Centrale Raad van Beroep, 08-09-2020, ECLI:NL:CRVB:2020:2115, 18/4022 PW

Appellante ontving sinds 21 mei 2012, naast haar onvolledige AOW-pensioen, een uitkering ingevolge de Aanvullende inkomensvoorziening voor ouderen (AIO-aanvulling), laatstelijk ingevolge de Participatiewet (PW).

In het kader van een steekproef heeft de Svb appellante bij brief van 10 maart 2016 verzocht het bij die brief gevoegde formulier ‘Verblijf en vermogen buiten Nederland’ ingevuld en ondertekend binnen vier weken terug te sturen. Bij brief van 10 mei 2016 heeft de Svb appellante opnieuw verzocht het hiervoor genoemde formulier ingevuld en ondertekend terug te sturen, ditmaal vóór 30 mei 2016. Appellante heeft niet op die brieven gereageerd.

Bij besluit van 16 juni 2016 heeft de Svb het recht op AIO-aanvulling van appellante opgeschort en haar daarbij in de gelegenheid gesteld om alsnog vóór 14 juli 2016 de gevraagde gegevens over te leggen. Bij besluit van 19 juli 2016 heeft de Svb de AIO‑aanvulling van appellante met ingang van 30 mei 2016 beëindigd (lees: ingetrokken). De Svb heeft daaraan ten grondslag gelegd dat appellante heeft verzuimd binnen de gestelde termijn de gevraagde gegevens te verstrekken.

Appellante heeft op 21 juli 2016 een nieuwe aanvraag om een AIO-aanvulling ingediend. In het kader van de beoordeling van die aanvraag heeft de Svb informatie opgevraagd en ontvangen van de Caisse d’Assurance Retraite et de Santé au Travail, waaruit blijkt dat appellante sinds juli 2007 een staatspensioen uit Frankrijk ontvangt. Voorts is de Svb gebleken dat appellante in Frankrijk verscheidene rekeningen heeft bij de Caisse d’Epargne waarop ook twee andere Franse pensioenen van appellante worden overgemaakt.

Bij besluit van 24 augustus 2016 heeft de Svb de aanvraag van appellante afgewezen. De Svb heeft daaraan ten grondslag gelegd dat haar inkomsten, bestaande uit haar Franse en Nederlandse pensioenen, hoger zijn dan de voor haar geldende AIO-norm.

Appellante heeft hierop telefonisch aan de Svb doorgegeven dat de berekening in het besluit van 24 augustus 2016 niet klopt en dat twee van haar pensioenen niet per maand maar per kwartaal worden betaald. Appellante heeft vervolgens op verzoek van de Svb nadere informatie over haar pensioenen en bankrekeningen overgelegd.

Bij besluit van 17 januari 2017 heeft de Svb het besluit van 24 augustus 2016 ingetrokken en, met wijziging van de motivering, opnieuw afwijzend beslist op de aanvraag. De Svb heeft de aanvraag toen afgewezen op de grond dat het totale vermogen van appellante hoger is dan de voor haar geldende vermogensgrens van € 5.940,-.

De Svb heeft vervolgens een onderzoek ingesteld naar de rechtmatigheid van de in het verleden aan appellante toegekende AIO-aanvulling. Bij brief van 18 januari 2017 heeft de Svb appellante verzocht om vóór 20 februari 2017 bewijsstukken van haar Franse pensioenen, de afschriften van haar Franse bankrekeningen over de periode 1 januari 2012 tot en met 31 mei 2016 en bewijsstukken van haar schulden over de periode van 21 mei 2012 tot en met 31 mei 2016 te verstrekken. Per brief van 22 februari 2017 heeft de Svb appellante nogmaals verzocht om deze gegevens over te leggen vóór 13 maart 2017. Appellante heeft niet gereageerd op die verzoeken.

Bij besluit van 17 maart 2017 heeft de Svb de AIO-aanvulling van appellante ingetrokken over de periode van 21 mei 2012 tot en met 29 mei 2016 op de grond dat onduidelijk is gebleven wat over die periode de hoogte was van haar drie pensioenen uit Frankrijk en dat zij vanaf 21 mei 2012 over vermogen boven de voor haar geldende vermogensgrens heeft beschikt. Appellante heeft tegen dit besluit geen bezwaar gemaakt. Bij besluit van 13 juni 2017 heeft de Svb de gemaakte kosten van de AIO-aanvulling over die periode tot een bedrag van € 17.408,93 bruto van appellante teruggevorderd en haar een boete ter hoogte van € 15.078,12 opgelegd. De Svb heeft aan de boete ten grondslag gelegd dat appellante de inlichtingenverplichting heeft geschonden door niet te melden dat zij drie pensioenen uit Frankrijk ontvangt en dat zij vermogen bezit in de vorm van spaargeld op haar Franse bankrekeningen. De Svb is er daarbij van uitgegaan dat appellante opzettelijk de op haar rustende inlichtingenverplichting heeft geschonden.

De Svb heeft de boete als volgt berekend. Over de periode van 21 mei 2012 tot 1 januari 2013 bedraagt de boete 10% van de over die periode gemaakte kosten van de AIO-aanvulling ter hoogte van € 2.589,79, zijnde € 258,98. Hierbij heeft de Svb toepassing gegeven aan het destijds geldende Besluit Svb beleidsregels WWB 2012. Vanaf 1 januari 2013 geldt het Boetebesluit sociale zekerheidswetten en is een zwaarder sanctieregime van toepassing dan vóór die datum. Bij de vaststelling van de boete vanaf 1 januari 2013 is de Svb uitgegaan van 100% van de gemaakte kosten van de AIO-aanvulling over de periode van 1 januari 2013 tot en met 29 mei 2016 ter hoogte van € 14.819,14. Het totale bedrag van de boete is € 15.078,12.

Bij besluit van 24 november 2017 (bestreden besluit) heeft de Svb het bezwaar van appellante tegen het besluit van 13 juni 2017 gegrond verklaard voor zover dit betrekking heeft op de boete. De Svb heeft zich voor zover het gaat om de verwijtbaarheid nader op het standpunt gesteld dat er geen opzet, maar grove schuld is. Daarom is de Svb uitgegaan van 75% van het benadelingsbedrag van € 14.819,14, zijnde € 11.114,35. Dit bedrag zou vermeerderd moeten worden met het bedrag over de periode van 21 mei 2012 tot 1 januari 2013 van € 258,98 en zou daarmee zijn uitgekomen op € 11.373,33. De Svb heeft de boete echter gemaximeerd op € 8.200,-. De Svb heeft het bezwaar voor het overige ongegrond verklaard.

2. Bij de aangevallen uitspraak heeft de rechtbank, voor zover hier van belang en met bepalingen over proceskosten, het beroep tegen het bestreden besluit gegrond verklaard en dit besluit vernietigd en het besluit van 13 juni 2017 herroepen, voor zover deze besluiten zien op de boete. De rechtbank heeft daartoe overwogen dat appellante grove schuld kan worden verweten en dat bij het vaststellen van de boete in beginsel in acht moet worden genomen dat de boete binnen 18 maanden redelijkerwijs kan worden voldaan. De Svb heeft weliswaar bij het bestreden besluit de financiële situatie van appellante betrokken in het kader van de terugvordering en de boete tezamen, maar heeft niet bij het vaststellen van de boete afzonderlijk voldoende gemotiveerd dat appellante, gelet op haar draagkracht, binnen 18 maanden de boete van € 8.200,- kan voldoen. De rechtbank heeft met toepassing van artikel 8:72a van de Algemene wet bestuursrecht zelf een beslissing genomen over het opleggen van de boete en daartoe vastgesteld dat uit de door appellante ingeleverde bankafschriften volgt dat op 8 december 2016 het saldo op één van de op haar naam staande Franse bankrekeningen € 19.152,36 bedroeg. Nu appellante redelijkerwijs over deze middelen kan beschikken, kan zij ook redelijkerwijs binnen 18 maanden de boete van € 8.200,- voldoen. Gelet daarop heeft de rechtbank geen aanleiding gezien de boete verder te matigen en deze onveranderd vastgesteld op € 8.200,-.

3. In hoger beroep heeft appellante zich op de hierna te bespreken gronden tegen de aangevallen uitspraak gekeerd.

4. De Raad komt tot de volgende beoordeling.

Ter zitting van de Raad heeft de gemachtigde van appellante de beroepsgronden tegen de terugvordering beperkt tot de grond dat er dringende redenen zijn, als bedoeld in artikel 58, achtste lid, van de PW, om af te zien van de terugvordering. Appellante kan niet meer voorzien in de noodzakelijke kosten van het bestaan. Daarnaast heeft zij schulden ter hoogte van € 3.000,- en komen er alleen maar schulden bij. Bovendien heeft zij problemen met haar gezondheid en brengen de financiële problemen extra spanning met zich mee.

Deze beroepsgrond slaagt niet. Dringende redenen als bedoeld in artikel 58, achtste lid, van de PW doen zich alleen voor als de terugvordering onaanvaardbare sociale en/of financiële gevolgen voor de betrokkene heeft. Het moet dan gaan om gevallen waarin iets bijzonders en uitzonderlijks aan de hand is. In die gevallen zal een individuele afweging van alle relevante omstandigheden moeten plaatsvinden. Degene die zich beroept op dringende redenen, moet die redenen aannemelijk maken. Appellante is hierin niet geslaagd. De enkele verwijzing naar haar ernstige financiële problemen en gezondheidstoestand is daartoe onvoldoende. Appellante heeft geen onderbouwing gegeven van haar schulden. Ook heeft zij geen medische stukken overgelegd om haar gezondheidstoestand te staven. Appellante kan in het kader van de invordering als schuldenaar de bescherming inroepen van de regels over de beslagvrije voet, die zijn neergelegd in de artikelen 475b tot en met 475e van het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering.

De Svb heeft de boete gebaseerd op de schending van de inlichtingenverplichting over de periode van 21 mei 2012 tot en met 29 mei 2016. Appellante heeft bestreden dat zij de inlichtingenverplichting heeft geschonden. Zij heeft erop gewezen dat de Svb al sinds 2008 op de hoogte was van haar recht op een pensioen uit Frankrijk, omdat de Svb destijds zelf betrokken was bij de aanvraag van dat pensioen. Voorts heeft appellante aangevoerd dat zij aan de Svb geen melding hoefde te maken van de Franse bankrekening omdat de gelden op die bankrekening toebehoren aan haar kinderen. De gelden op die rekening zijn door haar dochter gestort en appellante heeft nooit uitgaven ten behoeve van haarzelf van die rekening verricht. Appellante kon zelf niet over die bankrekening beschikken.

Appellante heeft voorts aangevoerd dat de rechtbank bij het opleggen van de boete over de periode van januari 2013 tot en met 29 mei 2016, in navolging van de Svb, ten onrechte is uitgegaan van grove schuld. Dit zou hoogstens normale verwijtbaarheid moeten zijn.

Ook uit de omstandigheid dat appellante herhaaldelijk onjuiste informatie heeft verstrekt, kan in dit geval geen grove schuld worden afgeleid. De Svb heeft erop gewezen dat het verstrekken van onjuiste informatie zich voordeed bij de aanvraag om de AIO-aanvulling in juni 2012, bij het heronderzoek in oktober 2013 en bij de nieuwe aanvraag in juli 2016. De nieuwe aanvraag in juli 2016 valt echter buiten de te beoordelen periode, zodat deze niet kan worden meegerekend bij het herhaaldelijk verstrekken van onjuiste informatie. Alleen het heronderzoek in oktober 2013 kan als een herhaling worden aangemerkt, maar enkel deze omstandigheid is in dit geval onvoldoende om daaruit grove schuld af te leiden. Zoals hiervoor is overwogen kan uit het gespreksverslag van 22 augustus 2016 immers worden opgemaakt dat appellante zich in de te beoordelen periode mogelijk niet (steeds) bewust is geweest van het verschil tussen de AOW en de AIO-aanvulling en de relevantie van het opgeven van inkomsten en vermogen. Het tweemaal onjuist beantwoorden van de vragen op de formulieren is dan ook op zichzelf beschouwd wel verwijtbaar, maar in dit geval niet zodanig dat daaruit ernstige aan opzet grenzende nalatigheid kan worden afgeleid.

Uit 4.4 en 4.5 volgt dat de Svb er niet in is geslaagd om grove schuld aan te tonen en dat moet worden uitgegaan van normale verwijtbaarheid. Appellante heeft niet aannemelijk gemaakt dat er redenen zijn om verminderde verwijtbaarheid aan te nemen. Dit betekent dat de boete in beginsel moet worden vastgesteld op 50% van het benadelingsbedrag.

Appellante heeft nog aangevoerd dat, net als bij de terugvordering, ook ten aanzien van de boete sprake is van zodanige dringende redenen dat de Svb had moeten afzien van de boete. Voor het aannemen van dringende redenen als bedoeld in artikel 18a, zevende lid, van de PW geldt, net als bij artikel 58, achtste lid, van de PW, dat de dringende redenen moeten zijn gelegen in onaanvaardbare sociale en/of financiële consequenties van de boete voor de betrokkene. Het moet gaan om incidentele gevallen, waarin iets bijzonders en uitzonderlijks aan de hand is en waarin een individuele afweging plaatsvindt van alle relevante omstandigheden. Zoals overwogen onder 4.2 bestaan geen aanknopingspunten voor het aannemen van dringende redenen.

Ook de beroepsgrond dat de draagkracht van appellante aanleiding geeft om de boete te matigen slaagt niet, nu ter zitting is gebleken dat de door de rechtbank vastgestelde boete inmiddels door verrekening met het AOW-pensioen van appellante volledig is betaald. In die situatie bestaat geen aanleiding om op grond van de financiële omstandigheden van de betrokkene de boete te matigen. Dit is vaste rechtspraak (uitspraak van 31 januari 2017, ECLI:NL:CRVB:2017:476). Dit betekent dat een boete van € 5.200,- hier passend en geboden is.

Uit 4.4 tot en met 4.8 volgt dat de aangevallen uitspraak moet worden vernietigd voor zover de rechtbank de hoogte van de boete heeft vastgesteld op € 8.200,-. Doende wat de rechtbank zou behoren te doen, zal de Raad het boetebedrag vaststellen op € 5.200,-.