Parket bij de Hoge Raad, 03-06-2008, BD2932, 02981/06

Conclusie inzake:

[verdachte]

1. Het Gerechtshof te Leeuwarden heeft de verdachte op 29 juni 2006 ter zake van zaak A 1. "medeplegen van opzettelijk handelen in strijd met een in artikel 2, eerste lid, onder C van de Opiumwet gegeven verbod" en 2. "medeplegen van opzettelijk handelen in strijd met een in artikel 3, eerste lid, onder B van de Opiumwet gegeven verbod" en ter zake van zaak B "valsheid in geschrift, meermalen gepleegd" veroordeeld tot een gevangenisstraf van 700 dagen.

2. Mr. S. Dogan, advocaat te Wijk bij Duurstede, heeft namens verdachte cassatie ingesteld. Mr. R.J. Baumgardt, advocaat te Spijkenisse, heeft een schriftuur ingezonden, houdende twee middelen van cassatie. Het door de Advocaat-Generaal bij het Hof ingestelde cassatieberoep is door deze blijkens de daarvan opgemaakte akte op 14 mei 2007 ingetrokken.

3.1 In het eerste middel wordt aangevoerd dat de bewezenverklaring van het in zaak A onder 2 bewezenverklaarde feit - kort gezegd het medeplegen van de handel in hashish - niet uit de gebezigde bewijsmiddelen kan volgen. Daartoe wordt in de toelichting op het middel aangevoerd dat uit die bewijsmiddelen niet kan worden afgeleid dat er sprake was van de voor medeplegen noodzakelijke bewuste en nauwe samenwerking tussen verdachte en zijn broer [medeverdachte 2].(1)

3.2 Ten laste van verdachte is onder 2 bewezenverklaard dat:

"hij in de periode van 1 maart 2000 tot en met 26 november 2001, te Groningen, tezamen en in vereniging met anderen, meermalen, telkens opzettelijk heeft verkocht en afgeleverd een hoeveelheid van meer dan 30 gram van een gebruikelijk vast mengsel van hennephars en plantaardige elementen van hennep (hashish) waaraan geen andere substanties zijn toegevoegd, zijnde hashish een middel vermeld op de bij de Opiumwet behorende lijst II;"

3.3 De aanvulling op het verkorte arrest houdt ten aanzien van de ten laste van verdachte bewezenverklaarde hashhandel in het bijzonder de volgende bewijsmiddelen in:

- een op 16 januari 2002 door inspecteur van politie [verbalisant 1] opgemaakt proces-verbaal (dossierpagina nrs. 1851-1977 van het dossierproces-verbaal 01-007690), inhoudende onder meer als relatering van die [verbalisant 1] (bewijsmiddel 4):

- een proces-verbaal van 28 november 2001, opgemaakt door brigadier [verbalisant 2] (dossierpagina nrs. 505-508 van voornoemd dossierproces-verbaal), inhoudende onder meer de volgende verklaring van [medeverdachte 1] (bewijsmiddel 5):

"Ik ken [verdachte] en zijn broer [medeverdachte 2]. Ik kwam regelmatig in café [A] in de [a-straat] in [vestigingsplaats]. U laat mij een gesprek horen wat is afgeluisterd en opgenomen op 3 januari 2001 om 18.41 uur. Ik hoor en herken voor 100% de stemmen van [medeverdachte 2] en mij in dit gesprek. Ik vraag in dit gesprek aan [medeverdachte 2] om 40 koffie te brengen. Ook zeg ik dat het 20/20 moet zijn. Ik handelde in softdrugs. Ik kocht het van [medeverdachte 2] en verkocht het daarna weer door. Ik belde wel vaker met [verdachte] en [medeverdachte 2]. Ik handelde in verschillende soorten softdrugs en maakte gebruik van codewoorden. 'Koffie' was mijn codewoord voor Pollum, dat is hasish. Dit kocht en verkocht ik in plastic zakjes en ook wel in plakken. Een plak is ongeveer 100 gram. Ik heb vanaf december 2000 in softdrugs gehandeld. 'Suiker' is het codewoord voor Skunk. Met 20/20 bedoelde ik waarschijnlijk dat ik 20 pollum en 20 skunk wilde kopen van [medeverdachte 2]. Ik gebruikte codewoorden omdat [medeverdachte 2] mij had verteld dat ik dat zo moest doen."

- een proces-verbaal d.d. 12 december 2001, opgemaakt door hoofdagent van politie [verbalisant 3] (dossierpagina nrs. 826 van voormeld dossierproces-verbaal), inhoudende onder meer de volgende verklaring van [medeverdachte 3] (bewijsmiddel 7):

"U heeft mij zojuist een fotomap laten zien. Ik herken de persoon met nummer 76 (opmerking verbalisant: Verdachte [medeverdachte 3] herkende op foto 76 de verdachte [medeverdachte 2]). U confronteert mij met 2 afgeluisterde en opgenomen telefoongesprekken op respectievelijk 22 december 2000 om 23.30 uur en 23 december 2000 om 01.17 uur. Uit deze gesprekken blijkt dat ik word gebeld door de man die ik net heb herkend. In het tweede gesprek zegt de man dat het rondgekomen is en dat ik hem moet komen ophalen in de [a-straat]. De man heeft het over spullen. Hiermee wordt hash bedoeld. Ik heb contact gezocht met deze man en om hash gevraagd."

- een proces-verbaal d.d. 1 december 2001, opgemaakt door voornoemde [verbalisant 3] (dossierpagina nrs. 801-803 van voormeld dossierproces-verbaal), voorzover inhoudende de volgende verklaring van [getuige 1] (bewijsmiddel 8):

"Begin september 2000 stelde [verdachte], die samenwoont met mijn zusje [betrokkene 2], voor om het café aan de [a-straat 1] te [vestigingsplaats] te gaan huren. Omdat ik de juiste diploma's had, heb ik met een contract getekend met [getuige 2], de boekhouder van de verhuurder [betrokkene 3]. In dit contract stond dat ik verplicht was om twee gokkasten van [betrokkene 3] in het café te plaatsen. De helft van de opbrengst zou naar ons gaan en de andere helft naar [betrokkene 3]. Ik heb niets gezien van de opbrengst van de gokkasten, [verdachte] trok dit gedeelte naar zich toe. [Getuige 2] kwam zelf naar het café als er werd afgerekend voor de gokkasten. Eerst werd de huur afgetrokken van onze helft, als er geld overbleef kreeg [verdachte] dit."

- een door [verbalisant 3] opgemaakt proces-verbaal d.d. 2 december 2001 (dossierpagina nrs. 804-806 van voornoemd dossierproces-verbaal), inhoudende voorzover hier van belang de volgende verklaring van [getuige 1] (bewijsmiddel 9):

"Het komt er feitelijk op neer dat [verdachte] mijn baas was. Hij maakte uit of het café geopend was of dicht kon. Ik luisterde naar de opdrachten van [verdachte] en was best wel bang voor hem. Zijn boertje [medeverdachte 2] belde mij bijna elke dag op om te vragen waar ik was en wie er in het café waren. Ik had het gevoel dat [medeverdachte 2] mij in opdracht van [verdachte] moest controleren."

- een door [verbalisant 2] opgemaakt proces-verbaal d.d. 21 januari 2002 (dossierpagina nrs. 1162-1165 van voornoemd dossierproces-verbaal), inhoudende onder meer de volgende verklaring van [getuige 2] (bewijsmiddel 10):

3.4 Daarnaast heeft het Hof ten aanzien van dit feit nog de volgende nadere bewijsoverweging in het arrest opgenomen:

Met betrekking tot het bewijs van het onder 2 ten laste gelegde feit overweegt het hof het volgende. Uit de bewijsmiddelen blijkt dat vanuit het door verdachte gerunde café, [A], in softdrugs werd gehandeld door de broer van verdachte, [medeverdachte 2]. Gelet op de positie van verdachte in [A] - hij was degene die over de sleutel van het café beschikte en, blijkens getuigenverklaringen, bepaalde wanneer het café geopend was - en op de onderlinge verhouding tussen verdachte en [medeverdachte 2], zoals die naar voren komt uit het dossier, staat naar het oordeel van het hof vast dat verdachte op de hoogte was van de handel in softdrugs en dat deze onder de verantwoordelijkheid van verdachte viel, aangezien de handel plaatsvond in zijn café terwijl hij daar aan het werk was, althans veelvuldig samen met zijn broer aanwezig was."

3.6 Voor een bewezenverklaring van medeplegen is vereist dat uit de bewijsmiddelen een zo nauwe en bewuste samenwerking tussen verdachte en zijn mededader(s) kan volgen, dat van medeplegen, in dit geval van het verkopen en afleveren van hashish kan worden gesproken.

3.7 Gelet op de nadere bewijsoverweging heeft het Hof geoordeeld dat verdachte op de hoogte was van het feit dat zijn broer vanuit [A] in softdrugs handelde en dat die handel onder de verantwoordelijkheid van verdachte viel, nu deze plaatsvond in zijn café terwijl hij daar aan het werk was, althans veelvuldig samen met zijn broer aanwezig was.

3.8 De bewijsmiddelen kunnen naar mijn mening het oordeel dat verdachte op de hoogte was van de criminele handel en wandel van zijn broer echter niet zonder meer dragen. Allereerst blijkt nergens uit dat verdachte in het café aanwezig was op tijdstippen dat daar, of vanuit dit café, door zijn jongere broer softdrugs werden verkocht. De als bewijsmiddel 9 gebezigde verklaring van [getuige 2] lijkt er eerder op te wijzen dat verdachte - hoewel hij feitelijk de baas van het café was - juist niet rond de klok in [A] vertoefde. Niet staat vast dat verdachte op de hoogte was van het feit dat zijn broer [A] gebruikte als (uitval)basis voor zijn handel in softdrugs. Een en ander zou mogelijk anders liggen indien uit de verklaringen van de afnemers [medeverdachte 1] of [medeverdachte 3] zou kunnen worden afgeleid dat zij ook met verdachte contact hadden over de bestellingen van softdrugs; maar daarover houden de gebezigde bewijsmiddelen niets in. [Medeverdachte 1] verklaart weliswaar dat hij (ook) vaak met verdachte belde, maar geeft daarbij enkel aan dat hij dit deed op momenten dat hij vond dat de kroeg door verdachte geopend moest worden. Dit gegeven is onvoldoende om daaruit wetenschap bij verdachte betreffende de door zijn broer in/vanuit [A] gepleegde hasjhandel te construeren. Uit de verklaring van [medeverdachte 1] kan immers niet worden afgeleid dat hij verdachte vroeg om de kroeg te openen in verband met de aan- of verkoop van hashish.

3.10 De bewezenverklaring van feit 2 in zaak A is mijns inziens dus ontoereikend gemotiveerd. Het middel treft doel.

4.1 Het tweede middel richt zich tegen de bewijsconstructie van de in zaak B ten laste van verdachte bewezenverklaarde valsheid in geschrifte. De steller van het middel voert hiertegen aan dat het Hof als bewijsmiddel 11 een proces-verbaal voor het bewijs heeft gebezigd waarin feiten en omstandigheden zijn neergelegd die niet door de verbalisanten zijn waargenomen. Verder houdt het middel de klacht in dat dit proces-verbaal tevens een aan de rechter voorbehouden conclusie behelst.

4.2 Ten laste van verdachte is in zaak B bewezen verklaard dat:

"hij op verschillende tijdstippen in de periode van 11 maart 2000 tot en met 29 oktober 2001 te Groningen telkens een geschrift, - maandelijkse verklaring Abw - door middel waarvan hij schriftelijk opgave heeft gedaan aan de Dienst SOZAWE van de gemeente Groningen van gegevens, welke noodzakelijk waren voor de beoordeling van het recht op uitkering krachtens de Algemene Bijstandswet en van het bedrag van die uitkering over het tijdvak waarop die opgave betrekking had, welk geschrift telkens bestemd was om tot bewijs van enig feit te dienen van de daarin vermelde feiten, valselijk heeft opgemaakt telkens met het oogmerk om dat geschrift als echt en onvervalst te doen gebruiken of door anderen te doen gebruiken, door in dat geschrift telkens de daarin voorkomende vragen met betrekking tot door hem verrichte werkzaamheden en door hem genoten inkomsten telkens hetzij niet, hetzij ontkennend te beantwoorden, zulks terwijl hij in werkelijkheid in dat tijdvak wel werkzaamheden had verricht en inkomsten had genoten en dat geschrift telkens te ondertekenen."

4.3 Het Hof heeft als bewijsmiddel 11 gebezigd een door de buitengewone opsporingsambtenaren/sociale rechercheurs [verbalisant 4] en [verbalisant 5] op 6 maart 2002 opgemaakt proces-verbaal met nr. 01007762, inhoudende het volgende relaas van voormelde verbalisanten:

"Uit administratie van de Dienst Sozawe blijkt dat aan [verdachte] en [betrokkene 2] een uitkering ingevolge de Algemene Bijstandswet is verstrekt gedurende de periode 11 januari 1995 tot en met 1 november 2001, norm gehuwden. Op de maandelijkse verklaringen Abw en de periodieke inlichtingsformulieren dienden de uitkeringsgerechtigden in te vullen of zij inkomsten hebben genoten. Uit de administratie blijkt tevens dat [verdachte] en [getuige 2] gedurende genoemde periode op de maandelijks door hen in te vullen inlichtingenformulieren geen wijzigingen hebben doorgegeven met betrekking tot hun financiële situatie danwel door hen genoten inkomsten, anders dan de inkomsten van [betrokkene 2]. Uit het proces-verbaal 01-007690 blijkt dat [verdachte] zich bezig heeft gehouden met de handel in verdovende middelen. Verder blijkt dat [verdachte] in de periode september 2000 tot juli 2001 de horecagelegenheid [A], [a-straat 1] in [vestigingsplaats], alsmede de daar aanwezige gokautomaten heeft geëxploiteerd. Uit deze exploitatie heeft hij inkomsten genoten. Wanneer de Dienst Sozawe hiervan op de hoogte was geweest, zou aan verdachten geen of een lagere uitkering zijn toegekend. De dienst is hierdoor benadeeld. (...)"

4.4 Een getuigenverklaring moet een mededeling behelzen van feiten en omstandigheden die de getuige zelf heeft waargenomen of ondervonden.(4) Zeker is een mening of gissing ontoelaatbaar als deze een aan de rechter voorbehouden oordeel bevat. Een dergelijke conclusie is niet bruikbaar voor het bewijs, tenzij de rechter op grond van andere bewijsmiddelen heeft geoordeeld en heeft kunnen oordelen dat een zodanige conclusie terecht is getrokken. In dat laatste geval kan de conclusie worden vereenzelvigd met een door de rechter getrokken conclusie.(5)

4.5 Bewijsmiddel 11 houdt als relaas van verbalisanten onder meer in dat uit het in de strafzaak opgemaakte (hoofd)proces-verbaal nr. 01-007690 blijkt dat verdachte zich bezig heeft gehouden met de handel in verdovende middelen; verder zou daaruit blijken dat verdachte in de periode september 2000 tot juli 2001 de horecagelegenheid [A] in [vestigingsplaats] evenals de daar aanwezige gokautomaten heeft geëxploiteerd.

4.6 Alle drie opmerkingen van de opsporingsambtenaren houden een gevolgtrekking in die aan de rechter is voorbehouden. Wat betreft de omstandigheid dat verdachte in de genoemde periode [A] alsmede de daar aanwezige gokkasten (mede) heeft geëxploiteerd, vinden deze echter bevestiging in met name de door het Hof gebezigde bewijsmiddelen 8 en 10, zodat het Hof kennelijk heeft geoordeeld - hetgeen het op grond van die bewijsmiddelen heeft kunnen doen - dat die conclusie terecht is getrokken.

4.7 Wat betreft de conclusie dat verdachte zich schuldig zou hebben gemaakt aan de handel in verdovende middelen ligt het iets ingewikkelder. Zoals hiervoor in verband met het eerste middel is opgemerkt, kan uit de gebezigde bewijsmiddelen niet worden afgeleid dat verdachte zich schuldig heeft gemaakt aan de handel in softdrugs. Maar de gewraakte passage spreekt heel in het algemeen over verdovende middelen.

4.9 Het middel faalt dus en kan met de aan art. 81 RO te ontlenen korte motivering worden afgedaan.

5. Het eerste middel is terecht voorgesteld. Ambtshalve heb ik geen grond gevonden die tot vernietiging aanleiding behoort te geven.

6. Deze conclusie strekt tot vernietiging van het bestreden arrest voor wat betreft de ten aanzien van het in zaak A onder 2 tenlastegelegde gegeven beslissingen en de strafoplegging, tot terugwijzing van de zaak naar het Hof Leeuwarden(6), opdat de zaak in zoverre op het bestaande hoger beroep opnieuw wordt berecht en afgedaan, en tot verwerping van het beroep voor het overige.