Parket bij de Hoge Raad, 13-03-1987, AG5571 AC2972, 7094 rek.nr

APRekest nr. 7094Parket, 16 januari 1987

Mr. Leijten

Conclusie inzake:

[verzoekster]

tegen

[verweerster]

1. In oktober 1982 kreeg [verweerster] – verder ook te noemen: de huurster – een brief van [A] Makelaardij, [plaats] . [A] trad op als beheerster voor de verhuurster: de [verzoekster] – verder ook te noemen [verzoekster] of [verzoekster] - en verzocht in die brief aan de huurster over het jaar juni 1981 t/m mei 1982 een bijbetaling te doen ter voldoening van de door haar verschuldigde servicekosten.

2. [verweerster] had het perceel [a-straat 1] te [plaats] van [verzoekster] gehuurd. Dat perceel maakte deel uit van een complex van 40 flats.

3. De "totale servicekosten" werden in die brief van 12 oktober 1982 als volgt gespecificeerd:

4. De totale servicekosten bedroegen per huurder aldus ongeveer f. 904,-- per jaar, of ruim f. 75,-- per maand.

5. Aan verwarmingskosten, in de brief van 12 oktober 1982 niet opgenomen onder de "totale servicekosten" werd per maand per flat f. 143,-- in rekening gebracht.

6. Zie ook het huurcontract, blz. 2, waaruit blijkt dat per maand buiten de huurprijs voor het enkele gebruik van het gehuurde, die f. 389,40 bedroeg nog f. 206,25 moest worden betaald.

7. De huurster wendde zich, overeenkomstig het bepaalde in artikel 13 van de Huurprijzenwet woonruimte (HPW) tot de Huurcommissie (Hc) te [plaats] tot het verkrijgen van een advies omtrent haar betalingsverplichting

8. De Hc bracht op 26 oktober 1983 haar advies uit en verzond dat op 25 november 1983 naar partijen. Het advies resulteerde in een betalingsverplichting van de huurster over de periode van 1 juni 1981 tot 1 juni 1982, van f. 2.098,50 (stookkosten f. 1.366,—; servicekosten f. 732,50). De Hc maakte een opstelling van de servicekosten, waarbij bij elke post de (eventuele) BTW afzonderlijk werd berekend en kwam op een wat lager bedrag uit dan in de brief was opgenomen (f. 35.835,59).

9. Belangrijker was dat zij de kosten opgenomen onder 1, 2 en 7 van de hiervoor opgenomen lijst niet tot het servicepakket rekende, immers, zo overwoog zij:

"Deze kosten dienen bestreden te worden uit de opbrengst van de kale huurprijs."

10. Over bleef een bedrag wegens totale servicekosten van f. 29.300,04 per jaar voor 40 flats, wat voor [verweerster] neerkwam op f. 732,50 per jaar, terwijl zij volgens de oorspronkelijke afrekening ongeveer f. 904,— per jaar moest betalen.

11. De Hc adviseerde voorts de verwarmingskosten terug te brengen tot f. 1.366,-- per flat per jaar of f. 113,83 per maand.

12. [verzoekster] was niet bereid terug te betalen wat bij opvolging van het advies teveel in rekening was gebracht: wegens verwarmingskosten f. 29,17, wegens totale servicekosten ongeveer f. 14,30 per maand.

13. Daarom wendde de huurster zich tot de kantonrechter te Apeldoorn met verzoek te verklaren welke haar betalingsverplichting was als bedoeld in art. 12 HPW. Zij stelde zich daarbij op het standpunt dat het advies van de Hc juist was. [verzoekster] bestreed zulks. De kantonrechter heeft op 3 oktober 1984 een tussenbeschikking gegeven.

14. Hij stelde daarbij vast dat partijen het over drie onderwerpen niet eens waren, te weten:1. onderhoud centrale verwarming,2. onderhoud liften,3. onderhoud dakventilatoren

15. Van de in rekening gebrachte kosten ter zake als vermeld zou volgens de kantonrechter echter in beginsel toch een deel voor rekening kunnen komen van de huurster, te weten (het is géén simpel onderscheid):

"de werkelijke kosten welke zij ( [verzoekster] , L) in het seizoen 1981-1982 heeft gemaakt met betrekking tot het opheffen van storingen tussen de periodieke bezoeken aan de dakventilatoren en de electrische liftinstallaties, voor zover het opheffen van deze storingen kunnen worden aangemerkt als dagelijkse en kleine reparaties."

16. In het dictum werd bepaald dat [verzoekster] opgave van die kosten kon doen door overlegging van schriftelijke stukken.

17. [verzoekster] ging van die tussenbeschikking in hoger beroep maar trok dat hoger beroep in. [In dat hoger beroep zou zij, dunkt mij, niet-ontvankelijk zijn verklaard omdat ook bij behandeling van verzoeken als bedoeld in art. 14 HPW ingevolge het bepaalde bij art. 43 van die wet toepasselijk is art. 429 n, lid 3, Rv.]

18. Daarna werd de zaak in eerste aanleg voortgezet. Omdat de door [verzoekster] overgelegde stukken niet aan het geëiste voldeden heeft de kantonrechter daarmee geen rekening gehouden. Bij eindbeschikking van 2 oktober 1985 werd – overeenkomstig het advies van de Hc - de betalingsverplichting van de huurster met betrekking tot de bijkomende kosten over de periode van 1 juni 1981 tot 1 juni 1982 vastgesteld op f. 1.366,-- aan stookkosten en f. 732,50 aan servicekosten.

19. Van beide beschikkingen kwam [verzoekster] vervolgens in hoger beroep bij de rechtbank te Zutphen. Aan haar grieven liet zij onder meer voorafgaan de opmerking:

"verzoekster is ontvankelijk in haar hoger beroep. Artikel 14 lid 3 juncto 28 lid 2 hpw verbiedt immers slechts hoger beroep en cassatie tegen beschikkingen van de kantonrechter waarin hij de betalingsverplichting van de huurder met betrekking tot de in artikel 12 lid 1 bedoelde kosten vaststelt. De grieven die hierna zullen worden geformuleerd zijn evenwel niet gericht op de vaststelling van de bijkomende kosten, doch tegen doorslaggevende overwegingen en beslissingen van de kantonrechter die daaraan voorafgaan en daarop slechts indirect invloed hebben. Hoewel de grieven wat gedetailleerder zullen zijn is de kern van de grieven dat de kantonrechter in de beslissingen ter zake van een gedeelte van de tussen partijen overeengekomen servicekosten vaststelt dat deze behoren tot de huurprijs, en dit zo formuleert dat de overeengekomen vergoeding door [verzoekster] niet meer daadwerkelijk op de huurder kan worden verhaald. Daarmede treedt de kanton-rechter buiten het gedane verzoek tot vaststelling van de bijkomende kosten, en treedt de kantonrechter in een oordeel over de huurprijs en de verschuldigdheid daarvan. Daartegen is hoger beroep mogelijk."

20. De huurster bestreed deze zienswijze en legde over het arrest van de Hoge Raad van 8 november 1985, Bookelaar/A.B.P., NJ 1986, 121.

21. De rechtbank gaf op 3 april 1986 haar beschikking in hoger beroep.

22. Het dictum luidde, voor zover hier van belang:

24. [verzoekster] heeft tegen het vonnis van de rechtbank beroep in cassatie ingesteld en daartegen drie middelen aangevoerd. In het derde middel klaagt [verzoekster] over onbegrijpelijkheid, immers innerlijke tegenstrijdigheid van de hiervoor opgenomen overwegingen onder 6 en 12.

25. De huurster heeft de middelen bestreden en een incidenteel cassatiemiddel voorgesteld, hierop neerkomende dat de rechtbank [verzoekster] zonder meer, in zijn geheel, niet-ontvankelijk had moeten verklaren in zijn hoger beroep.

26. Ik zal nu bij voorrang en tezamen het derde principale cassatiemiddel en vooral het middel in het incidenteel cassatieberoep bespreken want dit laatste heeft de verste strekking.

27. De procedure, die door de huurster is ingesteld is die van art. 14 HPW, waarvan het derde lid art. 28, tweede en derde lid toepasselijk verklaart. Art. 28, lid 3 luidt:

Tegen deze beschikking staat hoger beroep noch beroep in cassatie open, met uitzondering van cassatie in het belang der wet.

28. Anders dan bij de uitsluiting van hoger beroep in het geval van art. 38 R.O. aanhef en onder 1 (HR 19 december 1986, nr. 13.218) en overeenkomstig de regeling bij art. 1639w BW, is in procedures, gegrond op art. 14 en 28 HPW, de uitsluiting van de gewone rechtsmiddelen: hoger beroep en beroep in cassatie, door de jurisprudentie restrictief uitgelegd.

29. De vraag: hoe restrictief die uitleg mag zijn heeft al tot vele procedures aanleiding gegeven en dreigt tot steeds ingewikkelder redeneringen te zullen gaan leiden.

30. Dat de gedachtengang van de rechtbank als in nr. 23 van deze conclusie weergegeven ingewikkeld is, zal ook wel niet tegenspreken wie haar, anders dan de steller van het derde principale cassatiemiddel, niet tegenstrijdig acht.

31. Zij deed mij toch wel denken aan de rechts-schermutselingen op gelijksoortig terrein in het leven geroepen door het ook nu nog bestaande art. 38 aanhef en onder 2e R.O. ("mits de rechtstitel niet wordt betwist"). Ook dan hing de vraag òf de kantonrechter bevoegd was af van een soms heel ingewikkelde materiële rechtsbeschouwing (HR 12 maart 1954, NJ 1954, 260).

32. Ik ben van mening, dat het belang van hen die recht zoeken (en zich daartoe tot een rechterlijke instantie wenden) eist, dat rechtshelpers en advocaten alsmede rechters bij normale inspanning zonder noemenswaardig risico voor het lot van het gevorderde of de daarop gegeven uitspraak de vraag of hoger beroep openstaat op juiste wijze moeten kunnen beantwoorden, simpeler gezegd: zo iets moet bij zorgvuldigheid ook zonder scherpzinnigheid vrij eenvoudig te achterhalen zijn.

33. Daartoe moet zo'n regeling - ook als zij jurisprudentieel tot stand komt - voor alles duidelijk zijn, geen twijfels in het leven roepen. Dat zou ook te wensen zijn ten aanzien van het materiele recht, maar als men daaraan niet eens toekomt, omdat de regels van procesrecht wegens gebrek aan duidelijkheid barricades opwerpen die de toegang daartoe verhinderen, is dat nog bedenkelijker.

34. In de conclusie voorafgaand aan het arrest van 8 november 1985 heb ik die duidelijkheid willen bewerkstelligen door te onderscheiden of het ging om de vaststelling van de hoogte van de betalingsverplichting desnoods op nihil (dan géén hoger beroep etc.) dan wel om de vaststelling of er ten aanzien van een bepaalde post een betalingsverplichting is (dan wèl hoger beroep etc.), maar dit dan gekoppeld aan een denken ten faveure van mogelijkheid van hoger beroep, al was het maar omdat het volstaan met één echte rechterlijke aanleg in ons burgerlijk recht een zeldzame (maar m.i. ook gevaarlijke) zaak is. (Dat die pro-hoger beroep tendens óók de Hoge Raad "bezielde" was blijkbaar niet alleen een idee van mij; pleitnotities in appèl van Mr. Tomlow, blz. 2: "eerlijkheidshalve tot verrassing van alle betrokkenen").

35. De duidelijkheid moet blijven ook al mag een restrictieve interpretatie van het appel-verbod volgens de Hoge Raad dit appel-verbod niet zozeer "uithollen" als mij nog aanvaardbaar leek. Nu het door mij voorgestelde criterium niet is aanvaard, moet er een ander gevonden en gehanteerd worden, dat ook duidelijk is. Eerlijkheidshalve moet ik zeggen, dat in de beschikking van de Hoge Raad niet aangetroffen te hebben.

37. Daar wilde ik het niet bij laten. Wat is nu wèl het beslissende criterium? Ik vermoed dat men daarvoor het best te raden kan gaan bij de conclusie van mijn ambtgenoot Franx voorafgaand aan HR 4 april 1986 NJ 1986, 549, al gaat het in die zaak om de appellabiliteit van een beschikking gegeven in het kader van art. 1639w BW.

39. Het gaat er nù vooral om of ook beslissingen inhoudende dat er niet sprake is van een der soorten van gewichtige redenen (getransponeerd: dat er geen overige betalingsverplichting is, die òp de kale huur komt) binnen het raam, het toepassingsgebied van art. 1639w BW (getransponeerd: art. 14 HPW) blijven. En waar is het onderscheid met een oordeel over het bestaan van de bevoegdheid?

40. Hier wreekt zich, denk ik, dat het begrip niet-ontvankelijk-verklaring in het civiele recht een weinig scherpe en erg ruime betekenis heeft gekregen. Men pleegt een eiser wel niet-ontvankelijk te verklaren omdat het aangevoerde het gevorderde niet kan dragen: het aangevoerde is geen dringende reden, het levert geen zodanige verandering van omstandigheden op, dat enz., en dus is de eiser in zijn vordering niet-ontvankelijk.

41. De niet-ontvankelijkheid die appellabiliteit in stand houdt (niet uitsluit) (evenals de beslissing dat het verzoek wel ontvankelijk is) is echter een andere: zij betreft de beslissing dat het artikel (1639w BW; art. 14 HPW) buiten toepassing moet blijven (of dat het artikel moet worden toegepast) en dáártegen kan men in hoger beroep opkomen met de grief, onderscheidenlijk dat het artikel (1639w BW; art. 14 HPW) ten onrechte buiten toepassing is gelaten en dat het artikel ten onrechte is toegepast (HR 1982, NJ 1983, 181). In het arrest van 1971 ging het over de beslissing dat de eiser niet-ontvankelijk was in het gevraagde, omdat zij een 1639w BW vordering instelde tot ontbinding van een volgens haarzelf niet meer bestaande arbeidsovereenkomst.

42. Kan men zeggen, dat de kantonrechter, beslissend als hij deed het artikel niet buiten toepassing heeft gelaten en wel omdat hij, om met Franx te spreken, vaststellende wat er niet onder het artikel viel, "binnen het raam" (HR), binnen het toepassingsgebied (HR) van artikel 14 HPW bleef?

43. Gaan wij nu "vooruit" naar HR 8 november 1985 NJ 1986, 121 dan blijkt dat het toen in de materiële klacht ging over de kwalifikatie van de kosten van liftkeuring. De kantonrechter had, zakelijk weergegeven, op dat punt overwogen dat dit kosten van exploitatie waren van voorzieningen die deel uitmaakten van de woonruimte en welke als zodanig tot de "kale huurprijs" behoorden en die daarom niet als bijkomende kosten in rekening konden worden gebracht.

1. ….

2. kan men bijkomende kosten in rekening brengen voor diensten die onder de kale huurprijs vallen? .... Pas na het antwoord op die vragen kan de vraag van art. 14 lid 1 HPW aan de orde komen, nl. welke dan die betalingsverplichting wel is, hoe hoog zij is. Daartoe is dan nog nodig, dat de vragen bevestigend worden beantwoord. De ktr. heeft ze echter - beide - ontkennend beantwoord op grond van door hem vooraf gestelde algemene regels."

44. Daarom meen ik dat het middel in het incidenteel cassatie-beroep doel treft.

45. Dit brengt mee, dat het derde middel in het principaal cassatieberoep faalt, althans dat [verzoekster] daarbij geen belang meer heeft.46. Ik voeg hier nog een paar opmerkingen aan toe. De werkwijze van de rechtbank is wat moeilijk te doorgronden. Ik begrijp haar echter zo, dat de rechtbank vooral heeft willen weerleggen en in feite op goede gronden hééft weerlegd, wat [verzoekster] omtrent de mogelijkheid van appellabiliteit als hiervoor onder 19 weergeven, heeft aangevoerd.

47. Ik merk voorts op dat de overweging van de Hoge Raad, weergegeven onder 43.3.3. wel niet zal uitsluiten, dat grieven die wel de strekking hebben om te betogen dat de aangevallen beschikking van de kantonrechter art. 14 ten onrechte toepast, in dat opzicht worden "ontmaskerd". Dat heeft de rechtbank eigenlijk in haar vonnis gedaan.

48. Ik acht het incidenteel cassatiemiddel om twee redenen gegrond:

a) De scheidslijn moet ter wille van de duidelijkheid zo getrokken worden, dat beslissingen inhoudende dat een feitencomplex niet onder de bijkomende kosten van art. 14 HPW valt, beslissingen zijn binnen het raam van dat artikel en daarom niet vatbaar voor hoger beroep of beroep in cassatie. Daaraan doet niet af dat als reden waarom dat zo is wordt opgegeven dat dat feitencomplex onder andere regels hoort (betreffende de hoogte van de kale huur).b). Indien de appellabiliteit van een vonnis afhankelijk is van de juistheid van een in hoger beroep ingenomen standpunt (dat namelijk een oordeel is gegeven over de hoogte van de huurprijs) zal als dat standpunt, die grief, onjuist wordt bevonden, zulks leiden tot niet-ontvankelijk-verklaring van het hoger beroep in zijn totaliteit (zie nr. 36. van deze conclusie).

50. De bespreking van de cassatiemiddelen I en II in het principaal cassatieberoep is niet meer nodig als het middel in het incidenteel cassatieberoep dat immers de verste strekking heeft gegrond is. Aangezien ik meen dat dat het geval is, wil ik voorstellen het voorlopig hierbij te laten. Desgevraagd zal ik - zo hiertoe aanleiding is - gaarne ook die middelen die ik overigens niet gegrond acht, in bespreking nemen.

51. De conclusie strekt ertoe dat de Hoge Raad de beschikking van de rechtbank zal vernietigen in zoverre [verzoekster] daarbij niet algeheel niet-ontvankelijk is verklaard in haar hoger beroep en alsnog [verzoekster] in haar appel niet-ontvankelijk zal verklaren.

De Procureur-Generaal bij de Hoge Raad der Nederlanden,