Centrale Raad van Beroep, 14-09-2021, ECLI:NL:CRVB:2021:2343, 17/6178 PW

Naar vaste rechtspraak (uitspraak van 24 november 2009, ECLI:NL:CRVB:2009:BK4064) is geen sprake van een inbreuk op het huisrecht als bedoeld in artikel 8, eerste lid, van het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden als de rechthebbende toestemming heeft gegeven voor het binnentreden in de woning. De toestemming moet vrijwillig zijn verleend op basis van volledige en juiste informatie over de reden en het doel van het huisbezoek en over de gevolgen die het weigeren van toestemming voor de (verdere) verlening van bijstand heeft (‘informed consent’). Welke gevolgen het weigeren van toestemming voor het binnentreden in de woning voor de bijstandsverlening heeft, hangt af van de vraag of een redelijke grond voor het huisbezoek bestaat. Van een redelijke grond is sprake als voorafgaand aan het huisbezoek duidelijk is dát en op grond van welke concrete objectieve feiten en omstandigheden redelijkerwijs kan worden getwijfeld aan de juistheid of volledigheid van de door betrokkene verstrekte gegevens, voor zover deze van belang zijn voor het vaststellen van (de omvang van) het recht op bijstand en niet op een andere effectieve en voor betrokkene minder belastende wijze kunnen worden geverifieerd. Is sprake van een redelijke grond voor het afleggen van een huisbezoek dan dient de belanghebbende erop te worden gewezen dat het weigeren van toestemming gevolgen kan hebben voor de verlening van bijstand. Ontbreekt een redelijke grond dan moet de belanghebbende erop worden gewezen dat het weigeren van toestemming geen (directe) gevolgen heeft voor de bijstandsverlening. De bewijslast ten aanzien van het ‘informed consent’ bij het binnentreden in de woning rust op het bestuursorgaan.

In dit geval bestond een redelijke grond voor het afleggen van een huisbezoek. Uit de naar aanleiding van de anonieme tip dat appellante met X zou samenwonen opgevraagde verbruiksgegevens blijkt dat het waterverbruik in 2015 aanzienlijk hoger was dan een gemiddeld verbruik voor een eenpersoonshuishouden. Tijdens de in de periode van 17 oktober 2016 tot en met 25 oktober 2016 verrichte waarnemingen is de auto op naam van A vroeg in de ochtend in de nabijheid van de woning op het uitkeringsadres aangetroffen. Gelet op deze omstandigheden kon het college redelijkerwijs twijfelen aan de juistheid van de door appellante verstrekte informatie over haar woonsituatie.

Op het Registratieformulier huisbezoek is aangekruist dat de handhavers aan appellante de reden van het huisbezoek hebben meegedeeld en hebben uitgelegd dat het niet meewerken aan het huisbezoek kan leiden tot stopzetting van de bijstand en dat appellante toestemming geeft voor het huisbezoek. Appellante heeft het registratieformulier huisbezoek ondertekend. De handhavers hebben dit formulier ook ondertekend. In het door de handhavers opgemaakte en ondertekende rapport van 29 november 2016 staat dat appellante voorafgaand aan het binnentreden in de woning is geïnformeerd over de reden en het doel van het huisbezoek. Dat in dit rapport staat dat appellante verplicht is mee te werken aan het huisbezoek, kan – anders dan appellante heeft betoogd – niet tot de conclusie leiden dat zij voorafgaand aan de door haar gegeven toestemming onjuist zou zijn voorgelicht. In het rapport staat namelijk ook vermeld dat aan appellante is uitgelegd dat weigering van het huisbezoek kan leiden tot het beëindigen van de bijstand. Dit komt overeen met wat op het door appellante ondertekende registratieformulier staat vermeld. Daarmee hebben de handhavers appellante gewezen op de mogelijkheid van weigering van het huisbezoek en ook op de gevolgen van het weigeren van toestemming. Appellante heeft geen concrete aanknopingspunten naar voren gebracht op grond waarvan moet worden getwijfeld aan de juistheid van het rapport. Dit betekent dat – anders dan appellante heeft aangevoerd – is voldaan aan de eis van ‘informed consent’ als bedoeld in 4.2.1.

Uit het voorgaande volgt dat het college de bevindingen van het huisbezoek aan de besluitvorming ten grondslag mocht leggen.

Volgens vaste rechtspraak (uitspraak van 26 januari 2012, ECLI:NL:CRVB:2012:BV2512) mag in het algemeen van de juistheid van een tegenover een handhavingsmedewerker of sociaal rechercheur afgelegde en ondertekende verklaring worden uitgegaan en heeft een latere intrekking of ontkenning van die verklaring weinig betekenis. Geen aanleiding bestaat hiervan in dit geval af te wijken. Appellante heeft een consistente en concrete verklaring afgelegd over haar feitelijke woon- en leefsituatie. Uit de door haar overgelegde medische stukken volgt dat het testpsychologisch onderzoek is aangevraagd wegens een sinustrombose in 2010 met karakterverandering. Uit het rapport van het op 19 april 2017 afgenomen neuropsychologisch onderzoek volgt verder wel dat sprake is van een verhoogde mate van afleidbaarheid, concentratieproblemen en een verlaagd planningsfunctioneren, maar niet dat appellante beperkt is in haar uitdrukkingsvaardigheden of dat zij begrippen niet juist kan benoemen. Uit de overgelegde medische gegevens blijkt niet dat appellante tijdens het huisbezoek op 26 oktober 2016 niet helder kon nadenken en daardoor niet in overeenstemming met de waarheid heeft verklaard over haar woon- en leefsituatie. Voor de stelling van appelante dat dit wel zo is wordt ook geen steun gevonden in de overige gedingstukken, zoals de bevindingen van het huisbezoek, en de inhoud van de door appellante afgelegde verklaring wijst op het tegendeel.

Uit 4.5.1 volgt dat het college de verklaring van appellante van 26 oktober 2016 aan de besluitvorming ten grondslag mocht leggen.

Appellante heeft op 26 oktober 2016 onder meer verklaard dat A sinds februari 2015 vast op haar adres verblijft. Sinds dat moment woont hij bij haar en heeft hij al zijn spullen bij haar. Zij heeft verder verklaard dat A bij familie staat ingeschreven maar dat dit puur een postadres is en dat hij daar feitelijk niet woont. Appellante heeft verklaard dat zij en A in augustus 2016 officieel wilden trouwen en dat hij zich zou inschrijven op haar adres, maar dat zij dat nog even hebben doorgeschoven naar januari omdat zij bang was voor terugvorderingen van toeslagen. Appellante heeft vervolgens herhaald dat zij vanaf februari 2015 samenwoont met A. In haar woning heeft A al zijn kleding en persoonlijke spullen liggen. Appellante heeft verder verklaard dat zij begrijpt dat het salaris van A meegenomen zal worden voor de bepaling van het gezinsinkomen en heeft verklaard over de hoogte van dat salaris. De reden waarom A zich nog niet ingeschreven had op haar adres is omdat hij nog schulden en dergelijke wilde aflossen. Verder heeft appellante tijdens het huisbezoek verklaard dat A de tuin aanzienlijk had opgeknapt door die op te hogen en een nieuwe schutting te plaatsen en dat zijzelf daartoe door haar ziekte niet in staat was.

De gegevens over het waterverbruik van het uitkeringsadres sluiten aan bij de verklaring van appellante dat A vanaf februari 2015 bij haar verblijft. Uit de opgevraagde verbruiksgegevens blijkt namelijk dat het waterverbruik in de periode van 17 november 2014 tot 18 november 2015 97 m³ bedraagt en daarmee aanzienlijk hoger was dan een gemiddeld verbruik voor een eenpersoonshuishouden.

Anders dan appellante meent kan aan de in hoger beroep overgelegde handgeschreven en ongedateerde verklaring van A niet het gewicht worden toegekend dat appellante daaraan hecht. De enkele ontkenning van A dat hij in de periode van 1 februari 2015 tot 1 oktober 2016 bij appellante heeft gewoond, en daarmee zo begrijpt de Raad niet de volledige te beoordelen periode met appellante een gezamenlijke huishouding heeft gevoerd, staat immers haaks op de in 4.6.1 vermelde concrete en consistente verklaring van appellante. In haar emailbericht van 27 oktober 2016 aan team handhaving heeft appellante bovendien nog eens meegedeeld dat A al in 2015 bij haar is komen wonen. Zij heeft daarbij opgemerkt dat zij zich in de datum had vergist en dat A sinds eind oktober 2015 pas bij haar is komen wonen. Uit 4.5.1 en 4.5.2 volgt echter dat deze vergissing niet aannemelijk is en dat bovendien de enkele stelling van appellante dat zij zich had vergist niet betekent dat zij (gedeeltelijk) kan terugkomen van de door haar op 26 oktober 2016 ondertekende verklaring. Ook aan de in hoger beroep overgelegde verklaring van de broer van A dat A bij hem heeft gewoond in de periode van 1 februari 2015 tot 1 oktober 2016, komt niet het gewicht toe dat appellante daaraan gehecht wenst te zien. Ook deze verklaring bevat niet meer dan deze enkele stelling en is niet nader onderbouwd.

Het college heeft nadere stukken overgelegd, die zien op van de zaak van A, en nader toegelicht waarom het college heeft berust in de uitspraak van A. Het college heeft zich ook in die zaak op het standpunt gesteld dat de verklaring van appellante voldoende gedetailleerd en steekhoudend was. De rechtbank heeft in die zaak – anders dan het college – geoordeeld dat A niet aan de verklaring van appellante mocht worden gehouden en dat voor het overige onvoldoende feitelijke grondslag bestaat voor de conclusie dat sprake was van een gezamenlijke huishouding. Bij gebrek aan verdere onderzoeksmogelijkheden – mede door het tijdsverloop – heeft het college berust in deze uitspraak.

De medeterugvordering van A is gebaseerd op artikel 59, tweede lid, van de PW. Dat bepaalt dat indien de bijstand als gezinsbijstand aan gehuwden had moeten worden verleend, maar zulks achterwege is gebleven, omdat de belanghebbende de inlichtingenverplichting als bedoeld in artikel 17 van de PW niet of niet behoorlijk is nagekomen, de kosten van bijstand mede kunnen worden teruggevorderd van de persoon met wiens middelen bij de verlening van bijstand rekening had moeten worden gehouden.

Dat het besluit tot medeterugvordering van A door de rechtbank is herroepen en het college daarin heeft berust, betekent op zichzelf niet, anders dan appellante heeft betoogd, dat daarmee de grondslag aan het besluit tot intrekking en terugvordering van appellante is komen te ontvallen. Dat besluit staat namelijk op zichzelf en is niet een afgeleide van het besluit tot medeterugvordering, zoals het omgekeerde wel het geval is. Appellante was ook geen partij bij de uitspraak van A en is dus niet gebonden aan daarin neergelegde oordelen. Appellante heeft zich beroepen op de uitspraak van 2 juli 2019, ECLI:NL:CRVB:2019:2359, maar die uitspraak ging over een spiegelbeeldige situatie waarin juist een besluit tot intrekking en terugvordering was herroepen en niet een besluit tot medeterugvordering. In die situatie is geoordeeld dat door de herroeping van de intrekking en terugvordering de medeterugvordering, immers daarop steunend, juist niet in stand kon blijven. Verder heeft appellante zich beroepen op de uitspraak van 19 maart 2019, ECLI:NL:CRVB:2019:1069, maar die uitspraak ging over verschillende uitkomsten van twee afzonderlijke procedures van de gehuwden tegen een intrekking en terugvordering van hun gezamenlijke bijstand naar de norm voor gehuwden. Die situatie is daarom niet vergelijkbaar met de situatie van appellante.

Zoals in 4.8 is overwogen, bestaat voldoende feitelijke grondslag voor de conclusie van het college dat sprake was van een gezamenlijke huishouding in de te beoordelen periode, zodat het college gehouden was de bijstand van appellante in te trekken en terug te vorderen. Een besluit tot intrekken en terugvorderen van bijstand kan los van een besluit tot medeterugvordering bestaan, zoals in 4.10.3 is verwoord. Het college is niet gehouden de kosten van bijstand mede terug te vorderen van A, maar is daartoe op grond van artikel 59, tweede lid, van de PW bevoegd. Indien het college geen gebruik maakt van die discretionaire bevoegdheid tot medeterugvordering, dan wel – zoals hier – het college berust in de herroeping door de rechtbank van zijn besluit tot de uitoefening van die discretionaire bevoegdheid, heeft dit niet daarom tot noodzakelijk gevolg, anders dan in de onder 4.10.3 genoemde uitspraken, dat het besluit tot intrekking en terugvordering van de bijstand van appellante niet in stand kan blijven.