Gerechtshof 's-Hertogenbosch, 06-09-2006, BA4959, 04/02866

BELASTINGKAMER

Nr. 04/02866

1.2. Belanghebbende heeft tegen die aanslag bezwaar gemaakt en is in beroep gekomen bij het hof vanwege het niet tijdig doen van een uitspraak op bezwaar.

Ter zake van dit beroep heeft de griffier van belanghebbende een griffierecht geheven van € 37,=.

1.6. Het onderzoek ter zitting heeft plaatsgehad op 17 mei 2006 te 's-Hertogenbosch.

Aldaar zijn toen verschenen en gehoord belanghebbende, alsmede de Inspecteur.

2.2. Belanghebbende, geboren op 1 september 1956, is lid van een door de Pauselijke Raad voor de Leken erkende lekenorde (hierna: de Focolarebeweging). De Focolarebeweging in Nederland bestaat uit een zestal lokale leefgemeenschappen van elk drie tot vijf personen, in één waarvan belanghebbende leeft.

De leden van de Focolarebeweging, focolarini en focolarine genaamd, dienen te leven volgens de statuten van de beweging en het reglement van de sectie waarvan het lid deel uitmaakt (de Focolarebeweging kent een mannelijke en een vrouwelijke sectie). De leden die in een leefgemeenschap leven - er zijn ook gehuwde leden, die in hun gezin wonen - streven ingevolge het reglement in materieel opzicht naar een volledige gemeenschap van geld en goederen. Daartoe brengen zij alle vruchten van hun werk en van wat zij verder nog ontvangen in de gemeenschap. Zij mogen slechts behouden hetgeen voor henzelf nodig is. Zij genieten onderdak en levensonderhoud, en verzorging in geval van ziekte.

Na een voorbereidingsperiode van twee jaar en een proefperiode van drie jaar volgt een periode van vijf tot acht jaar waarin het (aspirant-)lid een tijdelijke, steeds te vernieuwen, gelofte van kuisheid, armoede en gehoorzaamheid dient af te leggen. In deze periode behoudt betrokkene de eigendom van zijn goederen, maar dient hij het beheer ervan over te laten aan daartoe geschikte en bevoegde personen. De vrucht van zijn arbeid dient hij echter ten goede te laten komen aan de gemeenschap van goederen van de leefgemeenschap waarin hij leeft. Eerst na de periode van tijdelijke geloften kan de betrokkene als volwaardig lid worden toegelaten door het afleggen van de eeuwigdurende gelofte van armoede. Alsdan verliest het lid de individuele eigendom van al zijn goederen, niet slechts van zijn inkomsten, maar ook van zijn vermogen. Indien een lid uittreedt, heeft hij geen recht op teruggave van hetgeen hij heeft ingebracht.

2.5. Belanghebbendes loon uit een drietal dienstbetrekkingen bedroeg in het jaar 2001 € 33.155,=. Zij had daarnaast nog de beschikking over een door een werkgever ter beschikking gestelde auto waarvoor de inkomensbijtelling per saldo € 2.316,= bedroeg.

In het onderhavige jaar maakten de werkgevers van belanghebbende het maandsalaris na inhouding van loonheffing steeds over naar haar bankrekening, waarna belanghebbende het vrijwel geheel overmaakte aan de stichting of in contanten inbracht in de Y-se focolare.

3.3. Belanghebbende concludeert, naar het hof verstaat, tot gegrondverklaring van het beroep, vernietiging van de bestreden uitspraak en vermindering van de aanslag tot een naar een belastbaar inkomen uit werk en woning van € 21.486,=.

De Inspecteur concludeert, naar het hof verstaat, tot gegrondverklaring van het beroep en handhaving van de bestreden uitspraak, waarbij de aanslag is verminderd tot een naar een belastbaar inkomen van € 31.923,=.

4.1. Het bezwaarschrift is op 30 september 2003 ingediend, zodat de termijn als bedoeld in artikel 25, eerste lid, van de Algemene wet inzake rijksbelastingen (hierna: de Awr) waarbinnen de Inspecteur uitspraak had moeten doen, nu niet gesteld of gebleken is dat er sprake is van een verlenging als bedoeld in het tweede lid van dat artikel, eindigde op 30 september 2004. Het beroepschrift is bij het hof binnengekomen op 29 december 2004. De Inspecteur heeft met dagtekening 3 juni 2005 alsnog uitspraak op het bezwaar gedaan.

Het hof is van oordeel dat het beroepschrift niet onredelijk laat, in de zin van artikel 6:12, derde lid, van de Awb, is ingediend. Het beroep van belanghebbende is daarmee ontvankelijk.

"[...]

3.7. Bij de beoordeling van dit middel wordt het volgende vooropgesteld. Het toetreden tot een kloostergemeenschap of een leefgemeenschap als de Focolarebeweging, die blijkens 's Hofs in cassatie onbestreden feitelijke vaststellingen niet wezenlijk van een kloostergemeenschap verschilt, en het voortdurende lidmaatschap daarvan heeft tot gevolg dat tussen de toegetredene en die gemeenschap een uit de gehele opzet van die gemeenschap voortvloeiend geheel van bij voortduring tegenover elkaar staande rechten en verplichtingen ontstaat. Daartoe behoren onder meer de verplichting tot het verstrekken van onderdak, levensonderhoud en verzorging in geval van ziekte door de gemeenschap en, op grond van de geloften van armoede, die tot afstand van hun inkomsten door de leden van de gemeenschap.

3.8. Tegen deze achtergrond geven de in 3.5 vermelde oordelen van het Hof dat de onderhavige uitkering van f 10 000 deel uitmaakt van hetgeen belanghebbende aan de Focolarebeweging verstrekt ter voldoening aan zijn verplichting tot afstand van zijn arbeidsinkomsten en dat die verplichting behoort tot een geheel van rechten en verplichtingen als hiervoor in 3.7 bedoeld, geen blijk van een onjuiste rechtsopvatting. Bij de hier besproken oordelen is het Hof terecht ervan uitgegaan dat - anders dan het eerste middel tot uitgangspunt neemt - niet van belang is of de bij voortduring tegenover elkaar staande verplichtingen al dan niet civielrechtelijk afdwingbaar zijn. Voor het overige berusten deze oordelen op de aan het Hof voorbehouden uitleg van de statuten van de Focolarebeweging, het reglement van de sectie waarvan belanghebbende deel uitmaakt en de door hem afgelegde geloften.

3.9. Aan deze oordelen heeft het Hof terecht de gevolgtrekking verbonden dat de uitkering van f 10 000 niet kan worden beschouwd als een termijn van een periodieke uitkering en derhalve evenmin als een gift in de vorm van termijnen van lijfrenten als bedoeld in artikel 47, lid 1, letter a, van de Wet (vgl. HR 19 december 1956, nr. 12 979, BNB 1957/46). Aan de vervolgens in overeenstemming met het evenvermelde arrest van de Hoge Raad te beantwoorden vraag of dan de uitkering in het jaar waarin deze voldaan wordt onder de 'overige giften' in de zin van artikel 47, lid 1, letter b, van de Wet, kan worden gerangschikt, behoefde het Hof in het onderhavige geval niet toe te komen, omdat terzake reeds tot het naar het derde lid van dat artikel berekende maximum aftrek was toegestaan.

3.10. Voorzover het vierde middel berust op andere rechtsopvattingen, faalt het op grond van het vorenstaande. Het faalt ook voor het overige. Anders dan in het middel wordt betoogd, heeft het Hof niet miskend dat artikel 47, lid 4, van de Wet ook van toepassing is op giften in de vorm van lijfrenten. Het is echter aan toepassing daarvan niet toegekomen, omdat het - blijkens het vorenstaande terecht - heeft geoordeeld dat van een periodieke uitkering geen sprake is, omdat de betaling van f 10 000 aan de Stichting deel uitmaakt van een geheel van rechten en verplichtingen als hiervoor bedoeld. Op dit laatste stuiten eveneens af de verwijten dat het Hof naar het verkeerde moment heeft beoordeeld of sprake was van vrijgevigheid en heeft miskend dat ook een min of meer verplichte bijdrage een gift, ook in de vorm van termijnen van lijfrenten, kan opleveren.

3.11. Voorzover middel IV en in aansluiting daarop middel V betogen dat het Hof ten onrechte heeft nagelaten te onderzoeken welke totale geldswaarde kan worden toegekend aan de aanspraken die belanghebbende jegens de Focolarebeweging heeft, falen zij eveneens. Voor een dergelijk onderzoek bestond geen aanleiding, nu naar 's Hofs oordeel de uitkering van f 10 000 deel uitmaakte van een geheel van rechten en verplichtingen waarbij belanghebbende op grond van de gelofte van armoede zijn arbeidsinkomsten aan de Focolarebeweging diende af te staan. Het Hof heeft tevens in overweging 4.7 op grond van zijn uitleg van de statuten en het reglement geoordeeld dat hetgeen belanghebbende afdraagt, naar zijn aard voortdurend en onsplitsbaar staat tegenover hetgeen hij van de Focolarebeweging ontvangt. Daarmee heeft het Hof zonder blijk te geven van een onjuiste rechtsopvatting de stelling verworpen dat een deel van hetgeen belanghebbende afdraagt, namelijk het deel dat uitgaat boven de waarde van de aan hem toekomende rechten, geen deel uit zou maken van het bedoelde geheel van rechten en verplichtingen. Het Hof heeft onder deze omstandigheden terecht niet van belang geacht of de tegenover de afstand van belanghebbendes volledige (arbeids)inkomsten staande prestaties van de beweging meer of minder geldswaarde vertegenwoordigen dan de afgestane inkomsten. Dit zou wel van belang kunnen zijn bij de beantwoording van de in de tweede volzin van overweging 3.9 hiervóór bedoelde vraag, die in dit geval echter, zoals daar werd overwogen, niet aan de orde is. Middel V faalt derhalve ook voor het overige.".

4.4.2. Het hof kan belanghebbende hierin echter niet volgen.

Naar het oordeel van het hof heeft de wetgever met de wijziging van de terminologie in afdeling 6.9 van de Wet IB 2001 ten opzichte van artikel 47 van de Wet IB 1964, naar uit de parlementaire geschiedenis blijkt, geen inhoudelijke wijzigingen beoogd (Kamerstukken II, 1998/99, 26 727, nr. 3, Memorie van Toelichting, p. 266 en 267).

Verder staat vast dat belanghebbende de uitkering per bank heeft voldaan, zodat in het onderhavige geval niet gesproken kan worden van een periodieke uitkering in natura, dat wil zeggen van een periodieke verstrekking.

Aldus heeft naar het oordeel van het hof ook onder de Wet IB 2001 te gelden dat de uitkering niet kan worden aangemerkt als een termijn van een periodieke uitkering (of van een periodieke verstrekking).

Belanghebbende leidt uit deze zin kennelijk af dat de Inspecteur, die overigens bestrijdt dat deze woorden zijn gebruikt, een bewust beleidsstandpunt heeft ingenomen, inhoudende dat de uitkering onder de Wet IB 2001 in aftrek kan komen.

Het hof is van oordeel dat met deze in algemene zin gestelde bewoordingen de Inspecteur geenszins heeft gezegd of kennelijk heeft bedoeld dat de uitkering onder de Wet IB 2001 in aftrek kan worden gebracht; evenmin kunnen deze bewoordingen redelijkerwijs aldus worden opgevat dat daarmee een rechtens te beschermen vertrouwen is opgewekt met als gevolg dat de uitkering onder de Wet IB 2001 in aftrek kan worden gebracht.

Met betrekking tot het gelijkheidsbeginsel heeft belanghebbende niet nader onderbouwd op welke wijze de Inspecteur dat beginsel met bovenstaand citaat heeft geschonden, zodat ook deze grief faalt.

"Enkele kerkgenootschappen hebben zich onlangs tot mij gewend met de vraag of het mogelijk is om de bijdragen, welke jaarlijks door hun leden worden betaald, te doen geschieden in de vorm van termijnen van lijfrente als bedoeld in art. 47, lid 1, letter a IB '64. In het vierde lid van art. 47 worden als giften aangemerkt bevoordelingen uit vrijgevigheid en niet-verplichte bijdragen (v.z.v. aan deze bevoordelingen en bijdragen geen op geld waardeerbare aanspraak wordt ontleend) en kerkelijke belastingen.

Deze bepaling leidt, in samenhang met het bepaalde in lid 1, letter a van art. 47, naar mijn oordeel tot de conclusie dat bijdragen met een min of meer moreel verplicht karakter (zoals kerkelijke belasting), kunnen worden omgezet in als giften aan te merken lijfrentetermijnen. Ik heb de bedoelde kerkgenootschappen dan ook in positieve zin geantwoord.

Voorts merk ik nog op dat ik aan de Voorzitter van de Eerste Kamer der Staten-Generaal heb medegedeeld dat ik, zodra de gelegenheid zich voordoet, zal bevorderen dat een voorstel tot wijziging van art. 47 bij de Tweede Kamer der Staten-Generaal wordt ingediend.

De strekking van dat voorstel zal zijn de wettekst zodanig aan te passen dat, overeenkomstig de huidige praktijk, giften aan genootschappen op levensbeschouwelijke grondslag op dezelfde voet aftrekbaar zijn als giften aan kerken.

Mede in verband daarmee ontmoet het bij mij geen bezwaar om termijnen van lijfrente aan genootschappen op levensbeschouwelijke grondslag op dezelfde voet in aftrek toe te laten mits aan de overige in art. 47 bedoelde voorwaarden is voldaan.

De aanschr. van 14-04-1955, nr. 88 (IB '65-172) heeft, gelet op het vorenstaande, vanaf het belastingjaar 1984 haar belang verloren.

Bedoelde aanschr., welke overigens reeds bij aanschr. van 24-09-1985 uit het boekwerk werd gezuiverd, wordt bij deze uitdrukkelijk ingetrokken.".

4.5.3. Belanghebbende heeft naar het oordeel van het hof echter onvoldoende aannemelijk gemaakt dat de in 4.5.2 bedoelde uitlating van de Staatssecretaris bij haar rechtens te beschermen vertrouwen heeft gewekt. Naar het oordeel van het hof is belanghebbende geen moment verder gekomen dan hoop en vooral ook de overtuiging dat het niet juist zou zijn als dit beleid niet tevens zou worden uitgebreid tot haar geval. Helemaal vertrouwd heeft belanghebbende het naar het oordeel van het hof echter nooit. Zij moet, samen met haar deskundige begeleiders, naar het oordeel van het hof sterk getwijfeld hebben over de vraag of, en zo ja, in hoeverre, dit beleid wel op deze zaak kan worden toegepast.

Vaststaat dat belanghebbende zich pas in 1996 heeft verplicht tegenover de stichting. Ruim voordien (bij de Wet van 21 mei 1991, Stb. 263) is artikel 47 van de Wet IB zodanig gewijzigd dat de door belanghebbende bedoelde uitlating van de Staatssecretaris niet meer kan worden begrepen in de door haar nu voorgestane zin. Ook om deze reden faalt belanghebbendes beroep op opgewekt vertrouwen.

4.5.6. Voor het geval belanghebbende ook heeft bedoeld te stellen dat zij een rechtens te beschermen vertrouwen heeft ontleend aan de bij haar pleitnota overgelegde brief van de Staatssecretaris van Financiën van 17 januari 2002, faalt ook deze grief.

De gemachtigde van belanghebbende heeft kennelijk gevraagd of de periodieke lijfrentetermijn waarin de contributie aan bijvoorbeeld Amnesty International of het Wereld Natuurfonds is omgezet, een aftrekbare gift in de zin van artikel 6.34 in verbinding met artikel 6.38 van de Wet IB 2001 is.

De Staatssecretaris heeft, voor zover van belang, hierop het volgende geantwoord:

Het is derhalve mogelijk dat de omzetting van een dergelijke contributie in periodieke lijfrentetermijnen resulteert in aftrekbare giften, mits uiteraard ook wordt voldaan aan de overige bepalingen in afdeling 6.9 van de Wet IB 2001.

Voor de goede orde merk ik echter op dat de uiteindelijke beoordeling in het individuele geval (waaronder de toets of er tegenover de bijdrage een op geld waardeerbare aanspraak staat) plaatsvindt door de inspecteur.".

4.6.4. De bewijslast voor de juistheid van belanghebbendes stelling dat de meerderheidsregel in haar geval van toepassing is, rust op belanghebbende.

Naar het oordeel van het hof maakt belanghebbende met hetgeen zij heeft gesteld, mede gelet op het in 4.2 genoemde arrest, niet aannemelijk dat ten aanzien van de leden van de Focolarebeweging op een hoger niveau dan dat van de Inspecteur een bepaald beleid wordt gecoördineerd of dat - omdat een behoorlijke taakvervulling van de verschillende inspecteurs van de rijksbelastingdienst dat vereist - op het desbetreffende punt onderlinge afstemming had moeten plaatsvinden. Slechts in die gevallen kunnen namelijk vergelijkbare gevallen, waarin een juiste wetstoepassing achterwege is gebleven, ook van buiten het bevoegdheidsgebied van de Inspecteur meewerken tot het bewijs van de aanwezigheid en de inhoud van het gestelde beleid (Hoge Raad 16 december 1998, nr. 33 327, BNB 1999/165).

De stelling dat de Inspecteur een landelijke bevoegdheid heeft ten aanzien van alle in Nederland wonende focolarini en focolarine, valt naar het oordeel van het hof noch in de wet (de Awr), noch in de Uitvoeringsregeling Belastingdienst 2003 (hierna: de Uitvoeringsregeling) te lezen. Immers, artikel 11, eerste lid, van de Uitvoeringsregeling bepaalt, voor zover van belang, het volgende:

Gesteld noch gebleken is dat zich een uitzondering op de in deze bepaling vervatte hoofdregel voordoet.

Aldus geldt, gelet op hetgeen de Hoge Raad in voornoemd arrest met:

"3.3. [...] In overeenstemming met dit processuele karakter van de meerderheidsregel dienen bij de toepassing ervan slechts in aanmerking te worden genomen de met het geval van de betrokken belastingplichtige vergelijkbare gevallen die aan het betrokken bestuursorgaan uit hoofde van zijn bevoegdheid bekend zijn.

[...]

"4.7. Naar het oordeel van het hof stelt belanghebbende tevergeefs dat de hoogte van de uitkering verhindert dat in redelijkheid nog kan worden gezegd dat de bijdrage deel uitmaakt van een geheel van rechten en plichten die voortdurend tegenover elkaar staan. Ook het deel dat eventueel uitgaat boven de mogelijke waarde van de aan haar toekomende rechten staat, naar het oordeel van het hof, immers ook in het geval van belanghebbende naar zijn aard voortdurend en onsplitsbaar tegenover hetgeen zij van de Focolarebeweging ontvangt. Voor dit eventuele "overschot" is naar het oordeel van het hof evenmin aftrek mogelijk als overige gift als bedoeld in artikel 47, eerste lid, aanhef en onderdeel b, van de Wet IB, aangezien belanghebbende blijkens de vaststaande feiten reeds de maximale aftrek van 10% of ƒ 6.029,= van het niet in geschil zijnde onzuiver inkomen van ƒ 60.288,= heeft genoten.

De feitelijke vraag naar de aanwezigheid van een "overschot" behoeft naar het oordeel van het hof niet te worden beantwoord.".

Het hof:

verklaart het beroep gegrond,

handhaaft de bestreden uitspraak,

gelast dat aan belanghebbende wordt vergoed het door deze ter zake van de behandeling van het beroep betaalde griffierecht ten bedrage van € 37,=,

veroordeelt de Inspecteur in de kosten van het geding aan de zijde van belanghebbende, vastgesteld op € 966,=, en

wijst de Staat aan als de rechtspersoon die het griffierecht en de proceskosten moet vergoeden.

Aangetekend in afschrift aan partijen verzonden op: 6 september 2006

Het aanwenden van een rechtsmiddel:

Tegen deze uitspraak kan binnen zes weken na de verzenddatum beroep in cassatie worden ingesteld bij de Hoge Raad der Nederlanden (belastingkamer), Postbus 20303, 2500 EH Den Haag. Daarbij moet het volgende in acht worden genomen:

1. bij het beroepschrift wordt een afschrift van deze uitspraak overgelegd.

2. het beroepschrift moet ondertekend zijn en ten minste het volgende vermelden:

a. de naam en het adres van de indiener;

b. een dagtekening;

c. een omschrijving van de uitspraak waartegen het beroep in

cassatie is gericht;

d. de gronden van het beroep in cassatie.

Voor het instellen van beroep in cassatie is griffierecht verschuldigd.

Na het instellen van beroep ontvangt de indiener een nota griffierecht van de griffier van de Hoge Raad.