Parket bij de Hoge Raad, 11-07-2003, AF7423, C01/280HR

Gegevens

Instantie: Parket bij de Hoge Raad

Datum uitspraak: 11 juli 2003

Datum publicatie: 11 juli 2003

Annotator

ECLI: ECLI:NL:PHR:2003:AF7423

Formele relaties

Arrest Hoge Raad: ECLI:NL:HR:2003:AF7423

Zaaknummer: C01/280HR

Inhoudsindicatie

11 juli 2003 Eerste Kamer Nr. C01/280HR JMH Hoge Raad der Nederlanden Arrest in de zaak van: [Eiser], wonende te [woonplaats], EISER tot cassatie, advocaat: mr. E. van Staden ten Brink, t e g e n LONDON VERZEKERINGEN N.V., rechtsopvolgster onder algemene titel van ELVIA SCHADEVERZEKERINGEN N.V., gevestigd te Amsterdam, VERWEERSTER in cassatie, advocaat: mr. J.B.M.M. Wuisman. 1. Het geding in feitelijke instanties...

Conclusie

nr. C01/280HR

Mr. Hartkamp

Zitting 11 april 2003

Conclusie inzake

[Eiser]

Tegen

London Verzekeringen N.V. (Elvia Schadeverzekeringen N.V.)

Feiten en procesverloop

1) In cassatie zijn de volgende feiten van belang. Op 4 januari 1989 raakte de auto van eiser tot cassatie, [eiser], in de gemeente Bernisse betrokken bij een aanrijding. De aanrijding was veroorzaakt door [betrokkene 1], wier auto tegen wettelijke aansprakelijkheid was verzekerd bij Elvia Schadeverzekeringen N.V. (hierna: Elvia), rechtsvoorgangster van verweerster in cassatie, London Verzekeringen N.V. (hierna: London). Elvia heeft op grond van haar verplichtingen uit de WAM de schade aan de auto van [eiser] vergoed.

[Eiser] heeft gesteld dat hij behalve schade aan zijn auto ook letsel(schade) heeft opgelopen die zich eerst later heeft geopenbaard. Ter bepaling van de omvang van zijn letselschade c.q. het causaal verband tussen die schade en de aanrijding heeft [eiser] (buitengerechtelijke) kosten in verband met rechtsbijstand en medisch onderzoek gemaakt.

2) Bij exploot van 22 januari 1999 heeft [eiser] Elvia gedagvaard voor het Kantongerecht te Brielle. Hij heeft gevorderd Elvia te veroordelen tot betaling van f. 8.953,50 (te vermeerderen met de wettelijke rente daarover) ten aanzien van de door hem gemaakte buitengerechtelijke kosten. Aan deze vordering heeft hij, kort gezegd, ten grondslag gelegd dat [betrokkene 1], verzekerd bij Elvia, jegens hem onrechtmatig heeft gehandeld.

3) Bij vonnis van 7 november 2000 heeft de kantonrechter geoordeeld dat [eiser] in beginsel aanspraak heeft op vergoeding van de door hem gemaakte kosten, ook indien later wordt vastgesteld dat hij niet door de aanrijding letsel heeft opgelopen (r.o. 3.7). Ter beoordeling van de hoogte van het gevorderde bedrag heeft de kantonrechter een comparitie van partijen gelast (r.o. 3.8).

4) London is onder aanvoering van twee grieven tegen dit vonnis in hoger beroep gekomen bij de Arrondissementsrechtbank te Rotterdam. Grief II keerde zich tegen het oordeel van de kantonrechter dat [eiser] in beginsel aanspraak heeft op vergoeding van de door hem gemaakte kosten, ook indien achteraf zou komen vast te staan dat hij niet door de aanrijding letsel heeft bekomen.

Bij vonnis van 31 mei 2001 heeft de rechtbank het vonnis van de kantonrechter vernietigd en de vordering van [eiser] afgewezen. De rechtbank heeft daartoe, voorzover in cassatie van belang, het volgende overwogen (r.o. 5,5 eerste twee alinea's):

"Bij de beoordeling van een vordering tot vergoeding van buitengerechtelijke kosten als de onderhavige, moet worden vooropgesteld dat een dergelijke vordering blijkens artikel 6:96 BW een vordering tot schadevergoeding is, zodat, wil deze vordering toewijsbaar zijn, een grondslag voor een vordering tot schadevergoeding dient te bestaan.

Deze grondslag kan zijn dat London onrechtmatig jegens [eiser] handelt of heeft gehandeld en dat [eiser] daardoor schade lijdt of heeft geleden. Nu thans niet vaststaat dat [eiser] ten gevolge van het ongeval in 1989 letsel heeft opgelopen waardoor hij (door London te vergoeden) letselschade lijdt of heeft geleden - deze vraag zal in de onder rolnummer HA ZA 00-1141 bij de rechtbank aanhangige zaak aan de orde komen -, kan op dit moment niet worden vastgesteld dat een grondslag bestaat voor een vordering tot vergoeding van schade. Daarom is een vordering tot vergoeding van kosten ter vaststelling van dergelijke schade en aansprakelijkheid daarvoor thans niet toewijsbaar."

5) [Eiser] is tijdig van het arrest van het hof in cassatie gekomen. Daartoe heeft hij een middel van cassatie geformuleerd dat bestaat uit drie onderdelen. London heeft tot verwerping geconcludeerd. Vervolgens hebben partijen hun stellingen schriftelijk toegelicht, waarna London heeft gedupliceerd.

Bespreking van het cassatiemiddel

6) Onderdeel 1, gericht tegen r.o. 5.5., tweede alinea, faalt bij gebreke van feitelijke grondslag, omdat de rechtbank kennelijk van de in het onderdeel bedoelde grondslag is uitgegaan; zie immers r.o. 5.2.

7) Onderdeel 2 noemt het onbegrijpelijk indien de rechtbank in r.o. 5.5, tweede alinea, een ander uitgangspunt zou hebben genomen dan dat, kort weergegeven, London aansprakelijk is voor [eiser]s schade, inclusief de door hem gemaakte kosten, aangezien London (c.q. Elvia) aansprakelijkheid zou hebben erkend voor alle schade die het gevolg is van de aanrijding (vgl. de schriftelijke toelichting onder 1.8).

Het onderdeel wordt tevergeefs voorgesteld. De aansprakelijkheid van London voor door [eiser] geleden letselschade wordt immers door London in rechte betwist. Niet is gebleken dat London haar aansprakelijkheid voor die schade op enig tijdstip heeft erkend; het onderdeel geeft ook niet aan uit welk gedingstuk een zodanige erkenning kan worden afgeleid.

8) Onderdeel 3 van het cassatiemiddel klaagt erover dat rechtens onjuist althans onbegrijpelijk is het in r.o. 5.5, tweede alinea, neergelegde oordeel van de rechtbank dat [eiser]s vordering niet toewijsbaar is omdat die vordering, nu niet is komen vast te staan dat [eiser] letsel(schade) heeft opgelopen als een gevolg van de aanrijding, een grondslag ontbeert. Volgens het onderdeel vormt artikel 6:162 lid 1 BW reeds voldoende grondslag voor een vordering tot schadevergoeding en komen de in artikel 6:96 lid 2 sub b BW bedoelde kosten ook dan als vermogensschade voor vergoeding in aanmerking, indien blijkt dat geen andere schade is geleden ten gevolge van de verweten onrechtmatige daad dan die kosten. Dit zou althans gelden wanneer, zoals hier, vergoeding van letselschade na een verkeersongeval wordt gevorderd. Daarnaast wordt in het onderdeel betoogd dat de rechtbank ten onrechte niet de zogenoemde dubbele redelijkheidstoets heeft aangelegd.

9) De bijzonderheid van het onderhavige geval is gelegen in de omstandigheid dat in rechte niet is komen vast te staan dat [eiser] ten gevolge van de aanrijding naast zaakschade ook letselschade heeft geleden, terwijl hij ter vaststelling van dergelijke schade wel kosten in de zin van artikel 6:96 lid 2 sub b BW heeft gemaakt.

Uit de wetsgeschiedenis van artikel 6:96 BW blijkt niet dat de vraag of een eiser in een zodanig geval recht heeft op vergoeding van buitengerechtelijke kosten, onder ogen is gezien (zie Parl. Gesch. Boek 6, p. 333 e.v.). De Hoge Raad heeft zich evenmin met zoveel woorden over deze vraag uitgelaten. Relevante lagere rechtspraak bestaat wel maar is bijzonder schaars; hetzelfde geldt voor relevante literatuur. Deze bronnen zullen hieronder nog de revue passeren. Zie meer in het algemeen over artikel 6:96 lid 2 onder b BW o.a. Asser-Hartkamp 4-I, nr. 414 en Losbladige Schadevergoeding 1, art. 96, aant. 179-181 (S.D. Lindenbergh), beide met verdere literatuur- en jurisprudentieverwijzingen.

10) Naar mijn mening blijkt uit de tekst en het stelsel van de wet dat de opvatting van de eiser tot cassatie niet kan worden gevolgd. Die opvatting miskent immers de eigen aard van de in artikel 6:96 lid 2 onder b BW erkende schadepost.

Afdeling 6.1.10 BW bevat regels, waaronder die van artikel 96, met betrekking tot inhoud en omvang van wettelijke verplichtingen tot schadevergoeding. Aan toepassing van deze regels komt men pas toe indien een dergelijke verplichting bestaat.

Wanneer vergoeding van buitengerechtelijke kosten wordt gevorderd, gaat het niet primair om een wettelijke verplichting tot vergoeding van die kosten zelf, maar om een wettelijke verplichting tot vergoeding van schade in verband waarmee die kosten zijn gemaakt. Dit blijkt reeds uit de aanhef van art. 6:96 lid 2 BW, bepalende dat als vermogensschade "mede" voor vergoeding in aanmerking komen de sub a-c genoemde kosten. Het betreft derhalve een aantal bijzondere kosten- c.q. schadeposten naast en in aanvulling op andere schade (die de primaire schade zou kunnen worden genoemd). Vgl. in dezelfde zin S.D. Lindenbergh, Buitengerechtelije kosten; grondslag en betekenis daarvan, in: Buitengerechtelijke kosten. Vijf visies op de redelijkheid, p. 16, die opmerkt dat het bij buitengerechtelijke kosten om een bijkomend type schade gaat.

Voorts wordt in art. 6:96 lid 2 onder a BW gesproken van "redelijke kosten ter voorkoming of beperking van schade die als gevolg van de gebeurtenis waarop de aansprakelijkheid berust, mocht worden verwacht." Uit de door mij gecursiveerde zinsnede volgt dat de onder a bedoelde kosten pas voor vergoeding in aanmerking komen, indien aansprakelijkheid voor andere schade (de primaire schade) vast staat. Ofschoon deze zinsnede niet onder b is herhaald, mag worden aangenomen dat hetzelfde geldt ten aanzien van de daar bedoelde kosten.

11) Behalve op de tekst en het stelsel van de wet zou ik in dit verband nog willen wijzen op HR 3 april 1987, NJ 1988, 275, m.nt. CJHB (London and Lancashire/Drenth). Anticiperend op het huidige artikel 6:96 lid 2 BW overwoog de Hoge Raad in dit arrest (r.o. 3.2):

"Wie ten gevolge van eens anders onrechtmatige daad schade lijdt, zal bij het vaststellen en begroten daarvan (...) niet zelden behoefte hebben zich (...) tot [lees: door, ASH] een of meer deskundigen te doen bijstaan (...) Voor zover de benadeelde in de gegeven omstandigheden redelijk handelde door zich van deskundige bijstand te voorzien, behoort de aansprakelijke de daaraan verbonden kosten, voor zover deze redelijk zijn, te dragen, want het is zijn onrechtmatige daad die tot het maken daarvan heeft geleid."

Uit de eerste zin van dit citaat blijkt naar mijn mening dat ook de Hoge Raad voor een recht op vergoeding van buitengerechtelijke kosten tot vaststelling van schade en aansprakelijkheid als vereiste stelde dat (primaire) schade is geleden waarvoor aansprakelijkheid bestaat en ter vaststelling en begroting waarvan die kosten zijn gemaakt. Hierop wijst ook HR 27 juni 1997, NJ 1997, 651: voor een veroordeling tot vergoeding van buitengerechtelijke kosten naast een proceskostenveroordeling (ex artikelen 56 en 57 Rv (oud)) is geen plaats indien geen sprake is van aansprakelijkheid uit hoofde van bijvoorbeeld onrechtmatige daad of wanprestatie (dus van een andere grondslag dan de genoemde Rv-bepalingen); zie r.o. 3.5 en vgl. de conclusie van A-G Asser onder 2.11-2.16. Zie ook de conclusie (onder 12) voor HR 5 dec. 1997, NJ 1998, 400 m.nt. JH.

12) Uit de lagere rechtspraak is Pres. Rb. Breda 28 mei 1993, KG 1993, 236 van belang. Overwogen werd dat de vraag of de eiser vergoeding kon vorderen van kosten die hij had gemaakt ter begroting van (inkomens)schade die hij beweerdelijk had geleden ten gevolge van een medische kunstfout, pas dan aan de orde kon komen wanneer kwam vast te staan dat de gedaagde was gehouden tot vergoeding van eisers (inkomens)schade.

13) In de literatuur heeft J.M. Tromp zich als een van de weinige auteurs expliciet over de onderhavige kwestie uitgesproken. In de schriftelijke toelichting (onder 3.11) op het onderdeel wordt ter onderbouwing van het daarin ingenomen standpunt een passage geciteerd uit zijn Personenschade in de praktijk. De bewuste passage, die op p. 108 blijkt te staan, is echter innerlijk tegenstrijdig: enerzijds wordt daarin uitgegaan van de situatie dat de medische klachten niet als een ongevalsgevolg kunnen worden beschouwd, maar anderzijds wordt aangenomen dat wel aansprakelijkheid bestaat. Bovendien vervolgt de auteur meteen na deze passage met de niet in de schriftelijke toelichting geciteerde opmerking:

"Zolang de aansprakelijkheid niet vaststaat zijn de werkzaamheden van de advocaat voor rekening en risico van het slachtoffer."

Zie in laatstbedoelde zin J. Wildeboer in zijn bijdrage over buitengerechtelijke kosten in Handboek personenschade, deel 2, 3110-4, onder 3:

"Indien geen aansprakelijkheid bestaat voor het schade veroorzakende evenement heeft de benadeelde uiteraard geen vordering voor kosten."

14) In het licht van het voorgaande geeft de bestreden overweging van de rechtbank niet blijk van een onjuiste rechtsopvatting en is zij ook niet onbegrijpelijk. Dit impliceert tevens dat de rechtbank terecht niet de zogenoemde redelijkheidstoets heeft aangelegd; door de vordering op de aangegeven grond niet toewijsbaar te achten, kwam zij daar immers niet aan toe.

Het onderdeel wordt dus tevergeefs voorgesteld.

Conclusie

De conclusie strekt tot verwerping van het beroep.

De Procureur-Generaal bij de

Hoge Raad der Nederlanden