Parket bij de Hoge Raad, 11-12-2012, BY4834, 11/01607

Conclusie inzake:

[Verdachte]

1. Het Gerechtshof te Amsterdam, zitting houdende te Arnhem, heeft bij arrest van 17 maart 2011 verdachte wegens "verkrachting" veroordeeld tot een gevangenisstraf voor de duur van negen maanden waarvan vier maanden voorwaardelijk, met een proeftijd van twee jaren. Voorts heeft het Hof de vordering van de benadeelde partij toegewezen tot een bedrag van € 1.230,47 en de benadeelde partij voor het overige niet-ontvankelijk verklaard in haar vordering. Voor het toegewezen bedrag is aan verdachte tevens een betalingsverplichting opgelegd.

2. Tegen deze uitspraak is namens verdachte cassatieberoep ingesteld.

3. Namens verdachte heeft mr. M.L. Plas, advocaat te Utrecht, twee middelen van cassatie voorgesteld.

4. Het eerste middel

4.1. Het middel klaagt dat het Hof de bewezenverklaring uitsluitend heeft doen steunen op de verklaring van aangeefster.

5. De als bijlage bij het proces-verbaal van 1 december 2009 (LJN PL0981/09-211003) gevoegde door aangeefster gemaakte tekening van de woning, [b-straat 1] (dossierpag. 10), door het hof te bezigen als schriftelijk bescheid als bedoeld in artikel 344, eerste lid onder 5° van het Wetboek van Strafvordering.

6. De als bijlage bij het proces-verbaal van 21 december 2009 (LJN PL0981/09-211003) gevoegde door [betrokkene 2] gemaakte tekening van de woning, [b-straat 1] (dossierpag. 24), door het hof te bezigen als schriftelijk bescheid als bedoeld in artikel 344, eerste lid onder 5° van het Wetboek van Strafvordering.

4.5. Bij de beoordeling van het middel moet het volgende worden vooropgesteld. Ingevolge art. 342 lid 2 Sv - dat de tenlastelegging in haar geheel betreft en niet een onderdeel daarvan - kan het bewijs dat de verdachte het tenlastegelegde feit heeft begaan, door de rechter niet uitsluitend worden aangenomen op de verklaring van één getuige. Deze bepaling strekt ter waarborging van de deugdelijkheid van de bewijsbeslissing, in die zin dat zij de rechter verbiedt tot een bewezenverklaring te komen ingeval de door één getuige gereleveerde feiten en omstandigheden op zichzelf staan en onvoldoende steun vinden in ander bewijsmateriaal. De vraag of aan het bewijsminimum van art. 342 lid 2 Sv is voldaan, laat zich niet in algemene zin beantwoorden, maar vergt een beoordeling van het concrete geval. Bij de in cassatie aan te leggen toets of aan het bewijsminimum van art. 342 lid 2 Sv is voldaan, kan van belang zijn of de feitenrechter zijn oordeel dat dat het geval is, nader heeft gemotiveerd.(1)

4.7. De Hoge Raad oordeelde, anders dan mijn ambtgenoot Silvis in zijn conclusie voorafgaand aan het arrest, dat niet kon worden gezegd dat de verklaringen van [A] onvoldoende steun vonden in de overige bewijsmiddelen. Het is jammer dat de Hoge Raad dit machtswoord niet van een toelichting heeft voorzien. Want onduidelijk is wat de Hoge Raad hier als steunbewijs heeft aangemerkt. Meer in het bijzonder is de vraag of de Hoge Raad het steunbewijs (mede) heeft gezocht in de (toevallig gevonden) dagboekaantekening en in wat [A] haar vriendinnetje tijdens het spelen in het zand vertelde. Een bevestigend antwoord roept onmiddellijk andere vragen op. Is dan niet vereist dat het steunbewijs uit andere bron komt? Kunnen omstandigheden die de betrouwbaarheid van de belastende verklaring vergroten, als steunbewijs meetellen? Het kan natuurlijk ook zijn dat de Hoge Raad het steunbewijs niet mede heeft gezocht in de dagboekaantekening en in wat [A] haar vriendinnetje had verteld. In dat geval moet de conclusie zijn dat de Hoge Raad voldoende vond dat de overige bewijsmiddelen steun gaven aan de verklaringen van [A] voor zover het de context betrof waarin de verweten gedragingen plaatsvonden, namelijk dat [A] bij haar oma en opa logeerde, dat er een loods was waarin sekstapes lagen en dat er bij verdachte thuis een schaal met lolly's stond.

4.8. De Hoge Raad oordeelde anders in de zaak HR 13 juli 2010 (LJN BM2452, NJ 2010/515). Dit betrof eveneens een zedenzaak. Ten laste van verdachte was bewezenverklaard dat hij meermalen ontuchtige handelingen had gepleegd met iemand beneden de leeftijd van zestien jaren. Slachtoffer was de dochter ([B]) van de vrouw waarmee verdachte samenwoonde. De bewezenverklaring steunde op (i) de verklaring van verdachte, inhoudende dat hij met [B], haar moeder en haar broertje in de bewezenverklaarde periode samenwoonde, (ii) de verklaring van de moeder van [B], inhoudende onder meer wat [B] haar vertelde over wat verdachte haar liet doen, (iii) de verklaring van de moeder van [B], inhoudende dat [B] tegen haar heeft gezegd dat verdachte liegt als hij zegt dat hij niets heeft gedaan, (iv) een proces-verbaal van politie, inhoudende de tijdens een studioverhoor afgelegde verklaring van [B], (v) een proces-verbaal van politie, inhoudende als verklaring van een leerkracht van [B] dat zij van de moeder van [B] heeft gehoord dat [B] waarschijnlijk seksueel is misbruikt en dat de leerkracht vanaf dat moment merkte dat ze aanhankelijker werd. Voorts wijdde het Hof naar aanleiding van gevoerde verweren enkele overwegingen aan het bewijs. Deze overwegingen zagen op de betrouwbaarheid van de tijdens het studioverhoor afgelegde verklaringen van [B] als zodanig en konden daarom volgens de Hoge Raad niet bijdragen aan het oordeel dat sprake was van voldoende steunbewijs. De Hoge Raad overwoog dan ook dat het kennelijke oordeel van het Hof dat de door [B] gereleveerde feiten en omstandigheden voldoende steun vonden in ander gebezigd bewijsmateriaal, zonder nadere motivering, die ontbreekt, niet begrijpelijk is.

4.9. Tussen deze zaak en de hiervoor beschreven zaak van 6 maart 2012 zijn mijns inziens relevante verschillen aan te wijzen. Voor zover het gaat om omstandigheden die de betrouwbaarheid van de afgelegde verklaring vergroten, geldt - even aangenomen dat dergelijke omstandigheden meetellen - dat het feit dat [B] haar verhaal ook aan haar moeder had verteld en dat de leerkracht in een laat stadium een gedragsverandering bespeurde minder toegevoegde waarde heeft dan het feit dat [A] haar verhaal in een vroeg stadium aan haar dagboek en een vriendinnetje toevertrouwde, aangezien dat verhaal in het laatste geval, naar mocht worden aangenomen, niet was beïnvloed door suggesties, reacties en verwachtingen van de "grote mensen". Voor zover het gaat om omstandigheden die steun bieden aan hetgeen de getuige verklaarde over de context waarin de incest volgens de getuige plaatsvond, is er eveneens verschil. In de zaak uit 2012 vindt het verhaal van [A] op bepaalde, specifieke punten steun in ander bewijsmateriaal. In de zaak uit 2010 is dat niet het geval. Dat de verdachte een relatie had met de moeder van het slachtoffertje en bij haar in huis woonde, is zo algemeen en zo weinigzeggend, dat daarin niet of nauwelijks enige bevestiging van de beschuldiging kan worden gevonden.

4.10. Uit deze en andere jurisprudentie maak ik op dat de Hoge Raad niet eist dat het springende punt (het door de verdachte betwiste onderdeel van de desbetreffende verklaring) steun vindt in ander bewijsmateriaal. Dat wordt onderstreept door de beide andere arresten die de Hoge Raad op 6 maart 2012 wees (HR 6 maart 2012, LJN BT6458, NJ 2012/250 en HR 6 maart 2012, LJN BQ6144, NJ 2012/252). In beide zaken berustte de betrokkenheid van de verdachte bij het bewezenverklaarde feit uitsluitend op de verklaring van één getuige. Voldoende lijkt te zijn dat de gebezigde verklaring op specifieke punten steun vindt in ander bewijsmateriaal, zodat die verklaring, naar de Hoge Raad pleegt te overwegen, "niet op zich zelf staat", maar als het ware is ingebed in een concrete context die bevestiging vindt uit andere bron.

4.11. Als dit juist is, is tevens verklaard waarom de door mijn ambtgenoot Aben in zijn conclusie voor HR 15 november 2011, LJN BQ8600, NJ 2012/279 ontwikkelde "werkhypothese" met betrekking tot discriminerend steunbewijs niet, naar hij zelf al onderkende, de gehele jurisprudentie van de Hoge Raad lijkt te kunnen verklaren. In geen van de drie arresten van 6 maart 2012 discrimineerde het steunbewijs tussen het bewezenverklaarde scenario en het ontkennende scenario van de verdachte. Dat neemt natuurlijk niet weg dat steunbewijs dat discrimineert, sterker is dan steunbewijs dat dit niet doet.

4.12. In de onderhavige zaak vinden de verklaringen van aangeefster steun in de verklaring van verdachte, inhoudende dat hij op de bewezenverklaarde dag samen met aangeefster naar een apotheek en een drogist is geweest om tepelhoedjes te kopen en dat hij tevens met haar naar de woning van zijn stiefmoeder is geweest. De verklaring van aangeefster dat zij in de woning van de stiefmoeder is geweest vindt voorts steun in de door haar getekende plattegrond van die woning, waarvan het Hof constateert dat die vrijwel gelijk is aan de plattegrond die de stiefmoeder van verdachte van haar huis heeft getekend. Deze bewijsmiddelen geven steun aan de door aangeefster gereleveerde specifieke feiten en omstandigheden die direct verband houden met de bewezenverklaarde handelingen. Haar verklaring hangt met andere woorden niet in de lucht. Zwak punt is hier wel dat het Hof niet nader heeft gemotiveerd waarom het van oordeel is dat de door aangeefster gereleveerde feiten en omstandigheden voldoende steun vinden in de overige bewijsmiddelen. Onoverkomelijk lijkt mij dat in dit geval niet te zijn. Blijkens het proces-verbaal van de terechtzitting in hoger beroep verklaarde de verdachte aldaar dat hij niet in de woning van zijn stiefmoeder was geweest maar alleen in de centrale hal van de flat de brievenbus had leeggehaald. Die verklaring maakt begrijpelijk waarom het Hof betekenis heeft toegekend aan de omstandigheid dat de aangeefster in staat was om een correcte plattegrond te tekenen van de woning van verdachtes stiefmoeder. Die omstandigheid discrimineert immers tussen het scenario van de verdachte en dat van de aangeefster. Het ware beter geweest als het Hof dit had uitgelegd, maar de kennelijke bedoeling van het Hof is ook daarzonder wel duidelijk. In zoverre faalt het middel derhalve.

4.13. In de toelichting op het middel kan wellicht nog de afzonderlijke klacht worden gelezen dat het Hof zonder nadere motivering voorbij is gegaan aan hetgeen de raadsman ter terechtzitting in hoger beroep met betrekking tot de betrouwbaarheid van de verklaringen van aangeefster en de waarde van het steunbewijs heeft aangevoerd (hiervoor onder 4.4 weergegeven).

4.14. Het Hof heeft hetgeen de raadsman van verdachte ter terechtzitting in hoger beroep heeft aangevoerd kennelijk niet aangemerkt als een uitdrukkelijk onderbouwd standpunt als bedoeld in art. 359 lid 2 Sv. Dat is niet onbegrijpelijk in aanmerking genomen dat de aangevoerde argumenten weinig klemmend zijn. In zoverre faalt het middel eveneens.

4.15. Het middel faalt.

5. Het tweede middel

5.1. Het middel klaagt dat de bewezenverklaring onvoldoende is gemotiveerd, nu het Hof heeft bewezenverklaard dat aangeefster onder meer is gedwongen tot het ondergaan van een tongzoen doordat verdachte zijn broek naar beneden heeft getrokken en daarbij enkele uitlatingen heeft gedaan, terwijl aangeefster heeft verklaard dat deze handeling heeft plaatsgevonden nadat verdachte haar een tongzoen heeft gegeven, zodat aangeefster door het naar beneden trekken van de broek niet gedwongen kan zijn geweest tot het ondergaan van die tongzoen.

5.2. Het Hof heeft bewezenverklaard dat verdachte aangeefster door geweld en/of een andere feitelijkheid heeft gedwongen tot het ondergaan van handelingen die mede hebben bestaan uit het seksueel binnendringen van het lichaam van aangeefster en dat het geweld en die andere feitelijkheid er onder andere uit bestond dat verdachte zijn broek en boxershort naar beneden trok en daarbij zei "Kijk dan wat je met mij doet? Dit heb je aangericht. Hoe ga je dit oplossen" en "Pijp me dan maar". Uit de, hiervoor onder 4.3 weergegeven, verklaring van aangeefster volgt echter dat het seksueel binnendringen (de tongzoen) plaatsvond voordat verdachte zijn broek en boxershort uittrok en voornoemde uitlatingen deed, zodat aangeefster door deze feitelijkheden niet kan zijn gedwongen tot het ondergaan van die tongzoen. Het kan er mijns inziens voor gehouden worden dat de zinsnede "zijn, verdachtes, broek en boxershort naar beneden getrokken en daarbij tegen [slachtoffer] gezegd "Kijk dan wat je met mij doet? Dit heb jij aangericht. Hoe ga je dit oplossen?" en "Pijp me dan maar"" als gevolg van een kennelijke misslag in de bewezenverklaring is opgenomen. De Hoge Raad kan de bewezenverklaring met herstel van deze misslag lezen, aangezien door die lezing de aard en de ernst van het bewezenverklaarde in zijn geheel beschouwd niet worden aangetast.(3)

5.3. Het middel faalt.

6. De middelen falen. Het tweede middel kan worden afgedaan met de aan art. 81 RO ontleende motivering.

7. Gronden waarop de Hoge Raad gebruik zou moeten maken van zijn bevoegdheid de bestreden uitspraak ambtshalve te vernietigen, heb ik niet aangetroffen.

8. Deze conclusie strekt tot verwerping van het beroep.

AG