Centrale Raad van Beroep, 27-07-2021, ECLI:NL:CRVB:2021:1850, 19/1241 PW

Bij brief van 4 oktober 2017 heeft een medewerker van de SDD appellanten verzocht om informatie te verstrekken. Dit betreft, voor zover hier van belang:

- de statuten van [Stichting 2] ;

- afschriften van bankrekeningnummer (…) [nummer] van [Stichting 1] over de periode van 5 augustus 2014 tot 4 oktober 2017;

- de boekhouding vanaf 5 augustus 2014 tot 4 oktober 2017 in verband met de verkoop van de boeken van appellant;

- de boekhouding van 5 augustus 2014 tot 4 oktober 2017 van de webwinkel [website 2] .

Appellanten moesten de gevraagde gegevens uiterlijk 20 oktober 2017 inleveren.

Appellant heeft bij e-mailbericht van 5 oktober 2017 bericht dat hij de SDD bij emailberichten van 30 november 2014, 28 december 2014, 31 augustus 2015 en 6 december 2016 al op de hoogte heeft gesteld van zijn activiteiten. Hij heeft daar nooit een reactie op ontvangen. Appellant legt in dit e-mailbericht verder uit dat de webwinkel toebehoort aan de Stichting en wat zijn rol is binnen de Stichting. Hij wijst er kort gezegd op dat hij de gevraagde gegevens niet in redelijkheid kan verschaffen omdat dit de privacy van derden schaadt. Wel kan hij in redelijkheid een overzicht van het financiële verkeer tussen de privérekeningen van appellanten en de Stichting verschaffen. Appellant heeft daartoe een overzicht met dertien overschrijvingen naar de rekening van de Stichting verstrekt. Ook kan hij de statuten van de Stichting toezenden. Uit de verstrekte statuten blijkt dat de [Stichting 1] is opgericht op 17 juli 2006. De naam van deze stichting is op 18 mei 2009 gewijzigd in de in 1.2 genoemde naam van de Stichting.

Bij besluit van 3 november 2017 (besluit 1) heeft het Drechtstedenbestuur het recht op bijstand van appellanten met ingang van 1 november 2017 opgeschort omdat appellanten niet tijdig de gevraagde bankafschriften en boekhoudingen hebben overgelegd. Zij zijn in de gelegenheid gesteld dit verzuim voor 10 november 2017 te herstellen.

Bij e-mailbericht van 6 november 2017 herhaalt appellant de ook in het emailbericht van 5 oktober 2017 geuite zorg om de privacy van derden. Hij is wel bereid persoonlijk langs te komen om de SDD inzage te verlenen in de bankafschriften van de Stichting. Ook legt appellant uit dat en waarom de Stichting geen boekhouding heeft. Die heeft de Stichting nooit bijgehouden. [naam distributeur] ([naam distributeur]) verzorgt de verkoop en distributie van de boeken.

Bij e-mailbericht van 9 november 2017 heeft appellant de SDD alsnog de gevraagde bankafschriften van de Stichting verstrekt.

Het Drechtstedenbestuur heeft bij besluit van 16 november 2017 (besluit 2) de bijstand van appellanten, met toepassing van artikel 54, vierde lid, van de PW, met ingang van 1 november 2017 ingetrokken. Aan dit besluit ligt ten grondslag dat appellanten de gevraagde boekhoudingen niet hebben verstrekt.

Appellanten voeren in de eerste plaats aan dat van hen niet kan worden verwacht dat zij gegevens van de Stichting verstrekken. Daarvoor moet eerst op enigerlei wijze blijken van financiële verwevenheid tussen appellanten en de Stichting. Het dwangmiddel van de opschorting kan niet worden ingezet als middel om die financiële verwevenheid vast te kunnen stellen.

Deze grond slaagt niet. Appellanten waren ten tijde van de opschorting de enige twee bestuurders van de Stichting. Zij hadden als zodanig volledige zeggenschap en controle over alle middelen van de Stichting. Daar komt bij dat het in 1.2 genoemde internetonderzoek toont dat appellant op persoonlijke titel voor de bijstand relevante op geld waardeerbare werkzaamheden verrichtte binnen de Stichting. Zo schreef appellant boeken die onder vermelding van hem als auteur werden verkocht op bijvoorbeeld www.bol.com en [website 1] , een website van de Stichting. Ook kon appellant worden geboekt als spreker. Onder deze omstandigheden moeten appellanten het Drechtstedenbestuur desgevraagd volledige opening van zaken kunnen geven over de aard en omvang van de ten behoeve van de Stichting verrichtte activiteiten en de geldstromen binnen de Stichting. Dat geldt in dit geval ook als de financiële verwevenheid tussen appellanten en de Stichting nog niet vaststaat. Een andere uitleg zou erop neerkomen dat appellant, door de genoemde activiteiten op persoonlijke titel te verrichten binnen een volledig onder controle van appellanten staande stichting met een afgescheiden vermogen, de voor het recht op bijstand van belang zijnde op geld waardeerbare activiteiten buiten het bereik van de bijstand zou kunnen brengen. Om het recht op bijstand te kunnen vaststellen, moet het Drechtstedenbestuur kunnen vaststellen of de activiteiten die appellant binnen de Stichting verricht zich verdragen met het recht op bijstand en ook of de financiën van appellanten en de Stichting strikt gescheiden zijn. Het Drechtstedenbestuur kan appellanten daarom verzoeken om de gevraagde gegevens van de Stichting te verstrekken. Vergelijk de uitspraak van 22 januari 2008, ECLI:NL:CRVB:2008:BC5119. Anders dan appellanten aanvoeren, botst dit niet met artikel 2:297 van het Burgerlijk Wetboek (BW). Het Drechtstedenbestuur beoordeelt met de gevraagde gegevens van de Stichting niet of de Stichting behoorlijk wordt bestuurd, maar of appellanten recht op bijstand hebben. Appellanten kunnen er als enige bestuurders van de Stichting vervolgens voor kiezen de gevraagde gegevens niet over te leggen, maar dat komt dan in het kader van de bijstand voor hun rekening en risico.

Gelet op 4.3.2 zijn de bankafschriften van de Stichting van belang om het recht op bijstand van appellanten te kunnen vaststellen. Appellanten hebben de gevraagde bankafschriften niet tijdig verstrekt. Appellant heeft, zo blijkt uit het in 1.3.2 genoemde emailbericht, de bankafschriften uit privacyoverwegingen niet willen verstrekken. Dit is een keuze van appellanten geweest. Zoals in 4.3.2 is overwogen, komt die keuze voor rekening en risico van appellanten. Appellanten kan van het niet verstrekken van de bankafschriften dus een verwijt worden gemaakt.

Uit 4.3.3 vloeit al voort dat is voldaan aan de voorwaarden voor toepassing van artikel 54, eerste lid, van de PW. De gronden die zien op het niet verstrekken van de boekhoudingen behoeven hier geen bespreking. Het Drechtstedenbestuur was bevoegd het recht op bijstand van appellanten met ingang van 1 november 2017 op te schorten en kon in redelijkheid van zijn bevoegdheid tot opschorting gebruik maken. Het hoger beroep tegen aangevallen uitspraak 1 slaagt dus niet voor zover dat ziet op de opschorting.

Appellanten hebben na besluit 1 alsnog de gevraagde bankafschriften overgelegd. Zoals tijdens de comparitie van partijen is vastgesteld, ligt aan de intrekking op grond van artikel 54, vierde lid, van de PW ten grondslag dat appellanten de boekhouding van de webwinkel en de boekhouding in verband met de verkoop van de boeken niet hebben overgelegd en het in besluit 1 geconstateerde verzuim in zoverre niet hebben hersteld.

Appellanten kan van het niet verstrekken van de gevraagde boekhoudingen geen verwijt worden gemaakt. Zij hebben er in het e-mailbericht van 6 november 2017 al op gewezen dat de Stichting geen boekhouding heeft bijgehouden. Dat geldt zowel voor de webwinkel als voor de verkoop van de boeken. De verkoop en distributie van de boeken gebeurt niet vanuit de Stichting, maar wordt verzorgd door [naam distributeur]. Het Drechtstedenbestuur heeft desondanks in besluit 2 wederom volstaan met het opvragen van de genoemde boekhoudingen, terwijl al duidelijk was dat appellanten daarover niet beschikten. In bezwaar hebben appellanten vervolgens herhaald niet over de boekhoudingen te beschikken en aangeboden aan de hand van de bankafschriften tekst en uitleg te geven. Ook daarna is het Drechtstedenbestuur blijven vragen naar boekhoudingen die er niet zijn. Anders dan de rechtbank heeft geoordeeld, komt het feit dat de Stichting – wat zij op grond van artikel 2:10 van het BW wel had behoren te doen – geen administratie als bedoeld in dat artikel heeft bijgehouden, niet voor rekening en risico van appellanten, in die zin dat hen dit kan worden tegengeworpen in het kader van de opschorting en intrekking van artikel 54, eerste en vierde lid, van de PW. De opschorting en intrekking zijn immers een dwangmiddel om een bijstandsgerechtigde te bewegen alsnog inlichtingen te verstrekken of medewerking te verlenen. De bijstandsgerechtigde moet dat wel kunnen doen. Nadat bleek dat er geen administratie was bijgehouden en appellanten die dus ook niet konden verstrekken, had het Drechtstedenbestuur appellanten duidelijk moeten maken welke specifieke gegevens of bewijsstukken zij dan wel hadden moesten verstrekken of zelf nader onderzoek moeten verrichten om vervolgens eventueel de bijstand in te trekken op grond van artikel 54, derde lid, van de PW. Dat heeft het Drechtstedenbestuur niet gedaan. Appellanten kunnen als bestuurders wellicht worden verweten dat de Stichting geen administratie bijhield, maar hen kan geen verwijt worden gemaakt van het desgevraagd niet kunnen verstrekken van gegevens waarover zij niet redelijkerwijs beschikken omdat het er nu eenmaal niet is.

Omdat appellanten niet kan worden verweten dat zij de gevraagde boekhoudingen niet binnen de gestelde hersteltermijn hebben ingeleverd, was het Drechtstedenbestuur niet bevoegd om met toepassing van artikel 54, vierde lid, van de PW de bijstand van appellanten in te trekken. Dit betekent dat bestreden besluit 2 moet worden vernietigd, omdat dit in strijd is met artikel 54, vierde lid, van de PW en dit besluit in strijd met artikel 7:12 van de Awb niet deugdelijk is gemotiveerd. Omdat de rechtbank dit niet heeft onderkend, zal aangevallen uitspraak 1 worden vernietigd voor zover het de intrekking betreft. Omdat hetzelfde gebrek kleeft aan besluit 2 en dit gebrek niet kan worden hersteld, zal besluit 2 worden herroepen.

Uit 4.5.3 volgt dat de intrekking van de bijstand per 1 november 2017 is weggevallen. Dit betekent dat de bijstand per die datum gewoon doorloopt. Zoals ter zitting van de Raad op 15 juni 2021 met partijen is besproken, behoeven de gronden die zien op aangevallen uitspraak 3, het buiten behandeling stellen van de aanvraag, dan geen bespreking meer. De aanvraag had niet hoeven worden ingediend en de daarop betrekking hebbende besluitvorming kan daarom niet in stand blijven. Om die reden zal ook aangevallen uitspraak 3 worden vernietigd. Het beroep zal in die zaak gegrond worden verklaard, bestreden besluit 4 zal worden vernietigd en besluit 4 zal worden herroepen.

Het Drechtstedenbestuur heeft zich terecht op het standpunt gesteld dat sprake is van financiële verwevenheid tussen appellanten en de Stichting. Hierbij is in de eerste plaats van belang dat appellanten niet alleen werkzaamheden verrichtten ten behoeve van de Stichting, maar zij als enige bestuurders van de Stichting volledige zeggenschap en controle hadden over alle middelen van de Stichting. Daar komt bij dat uit de bankafschriften van de Stichting blijkt dat van de privérekening van appellanten tot dertien keer bedragen van € 30,- tot € 250,- naar de rekening van de Stichting zijn overgeschreven onder vermelding van ‘gift’ of ‘Boeken’. Een verdere verwevenheid van financiën is aan de orde doordat in april 2015 van de privérekening van appellanten een bedrag van € 220,- naar de bankrekening van de Stichting is overgeschreven onder vermelding “lening – Terugbetalen binnen een maand”. Tot slot laten de afschriften van de Stichting een groot aantal afschrijvingen zien bij supermarkten, eetgelegenheden zoals McDonalds en Domino’s, maar ook bij Thuisbezorgd.nl. Al deze afschrijvingen hebben, net als het afschrijven en het weer terug overschrijven van een betaling voor sneakers en betalingen in een museum en een apotheek, het karakter van privébetalingen. De betalingen zijn gedaan door appellanten, die immers als enige bestuurders bevoegd waren te beschikken over de tegoeden op de rekening van de Stichting.

Gelet op het geheel van in 4.8.1 genoemde feiten en omstandigheden is het vermoeden gerechtvaardigd dat in de te beoordelen periode sprake is van een zodanige financiële verwevenheid tussen appellanten en de Stichting, dat middelen van de Stichting voor toepassing van de PW kunnen worden aangemerkt als middelen waarover appellanten konden beschikken. Vergelijk de uitspraak van 31 maart 2020, ECLI:NL:CRVB:2020:831. Het is dan aan appellanten om dat vermoeden te weerleggen. Zij zijn daarin niet geslaagd. Hierbij speelt met name een rol dat de Stichting geen enkele vorm van administratie heeft bijgehouden. Daardoor kunnen de betalingen die via de bankrekening van de Stichting zijn verricht, maar ook de contante opnames van en contante stortingen op die rekening, niet worden herleid tot activiteiten van de Stichting. De door appellanten overgelegde verklaringen leiden niet tot een ander oordeel. Die verklaringen zien vooral op de integriteit van appellanten en zijn zeer algemeen geformuleerd en zien niet op concrete ontvangsten en betalingen. Ook het door appellanten overgelegde activiteitenschema, geeft onvoldoende inzicht. Dat is alleen al het geval omdat tussen de betalingen van de bankrekening van de Stichting en de activiteiten zoals die door appellanten zijn geduid, onvoldoende rechtstreeks verband bestaat. Appellanten stellen bovendien wel dat na bijeenkomsten alle betrokkenen na afloop een bijdrage leverden aan een gezamenlijke maaltijd en ook namens de Stichting een bijdrage werd geleverd, maar een aanknopingspunt dat appellanten in hun eigen kosten voorzagen, ontbreekt. Omdat de door appellanten overgelegde accountantsverklaring in feite alleen is gebaseerd op de bankafschriften en deze verklaring geen controleverklaring betreft, komt daaraan niet de betekenis toe die appellanten daaraan toekennen.

Uit 4.8.2 volgt dat appellanten het daar genoemde vermoeden niet hebben weerlegd, zodat de financiële verwevenheid tussen appellanten en de Stichting en de schending van de inlichtingenverplichting vaststaat. Als gevolg daarvan kan het recht op bijstand in de te beoordelen periode niet worden vastgesteld. Dit betekent dat het hoger beroep van appellanten in zoverre niet slaagt. Aangevallen uitspraak 2 zal worden bevestigd.

5. De Raad ziet aanleiding om het Drechtstedenbestuur te veroordelen in de proceskosten van appellanten. Deze kosten worden als volgt begroot:

-

2 punten voor de bezwaarschriften tegen de besluiten 2 en 4, in totaal 2 × € 534,- = € 1.068,-;

-

2 punten voor het bijwonen van de hoorzittingen in bezwaar, in totaal 2 × € 534,- = € 1.068,-;

-

2 punten voor de beroepen tegen de bestreden besluiten 2 en 4, in totaal 2 × € 748,- = € 1.496,-;

-

2 punten voor het bijwonen van de zittingen in beroep, in totaal 2 × € 748,- = € 1.496,-;

-

2 punten voor de hoger beroepschriften tegen de aangevallen uitspraken 1 en 3, in totaal 2 × € 748,- = € 1.496,-;

-

1 punt voor de comparitie van partijen, waarbij de Raad rekening houdt met de ongebruikelijk lange duur van deze comparitie, in totaal € 748,-;

-

2 × 0,5 punt voor de schriftelijke inlichtingen en de schriftelijke zienswijze in hoger beroep, in totaal € 748,-.