Gerechtshof 's-Gravenhage, 31-03-2005, AT2882, 04/1015 KG

HET GERECHTSHOF TE 'S-GRAVENHAGE, eerste civiele kamer, heeft het volgende arrest gewezen in de zaak van:

tegen

en

Beoordeling van het hoger beroep

1.1 Blijkens de feiten en hetgeen in hoger beroep naar voren is gebracht gaat het in dit kort geding om het volgende:

1.2 Het vervoer ten behoeve van gehandicapten was tot 1994 geregeld in de Algemene Arbeidsongeschiktheidswet. Sinds 1994 dragen de gemeenten de zorg voor voorzieningen voor gehandicapten voor vervoer binnen de directe woon- en leefomgeving op grond van de Wet voorzieningen gehandicapten (Wvg). Naast de vervoersvoorzieningen op grond van de Wvg bestaan nog enkele vervoersvoorzieningen voor gehandicapten.

1.3 Omdat de kosten van het bovenregionaal vervoer in 2003 sterk waren toegenomen, is een nieuwe opzet voor bovenregionaal vervoer van gehandicapten uitgewerkt. Het voor dit vervoer door de Staat gereserveerde budget voor 2004 bleef daarbij gelijk aan dat voor 2003. Via een openbare aanbestedingsprocedure is een uitvoerder voor de nieuwe regeling gezocht. De opdracht is gegund aan Transvision en op 1 april 2004 heeft de Staat een overeenkomst met Transvision gesloten. Het overeengekomen vervoersysteem wordt "Valyssysteem" genoemd. Met de overeenkomst heeft Transvision zich jegens de Staat verbonden een Valyspashouder op diens verzoek (met eventueel meereizenden) te vervoeren en hulp te organiseren bij het in en uit de taxi stappen. Om van dit systeem gebruik te kunnen maken moet de gehandicapte houder zijn van een Valyspas. Deze pas kan hij krijgen als hij beschikt over een Wvg-vervoersbeschikking, een rolstoel of scootmobiel op basis van de Wvg of over een gehandicapten-parkeerkaart of een OV-begeleiderskaart.

1.4 Met de Valyspas beschikt de gehandicapte die gebruik kan maken van het openbaar vervoer over een laag persoonlijk kilometerbudget (pkb), hetgeen in 2004 betekende dat hij op jaarbasis maximaal 450 kilometer voor sociale en recreatieve, bovenregionale doeleinden met de taxi kon reizen tegen een tarief van € 0,16 per kilometer. Dit tarief is gebaseerd op het gemiddelde tarief voor reizen met openbaar vervoer. De gehandicapte die geen gebruik kan maken van het openbaar vervoer kan een hoog pkb aanvragen en krijgen. Daarmee kon hij in 2004 op jaarbasis maximaal 900 kilometer voor sociale en recreatieve, bovenregionale doeleinden met de taxi reizen tegen een tarief van € 0,16 per kilometer. Voor 2005 zijn de kilometerlimieten voor het laag en het hoog pkb bepaald op 750 respectievelijk 2250 kilometer op jaarbasis. Er is geen mogelijkheid het pkb in individuele gevallen te verhogen. Na verbruik van het pkb bedragen de kosten van vervoer met de taxi voor een sociaal of recreatief doel buiten de gemeente € 1,25 per kilometer. De gehandicapte kan tegen dit hoge tarief ongelimiteerd van het Valysvervoer gebruik maken.

2.3 Bij vonnis van 9 juli 2004 heeft de voorzieningenrechter de vorderingen afgewezen, de proceskosten van het geding tegen de Staat gecompenseerd en appellanten veroordeeld in de proceskosten van het geding tegen Transvision. Appellanten zijn tegen dit vonnis in hoger beroep gekomen.

3.3 Appellanten zijn met hun grieven opgekomen tegen het oordeel van de voorzieningenrechter, dat de Staat een ruime mate van beleidsvrijheid in dezen heeft, dat een zeer terughoudende toetsing dient plaats te vinden - te meer daar het een kort geding betreft -, dat het Valyssysteem (in samenhang met de andere bestaande vervoersvoorzieningen) voorziet in de behoefte van het merendeel van de betrokken personen, dat geen van de aangehaalde grondrechten betrekking heeft op hetgeen in de onderhavige procedure aan de orde is, dat niet uit de verdragsrechtelijke en grondrechtelijke bepalingen voortvloeit dat gehandicapten in alle gevallen in staat moeten worden gesteld om geen andere beperkingen bij het bovenregionaal reizen te ondervinden dan rechtstreeks uit hun handicap voortvloeit en dat een regulering (met bijvoorbeeld een maximering) op zichzelf geoorloofd moet worden geacht.

3.4 De Staat is met zijn incidentele grieven opgekomen tegen het oordeel dat het twijfelachtig is of de absolute maxima van 450 respectievelijk 900 kilometer in voldoende mate en in ieder individueel geval recht doen aan de opdracht die de Grondwet en verdragen de Staat opleggen en tegen de compensatie van de proceskosten.

4.1 Het hof overweegt vooreerst het volgende. Anders dan appellanten stellen - en ook anders dan waar hun deskundigen prof.mr. F. van Hoof en prof. O. de Schutter vanuit lijken te gaan, nu zij aannemen dat de Staat het Valyssysteem voor het TraXXsysteem in de plaats heeft gesteld - heeft de Staat met het Valyssysteem niet ingegrepen in een (bestaande) overeenkomst over het TraXXsysteem. De Staat heeft de TraXXovereenkomst niet opgezegd of op andere wijze actief doen beëindigen. De TraXXovereenkomst was van bepaalde duur; zij eindigde aanvankelijk in 2002 en is voor beperkte duur verlengd tot 1 april 2004. Voor de periode daarna was geen bovenregionaal taxivervoer voor gehandicapten voor sociale of recreatieve doelen geregeld. Door de overeenkomst met Transvision en daarmee de invoering van het Valyssysteem heeft de Staat ervoor gezorgd dat er voor gehandicapten ook na afloop van de overeenkomst met ConneXXion een mogelijkheid bleef bestaan om bovenregionaal tegen gereduceerd tarief met de taxi te reizen. Met het Valyssysteem belemmert de Staat de mobiliteit van gehandicapten niet met bijvoorbeeld een verbod op ongelimiteerd gebruik van gehandicaptenvervoer of weigering van toegang tot bestaande openbare voorzieningen.

4.2 Met het Valyssysteem krijgt een gehandicapte de eerste 450 respectievelijk 900 (in 2005: 750 respectievelijk 2250) kilometer die hij met de taxi reist voor een bovenregionaal, recreatief of sociaal doel een reductie van de kosten zodanig dat hij tegen een tarief van € 0,16 per kilometer met een taxi kan reizen. In dit geding speelt de vraag of het in strijd met de hiervoor in overweging 1.2 genoemde rechten danwel in strijd met de redelijkheid en billijkheid is, dat voor dit doel niet méér kilometers per jaar tegen dit tarief kunnen worden afgelegd.

5.1. Het recht op gelijke behandeling (en daarmee samenhangend, het gebod om ongelijke gevallen ongelijk te behandelen naar de mate van ongelijkheid), het recht op eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer en het respect voor het privé- en gezinsleven en de bewegingsvrijheid scheppen geen verplichting tot het treffen van een door de Staat gefinancierde voorziening voor bovenregionaal vervoer en verbieden de Staat niet om - binnen of buiten het Valyssysteem - alleen een deel van de kilometers die gehandicapten bovenregionaal sociaal recreatief met de taxi willen reizen financieel te ondersteunen. Een (wettelijke) plicht om gehandicapten in staat te stellen zich over een onbeperkt aantal kilometers per jaar te verplaatsen voor bovenregionale, sociaal recreatieve doeleinden, tegen een tarief van hoogstens € 0,16 per kilometer, volgt ook niet uit de taak van de Staat om maatregelen te treffen ter bevordering van integratie van gehandicapten en van hun deelname aan het maatschappelijk verkeer. De Staat heeft de (politieke) keuze gemaakt om een (gemaximeerd) budget voor gehandicaptenvervoer te reserveren en om een voor iedere gehandicapte gelijkelijk geldende regeling te treffen die binnen dat budget past. Deze vrije beleidskeuze, herhaald wordt dat de regeling noch in formele noch in materiële regelgeving haar grond vindt, is tot stand gekomen in overleg met het parlement, een belangenafweging heeft plaatsgevonden en de uitkomst van een en ander is niet evident onredelijk of onmiskenbaar onrechtmatig. Het feit dat de getroffen regeling geen uitzonderingsmogelijkheden kent, zodat (sommigen van de) gehandicapten door de hoge kosten van vervoer boven het pkb zich gedwongen zien om minder bovenregionale contacten te hebben waarbij zij zelf moeten reizen of om deze contacten met andere hulp te reizen dan met behulp van het taxivervoer van het Valyssysteem, maakt evenmin dat de kilometerlimiet in Valyssysteem jegens hen onmiskenbaar onrechtmatig is.

7. Gelet op het voorgaande handelt de Staat niet onrechtmatig door het aantal tegen betaling van € 0,16 per kilometer te reizen kilometers te beperken. Dit oordeel impliceert dat de eerste incidentele grief van de Staat gegrond is, maar omdat deze niet gericht was tegen een dragende overweging van de rechtbank, hoeft zulks niet tot vernietiging van het vonnis te leiden.

8. Appellanten hebben geen belang bij beoordeling van de vraag of er sprake is van een derdenbeding in de overeenkomst tussen de Staat en Transvision. Uit het voorgaande volgt immers dat de Staat en Transvision de overeenkomst grondwettelijk en verdragsrechtelijk gezien mochten aangaan zoals zij hebben gedaan, inclusief een limiet voor het aantal tegen betaling van € 0,16 te verzorgen kilometers. Mede gezien het gegeven dat het niet mogelijk is het gehandicaptenvervoer budgettair neutraal uit te voeren zonder aan ofwel het aantal rechthebbenden ofwel aan het door de rechthebbenden te maken gebruik limieten te stellen, is er geen grond de kilometerlimiet als in strijd met de redelijkheid en billijkheid opzij te zetten.

9.1 Appellanten sub 37 en 38 ([appellanten sub 37 en 38]) hebben aangevoerd dat zij beding 9.3 van de algemene voorwaarden bij brief van 22 juni 2004 buitengerechtelijk hebben vernietigd, zodat zij over iedere afgelegde kilometer, ook boven het pkb, niet méér dan het tarief van € 0,16 verschuldigd zijn. Bedoeld beding 9.3 bepaalt, kort gezegd, dat indien het saldo van het pkb ontoereikend is voor het aantal door de pashouder te reizen kilometers, de pashouder € 1,25 per kilometer verschuldigd wordt.

9.2 Het hof laat in het midden of dit beding 9.3 van de algemene voorwaarden genoegzaam aan [appellanten sub 37 en 38] bekend was. De vernietiging van dit ene beding uit de algemene voorwaarden brengt niet met zich dat Transvision contractueel verplicht is [appellanten sub 37 en 38] ongelimiteerd tegen een tarief van € 0,16 per kilometer te vervoeren. Immers, artikel 9 van de Valysovereenkomst bepaalt dat aan een pashouder een basiskwantum aan te reizen kilometers wordt toegedeeld. Een hoger kwantum moet uitdrukkelijk worden toegekend (hetgeen niet voor meer dan 900 respectievelijk 2250 kilometer per jaar geschiedt). Blijkens artikel 1 is het kwantum (het pkb) de hoeveelheid kilometers die een pashouder maximaal kan verreizen onder de in de overeenkomst gestelde voorwaarden (waaronder de in artikel 19 opgenomen prijs van € 0,16 per kilometer). Zonder beding 9.3 van de algemene voorwaarden kan de pashouder dus niet boven zijn pkb met het Valyssysteem reizen.

10. Al het voorgaande betekent dat de primaire vordering moet worden afgewezen. Er is geen wettelijke grond om de Staat de verplichting op te leggen om met appellanten in overleg te treden teneinde een systeem voor bovenregionaal vervoer voor gehandicapten tot stand te brengen waarin het gebruik van dat systeem niet is gebonden aan een kilometerbeperking. De voorzieningenrechter heeft dus ook de subsidiaire en de meer subsidiaire vordering van appellanten terecht afgewezen.

11. Gezien het voorgaande hadden appellanten als de in het ongelijk gestelde partij moeten worden veroordeeld in de kosten van het geding in eerste aanleg. De derde grief van de Staat in het incidenteel appel is daarom gegrond.

12. De grieven, zowel de principale als de incidentele, behoeven geen verdere, afzonderlijke bespreking.

Beslissing

Het hof:

- vernietigt het bestreden vonnis voor wat betreft de compensatie van de kosten van het geding tussen appellanten (eisers in eerste aanleg) en de Staat;

en in zoverre opnieuw rechtdoende:

- veroordeelt appellanten in de kosten van het geding in eerste aanleg tegen de Staat, aan de zijde van de Staat begroot op € 241,- aan griffierecht en € 703,- aan procureursalaris;

- bekrachtigt het bestreden vonnis voor het overige;

- veroordeelt appellanten in de kosten van het principaal appel, tot op deze uitspraak aan de zijde van de Staat begroot op € 288,- aan verschotten en € 1.542,- aan procureursalaris en aan de zijde van Transvision begroot op € 288,- aan verschotten en € 1.542,- aan procureursalaris;

- veroordeelt appellanten in de kosten van het incidenteel appel, tot op deze uitspraak aan de zijde van de Staat begroot op nihil aan verschotten en € 771,- aan procureursalaris;

- verklaart dit arrest ten aanzien van de proceskostenveroordeling jegens de Staat uitvoerbaar bij voorraad.

Dit arrest is gewezen door mrs. Dupain, Dulek en Mendlik en is uitgesproken ter openbare terechtzitting van 31 maart 2005 in aanwezigheid van de griffier.