Hoge Raad, 02-11-2004, AQ0679, 00106/04

Hoge Raad der Nederlanden

Arrest

1. De bestreden uitspraak

Het Hof heeft in hoger beroep - met vernietiging van een vonnis van de Arrondissementsrechtbank te Utrecht van 13 februari 2001 - de verdachte ter zake van 1. "opzettelijk een bij de belastingwet voorziene aangifte onjuist en/of onvolledig doen, terwijl daarvan het gevolg zou kunnen zijn dat te weinig belasting zou kunnen worden geheven", 2 primair en 3 primair "medeplegen van opzettelijk een bij de belastingwet voorziene aangifte onjuist en/of onvolledig doen, terwijl daarvan het gevolg zou kunnen zijn dat te weinig belasting zou kunnen worden geheven, meermalen gepleegd" en 4. primair "medeplegen van valsheid in geschrift" veroordeeld tot zes maanden gevangenisstraf voorwaardelijk, met een proeftijd van twee jaren, alsmede tot het verrichten van onbetaalde arbeid ten algemenen nutte voor de duur van 240 uren, in plaats van zes maanden gevangenisstraf, en tot een geldboete van € 113.000,-- subsidiair 360 dagen hechtenis.

2. Geding in cassatie

2.2. De Hoge Raad heeft kennisgenomen van het schriftelijk commentaar van mr. A.J.M. van Roy, advocaat te Amsterdam en kantoorgenoot van de raadsman, op de conclusie van de Advocaat-Generaal.

3. Beoordeling van het eerste middel

3.1. Het gaat in deze zaak in de kern om het volgende.

3.1.1. [H] BV heeft in verband met de bemiddeling bij de handel in vlees met Rusland aan [medeverdachte] (handelend onder de naam: [A]) commissiegelden betaald. De verdachte is de bestuurder van [A]; hij bezit ook de economische eigendom van de aandelen [A]. De juridische eigendom van die aandelen berust bij twee zonen van de verdachte, elk voor de helft.

3.1.2. Voor de helft van de commissiegelden, verminderd met $ 200.000,-- en vermeerderd met omzetbelasting over het verschil, heeft [B] BV (hierna: [B]) aan [A] facturen, gedateerd 2 oktober 1995, gezonden, die door [A] vervolgens zijn voldaan.

3.1.3. [B] is een 100%-dochter van [C] Ltd. (hierna: [C]) in Ierland, die weer een 100%-dochter is van [D] NV (hierna: [D]) in de Nederlandse Antillen. [B] heeft de van [A] ontvangen bedragen (geheel of gedeeltelijk) doorbetaald aan [C] en die weer (geheel of gedeeltelijk) aan [D]. Al deze geldstromen werden door de verdachte aangestuurd.

3.1.4. [D] was, aldus de verdachte, tot september 1995 een 100%-dochter van [G] NV, waarin de verdachte 86,02% van het aandelenkapitaal bezat; zijn twee zonen bezaten elk de helft van de overige aandelen. In september 1995 zouden de aandelen [D] zijn verkocht aan [E] Ltd. in Zuid-Afrika, waarvan de aandelen in handen zouden zijn van [getuige 1].

3.1.5. [Getuige 1] zou een zakenpartner van de verdachte zijn, in het bijzonder inzake de handel in vlees met Rusland. Zij zouden beiden - direct of indirect - gerechtigd zijn tot de commissiegelden. De constructie met de onder [G] NV hangende vennootschappen zou door de verdachte op verzoek van [getuige 1] zijn opgezet teneinde aldus het aan [getuige 1] toekomende deel van de commissiegelden bij deze terecht te doen komen. Volgens de verdachte is dit een en ander tot uitdrukking gebracht in een tussen [A] en [B] gesloten commissie-overeenkomst van 2 januari 1995.

3.1.6. De verdachte wordt - kort gezegd - verweten dat hij door het valselijk (doen) opmaken van de in 3.1.2 bedoelde facturen en aldus valsheid in geschrift plegend (bijna) de helft van de meerbedoelde commissiegelden aan het zicht van de fiscus heeft onttrokken en aldus inkomsten-, vennootschaps- en omzetbelasting heeft ontdoken. Hij heeft zich daartegen verweerd door erop te wijzen dat niet hijzelf maar [getuige 1] gerechtigd was tot die helft en dat [getuige 1] en diens advocaat G. Sutherns zulks als getuigen zouden kunnen bevestigen.

3.2. Het middel behelst de klacht dat het Hof het verzoek tot het horen van deze twee getuigen ten onrechte, althans op onbegrijpelijke gronden heeft afgewezen.

Daarnaast bevindt zich bij de stukken van het geding een op 2 december 2002 door de verdediging aan het ressortsparket te Amsterdam verstuurde fax, met daarbij in afschrift de hiervoor bedoelde fax aan de Voorzitter van de strafkamer van het Hof.

Mr. Korvinus stelt zich op het standpunt dat het afspelen van de videoband ter terechtzitting een belangrijke bijdrage kan leveren aan de betrouwbaarheid van de verklaring van [getuige 1] afgelegd ten overstaan van de notaris. Voorts wenst de verdediging het voorstel tot het horen van [getuige 1] en Sutherns te handhaven. De onderhavige behandeling heeft de noodzaak tot het horen van deze getuigen groter gemaakt. Het openbaar ministerie heeft door de verdachte te dagvaarden te weinig rekening gehouden met het aandeel van [getuige 1] in deze. Beide getuigen kunnen nog belangrijke details toevoegen. Aangezien Sutherns niet naar Nederland wil komen, zouden beide getuigen door middel van een rogatoire commissie in Zuid-Afrika kunnen worden gehoord. Het staat niet vast dat er geen nieuwe informatie naar boven komt, aldus mr. Korvinus.

De advocaat-generaal verzet zich tegen het nader horen van de getuigen voornoemd. In het bijzonder ten aanzien van het horen van [getuige 1] merkt hij op dat niet te verwachten valt dat deze anders zal verklaren dan hij reeds heeft gedaan ten overstaan van de notaris. Ten aanzien van de videoband merkt de advocaat-generaal op dat hij de noodzaak tot het afspelen niet inziet, maar dat hij zich er niet tegen verzet.

De voorzitter onderbreekt het onderzoek ter terechtzitting voor beraad in raadkamer.

Na hervatting van het onderzoek deelt de voorzitter als beslissing van het hof mede dat de verzoeken van de verdediging zullen worden afgewezen. Ten aanzien van het verzoek tot het afspelen van de videoband heeft het hof overwogen dat het geen voor deze strafzaak relevante toevoeging betreft. Voorts heeft het hof ten aanzien van het verzoek tot het horen van [getuige 1] overwogen dat met de verklaring van deze getuige ten overstaan van de notaris (1) de vragen die tot nu toe zijn gerezen reeds zijn beantwoord, (2) dat door de verdediging geen nadere vragen zijn geformuleerd en (3) dat het hof zelf geen nadere vragen heeft. Ten aanzien van het verzoek tot het horen van Sutherns als getuige ziet het hof thans geen noodzaak om dit verzoek te honoreren. Niet duidelijk is immers geworden wat hij als aanvulling op of over de stukken in het dossier zou kunnen verklaren."

3.5.2. Voorts bevindt zich als bijlage 12 bij de pleitnota van de raadsman voor het Hof een brief van 12 januari 2001 van Geoffrey Sutherns, waarin - kort gezegd - voor de evenbedoelde verklaring van [getuige 1] enige steun kan worden gevonden.

3.7. Maatstaf bij de beoordeling van een dergelijk verzoek is ingevolge art. 315, eerste lid, in verbinding met art. 415 Sv of van de noodzaak van het verzochte is gebleken. Door te overwegen dat de noodzaak van de oproeping van de getuige Sutherns niet is gebleken heeft het Hof dus de juiste maatstaf toegepast. Dat geldt evenzeer voor het in 's Hofs overwegingen besloten liggende oordeel dat de noodzaak van de oproeping van de getuige [getuige 1] niet is gebleken. Voorzover het middel daarover klaagt faalt het.

3.8. 's Hofs oordeel is echter, bezien tegen de achtergrond van art. 6, eerste en derde lid onder d, EVRM en van de bijzondere omstandigheden van het geval, zonder nadere motivering, die ontbreekt, niet begrijpelijk. Het gaat hier om getuigen die volgens de gemotiveerde en met de hiervoor onder 3.5.1 en 3.5.2 vermelde - wat betreft [getuige 1] beëdigde - verklaringen ondersteunde opgave van de verdediging de lezing van de verdachte, die niet zonder meer wordt weerlegd door het in het dossier aanwezige bewijsmateriaal, zouden kunnen bevestigen en nader verklaren, terwijl de juistheid van die lezing aan een bewezenverklaring van de tenlastegelegde strafbare feiten in de weg zou kunnen staan. Het Hof heeft de lezing van de verdachte klaarblijkelijk, zij het zonder nadere redengeving, ongeloofwaardig bevonden. Het is onder die omstandigheden niet zonder meer begrijpelijk dat het Hof, alsof het de verklaringen van de desbetreffende getuigen op voorhand niet betrouwbaar achtte, heeft geoordeeld dat de noodzaak tot het (doen) horen van die getuigen, zoals door de verdediging was verzocht, niet was gebleken. In zoverre treft het middel doel.

4. Beoordeling van het derde middel

4.1. Het middel behelst de klacht dat de redelijke termijn als bedoeld in art. 6, eerste lid, EVRM in de cassatiefase is overschreden.

4.2. De verdachte heeft op 20 december 2002 beroep in cassatie ingesteld. Blijkens een op de inventaris van de stukken geplaatst stempel zijn deze op 15 januari 2004 ter griffie van de Hoge Raad binnengekomen.

4.3. Dat brengt mee dat de redelijke termijn als bedoeld in art. 6, eerste lid, EVRM is overschreden. Het middel is dus terecht voorgesteld. De rechter naar wie de zaak zal worden verwezen zal in geval van strafoplegging die overschrijding daarbij dienen te betrekken.

5. Slotsom

Hetgeen hiervoor onder 3 is overwogen brengt mee dat de bestreden uitspraak niet in stand kan blijven, het tweede en het vierde middel geen bespreking behoeven en als volgt moet worden beslist.

6. Beslissing