Centrale Raad van Beroep, 20-07-2021, ECLI:NL:CRVB:2021:1786, 19/3725 PW

Voorop staat dat het college op grond van artikel 53a, zesde lid, van de PW bevoegd is onderzoek in te stellen naar de juistheid en de volledigheid van de verstrekte gegevens en zo nodig naar andere gegevens die noodzakelijk zijn voor de verlening dan wel de voortzetting van de bijstand. Deze algemene onderzoeksbevoegdheid kan steeds en spontaan worden uitgeoefend. Daartoe is geen daaraan voorafgaand en redengevend feit, signaal, grond of vermoeden vereist.

Uit het door het college in hoger beroep overgelegde rapport Heronderzoeken Werk en Inkomen (Achtergrond, werkwijze en systematiek heronderzoeken) en de door het college ter zitting gegeven toelichting blijkt over de aanleiding van het in 1.1 vermelde onderzoek het volgende. Het is volgens het college niet mogelijk om ieder jaar een heronderzoek te verrichten naar de rechtmatigheid van de bijstand van alle bijstandsgerechtigden in de gemeente Rotterdam. Daarom worden thema’s gekozen. Er is geen onderzoeksplan voor selecties van thema’s voor het heronderzoek. Jaarlijks stemt de afdeling Werk en Inkomen van de gemeente Rotterdam met de wethouder af welke selecties worden gehanteerd. Het team Heronderzoek onderzoekt vervolgens per stadsgebied alle bijstandsgerechtigden die aan het selectiecriterium voldoen. Nadat dit onderzoek in alle stadsgebieden is afgerond, worden andere thema’s ontwikkeld die nog niet aan de orde zijn geweest. Een van de terugkerende thema’s is de woonsituatie en samenstelling van een huishouden van een bijstandsgerechtigde. In dat kader is in 2018 de rechtmatigheid van de bijstand van de alleenstaande, alleenwonende mannen onderzocht. Na afronding van het onderzoek naar deze groep zijn ook de groepen alleenstaande, inwonende mannen, alleenstaande, alleenwonende vrouwen en alleenstaande, inwonende vrouwen onderzocht. In het geval van appellant is het onderzoek door een medewerker van het team Heronderzoek gestart omdat appellant behoorde tot de op dat moment onderzochte themagroep en aan het selectiecriterium alleenstaande, alleenwonende mannen voldeed.

In het in geding zijnde thema-onderzoek is geen onderscheid naar geslacht gemaakt, omdat, zoals volgt uit 4.2.2, zowel mannen als vrouwen aan een heronderzoek zijn onderworpen. Gelet alleen al hierop kan de verwijzing van appellant naar de uitspraak van de Raad van 21 november 2017 niet tot de door hem gestelde conclusie leiden. Dat het college gestart is met de groep bijstandsgerechtigden van het mannelijke geslacht doet aan het voorgaande niets af. Aan de eerst ter zitting opgeworpen beroepsgrond dat bij de heronderzoeken sprake is van een ongerechtvaardigd verschil in behandeling van de groepen alleenstaanden, alleenstaande ouders en gehuwden, slaagt niet wegens gebrek aan feitelijke onderbouwing.

Het enkele bezoeken van een casino of gokinstelling, zonder bijkomende feiten en omstandigheden, hoeft niet te worden gemeld. Vergelijk de uitspraak van 20 april 2021, ECLI:NL:CRVB:2021:941. Een enkele opname in een casino of gokinstelling, zonder bijkomende feiten of omstandigheden, hoeft ook niet te worden gemeld. Vergelijk de uitspraak van 9 maart 2021, ECLI:NL:CRVB:2021:629. Indien de betrokkene meerdere opnames in een casino of gokinstelling heeft verricht en daarbij meerdere keren kort na elkaar bedragen heeft opgenomen, is aannemelijk dat hij gokactiviteiten heeft verricht. Vergelijk eveneens de hiervoor vermelde uitspraak van 9 maart 2021 en de uitspraak van 7 mei 2019, ECLI:NL:CRVB:2019:1548. Deze gokactiviteiten moeten worden gemeld, omdat het gokken op zichzelf een activiteit is uit de aard waarvan voortvloeit dat er inkomsten mee kunnen worden verworven. De bij het gokken ontvangen bedragen zijn bedragen die appellant met het verrichten van gokactiviteiten in handen krijgt en waarover hij vrijelijk kan beschikken. Daarom zijn deze bedragen als inkomsten aan te merken en van belang voor het recht op bijstand. Appellant had het college van de gokactiviteiten op de hoogte moeten stellen, zodat het college kon onderzoeken of appellant inkomsten heeft verworven en tot welk bedrag. Dit heeft de Raad eerder overwogen (uitspraak van 5 maart 2019, ECLI:NL:CRVB:2019:703). Appellant had ook redelijkerwijs kunnen begrijpen dat de gokactiviteiten en de daarmee behaalde winsten van belang zijn voor het recht op bijstand. Aan de PW ligt immers het beginsel ten grondslag dat eenieder in de eerste plaats zelf verantwoordelijk is voor de voorziening in de kosten van het bestaan. De bijstand vult aan wanneer eigen middelen en andere voorzieningen niet toereikend zijn om in de noodzakelijke bestaanskosten te voorzien. Verlening van bijstand is dus alleen nodig indien en voor zover de betrokkene niet zelf in de noodzakelijke kosten van het bestaan kan voorzien. Verricht een bijstandsgerechtigde activiteiten waarmee hij inkomsten kan verwerven, dan is dat van invloed op het recht op bijstand.

Stortingen en bijschrijvingen kunnen van invloed zijn op het recht op bijstand omdat dit middelen zijn waarover appellant kan beschikken en deze bedragen kunnen duiden op aanvullend inkomen.

Dat het college hierover niet expliciet informatie heeft verstrekt, betekent niet dat het college niet heeft voldaan aan zijn zorgplicht. De inlichtingenverplichting is immers een open norm. Dat brengt mee dat van het college niet kan worden verwacht dat het op voorhand alle concrete situaties benoemt waarmee een bijstandsgerechtigde te maken kan krijgen en die deze moet melden. Uit 4.3.1 en 4.3.2 volgt dat het appellant redelijkerwijs duidelijk moest zijn dat gokactiviteiten en stortingen en bijschrijvingen door derden van invloed kunnen zijn op het recht op bijstand.

Allereerst wordt gewezen op de geschiedenis van de totstandkoming van artikel 32, eerste lid, van de Wet werk en bijstand – deze bepaling is gelijkluidend aan artikel 32, eerste lid, van de PW – (Kamerstukken II 2002/03, 28 870, nr 3, blz. 58-59). Daaruit valt af te leiden dat de bedoeling van de wetgever is, dat middelen die over het algemeen periodiek worden ontvangen, zoals inkomsten uit arbeid en uitkeringen, en kunnen worden ingezet voor de voorziening in het levensonderhoud, als inkomen in aanmerking moeten worden genomen. Verder valt uit die geschiedenis af te leiden dat de wetgever niet heeft beoogd een uitputtende opsomming van de in beginsel als inkomen in aanmerking te nemen middelen te geven, maar om een aantal inkomensbronnen als voorbeeld te vermelden. De wetgever heeft daarbij benoemd dat ook eenmalig ontvangen bedragen die naar hun aard hiermee overeenkomen als inkomen in aanmerking dienen te worden genomen.

Volgens vaste rechtspraak (uitspraak van 7 mei 2015, ECLI:NL:CRVB:2015:1450) worden bedragen die zijn gestort dan wel zijn bijgeschreven door derden op een bankrekening van een bijstandontvanger in beginsel beschouwd als in aanmerking te nemen middelen in de zin van artikel 31, eerste lid, van de PW. Als deze betalingen een terugkerend of periodiek karakter hebben, door de betrokkene kunnen worden aangewend voor de algemeen noodzakelijke bestaanskosten en zien op een periode waarover een beroep op bijstand wordt gedaan, is – in lijn met de hiervoor genoemde wetsgeschiedenis – ook sprake van inkomsten als bedoeld in artikel 32, eerste lid, van de PW. De stelling van appellant dat het gaat om geleende bedragen die meestal zijn terugbetaald, leidt, daargelaten of deze stelling voldoende is onderbouwd, niet tot een ander oordeel. Een geldlening is in artikel 31, tweede lid, van de PW namelijk niet uitgezonderd van het middelenbegrip.

Appellant heeft op 20 januari 2017 tweemaal kort na elkaar een bedrag van € 20,- en op 29 januari 2017 eveneens tweemaal kort na elkaar een bedrag van € 20,- gepind in een gokinstelling. Gelet op het aantal en de frequentie van deze opnames in een gokinstelling, waarbij meerdere keren kort na elkaar bedragen zijn opgenomen, heeft het college aannemelijk gemaakt dat appellant ook in deze maand gokactiviteiten heeft verricht. Appellant heeft met de enkele stelling dat hij deze maand geen gokactiviteiten heeft verricht niet aannemelijk gemaakt dat hij die activiteiten niet heeft verricht. Daarbij komt dat in januari 2017 stortingen op de bankrekening van appellant zijn gedaan van in totaal € 500,-. De vergelijking die appellant maakt met de maanden juli en augustus 2017, waarin het college geen gokactiviteiten aanwezig heeft geacht, gaat alleen al niet op, omdat in die maanden slechts sprake was van één, respectievelijk twee opnames en geen stortingen.