in die Audi waren opgeslagen. Ook zijn instructies gegeven over de wijze van uitvoering van de voorgenomen moord.⁶⁰⁹

[Fred R.] heeft voorts verklaard dat in de maand april 2006 ten minste twee ontmoetingen met [Dino S.] hebben plaatsgevonden in Diemen. [Fred R.] en [Dino S.] spraken tijdens die ontmoetingen onder meer over de voorgenomen moord op Van der Bijl. Bij één van die ontmoetingen kwam aan de orde dat Van der Bijl was verdwenen. Bij de andere ontmoeting vertelde [Dino S.] tegen [Fred R.] dat Van der Bijl door de politie was aangehouden.

Voorts heeft [Fred R.] verklaard dat [Dino S.] tijdens verschillende ontmoetingen informeerde of er al schot zat in de zaak Van der Bijl en wanneer [Fred R.] dacht dat Van der Bijl zou “gaan gebeuren”. Nadat Van der Bijl plotseling was vrijgekomen, drong [Dino S.] er opnieuw bij [Fred R.] op aan dat de moord op Van der Bijl snel moest worden uitgevoerd, omdat Van der Bijl met de politie zou praten. Er kwam toen ineens veel haast bij, en iedereen maakte zich zorgen dat Van der Bijl met de politie zou spreken.⁶¹⁰

Dit onderdeel van de verklaring wordt ondersteund door het gegeven dat Van der Bijl op 28 maart 2006 door de politie is aangehouden, en dat op 13 april 2006 de voorlopige hechtenis van Van der Bijl is opgeheven.⁶¹¹Verder wordt die verklaring ondersteund door de verklaringen van [betrokkene 2] , waaruit blijkt dat [betrokkene 2] met in ieder geval [Fred R.] een afspraak heeft gehad in een fietsenhok in Leidsenhage, en dat [Fred R.] toen vertelde dat de moord op Van der Bijl op dat moment echt snel moest gebeuren. ⁶¹²

De verdediging van [Jesse R.] heeft erop gewezen dat de verdediging niet de gelegenheid heeft gehad [betrokkene 2] vragen te stellen over (onder meer) de verklaringen van [Fred R.] en [Jesse R.] . Dit maakt dat de door [betrokkene 2] afgelegde verklaringen “zowel om materiële als om formele redenen als gemankeerde bewijsmiddelen moeten worden aangemerkt”, aldus die verdediging.

De verklaringen van [betrokkene 2] kunnen alleen tot het bewijs meewerken wanneer deze ondersteuning vinden in andere bewijsmiddelen, waarbij die ondersteuning op het moment dat het om cruciale punten in de ten laste gelegde feiten gaat van zwaarwegende c.q. sterk ondersteunende aard moet zijn.

Het hof overweegt hiertoe dat aan die voorwaarde is voldaan, nu de verklaringen van [betrokkene 2] op wezenlijke onderdelen steun vinden in de verklaringen van [Fred R.] en [Peter La S.] , en op onderdelen ook in de verklaring van [Jesse R.]⁶¹³, maar vooral ook in de verklaringen van [betrokkene 3] , en hetgeen is vastgesteld omtrent de feitelijke gang van zaken met betrekking tot het bij de moord gebruikte vuurwapen. Hetgeen door de raadsman is aangevoerd staat derhalve niet aan het bewijsgebruik van de verklaringen van [betrokkene 2] in de weg.

Het hof acht wettig en overtuigend bewezen dat [Dino S.] en [Jesse R.] de moord op Van der Bijl tezamen en in vereniging met [Fred R.] hebben uitgelokt, door aan [betrokkene 2] en [betrokkene 3] een beloning in het vooruitzicht te stellen en de nodige informatie te verschaffen.

Uit de inhoud van de bewijsmiddelen blijkt van de volgende gang van zaken.

Het is [Dino S.] geweest die in de horecagelegenheid BED in Rotterdam en later in Diemen de feitelijke opdracht tot de moord op Van der Bijl heeft verstrekt en een beloning in het vooruitzicht heeft gesteld en informatie heeft verstrekt. Vervolgens hebben [Jesse R.] en [Peter La S.] een poging ondernomen om Van der Bijl te vermoorden.

[Fred R.] heeft, nadat [Jesse R.] en [Peter La S.] de feitelijke uitvoering van de moord niet meer voor hun rekening wilden nemen, contact onderhouden met [Dino S.] , met het oog op de voorgenomen moord op Van der Bijl. [Jesse R.] liet in die fase de communicatie met [Dino S.] over aan [Fred R.] . [Dino S.] heeft daarbij informatie overgedragen aan [Fred R.] , en meermalen geïnformeerd wanneer de moord zou worden uitgevoerd. Ook hebben zij erover gesproken dat die moord snel uitgevoerd moest worden.

Bovendien is [Jesse R.] betrokken geweest bij de “begeleiding” van [betrokkene 2] en [betrokkene 3] en hij heeft daarbij samengewerkt met [Fred R.] . Die begeleiding heeft onder meer bestaan uit het instrueren van [betrokkene 2] en [betrokkene 3] , het aan hen beschikbaar stellen van een auto en vuurwapens, en het hen in het vooruitzicht stellen van een geldbedrag. Gelet op al het voorgaande en op de inhoud van de gebezigde bewijsmiddelen hebben [Dino S.] , [Fred R.] en [Jesse R.] in bewuste en nauwe samenwerking [betrokkene 2] en [betrokkene 3] opzettelijk uitgelokt om Van der Bijl te vermoorden.

Korte samenvatting Hoofdstuk 3.7.8

Het hof heeft de vraag naar het bewijs in deze twee zaken niet op zaaksniveau geïsoleerd benaderd. Onderzocht is of, en zo ja, op welke gronden vaststellingen betekenisvol kunnen zijn voor het bewijs in beide zaken. En ook het spiegelbeeld: of, en zo ja op welke grond bewijsmanco’s in de ene zaak ook betekenisvol zijn voor de andere zaak.

Deze moorden zijn in het tijdsbestek van krap een half jaar gepleegd. Naar de daders en de achtergronden van deze twee moorden is onderzoek verricht. Het onderzoek naar aanleiding van de moord op Houtman kreeg van het Openbaar Ministerie de codenaam Agenda, het onderzoek naar de moord op Van der Bijl kreeg de naam Perugia.

In de context van het hele Passagedossier blijkt al snel dat deze twee deeldossiers niet als op zichzelf staande zaken kunnen worden beschouwd.

En dat betekent, dat als het gaat om het krijgen van zicht op inhoudelijke samenhang en de bij die zaken (in)direct betrokken personen alleen een samenhangende benadering zinvol is.

Het hof heeft het onderzoek naar het bewijs langs de volgende paden verkend:

a. achtergronden,

b. relevante contacten/ontmoetingen en verbanden tussen personen

c. de voorbereiding

d. de verstrekking van de opdrachten

e. de communicatie

f. de feitelijke uitvoering van de moorden en de uitbetalingen

Bij de beoordeling van het bewijs speelt de persoon [Willem H.] een rol. Zijn naam komt veelvuldig voor in de bewijsmiddelen die betrekking hebben op de moorden op Houtman en Van der Bijl. Bovendien is in tal van gevoerde bewijsverweren de verbinding gelegd naar [Willem H.] , in het bijzonder waar het gaat om de relatie met de verdachte [Dino S.] . De redactie van de tenlasteleggingen tot slot sluit, waar het gaat om de daarin opgenomen deelnemingsvormen, bezien in het licht van de inhoud van het dossier, de rol van anderen dan de met naam genoemde daders, in. Daarmee is ook beantwoording van de vraag naar de (strafbare) betrokkenheid van [Willem H.] onontkoombaar.

Eindconclusie Houtman

Het hof acht bewezen dat [Dino S.] de moord op Houtman tezamen en in vereniging met [Willem H.] heeft beraamd en vervolgens opzettelijk heeft uitgelokt, door [Jesse R.] een beloning in het vooruitzicht te stellen en de nodige informatie te verstrekken.

Uit de analyse die in het arrest is neergelegd blijkt dat de bewijsrechtelijke wind uit meer hoeken waait: zowel [Peter La S.] , [Fred R.] als Q5 verklaren ieder voor zich belastend over [Dino S.] .

Uit de verklaring van [Peter La S.] blijkt dat [Dino S.] in Rotterdam en Diemen de feitelijke opdracht heeft verstrekt, een beloning in het vooruitzicht heeft gesteld en informatie heeft verstrekt. Deze verklaringen vinden op wezenlijke punten steun in de verklaringen van [Fred R.] . Uit de verklaringen van [Peter La S.] en Q5 leidt het hof af dat [Dino S.] en [Willem H.] beiden betrokken waren in de fase waarin de plannen om Houtman en Van der Bijl te vermoorden werden gemaakt en dat [Willem H.] zich heeft bemoeid met de prioritering daarvan, door [Jesse R.] te instrueren. De betrokkenheid van [Willem H.] bij beide moorden wordt bovendien bevestigd door de getuige [Astrid H.] .

Gelet op dit alles kan van een gezamenlijke uitvoering van de uitlokking van de moord op Houtman door [Willem H.] en [Dino S.] worden gesproken. [Jesse R.] en [Peter La S.] hebben samen de feitelijke uitvoering van de moord op zich genomen, waarbij [Jesse R.] de fatale schoten heeft gelost.

Eindconclusie Van der Bijl

Het hof acht wettig en overtuigend bewezen dat [Dino S.] en [Jesse R.] de moord op Van der Bijl samen met [Fred R.] hebben uitgelokt, door aan [betrokkene 2] en [betrokkene 3] een beloning in het vooruitzicht te stellen en de nodige informatie te verschaffen.

Uit de verklaringen van [Peter La S.] blijkt dat het [Dino S.] is geweest die in de horecagelegenheid BED in Rotterdam en later in Diemen de feitelijke opdracht tot de moord op Van der Bijl heeft verstrekt en een beloning in het vooruitzicht heeft gesteld en informatie heeft verstrekt. Voorts blijkt uit de verklaring van [Peter La S.] dat [Jesse R.] en [Peter La S.] vervolgens een poging hebben ondernomen om Van der Bijl te vermoorden.

Uit de verklaringen van [Fred R.] volgt, dat [Fred R.] , nadat [Jesse R.] en [Peter La S.] de feitelijke uitvoering van de moord niet meer voor hun rekening wilden nemen, contact heeft onderhouden met [Dino S.] , met het oog op de voorgenomen moord op Van der Bijl. [Dino S.] heeft daarbij informatie overgedragen aan [Fred R.] , meermalen geïnformeerd wanneer de moord zou worden uitgevoerd, en [Fred R.] geïnstrueerd dat die moord snel uitgevoerd moest worden.

Uit de verklaringen van [Fred R.] en [Peter La S.] blijkt bovendien dat [Jesse R.] betrokken is geweest bij de “begeleiding” van [betrokkene 2] en [betrokkene 3] . Die begeleiding heeft onder meer bestaan uit het instrueren van [betrokkene 2] en [betrokkene 3] , het aan hen beschikbaar stellen van een auto en vuurwapens, en het hen in het vooruitzicht stellen van een geldbedrag. Gelet op al het voorgaande en op de inhoud van de gebezigde bewijsmiddelen hebben [Dino S.] , [Fred R.] en [Jesse R.] in bewuste en nauwe samenwerking [betrokkene 2] en [betrokkene 3] opzettelijk uitgelokt om Van der Bijl te vermoorden.

De advocaat-generaal heeft gevorderd dat het hof bewezen zal verklaren dat de verdachte heeft deelgenomen aan een criminele organisatie. Daarbij heeft de advocaat-generaal niet expliciet gezegd over welke periode de deelneming zich heeft uitgestrekt maar uit de gegeven onderbouwing kan worden opgemaakt dat hij de gehele ten laste gelegde periode (1 januari 2004 tot en met 3 augustus 2006) bewezen acht.

In het requisitoir heeft de advocaat-generaal betoogd dat er in elk geval vanaf augustus 2002 sprake is geweest van criminele samenwerking tussen [Jesse R.] , [Dino S.] en [Fred R.] . Daartoe is gewezen op de inhoud van diverse bewijsmiddelen waaruit blijkt dat deze personen contact onderhielden en zich bezighielden met het plegen van strafbare feiten. Deze bewijsmiddelen houden onder meer in dat er ontmoetingen zijn vastgesteld met personen waaraan in redelijkheid geen andere uitleg kan worden gegeven dan dat deze met criminele intenties verband hielden. Daarnaast heeft de advocaat-generaal gewezen op gecodeerd berichtenverkeer, aangetroffen communicatiemiddelen en vormen van wederzijdse materiële en financiële ondersteuning. Het hof stelt vast dat uit deze veelheid van onderzoeksbevindingen een zeer onaangename geur opstijgt. Er is geen redelijke aanwijzing dat de verdachte reëel inkomen uit arbeid heeft gehad in het kader van een regulier dienstverband of door niet-crimineel te ondernemen. Misdaad was een way of life.

Niettemin stelt het hof vast dat het zwaartepunt van de gepresenteerde bewijsmiddelen ligt in de periode vanaf augustus 2005. Dat geldt zowel voor de levensdelicten waarop het oogmerk van de organisatie is gericht als voor de intensiteit van de samenwerking.

Het hof zal bewezen verklaren dat de verdachte heeft deelgenomen aan een criminele organisatie die tot oogmerk had het plegen van levensdelicten in de periode van 1 augustus 2005 tot en met 3 augustus 2006. Deze laatste datum is de dag waarop [Fred R.] is aangehouden. Voor het bewijs worden gebezigd de bewijsmiddelen die ten grondslag zijn gelegd aan de bewezenverklaring van de betrokkenheid van de verdachte bij de moorden op Houtman en Van der Bijl. Ook de bewijsoverwegingen die hieraan voorafgaand in dit hoofdstuk 3 zijn opgenomen, en waarin de selectie en waardering van de bewijsmiddelen worden verantwoord en overige redengevende feiten en omstandigheden zijn opgenomen, strekken tot motivering van de bewijsbeslissing ten aanzien van de deelneming aan de criminele organisatie.

Uit de hiervoor bedoelde motivering van de bewezenverklaring blijkt dat de verdachte deel heeft uitgemaakt van een samenwerkingsverband dat duurzaam van karakter is geweest. Gedurende de bewezen verklaarde periode heeft de verdachte op diverse momenten ontmoetingen gehad met personen die betrokken waren bij de opdracht- en informatieverstrekking over voorgenomen moorden. De verdachte heeft die opdrachten aangenomen en heeft de voorbereiding en uitvoering samen met andere deelnemers op zich genomen.

Uit de bewijsmotivering blijkt tevens dat er voor de communicatie gedragsregels bestonden. Contact diende veelal te verlopen via daartoe aangewezen personen. Er was kennelijk ook een gedragscode voor het voeren van telefoongesprekken die erin bestond om verhullend en versluierend te spreken. Tevens was er sprake van gecodeerd berichtenverkeer waaraan de verdachte deelnam.

Op persoonlijk vlak was er met sommige deelnemers ook contact. De verdachte trok intensief op met [Peter La S.] , de persoon met wie hij de moorden op Houtman en van der Bijl uitvoerde, respectievelijk voorbereidde. Tot slot wijzen ook de onderlinge financiële relaties op een samenwerkingsverband. [Jesse R.] ontving voor de moord op Houtman een beloning. Samen met [Fred R.] ontving hij voorschotten en rekende hij na de moord op Van der Bijl op betaling van een geldbedrag door [Dino S.] waarop zij beiden meenden nog recht te hebben. Ook de betalingen ten behoeve van [Fred R.] na diens aanhouding zijn illustratief. Dit alles vormt een uitdrukking van de duurzame samenwerking. Op hun beurt hebben al deze genoemde elementen ook weer een structurerend effect gehad op de onderlinge relaties en op de criminele samenwerking. Van dit samenwerkingsverband is de verdachte onderdeel geweest. Hij heeft hieraan een actieve bijdrage geleverd.