Parket bij de Hoge Raad, 04-02-2003, AE9069, 00511/02

Nr. 00511/02

Mr Machielse

Zitting 1 oktober 2002 (bij vervroeging)

Conclusie inzake:

[Verdachte]

3.1. Het eerste middel betreft de afwijzing door het hof van de door de verdediging gevraagde getuige mr Klop, de officier van justitie.

Het proces-verbaal van het onderzoek ter terechtzitting van 20 juli 2001 houdt het volgende in:

Het voornoemde rechtshulpverzoek geeft duidelijk aan wat de bedoeling is geweest van de Duitse autoriteiten. De Vertrauensperson moest ter afsluiting van een concrete deal persoonlijk met de opdrachtgever de details bespreken. Het is voor mij dan ook een raadsel hoe de Nederlandse officier van justitie kon menen dat de inzet op de wijze zoals het de Duitsers voor ogen stond kon plaatsvinden zonder de daarvoor in Nederland geldende voorschriften, gelet op de Wet Bijzondere Opsporingsbevoegdheden (Wet BOB) die kort daarna in werking zou treden. Om te kunnen beoordelen of de officier van justitie al dan niet bewust en met veronachtzaming van de verdedigingsbelangen toestemming heeft gegeven tot het optreden van de zogenaamde Vertrauensperson zou ik graag van de officier van justitie willen horen hoe hij tot zijn beslissing is gekomen en welke afwegingen hij daarbij heeft gemaakt.

Verder zou ik graag van de officier van justitie willen vernemen waarom hij het noodzakelijk heeft geoordeeld om aan de Duitse autoriteiten bij brief van 22 mei 2000 uiteen te zetten welke de geldende formaliteiten waren voor de inzet van de Vertrauensperson. De inhoud van deze brief lijkt zich niet goed te verdragen met de mededeling van de officier van justitie in zijn requisitoir en in het aanvullend proces-verbaal van 11 juli 2001, dat hij reeds eind 1999 met de Duitse officier van justitie de heer Mahr en diens collega heeft gesproken over de implicaties van de inzet van de Vertrauensperson.

Voorts wil ik er op wijzen dat in het rechtshulpverzoek van 11 januari 2000 expliciet wordt gesproken over de inzet op Nederlands grondgebied van een begeleider naast de Vertrauensperson, terwijl inmiddels bekend is dat er geen begeleider is ingezet in Nederland. Van de officier van justitie zou ik graag willen vernemen of tijdens de eerdergenoemde bespreking met leden van het Duitse openbaar ministerie de inzet van een begeleider van de Vertrauensperson is besproken.

Voorts wil ik de officier van justitie de vraag voorleggen of tijdens de bespreking met de Duitse autoriteiten nog bijzondere voorwaarden aan de orde zijn gekomen, die aan de mogelijke inzet van de Vertrauensperson zouden dienen te worden verbonden. Ik zou graag van de officier van justitie willen vernemen wat er tijdens deze bespreking nu precies aan de orde is gesteld.

De officier van justitie heeft ter terechtzitting in eerste aanleg en ook in het aanvullend proces-verbaal van 11 juli 2001 verklaard dat in januari 2000 de "Einreise van de Vertrauensperson" op Nederlands grondgebied geen doorgang vond. Enige tijd later werd de officier van justitie gebeld door zijn Duitse collega Mahr met de mededeling dat de ontmoeting in januari 2000 door feitelijke omstandigheden niet was doorgegaan, maar dat een nieuwe ontmoeting aanstaande was. Mahr voornoemd heeft de officier van justitie toen gevraagd of er opnieuw een rechtshulpverzoek diende te worden ingediend. Omdat het in de visie van de officier van justitie om een herbevestiging van de door hem reeds in januari 2000 verleende toestemming ging, achtte hij het opnieuw indienen van een rechtshulpverzoek niet noodzakelijk. Volgens de officier van justitie kon worden volstaan met het voornoemde telefoongesprek. Ik ben van mening dat de officier van justitie nader dient te worden gehoord over de vraag of zijn conclusie dat het telefonische verzoek van het Duitse openbaar ministerie exact dezelfde situatie betrof als in januari 2000, wel de juiste was. Ik vind het merkwaardig dat de officier van justitie pas ter terechtzitting in eerste aanleg met deze informatie is gekomen. Mijns inziens had deze informatie dienen te worden gedocumenteerd en in het dossier te worden opgenomen. Ik zou van de officier van justitie dan ook graag vernemen waarom in het dossier op generlei wijze omtrent dit telefoongesprek is gerelateerd.

Het hof is van oordeel dat van de oproeping van mr. E.W. Klop als getuige ter terechtzitting dient te worden afgezien, nu redelijkerwijs valt aan te nemen dat daardoor de verdachte niet in zijn verdediging wordt geschaad. Het hof overweegt daartoe het navolgende.

Het hof stelt vast dat er tussen het openbaar ministerie en de verdediging geen verschil van mening bestaat met betrekking tot de vraag hetgeen uitgangspunt moest zijn en is geweest bij het geven van toestemming voor de inzet van een zogenaamde Vertrauensperson in Nederland. Uitgangspunt is het rechtshulpverzoek van de Duitse autoriteiten d.d.11 januari 2000 geweest. Het rechtshulpverzoek is door de officier van justitie ingewilligd. Wat daarbij de precieze gedachtegang van de officier van justitie is geweest die tot het geven van de toestemming heeft geleid, is naar het oordeel van het hof niet van belang.

De verdediging heeft voorts de vraag opgeworpen waarom de officier van justitie de brief van 22 mei 2000 heeft geschreven. Uit de voorliggende stukken blijkt dat op 12 mei 2000 door de Duitse autoriteiten een aanvullend rechtshulpverzoek is gedaan. Dat aanvullende rechtshulpverzoek zag op een mogelijke pseudo-koop. In de brief van 22 mei 2000 wordt door de officier van justitie nadere informatie verstrekt met betrekking tot het -sedert de inwerkingtreding van de Wet BOB op 1 februari 2000- in Nederland geldende rechtssysteem.

De verdediging heeft voorts aangegeven de officier van de justitie de vraag te willen voorleggen of nu al dan niet tevoren met de Duitse autoriteiten was afgesproken dat er een begeleider aanwezig zou zijn tijdens de inzet van de Vertrauensperson op Nederlands grondgebied en waarom er uiteindelijk geen begeleider is ingezet. Het hof stelt vast dat blijkens de voorliggende stukken door de officier van justitie toestemming is gegeven voor de inzet van een begeleider van de Vertrauensperson. De Duitse autoriteiten hebben bij de uitvoering van het rechtshulpverzoek uiteindelijk -om hen moverende redenen- afgezien van de inzet van een dergelijke begeleider. Het hof acht de beantwoording van de vraag waarom geen uiteindelijk geen begeleider is ingezet, niet relevant voor de beoordeling van de zaak. Ter beoordeling van het hof staat in dit kader slechts, of de omstandigheid dat -zoals uit de voorliggende stukken is komen vast te staan- geen Duitse begeleider van de Vertrauensperson is opgetreden, consequenties dient te hebben.

Door de verdediging is verder de vraag opgeworpen of er tijdens de bespreking tussen de officier van justitie en de Duitse autoriteiten nog bijzondere voorwaarden zijn gesteld aan de inzet van de Vertrauensperson. Het hof is van oordeel dat op zichzelf genomen deze kwestie evenmin van belang is voor de beoordeling van de zaak. Het hof zal in hoger beroep dienen vast te stellen wat er feitelijk is gebeurd en voorts dienen te beoordelen of hetgeen feitelijk is gebeurd ook door het openbaar ministerie voor zijn rekening wordt genomen. Het hof stelt in dit kader vast dat de officier van justitie ter terechtzitting in eerste aanleg heeft medegedeeld dat de feitelijke inzet van de Vertrauensperson heeft plaats gehad in overeenstemming met de door het openbaar ministerie gegeven toestemming in het kader van het rechtshulpverzoek. Tenslotte heeft de verdediging de vraag opgeworpen waarom de nieuwe cq. herhaalde telefonische toestemming door het openbaar ministerie niet in enig proces-verbaal is opgenomen. Het hof acht de beantwoording van deze vraag niet van belang voor de beoordeling van de zaak. Het hof is van oordeel dat de bedoeling van de wet, met name van de Wet BOB, is dat er zoveel mogelijk verantwoording wordt afgelegd voor de verrichte handelingen in het opsporingstraject. De officier van justitie heeft ter terechtzitting in eerste aanleg openheid van zaken gegeven en verantwoording afgelegd omtrent hetgeen er feitelijk is gebeurd in het onderzoek tegen de verdachte en de medeverdachte. Daarnaast heeft diezelfde officier van justitie in een proces-verbaal nog een nadere toelichting verstrekt. Gelet op het vorenstaande wordt het verzoek van de verdediging tot oproeping van mr. E.W. Klop als getuige ter terechtzitting in hoger beroep, afgewezen.

3.3. Ik meen daarom dat een onderscheid moet worden aangebracht tussen de officier van justitie als getuige die verklaart over wat hij heeft waargenomen en de officier van justitie als speler op het strafrechtelijke veld, waar hij of zij beslissingen neemt, onderhandelt, beleid uitstippelt. Het gaat niet aan om de officier van justitie in die laatste hoedanigheid te laten opdraven om zich als getuige ter terechtzitting te verantwoorden voor beslissingen die hij of zij ter uitvoering van de wettelijk opgedragen taak heeft genomen. Die verantwoording legt de officier van justitie qualitate qua af ter zitting, hetzij persoonlijk, hetzij middels een ambtgenoot die ter terechtzitting het ambt vervult.(6) Daar kan de verdediging vragen hoe bepaalde beslissingen tot stand zijn gekomen, welke voorwaarden de officier van justitie heeft gesteld, hoe gesprekken zijn verlopen, welke controle is uitgeoefend. Inhaerent aan deze opvatting is dat de officier van justitie zich verantwoordt ter terechtzitting in eerste aanleg en dat slechts bij wijze van hoge uitzondering - bijvoorbeeld wanneer er na eerste aanleg nieuwe gegevens boven water komen die nog aanleiding geven tot het stellen van vragen - de officier van justitie nadere inlichtingen zal moeten geven. Als nog extra uitleg nodig is ligt het voor de hand die te vragen aan de in hoger beroep dienstdoende Advocaat-Generaal, die - eventueel via het College van P-G's - nadere inlichtingen kan verkrijgen bij de officier van justitie wiens beslissingen ter discussie worden gesteld.

Ik kan mij niet aan de indruk onttrekken dat het verzoek van de advocaat de strekking had de officier van justitie in hoger beroep ter terechtzitting verantwoording af te laten leggen van beslissingen die hij met het oog op de afhandeling van een Duits rechtshulpverzoek heeft genomen. Als het hof die indruk had gedeeld had het voor de hand gelegen indien het hof het verzoek de officier van justitie als getuige te horen reeds daarom had afgewezen. Dat heeft het hof niet gedaan. Het hof heeft het verzoek besproken alsof het een getuige betreft die bijvoorbeeld zou kunnen verklaren over de gebeurtenissen die aan de tenlastelegging ten grondslag liggen. Dat neemt niet weg dat de beslissing op het verzoek om mr Klop als getuige te horen toch een andere kleur heeft dan beslissingen over willekeurige andere getuigen, omdat nu eenmaal mr Klop gevraagd zal worden te verklaren over verrichtingen in zijn hoedanigheid van officier van justitie in deze strafzaak gepleegd en juist met het oog op de toetsing van die ambtsbeslissingen. Als de rechter besluit dat voldoende informatie voorhanden is om de ambtsverrichtingen van een officier van justitie of een rechter-commissaris te beoordelen zonder dat tekort wordt gedaan aan de belangen van de verdediging zal de rechter het verzoek afwijzen, welke beslissing in cassatie maar in beperkte mate kan worden getoetst, omdat die beslissing grotendeels afhangt van waarderingen en vaststellingen van feitelijke aard.

3.4.1. Het eerste cassatiemiddel voert met een beroep op HR NJ 1999, 157 aan dat afgezien van het geval dat de oproeping nutteloos moet worden geoordeeld alleen dan kan worden gezegd dat de verdachte door afwijzing van zijn verzoek om getuigen te horen niet in zijn verdediging kan worden geschaad, indien het punt waaromtrent opheldering wordt verzocht in redelijkheid niet van belang kan zijn voor enige in zijn strafzaak te nemen beslissing, dan wel redelijkerwijze moet worden uitgesloten dat die getuige iets over bedoeld punt zou kunnen verklaren. Maar het komt mij voor dat dit standpunt te beperkt is, hoewel het rechtstreeks is ontleend aan de overwegingen in zojuist genoemd arrest. Ook wanneer de rechter tot het oordeel komt dat al voldoende duidelijkheid bestaat over een punt waarop de verdediging de getuige wil ondervragen - bijvoorbeeld omdat dat vraagpunt elders aan de orde is gesteld en uitvoerig besproken - kan het belang van verdachte redelijkerwijs geacht worden niet te zijn geschaad door afwijzing van een getuige.

De steller van het middel voert nog aan dat met invoering van de Wet BOB op 1 februari 2000 de verantwoordelijkheid van de officier van justitie voor een correcte inzet van opsporingsmethoden is verruimd en dat er daarom alle reden is de mogelijkheden voor de verdediging om de officier van justitie vragen te stellen over de uitoefening van die verruimde bevoegdheden te vergroten, ook als dat zou meebrengen dat de officier van justitie meer dan voorheen als getuige ter terechtzitting zou moeten verschijnen. Uit het bovenstaande moge duidelijk zijn geworden dat ik dat standpunt niet deel. De vergrote verantwoordelijkheid van de officier van justitie zal ter sprake dienen te komen ter terechtzitting waar de officier van justitie q.q. vragen zal kunnen beantwoorden over de beslissingen die zijn genomen. De officier van justitie zal als getuige kunnen verschijnen wanneer er onduidelijkheden zijn met betrekking tot hetgeen tijdens de uitoefening van diens opsporingsbevoegdheden is voorgevallen en als verwacht kan worden dat de officier van justitie opheldering kan verschaffen door te verklaren over wat hij zelf heeft waargenomen of ondervonden.

Het onderscheid dat de Hoge Raad in NJ 1996, 249 heeft aangebracht heeft zijn bestaansrecht niet verloren door de invoering van de Wet BOB.

Het middel onderscheidt de volgende vraagpunten waarover de officier van justitie als getuige opheldering zou dienen te geven:

3.4.2.

I. De beoordeling door de officier van justitie van het rechtshulpverzoek van 11 januari 2000.

Volgens de steller van het middel is de precieze gedachtegang van de officier van justitie die heeft geleid tot inwilliging van het rechtshulpverzoek wél van belang, in tegenstelling tot wat het hof heeft overwogen. Als argument voert de steller van het middel aan dat de beoordeling door de officier van justitie past binnen de grenzen van wat de officier van justitie in zijn betrokkenheid bij het opsporingsonderzoek heeft waargenomen of ondervonden.

Het komt mij voor dat het middel eraan voorbij ziet dat niet alles wat een officier van justitie tijdens zijn bemoeienis met een opsporingsonderzoek waarneemt of ondervindt relevant behoeft te zijn voor een beslissing van de rechter over de toelaatbaarheid van bepaald optreden. Zo zal het enkele feit dat de officier van justitie heeft waargenomen dat alle verbalisanten een blauwe jas droegen geen enkele relevantie hebben. Wat de steller van het middel verder nog opmerkt maakt dat niet anders. Het hof heeft gemeend dat het de gang van zaken rond het rechtshulpverzoek voldoende kon toetsen zonder te weten wat de precieze gedachtegang van de officier van justitie is geweest. Dat oordeel acht ik gelet op de strekking en inhoud van art. 552l en 552oa Sv niet onbegrijpelijk. Ik wijs er nog op dat art. 552k Sv een geest ademt van bereidheid tot samenwerking met buitenlandse autoriteiten in het kader van rechtshulpverzoeken, welke geest eveneens spreekt uit de artikelen 71 e.v. van de Schengen Uitvoeringsovereenkomst. Volgens mij getuigt het middel van een miskenning van de eisen van art. 6 EVRM door te stellen dat dit artikel de officier van justitie ertoe noopt als getuige verantwoording af te leggen over de ambtshandelingen waarvoor de officier van justitie verantwoordelijk is. Zo een verplichting kan ik aan de tekst van art. 6 EVRM niet ontlenen en voor zover mij bekend heeft het EHRM zo een verplichting evenmin ooit aan art. 6 EVRM opgehangen.

Voorts begrijp ik de steller van het middel aldus dat de gedachtegang van de officier van justitie van belang is omdat de verdediging steeds heeft betoogd dat er van infiltratie sprake is geweest, waartoe de officier van justitie niet eenzijdig kon besluiten. Maar het hof heeft klaarblijkelijk gemeend ook in staat te zijn te beslissen over het karakter van de inzet van de Vertrauensperson zonder dat de gedachten van de officier van justitie die aan de samenwerking met de Duitse autoriteiten ten grondslag liggen behoeven te worden geopenbaard. Die gedachte van het hof acht ik niet onbegrijpelijk. De kwalificatie tot infiltratie hangt immers niet af van de gedachten die de officier van justitie over een bepaalde inzet heeft gehad, maar van de kenmerken van die inzet.

3.4.3.

II. De brief van de officier van justitie aan zijn Duitse collega betreffende de voorwaarden voor inzet van een Vertrauensperson in Nederland.

Het hof heeft ten aanzien van die brief overwogen dat de officier van justitie die heeft geschreven om de Duitse autoriteiten naar aanleiding van het aanvullende rechtshulpverzoek, waarin de mogelijkheid van een psudokoop werd geopperd, te informeren.

De steller van het middel klaagt dat het hof onvoldoende is ingegaan op de vraagstelling van de verdediging, omdat de brief van de officier van justitie niet alleen aandacht heeft besteed aan de mogelijkheid van inzet van een Verdeckte Ermittler, maar ook aan de voorwaarden voor het inzetten van een Vertrauensperson. De laatste eisen, zoals door de officier van justitie in de brief weergegeven, zouden overeenkomen met de eisen die gelden voor de inzet van een burgerinfiltrant.

Ook hiervoor geldt in grote lijnen hetgeen ik hiervoor opmerkte. Het hof zal zich in staat hebben geacht de opsporingsactie op zijn merites te beoordelen onafhankelijk van de inhoud van de brief van 22 mei 2000. Voor de beantwoording van de vraag of in werkelijkheid is geïnfiltreerd heeft het hof klaarblijkelijk gelet op wat het hof aan gebeurtenissen heeft vastgesteld en heeft het zijn oordeel niet afhankelijk gemaakt van mogelijkheden die in een brief van de officier van justitie aan zijn Duitse collega aan de orde kwamen. Het enkele feit dat de officier van justitie inlichtingen geeft over meerdere bijzondere opsporingsmethoden leidt er mij niet toe dat dus die opsporingsmethoden ook daadwerkelijk zijn toegepast. En daar gaat het om.

3.4.4.

III. De bespreking tussen de officier van justitie en zijn Duitse ambtgenoot over onder meer de begeleider van de Vertrauensperson.

Het middel voert aan dat de officier van justitie opheldering moet geven over de inhoud van dat gesprek omdat in dat gesprek de voorwaarden voor de inzet van de Vertrauensperson in Nederland aan de orde zijn gekomen en het de vraag is of die gestelde voorwaarden overeenkomen met de voorwaarden die nadien in acht zijn genomen. De voorwaarden die tevoren zijn gesteld zouden immers van belang zijn "voor de duiding van de werkzaamheden van de Vertrauensperson".

Uit de respons van het hof blijkt dat het hof deze vragen die volgens de verdediging aan de officier van justitie gesteld zouden moeten worden, niet relevant acht omdat het hof moet vaststellen wat er feitelijk is gebeurd en of dat ook door het openbaar ministerie voor zijn rekening wordt genomen. Ik begrijp uit het antwoord van het hof dat het van oordeel is dat het zich zelfstandig een oordeel dient te vormen over de aard van de gebezigde opsporingsmethoden en dat het de opsporing zelfstandig dient te toetsen aan de daarvoor geldende regels. De aard van die opsporingsmethoden staat volgens het hof los van de inhoud van de bespreking die de officier van justitie met zijn Duitse ambtgenoot heeft gehad. Dat oordeel getuigt niet van een verkeerde rechtsopvatting en is evenmin onbegrijpelijk. Het hof dient te toetsen aan de rechtens geldende voorwaarden voor de inzet van een bepaalde opsporingsmethode en zal daarom eerst dienen vast te stellen welke methode precies is toegepast. Die kwalificatie door het hof is niet afhankelijk van de aanduiding door de Nederlandse en/of Duitse officier van justitie. Evenmin hangt de rechtmatigheid van de opsporing af van de voorwaarden die de Nederlandse officier van justitie daaraan heeft verbonden; het gaat erom of de rechtens geldende voorwaarden zijn nageleefd, ook als de officier van justitie minder zware of juist zwaardere voorwaarden heeft gesteld.

3.4.5.

IV. Tenslotte zou de officier van justitie opheldering moeten verschaffen over de inhoud van een telefoongesprek in mei 2000 door hem met zijn Duitse collega gevoerd. De officier van justitie zou ondervraagd moeten worden over zijn standpunt dat een nieuw rechtshulpverzoek niet nodig was omdat het telefonisch verzoek betrekking had op dezelfde situatie als in januari 2000.

Ik begrijp wel dat advocaten zeer graag officieren van justitie op de openbare terechtzitting willen doorzagen over ieder aspect van elke beslissing die zij nemen, maar ik vermag niet in te zien dat het oordeel van het hof, dat de officier van justitie zijn beslissing heeft verantwoord ter terechtzitting in eerste aanleg en in een aanvullend proces-verbaal (en dat die verantwoording volgens het kennelijk oordeel van het hof voldoende aanknopingspunten biedt voor een toetsing) onvoldoende antwoord zou zijn op dit aspect van het verzoek van de advocaat. De advocaat wilde immers de officier van justitie horen over de vraag of zijn conclusie, dat het ging om dezelfde situatie als in januari 2000 aan hem was voorgelegd, wel de juiste was. In de overwegingen van het hof over dit aspect ligt besloten dat de officier van justitie voldoende verantwoording heeft afgelegd om een oordeel van het hof mogelijk te maken.

Dat oordeel is weer niet onbegrijpelijk.

Het eerste middel faalt in al zijn onderdelen.

4.1. Het tweede middel klaagt dat het hof ten onrechte het verweer heeft verworpen dat de werkzaamheden van de Vertrauensperson die van een (verboden) burgerinfiltrant waren en dat aan de voorwaarden voor inzet van een burgerinfiltrant niet was voldaan.

Het arrest bevat de volgende overwegingen hieromtrent:

4.2. De steller van het middel heeft de volgende bezwaren tegen deze overwegingen.

- Ten onrechte is het hof voorbijgegaan aan de rol die de VP heeft gespeeld in Duitsland en heeft het alleen acht geslagen op het eenmalig optreden van de VP in Nederland. Hetgeen zich in Duitsland zou hebben afgespeeld kenmerkt mede de bemoeienis van de VP en kan tot de conclusie voeren dat de VP als burgerinfiltrant in de zin van art. 126w Sv heeft te gelden.

- Onbegrijpelijk is het oordeel van het hof dat de VP op Nederlands grondgebied zich heeft beperkt tot het actief inwinnen van informatie nu de VP "niet voor details" naar Nederland is gekomen, nu hij bij medeverdachte [medeverdachte] thuis is geweest en aldaar met verschillende mensen heeft gesproken. Het gesprek dat de VP toen heeft gehad met [betrokkene 1] en [medeverdachte] stond in directe relatie met het beoogde delict en daarom heeft de VP toen voldaan aan de omschrijving van art. 126w Sv. In ieder geval heeft de VP zich aldus schuldig gemaakt aan het voorbereidingsdelict van art. 10a Opiumwet.

- Omdat de VP voldeed aan de omschrijving van art. 126w Sv heeft de officier van justitie ten onrechte volstaan met het geven van mondelinge toestemming voor het optreden van de VP terwijl voor infiltratie - waar hier sprake van was - strengere voorwaarden gelden.

4.3.1. Het lijkt mij zinvol alvorens het middel te bespreken enige aandacht te schenken aan de vraag wat in Duitsland onder een Informanten, een Vertrauensperson (VP) en een Verdeckte Ermittler (VE) wordt verstaan.

In Duitsland maakt men een onderscheid tussen informanten en Vertrauenspersonen. De eersten verschaffen informatie in een individueel geval, de VP ondersteunt de opsporing gedurende een langere periode.(7) In een richtlijn van de ministers van justitie van de deelstaten wordt de informant omschreven als "eine Person, die im Einzelfall bereit ist, gegen Zusicherung der Vertraulichkeit der Strafverfolgungsbehörde Informationen zu geben", terwijl de VP een persoon is "die, ohne einer Strafverfolgungsbehörde anzugehören, bereit ist, diese bei der Aufklärung von Straftaten auf längere Zeit vertraulich zu unterstützen, und deren Identität grundzätzlich geheimgehalten wird".(8) De mogelijkheid bestaat dat een VP met toestemming van het OM doelgericht in de opsporing wordt ingezet. De runner van de VP moet deze erop wijzen dat de VP zich niet op zijn relatie met de politie of het opsporingsbelang kan beroepen als hij strafbare feiten begaat.(9) Infiltratie geschiedt slechts door politiemensen ('verdeckte Ermittler', VE). Dat zijn 'Beamte des Polizeidienstes, die unter einer ihnen verliehenen, auf Dauer angelegten, veränderten Identität (Legende) ermitteln.' Zij mogen geen strafbare feiten begaan.(10) Er bestaat dus een duidelijk verschil tussen de status van de informant en VP enerzijds en de VE anderzijds. De VE is een politieambtenaar die verantwoording aflegt en gebonden is door bevelen van zijn meerdere en zijn ambtseed. Informant en VP zijn vaak spelers op de andere kant van het veld. Zij zijn niet onderworpen aan toezicht van een ambtelijk meerdere. Wat het functioneren betreft is het daarentegen lastig om een onderscheid aan te brengen tussen de VP en de VE. De VP kan door zijn runner verzocht worden om een bepaalde rol of positie in het criminele milieu na te streven om nog waardevollere informatie te kunnen verstrekken.(11) Podolski schrijft daarover zelfs het volgende:

Aan infiltratie is inherent dat sprake kan zijn van beïnvloeding van het opereren van de groep van personen waarin wordt geïnfiltreerd. Om geloofwaardig te zijn dient de infiltrant vaak een actieve rol te spelen in de groep. Hij dient betrokken te raken bij de groep van personen of de criminele organisatie om er vervolgens deel van uit te gaan maken, zodat

hij informatie en bewijsmateriaal kan vergaren die nodig is in het belang van het onderzoek.(14)

Het belangrijkste verschil tussen een informant en een burgerinfiltrant is dat een informant niet in opdracht van de officier van justitie deelneemt aan of medewerking verleent aan een groep van personen of een georganiseerd verband waarin misdrijven worden beraamd of gepleegd.

Een informant neemt niet in opdracht van het openbaar ministerie deel aan een criminele groep; hij treedt in opdracht van het openbaar ministerie op als luistervink. Doorgaans zal hij, zoals de PEC ook constateert, zelf crimineel zijn, in het criminele milieu verkeren of deel uitmaken van een criminele organisatie. De strafbare feiten die hij in dat kader

pleegt zijn voor zijn eigen rekening. Het feit dat hij in opdracht van de officier van justitie informatie inwint, biedt hem geen rechtvaardiging voor het plegen van strafbare feiten. Anders dan de infiltrant kan hij zich hier dus niet op beroepen.(15)

Buruma wijst er terecht op dat de grens tussen informant en burgerinfiltrant dunnetjes kan zijn, met name wanneer de infiltrant gestimuleerd wordt om zoveel mogelijk informatie in te winnen, hetgeen noodzakelijkerwijs met zich kan brengen dat de informant zich indringender binnen een organisatie zal moeten positioneren. Deze grensvervaging is bepaald niet tegengegaan door uitlatingen van de minister van justitie zoals door Buruma aangehaald.(16) Buruma meent dat het onderscheid tussen infiltratie en informatie verscherpt kan worden door het 'deelnemen of meewerken' nader te bepalen door daaraan toe te voegen "in het bijzonder door het plegen van strafbare feiten, behoudens beperkte hand- en spandiensten". Ik kan mij zelfs voorstellen dat ook zo een toevoeging nog teveel onzekerheid laat over de grens omdat het voorstel van Buruma moet leiden tot de exploratie van wat nu onder strafbare hand- en spandiensten dient te worden verstaan en wat een bijdrage van wezenlijker belang moet worden geacht. Daarom zou ik mij kunnen voorstellen het begrip infiltratie te laten bepalen door het antwoord op de vraag of de door justitie gedekte en gestuurde inzet van betrokkene de vorm aan mag nemen van het plegen van strafbare feiten, die dan door justitie a.h.w. voor haar rekening worden genomen.

Ik kan met de steller van het middel dus een heel eind meegaan wat betreft de moeilijkheid om de informant van de burgerinfiltrant te onderscheiden. Ook in Duitsland speelt een vergelijkbaar definitieprobleem in relatie tot de VP en VE. Dat betekent evenwel niet dat in déze zaak dat afgrenzingsprobleem een rol heeft gespeeld..

4.4.2. In DD 94.110 meen ik een aanwijzing te kunnen lezen dat de door het middel verdedigde opvatting wordt afgewezen. Vanuit Duitsland was een pseudokoop georganiseerd die in Nederland met rechtshulp van de Nederlandse autoriteiten zou plaatsvinden. Daarbij waren een informant en twee Duitse politiefunctionarissen betrokken. In hoger beroep in de in Nederland gevolgde strafzaak werd de niet-ontvankelijkheid van het OM bepleit omdat de officier van justitie onvoldoende toezicht had gehouden op de transactie. Het hof verwierp het verweer en bezigde daartoe onder meer de grond dat de opvatting, dat een in Duitsland opgestarte pseudo-transactie aan de Nederlandse regels moet voldoen in zijn algemeenheid onjuist is. De activiteiten in Nederland voldeden volgens het hof aan de hier te lande geldende maatstaven. De Hoge Raad oordeelde dat het verweer op toereikende gronden was verworpen.

Steun voor mijn opvatting meen ik ook te kunnen vinden in de uitspraak van de Hoge Raad in een uitleveringszaak. Het betrof een vervolgingsuitlevering aan de VS. Nederland had ten behoeve van de bewijsvergaring rechtshulp verleend. De verdediging voerde het verweer dat zij moest kunnen beschikken over stukken die betrekking hadden op het infiltratietraject, teneinde te kunnen toetsen of die infiltratie naar Nederlands recht rechtmatig is geweest. De Rechtbank meende dat op grond van het aan het uitleveringsrecht ten grondslag liggende vertrouwensbeginsel de uitleveringsrechter ervan uit moet gaan dat de door de verzoekende staat bij het uitleveringsverzoek overgelegde stukken op rechtmatige wijze tot stand zijn gekomen, tenzij er zwaarwegende aanwijzingen zijn van het tegendeel. Zulke aanwijzingen ontbraken en de Rechtbank oordeelde de overgelegde stukken genoegzaam. De Hoge Raad overwoog:

In de onderhavige zaak staat de rechtshulpverlening wel niet in verband met een latere uitlevering, maar dat maakt de parallel niet zwakker. Of in Nederland via rechtshulp bewijs wordt vergaard ten dienste van een onderbouwing van een uitleveringsverzoek om de opgeëiste persoon in het verzoekende land te kunnen vervolgen, dan wel dat de rechtshulp verleend wordt ter bewijsvergaring voor een strafzaak in de verzoekende staat, waaraan géén uitlevering te pas behoeft te komen, maakt niet uit.

Ik ontwaar in deze rechtspraak de invloed van het wederzijds respect dat in de internationale rechtshulp een verankerde waarde is. Als Nederland om rechtshulp verzoekt aan een andere staat is het niet de taak van de Nederlandse strafrechter om na te gaan of het rechtshulpverzoek met inachtneming van de regels die daarvoor in de aangezochte staat gelden is uitgevoerd.(18) Dat is de verantwoordelijkheid van de aangezochte autoriteiten. Andersom behoeft de aangezochte staat zich doorgaans niet te bekommeren om de rechtmatigheid van het optreden van de buitenlandse autoriteiten in hun eigen strafzaak. De staten mogen er over en weer op vertrouwen dat de autoriteiten in de andere staat te werk zullen gaan overeenkomstig de in hun staat geldende rechtsregels. Maar evenals in het uitleveringsrecht zou ik een enkele uitzondering op deze internationale hoofsheid niet willen uitsluiten, te weten als de verdachte door de rechtshulpverlening het risico zou lopen te worden blootgesteld aan een flagrante schending van enig hem ingevolge bijvoorbeeld art. 6 EVRM toekomend recht.(19) Maar mij lijkt deze uitzondering uiterst zeldzaam te zijn, ervan uitgaande dat het rechtshulpverzoek zélf volgens de geldende rechtsregels wordt uitgevoerd. Zo een doorbreking van het vertrouwensbeginsel zal wellicht ter sprake kunnen komen in het geval waarin de verzoekende staat Nederland vraagt zijn medewerking te verlenen aan het uitlokken van een strafbaar feit in de verzoekende staat. Daardoor kan de verdachte beroofd worden van zijn recht op een fair trial.(20)

4.5. Wat betreft het tweede onderdeel geldt dat de activiteiten die de VP in Nederland heeft ontplooid en die meebrachten dat de VP bij medeverdachte [medeverdachte] thuis is geweest en met verschillende mensen heeft gesproken, niet tot de conclusie nopen dat de VP meer heeft gedaan dan wat van een informant mocht worden verwacht. Dat de bijdrage van de VP een schakel is geweest in de keten van gebeurtenissen die uiteindelijk tot het bewezenverklaarde handelen heeft geleid doet daaraan niet af. Daarbij speelt ook een rol dat de VP naar Nederland is gekomen, zoals het hof heeft vastgesteld, op initiatief van [betrokkene 1].

Het hof heeft dus kunnen oordelen dat de inzet van de VP op Nederlands grondgebied er niet op neerkwam dat onder auspiciën van het Nederlandse OM hier te lande een infiltratieactie is toegestaan. Voorts kan volgens mij niet blijken dat de VP zich heeft bezondigd aan voorbereidingshandelingen in de zin van art.10a Opiumwet. Het hof heeft vastgesteld dat de VP zich heeft beperkt tot het inwinnen van informatie over personen en het aanhoren van de criminele deals die deze personen bereid waren te sluiten. Maar ook als de informant contacten heeft gelegd tussen verdachten en de politiële pseudokoper is het maar de vraag of het gelegenheid verschaffen voor een misdrijf volgens de Opiumwet wel een strafbaar feit zou zijn, nu de bemoeienis van de informant het verrichten van gerechtvaardigde opsporingshandelingen - het aangaan van een pseudokoop - heeft voorbereid.(21) Indien die voorbereiding heeft plaatsgevonden onder regie en met goedkeuring van de officier van justitie en als aan alle voorwaarden voor zo een bevel tot pseudokoop is voldaan wordt die voorbereiding gedekt door de bevoegdheid van art.126i Sv.

Vanaf 16-10-1999 loopt er in Duitsland een verdovende middelen onderzoek waarbij [betrokkene 3] als verdachte is betrokken (onderzoek Tower). De Duitse informant is een contact van [betrokkene 3] en deze vraagt aan de informant of hij of iemand die hij kent interesse heeft in verdovende middelen.

De informant - daartoe geinstrueerd door zijn begeleider - wendt voor namens een ander interesse te hebben.

[Betrokkene 3] brengt de informant daarna in contact met [betrokkene 1]. Deze vertelde de informant contacten te hebben met een familie in Nederland die afnemers voor verdovende middelen (cocaine) in Duitsland zocht. De familie zou - aldus [betrokkene 1] - betrouwbaar zijn bij drugstransacties.

N.a.v. deze informatie werd in Duitsland kort na 9-11-1999 een onderzoek opgestart tegen [betrokkene 1] (onderzoek Fox).

[betrokkene 1] reisde naar Nederland en kwam bij de informant terug met de toezegging dat "Papa" diverse partijen cocaine kon en wilde leveren.

Duidelijk was dat de familie waar [betrokkene 1] over sprak uit Eindhoven kwam.

I.v.m. ziekte van "Papa" werd de zaak aanmerkelijk vertraagd. Begin mei 2000 kwam op initiatief van [betrokkene 1] via [betrokkene 3] wederom een contact tot stand tussen [betrokkene 1] en de informant. Op verzoek van [betrokkene 1] zou in Eindhoven een ontmoeting worden gearrangeerd tussen [betrokkene 1], de informant en "Papa".

(....)

In het kader van het onderzoek tegen [betrokkene 1] verzocht de Duitse justitie in te stemmen met de ontmoeting te Eindhoven tussen [betrokkene 1], de informant en de leverancier(s) teneinde de juiste identiteit van de contactpersonen in Nederland te kunnen vaststellen.

Op 7-5-00 vond te Eindhoven met toestemming van de Nederlandse justitie een eenmalige ontmoeting plaats tussen [betrokkene 1] en de informant enerzijds en ene [medeverdachte] anderzijds. [Medeverdachte] vertelde recent meerdere schijntransporten naar Duitsland te hebben verricht en daar er geen politie-ingrijpen had plaats gevonde was hij gerust gesteld. Binnenkort zou hij een hashish- en cocainetransport verzorgen en indien "de mensen" achter de informant interesse hadden kon hij naast grote hoeveelheden cocaine ook regelmatig grote hoeveelheden XTC-tabletten leveren.

(....)

Nadien volgden er ontmoetingen in Duitsland en werd de politiele pseudokoper geintroduceerd.

Uit deze aantekeningen maak ik op dat de informatie die de Duitse autoriteiten aan de officier van justitie verstrekte inhield dat de informant zelf geen initiatief heeft getoond. Het rechtshulpverzoek had wat de VP betreft slechts betrekking op een eenmalige ontmoeting in Eindhoven met als doel de identiteit van de contactpersonen in Nederland te achterhalen. Zulks blijkt ook uit de tekst van het rechtshulpverzoek van 11 januari 2000 van de StA te Karlsruhe dat zich onder de stukken bevindt. De Duitse officier van justitie verzoekt de Nederlandse officier van justitie om toestemming voor de komst naar Nederland van de VP en zijn runner. De overkomst van de VP zou voorwaarde zijn voor de afsluiting van een drugsdeal, gesteld door de leverancier van de drugs. De VP zou persoonlijk bij de leverancier langs moeten komen om de details te bespreken. De VP heeft in Eindhoven een ontmoeting gehad met [medeverdachte], maar daarna zijn de contacten gelegd en voortgezet door een pseudokoper van de Duitse politie. Zo een optreden van de VP kan men toch niet op goede grond infiltratie door een burger noemen. Ik acht het dan ook begrijpelijk dat het hof enkel heeft willen spreken van een informant.

Het tweede middel faalt.

5.1. Het derde middel klaagt over de verwerping van een verweer over de inzet van de VE. Het verweer dat er geen sprake was van een pseudokoop door de VE maar van infiltratie zou het hof op ontoereikende gronden hebben verworpen.

Het arrest houdt hieromtrent het volgende in:

Het Hof stelt voorop dat de omstandigheid dat de inzet op Nederlands grondgebied van een zogenaamde "Verdeckte Ermittler", die in Duitsland -naar beoordeling volgens Nederlands recht- mogelijk zou kunnen worden aangemerkt als een infiltrant, er niet aan in de weg staat dat zijn feitelijk handelen op Nederlands grondgebied moet worden bezien in het licht van de aan zijn inzet ten grondslag liggende rechtshulpverzoeken en hoe dat feitelijk handelen naar Nederlands recht moet worden gekwalificeerd.

De rechtshulpverzoeken van 12 mei 2000 en 25 mei 2000, strekkende tot de inzet van een "Verdeckte Ermittler" op Nederlands grondgebied met als doel het verrichten van handelingen in het kader van de opsporing, kunnen naar het oordeel van het hof niet anders worden begrepen dan als een verzoek om toepassing van -naar Nederlands recht- pseudokoop en zijn door de "Verdeckte Ermittler" blijkens diens feitelijk handelen ook als zodanig begrepen.

Uit het verhandelde ter terechtzitting is gebleken dat in casu is voldaan aan de wettelijke vereisten voor de toepassing van de bijzondere opsporingsbevoegdheid pseudokoop zoals neergelegd in artikel 126i van het Wetboek van Strafvordering. Terecht heeft de officier van justitie derhalve zowel op 26 mei 2000 en op 5 juni 2000 ter uitvoering van de voorgenoemde rechtshulpverzoeken als -nadat hij op 31 mei 2000 een Nederlands opsporingsonderzoek was gestart- in het kader van het Nederlands opsporingsonderzoek, op 5 juni 2000 -met inachtneming van het bepaalde in artikel 126i van het Wetboek van Strafvordering- een bevel tot pseudokoop afgegeven en ook mogen afgeven tegen [medeverdachte].

5.2. Het middel voert allereerst over de inzet van de VE op Duits grondgebied aan dat de inzet van de VE op 7 juni 2000 niet slechts plaatsvond in het kader van een Duits rechtshulpverzoek, maar ook in het kader van het inmiddels in Nederland gestarte opsporingsonderzoek.

Het tweede onderdeel stelt dat voor de beoordeling van het optreden van de VE op Nederlands grondgebied de verrichtingen van de VE in Duitsland wel degelijk relevant zijn omdat een infiltrant niet ophoudt een infiltrant te zijn als hij de grens passeert. Het betrof bovendien niet enkel een buitenlands opsporingsbelang omdat de VE ook werd ingezet in het kader van het Nederlandse opsporingsonderzoek tegen [medeverdachte].

Tenslotte zou het oordeel van het hof dat de rechtshulpverzoeken enkel zouden strekken tot het mogelijk maken van een pseudokoop onbegrijpelijk zijn reeds omdat zowel Duitse als Nederlandse politieambtenaren niet spraken van een pseudokoop maar van een infiltratie.

5.4. Het tweede onderdeel beoordeel ik niet anders dan de vergelijkbare klacht over het optreden van de VP. Dat een infiltrant niet ophoudt een infiltrant te zijn als hij de grens met Nederland oversteekt is hier niet zozeer relevant als de vraag welke medewerking de verzoekende staat van de Nederlandse autoriteiten verlangen.

Maar het hof heeft zich ook uitgelaten over het optreden van de VE in het Nederlandse opsporingsonderzoek, dat naar vaststelling van het hof op 31 mei 2000 is gestart. Dat wordt miskend door de toelichting op het derde middel onder 2.9. Het hof heeft aangenomen dat het optreden van de VE in het Nederlandse opsporingsonderzoek viel binnen de grenzen van art. 126i Sv en zich niet heeft begeven op het terrein van art.126h Sv. Het hof heeft immers in zijn bewijsvoering vastgesteld dat de VE tweemaal in Nederland is geweest en wel met het oog op de aankoop van een partij drugs. De eerste maal op 26 mei 2000 zijn er afspraken gemaakt voor de levering, die vervolgens op 7 juni 2000 heeft plaatsgevonden. Het eerste optreden van de VE viel dus nog onder de uitvoering van het rechtshulpverzoek, omdat het opsporingsonderzoek eerst enige dagen nadien is gestart. Enkel het optreden van de VE op 7 juni 2000 was dubbel gedekt; zowel in het kader van het verlenen van de gevraagde rechtshulp als in het kader van het Nederlandse opsporingsonderzoek. In verband met de opsporing had de officier van justitie op 5 juni 2000 een bevel tot pseudokoop afgegeven. Gezien de aard en indringendheid van de bemoeienis van de VE heeft het hof zonder enige miskenning van de toepasselijke maatstaven kunnen aannemen dat het optreden van de VE in Nederland beperkt bleef tot het optreden als pseudokoper. Het optreden van de VE in Nederland is ver gebleven van het deelnemen aan of medewerking verlenen aan een groep van personen waarbinnen naar redelijkerwijs kan worden vermoed misdrijven worden beraamd of gepleegd (art. 126h Sv). Ik kan mij evenmin voorstellen dat degene die een beroep doet op de diensten van een advocaat daardoor zich een positie verweft binnen de maatschap. En dát is juist de kern van de infiltratie. De infiltrant steekt de lijn over tussen organisatie en buitenstaanders. De pseudokoper is slechts een klant, een buitenstaander. Dat verbalisanten spraken van een Duitse politie-infiltrant is juist, maar niet beslissend voor de waardering door de rechter van het optreden van de VE op Nederlands grondgebied. Als de politiefunctionarissen deze aanduiding hebben gebruikt omdat zij van mening waren dat de Duitse collega gelet op diens optreden in Duitsland alle kenmerken van een infiltrant zou hebben wil dat nog steeds niet zeggen dat het optreden van de VE in Nederland dús infiltratie was.

Het middel faalt.

6.1. Het vierde middel klaagt over de verwerping door het hof van een verweer betreffende de pseudokoop. Dat bevel was afgegeven tegen [medeverdachte] en niet tegen verdachte, weshalve de pseudokoop jegens verdachte onrechtmatig zou zijn geweest.

Het hof heeft hieromtrent in zijn arrest de volgende overwegingen opgenomen:

Omdat ik echter met [medeverdachte] had afgesproken dat de levering in Duitsland zou plaatsvinden en de betaling in Nederland, zei hij (AM: verdachte), dat dit een probleem was voor [medeverdachte] en mij.

(....)

[Verdachte] vertelde de stoffen zelf aan [medeverdachte] te leveren.

Uit deze onderdelen van de verklaring, en uit het feit dat de contacten over de drugsdeal steeds tussen de VE en [medeverdachte] plaatsvonden, heeft het hof kunnen afleiden dat de transactie zou plaatsvinden tussen de VE en [medeverdachte], en dat verdachte degene was die daarvóór aan [medeverdachte] leverde. Dat de VE zeker wilde weten dat verdachte in staat zou zijn op de afgesproken datum de drugs te verschaffen staat daaraan niet in de weg. De VE had behoefte aan die verzekering om de pseudokoop met [medeverdachte] te kunnen laten doorgaan, maar alle details van de verkoop zijn afgesproken met [medeverdachte]. Anderzijds had verdachte belang bij het welslagen van de verkoop omdat hij de drugs aan [medeverdachte] leverde en van [medeverdachte] weer zijn geld moest ontvangen.

De steller van het middel doet nog wel een beroep op het feit dat de VE heeft verklaard dat verdachte wel zaken met hem wilde doen omdat verdachte al jaren met [medeverdachte] zaken deed en de VE volgens [medeverdachte] volkomen te vertrouwen was, maar juist deze passages zijn door het hof doorgehaald in de verklaring van de VE die voor het bewijs is gebezigd, zodat in cassatie deze uitlatingen niet zijn vastgesteld.

Het middel faalt.

7.1. Het vijfde middel klaagt over de verwerping van het beroep op het Tallon-criterium.

Het arrest bevat hieromtrent de volgende overwegingen:

Uit het verhandelde ter terechtzitting komt naar voren dat verdachte wist althans redelijkerwijs behoorde te weten dat de te leveren verdovende middelen bestemd waren voor het buitenland en met name voor Duitsland. Niet alleen immers waren er door (mede)verdachte [medeverdachte] in Duitsland met Duits sprekende potentiële kopers onderhandelingen gevoerd over afleveringen die in het buitenland dienden plaats te vinden, maar bovendien is door de pseudokoper A 1512 tijdens de gesprekken in Eindhoven aan verdachte [verdachte] (nogmaals) medegedeeld dat met een mededader afgesproken was dat de goederen in Duitsland afgeleverd dienden te worden.

Verdachte [verdachte] had tegen het feit dat de verdovende middelen voor het buitenland bestemd waren geen enkel bezwaar. Hij wilde de goederen echter niet daadwerkelijk naar het buitenland vervoeren. Hij wilde de goederen uitsluitend in Nederland aanbieden waarna verder vervoer naar het buitenland door de kopers zelf diende te geschieden aan welke wens gelet op het verhandelde ter terechtzitting vooral "risico beperking" ten grondslag lag. Ten aanzien van vervoer van de verdovende middelen naar de plaats van aflevering in Nederland en het daadwerkelijk (in Nederland) afleveren wist verdachte [verdachte] naar het oordeel van het hof, althans diende hij redelijkerwijs te weten dat het een en ander geschiedde ten verdere vervoer met als bestemming Duitsland.

Zowel de hiervoor omschreven handelingen waar de wil van verdachte [verdachte] en zijn mededaders daadwerkelijk op was gericht als het daadwerkelijk vervoeren naar het buitenland levert op het "buiten het grondgebied van Nederland brengen" van verdovende middelen zoals bedoeld in de Opiumwet.

Onder deze omstandigheden kan niet met vrucht gesteld worden dat verdachte en zijn mededaders tot een ander strafbaar feit gebracht zijn dan waarop hun wil gericht was.

7.3. In deze zaak is verdachte eerst met de VE in contact gekomen toen de VE al met [medeverdachte] afspraken hadden gemaakt over een deal. De Duitse politie was [medeverdachte] op het spoor gekomen via de Duitse verdachten [betrokkene 3] en [betrokkene 1].(22) [Betrokkene 1] bood aan een VP zijn bemiddeling aan bij de aanschaf van grote partijen cocaïne. [Betrokkene 1] heeft de VP in contact gebracht met [medeverdachte]. Daarna is de VE ingezet. Deze heeft met [medeverdachte] onderhandeld en daarbij is verdachte als leverancier ten tonele verschenen.

Het opsporingsmiddel van de pseudokoop is niet tegen verdachte ingezet. Het hof is er begrijpelijkerwijs van uitgegaan dat [medeverdachte] verdachte als leverancier van de drugs heeft ingeschakeld. Waarschijnlijk is ook dat het initiatief jegens verdachte van [medeverdachte] is uitgegaan.

7.5. In de onderhavige zaak zijn een VP en een VE ingezet in contacten met personen tegen wie een verdenking was gerezen dat zij zich bezig hielden met de handel in drugs en ook zonder de actie van de VP en VE tot het plegen van drugsdelicten zouden zijn gekomen. De inschakeling van de VE was er op gericht een pseudokoop met [medeverdachte] te bewerkstelligen en [medeverdachte] heeft vervolgens verdachte ingeschakeld. Pas nadien is contact tussen de VE en verdachte gelegd. Dat verdachte bereid was drugsmisdrijven te plegen en daarmee reeds langer bezig was blijkt uit hetgeen verdachte aan de VE heeft verteld. Verdachte verklaarde immers te werken voor een organisatie, al jaren (drugs)zaken te doen zonder problemen en elke week een grote partij drugs - voor de verkoop - in zijn bezit te hebben. De VE heeft dus verdachte niet over die streep getrokken.

Verdachte heeft in zijn gesprek met de VE op 26 mei 2000 ervan blijk gegeven er niets voor te voelen de drugs aan [medeverdachte] in Duitsland af te leveren, maar als de VE en [medeverdachte] onderling hadden afgesproken dat de drugs wél in Duitsland zouden worden afgeleverd was dat hun probleem. Uit deze uitlatingen volgt dat verdachte wist dat de drugs naar Duitsland zouden gaan en dat hem dat koud liet, maar dat hij zelf er niet voor voelde de drugs in Duitsland te overhandigen. Verdachte heeft dus niet, zoals de steller van het middel het wil doen voorkomen, zich verzet tegen het feit dat de drugs naar Duitsland zouden worden geëxporteerd en hij is niet slechts op aandringen van de VE gezwicht, maar hij heeft de drugs willen afleveren, wetende dat deze over de grens zouden worden gebracht, als hij maar niet zelf feitelijk met de drugs de grens over hoefde.

De overwegingen van het hof geven geen blijk van een verkeerde uitleg van het Talloncriterium en zijn evenmin onbegrijpelijk, zodat het middel faalt.

8. De voorgestelde middelen falen. Maar mijn mening kunnen in ieder geval het vierde en vijfde middel op de voet van art. 81 RO worden verworpen.

Ambtshalve heb ik geen grond gevonden die tot vernietiging aanleiding behoort te geven.

De Procureur-Generaal

bij de Hoge Raad der Nederlanden

1 HR NJ 1996,249 inzake het eerste middel; HR 16 december 1997, nr. 106.238.

2 HR NJ 1993,603.

3 HR NJ 2002,394.

4 Corstens, Het Nederlands strafprocesrecht, 4e druk, p. 129.

5 HR NJ 2000,108, rov. 3.3.

6 In beide gevallen zou de officier van justitie een rechtmatigheidsgetuige genoemd kunnen worden. Zie Buruma, De rechtmatigheidsgetuige, in DD 2000, p. 859 e.v. Buruma toont zich in ieder geval geen voorstander van een gelijkschakeling van bewijsgetuigen en rechtmatigheidsgetuigen wat betreft de mogelijkheden dezen ter terechtzitting te laten verklaren; zie p. 861, 863, 873.

7 P.J.P. Tak, Heimelijke opsporing in de Europese Unie, p.179

8 Gemeinsame Richtlinien der Justizminister/-senatoren und der Innenminister /-senatoren der Länder über die Inanspruchnahme von Informanten sowie über den Einsatz von Vertrauenspersonen (V-Personen) und Verdeckten Ermittlern im Rahmen der Strafverfolgung, I art.2, in Kleinknecht/Meyer-Goßner, StPO, A 15 RiStBV, Anl. D.

9 Tak, t.a.p. p.181.

10 Gemeinsame Richtlinien, II, art.2.2.

11 Christina Erfurth, Verdeckte Ermittlungen, Frankfurt am Main 1997, p.79. Zij bepleit dan ook om de positie van de VP evenals is geschied met de VE wettelijk te regelen.

12 J. Podolski, Wahrnemung, Ermittlung und Verfolgung neuerer Kriminalitätsformen in Deutschland, Stuttgart 1995, p. 111, p. 158.

13 Tak, t.a.p., p. 195 e.v.

14 Kamerstukken II 1996-1997, 25 403, nr. 3, p. 31/32.

15 Kamerstukken II 1996-1997, 25 403, nr. 3, p. 46.

16 Prof. mr. Y. Buruma, Buitengewone opsporingsmethoden, 2e druk, §5.2.1.

17 HR 8 januari 2002, nr. 01083/01/U.

18 HR NJ 1996,715.

19 HR NJ 2000,702.

20 EHRM 9 juni 1998, NJB 1998,30, p.1355 (Teixeira de Castro).

21 Door het bestaan van een wettelijke bevoegdheid om een bevel tot pseudokoop te geven is de toestand thans anders dan die waarvan Frielink in zijn proefschrift 'Infiltratie in het strafrecht' (p.60) nog uitging.

22 Aldus de vaststellingen van de Rechtbank in haar vonnis op p. 5 tot en met 8, welkje vaststellingen het hof heeft overgenomen.

23 Zie de belangwekkende rechtsvergelijkende conclusie van mijn ambtgenoot mr Jörg voor HR NJ 2000, 739.

24 Corstens, Het Nederlands strafprocesrecht, 4e druk, p. 432; Buruma, Buitengewone opsporingsmethoden, 2e druk, p. 68 e.v.