Hoge Raad, 18-03-2011, BP0571, 10/01342

Hoge Raad der Nederlanden

Arrest

in de zaak van:

t e g e n

Partijen zullen hierna ook worden aangeduid als [eiser] en NIHS c.s., verweerders ieder afzonderlijk ook als NIHS, [verweerder 2], [verweerder 3] en [verweerder 4].

1. Het geding in feitelijke instanties

2. Het geding in cassatie

3. Beoordeling van het middel

3.1 In deze zaak, waarin [eiser] NIHS c.s. verwijt jegens hem onrechtmatig te hebben gehandeld en van hen schadevergoeding vordert, voeren NIHS c.s. onder meer het verweer dat deze vordering is verjaard. In dat verband heeft [eiser] gesteld dat de verjaring is gestuit door de brief die [betrokkene 1] van Bureau Rechtshulp Amsterdam op 3 maart 2005 namens [eiser] heeft geschreven en aangetekend heeft verzonden aan NIHS c.s., die evenwel stellen deze brief nooit te hebben ontvangen. De rechtbank heeft bij haar eindvonnis van 29 augustus 2007 geoordeeld, kort gezegd, dat niet aannemelijk is geworden dat de brief tijdig en correct bij NIHS c.s. is bezorgd, dat niet is gebleken dat de verjaring op andere wijze is gestuit en dat de vordering is verjaard.

3.2 In hoger beroep heeft het hof bij tussenarrest van 23 juni 2009 [eiser] toegelaten tot het bewijs van zijn stelling dat de stuitingsbrief naar het adres van NIHS c.s. is verzonden en NIHS c.s. vóór 9 maart 2005 heeft bereikt. Het hof heeft in dat arrest voor het geval dat [eiser] bewijs door getuigen wilde leveren, bevolen dat op 4 september 2009 om 9.30 uur een getuigenverhoor zou worden gehouden door de daartoe benoemde raadsheer-commissaris en voorts bepaald dat de advocaat van [eiser] diende na te (laten) gaan of de getuigen, partijen en hun raadslieden op die dag en tijd zouden kunnen verschijnen en dat deze - zo dat niet het geval mocht zijn - uiterlijk op de rol van 7 juli 2009 schriftelijk en onder opgave van de verhinderdata van alle voornoemde betrokkenen in de maanden oktober en november 2009 aan het hof diende te verzoeken een nieuwe datum te bepalen.

2.11 Eerst kort voor het getuigenverhoor heeft appellant alsnog om een andere datum verzocht. Dat is bij wijze van uitzondering toegestaan, onder de voorwaarde dat hij uiterlijk 11-09-2009 de raadsheercommissaris nader zou berichten. Appellant heeft aan die voorwaarde niet voldaan. Anders dan appellant stelt, kan niet worden aangenomen dat de onder 2.4 bedoelde brief hem eerst 10-09-2009 heeft bereikt, omdat die brief op 08-09-2009 per fax aan hem is verzonden.

2.12 Ook na 11-09-2009 heeft appellant nagelaten een deugdelijke opgave van getuigen te verstrekken, terwijl niet is gebleken dat appellant heeft nagegaan of en in hoeverre de getuigen op het getuigenverhoor zouden kunnen verschijnen. Hetgeen appellant in dit verband aanvoert, is niet van dien aard dat aannemelijk is dat hij niet in staat is geweest tijdig de relevante getuigen op te geven en naar hun verhinderingen te vragen. Dat brengt mee dat er onvoldoende reden is om appellant opnieuw in de gelegenheid te stellen getuigen te doen horen. Het verzoek zal daarom worden afgewezen."

3.4 Bij eindarrest van 1 december 2009 heeft het hof in rov. 2.3 overwogen dat nadat bij de brief van 8 september 2009 "geclausuleerd uitstel" was verleend, het "binnen de getrokken grenzen niet [is] gelukt om tot een adequate dagbepaling voor getuigenverhoor te komen". Dienaangaande verwees het hof naar de beslissing van de rolraadsheer van 14 oktober 2009. Vervolgens heeft het hof in rov. 2.4 overwogen dat het "thans evenmin aanleiding [ziet] om [eiser] opnieuw de gelegenheid te bieden om getuigen te doen horen, ook niet als in aanmerking wordt genomen dat het geclausuleerde uitstel aan [eiser] bovendien de gelegenheid bood om uiterlijk 18 september 2009 verhinderdata op te geven voor de maand november 2009, met inbegrip van de verhinderdata van de wederpartijen en de op te geven getuigen." Het hof heeft daarop in rov. 2.5 geoordeeld dat in dit geding niet is komen vast te staan dat de verjaring van de vordering van [eiser] tijdig is gestuit. Daarop liep volgens het hof de grief van [eiser] stuk. Het heeft daarom het eindvonnis van de rechtbank bekrachtigd.

3.5.1Het beroep richt zich tegen de beslissing van de rolraadsheer en het eindarrest van het hof. Zoals is uiteengezet in de conclusie van de Advocaat-Generaal onder 2.3, is de beslissing van de rolraadsheer een tussenarrest, zodat [eiser] in zijn beroep daartegen ontvankelijk is.

3.5.2 Het middel bevat rechts- en motiveringsklachten tegen de beslissing van de rolraadsheer en in het eindarrest van het hof om [eiser] geen gelegenheid meer te bieden getuigen te laten horen.

3.5.3 Bij de beoordeling van de klachten van het middel moet worden vooropgesteld dat het aan de feitenrechter is om, zoals art. 20 Rv. hem voorschrijft, te waken tegen onredelijke vertraging van de procedure en te bepalen welke maatregelen hij geëigend acht om onredelijke vertraging te voorkomen, zoals het bepalen van termijnen voor het verrichten van proceshandelingen, het verlenen van uitstel en het stellen van de voorwaarden waaronder dat wordt verleend, waartoe art. 133 Rv. hem de bevoegdheid geeft. In cassatie kan over de wijze waarop de rechter van zijn bevoegdheden gebruik maakt slechts worden geklaagd dat de rechter is uitgegaan van een onjuiste opvatting omtrent het bestaan en de omvang van zijn bevoegdheden, waaronder in voorkomend geval is begrepen dat hij in strijd handelt met de terzake door de daartoe bevoegde rechterlijke organen vastgestelde en als recht in de zin van art. 79 RO te beschouwen procesregelingen, of dat de rechter bij het gebruik maken van zijn bevoegdheid heeft blijk gegeven van miskenning van hetgeen onder de gegeven omstandigheden de goede procesorde in verband met de bij zijn beslissing betrokken belangen eist.

3.5.4 In het onderhavige geval zijn bij de bestreden beslissing betrokken het door art. 20 en 133 Rv., mede met het oog op de processuele rechten en belangen van de wederpartij, beschermde belang van een doelmatige en voortvarende rechtspleging enerzijds, en het, mede door art. 166 Rv. gewaarborgde, belang van de waarheidsvinding door het leveren van getuigenbewijs anderzijds. In verband met die belangen eist de goede procesorde dat het verzuim van een partij de door de rechter in verband met de bewijslevering gestelde termijnen en voorwaarden in acht te nemen, slechts mag leiden tot een in die instantie definitieve ontzegging van het recht om bewijs te leveren door middel van het doen horen van getuigen, indien zulks gerechtvaardigd wordt door de mate waarin als gevolg van het verzuim het belang van een doeltreffende en voortvarende rechtspleging is geschonden, mede in aanmerking genomen de mate waarin de wederpartij daardoor in haar processuele rechten is benadeeld.

3.5.5 In het licht van het voorgaande geven de bestreden beslissingen blijk van miskenning van hetgeen onder de gegeven omstandigheden de goede procesorde in verband met de bij de beslissing betrokken belangen eist. Daartoe wordt het volgende overwogen.

3.5.7 Evenmin kan rechtvaardiging voor het weigeren van het horen van getuigen worden gevonden in de omstandigheid dat de advocaat van [eiser] na 16 september 2009 nog enige tijd nodig heeft gehad om nader vast te stellen welke getuigen [eiser] beslist wilde laten horen, omdat de raadsheer-commissaris bij de brief van 8 september 2009 had aangedrongen op vermindering van het aantal getuigen en zij op dat punt in die brief geen (nadere) termijn had gesteld. Overigens moet in dit verband worden opgemerkt dat de overweging van de rolraadsheer dat [eiser] ook na 11 september 2009 heeft nagelaten een deugdelijke opgave van getuigen te verstrekken terwijl niet is gebleken dat hij heeft nagegaan of en in hoeverre de getuigen op het getuigenverhoor zouden kunnen verschijnen, in zoverre niet strookt met de hiervoor in 3.3 (vi) weergegeven inhoud van de brief van de advocaat van [eiser] aan het hof van 25 september 2009 - meer dan een maand voor de datum van het verhoor -, dat in die brief de te horen getuigen worden aangezegd.

3.5.8 Tenslotte blijkt niet uit de bestreden beslissingen dat het hof aandacht heeft besteed aan de vraag in hoeverre de wederpartijen van [eiser] processueel nadeel hebben ondervonden van de gang van zaken, terwijl de gedingstukken voor een zodanig nadeel geen aanknopingspunten bieden. Daarom moet worden aangenomen dat van een zodanig nadeel geen sprake was. Daarbij verdient opmerking dat uit de gedingstukken blijkt dat NIHS kon instemmen met aanhouding van het verhoor (brief van 2 september 2009) en dat [verweerder 2], [verweerder 3] en [verweerder 4] ook geen doorslaggevend bezwaar hadden tegen een verhoor op een latere datum. Laatstgenoemden wensten namelijk weliswaar dat de zitting op 4 september 2009 doorgang zou vinden, maar stelden tevens voor dat die zitting "een soort 'regiezitting'" zou worden waarop van de kant van [eiser] met betrekking tot ieder van de door [eiser] genoemde getuigen duidelijk gemaakt kon worden waarom deze gehoord zouden moeten worden zodat op die wijze de lijst "zonder twijfel" belangrijk verkort zou kunnen worden, welk voorstel was ingegeven "door het belang van cliënten en de belangen van proceseconomie" (tweede faxbericht van mr. Loonstein van 2 september 2009).

3.6.1 De op het voorgaande gerichte klachten van het middel tegen de beslissing van de rolraadsheer slagen dan ook.

3.6.2 Daarmee ontvalt de voornaamste basis aan de vaststelling in rov. 2.3 van het eindarrest dat het na de brief van 8 september 2009 niet binnen de getrokken grenzen is gelukt om tot een adequate dagbepaling voor getuigenverhoor te komen. De beslissing in rov. 2.4 van dat arrest om [eiser] niet opnieuw de gelegenheid te bieden om getuigen te doen horen kan evenmin standhouden, niet alleen omdat zij voortbouwt op de beslissing van de rolraadsheer maar ook omdat zij, naar volgt uit hetgeen hiervoor in de tweede alinea van 3.5.6 is overwogen, blijk geeft van een onjuiste rechtsopvatting aangezien het hof niet van voldoende gewicht achtte dat [eiser] bij het hem gegeven "geclausuleerde" uitstel de gelegenheid kreeg uiterlijk 18 september 2009 verhinderdata op te geven voor de maand november 2009.

3.6.3 Een en ander treft ten slotte ook het oordeel in rov. 2.5 dat in dit geding niet is komen vast te staan dat [eiser] de verjaring van zijn rechtsvordering tijdig heeft gestuit.

3.6.4 Op grond hiervan slagen ook de tegen het eindarrest gerichte klachten van het middel.

3.7 De gedingstukken bevatten geen aanwijzing dat NIHS c.s. de bestreden beslissingen hebben uitgelokt, zodat aangenomen moet worden dat dit niet het geval is. Zij hebben de beslissingen evenmin verdedigd nu zij in cassatie niet zijn verschenen. Daarom zullen de kosten van het geding in cassatie worden gereserveerd.

4. Beslissing

Dit arrest is gewezen door de vice-president D.H. Beukenhorst als voorzitter en de raadsheren A. Hammerstein, W.A.M. van Schendel, F.B. Bakels en W.D.H. Asser, en in het openbaar uitgesproken door de raadsheer E.J. Numann op 18 maart 2011.