Centrale Raad van Beroep, 29-11-2022, ECLI:NL:CRVB:2022:2553, 20 / 2819 PW

Vaststaat dat met de waarnemingen inbreuk is gemaakt op het in artikel 8 van het EVRM gewaarborgde recht op respect voor het privéleven van appellant. Een dergelijke inbreuk behoeft, gelet op artikel 8, tweede lid, van het EVRM, een wettelijke grondslag. De in artikel 53a van de PW vermelde onderzoeksbevoegdheid biedt in dit geval een toereikende wettelijke grondslag voor de waarnemingen. Daartoe is het volgende van belang.

Het doen van een onderzoek als bedoeld in artikel 53a van de PW kan worden aangemerkt als het behartigen van het belang van het economisch welzijn van Nederland als bedoeld in artikel 8, tweede lid, van het EVRM. Daaronder valt namelijk ook het tegengaan en bestrijden van misbruik en fraude bij sociale uitkeringen. De waarnemingen die in het kader van dit onderzoek zijn gedaan dienen daarom een gerechtvaardigd doel in de zin van die bepaling. De inbreuk die het college met de waarnemingen heeft gemaakt op het recht op respect voor het privéleven van appellant heeft gemaakt, was niet onevenredig zwaar in verhouding tot het hiervoor beschreven doel. Dit wordt hieronder toegelicht

De eerste zes waarnemingen hebben plaatsgevonden in de periode van 26 juli 2018 tot en met 7 augustus 2018. Deze waarnemingen, die werden verricht naar aanleiding van het vermoeden dat appellant werkte zonder dit te melden (zwartwerken), hebben voor het grootste gedeelte aan het begin van de dag plaatsgevonden, waren kortdurend en vonden plaats vanaf de openbare weg. Het college kon door het ontbreken van aanknopingspunten om het vermoeden te onderzoeken in dit geval niet op een andere, minder ingrijpende manier dan door het doen van waarnemingen bij de woning op het uitkeringsadres onderzoeken of appellant werkte.

Tijdens de eerste zes waarnemingen is gezien dat de gordijnen van de woning op het uitkeringsadres gesloten waren en dat de auto van appellant niet in de omgeving van het uitkeringsadres stond geparkeerd. In deze bevindingen heeft het college aanleiding kunnen zien om na de vakantie van appellant en zijn gezin – van 10 augustus 2018 tot 7 september 2019 – de naar aanleiding van het vermoeden van werken gestarte waarnemingen vanaf 10 september 2018 voort te zetten en mede te gaan verrichten in het kader van een onderzoek naar de woonsituatie van appellant en zijn gezin. Ook deze dertien waarnemingen waren kortdurend en vonden plaats vanaf de openbare weg. Het college kon ook op dat moment geen gebruik maken van een minder ingrijpend onderzoeksmiddel om verder onderzoek te doen naar het vermoeden dat appellant werkte en naar het inmiddels op grond van de waarnemingen van voor de vakantie gerezen vermoeden dat appellant en zijn gezin niet het hoofdverblijf op het uitkeringsadres hadden.

Gelet op 4.4.2 en 4.4.3 voldeden de waarnemingen aan de vereisten van proportionaliteit en subsidiariteit, zodat de daarmee gemaakte inbreuk op het recht op respect voor het privéleven van appellant gerechtvaardigd was.

Aan de beknopte getuigenverklaringen van de vijf buurtbewoners, die in zeer korte tijd zijn gehoord, kan niet die betekenis worden gehecht die het college daaraan toedicht. Deze verklaringen zijn onvoldoende concreet en specifiek. Op de vraag wie er op het uitkeringsadres wonen hebben twee getuigen verklaard niet te weten wie daar wonen, hebben twee andere getuigen verklaard daar af en toe een man te zien en heeft één getuige verklaard dat de eigenaar van de woning daar alleen woont. Nog daargelaten dat geen enkele buurtbewoner heeft verklaard dat appellant en zijn gezin niet op het uitkeringsadres wonen, is onduidelijk hoe de buurtbewoners aan hun wetenschap komen. Niet is bijvoorbeeld duidelijk hoe vaak de buurtbewoners thuis zijn. Bovendien is niet duidelijk over welke periode zij verklaren. Daarbij komt dat één getuige verklaart appellant regelmatig te zien en dat twee getuigen verklaren appellant af en toe te zien. Weliswaar heeft geen enkele buurtbewoner verklaard X en/of de kinderen van appellant en X te zien, zoals het college heeft gesteld, maar gezien de zeer beknopte verklaringen van de buurtbewoners is dat enkele gegeven onvoldoende om aannemelijk te achten dat appellant en X in de te beoordelen periode hun hoofdverblijf niet op het uitkeringsadres hadden.

Ook de omstandigheid dat X in de te beoordelen periode zeer regelmatig pinbetalingen bij winkels buiten [woonplaats] verrichtte is daarvoor onvoldoende, alleen al omdat, zoals het college ter zitting ook heeft erkend, de bankafschriften van de bankrekening van appellant niet in de besluitvorming zijn betrokken. Op die bankafschriften, die zich wel bij de stukken bevinden, is te zien dat appellant in de te beoordelen periode wel regelmatig pintransacties in [woonplaats] heeft verricht, bijvoorbeeld voor boodschappen bij [supermarkt 1] en [supermarkt 2] . Daarbij komt dat het, gelet op de ligging van [woonplaats] , goed voorstelbaar is dat X ook betalingen verricht in winkels in [plaats 1] en [plaats 2] . Gelet hierop komt, anders dan het college aanneemt, geen betekenis toe aan de omstandigheid dat X in de te beoordelen periode zeer regelmatig pinbetalingen bij winkels buiten [woonplaats] verrichtte.

De waarnemingen die de sociale recherche in de periode van 26 juli 2018 tot en met 19 oktober 2018 heeft verricht kunnen evenmin de conclusie dragen dat appellant en X in de te beoordelen periode hun hoofdverblijf niet op het uitkeringsadres hadden. Uit deze kortdurende waarnemingen kan alleen worden opgemaakt dat appellant en zijn gezin op de momenten waarop de waarnemingen zijn gedaan niet zijn gezien, afgezien van de waarneming op 11 oktober 2018, toen is gezien dat appellant om 15.00 uur kwam aanrijden. Verder is bij zestien waarnemingen gezien dat de gordijnen aan de voorkant van de woning gesloten waren en de auto van appellant niet aangetroffen in de omgeving van het uitkeringsadres. De omstandigheid dat appellant en zijn gezin bij de waarnemingen niet bij hun woning zijn gezien, is slechts een indicatie dat zij in de waarnemingsperiode niet veel in hun woning verbleven. Dat tijdens meerdere waarnemingen is gezien dat de gordijnen gesloten waren, zegt niets over de bewoning van de woning, te meer omdat appellant ter zitting als verklaring daarvoor heeft gegeven dat zijn kinderen, die ten tijde van de waarnemingen bijna 4 maanden en bijna vijf jaar oud waren, aan de voorzijde van de woning slapen. Gelet op de leeftijd van het jongste kind is het voorstelbaar dat dit kind overdag veel sliep en dat de gordijnen daarom vaak gesloten waren. Ook uit de omstandigheid dat de sociale recherche de auto van appellant bij de waarnemingen niet in de omgeving van de woning op het uitkeringsadres heeft aangetroffen, kan niet worden afgeleid dat appellant en X hun hoofdverblijf in de beoordelen periode niet in deze woning hadden. Nergens blijkt namelijk uit wat de sociale recherche heeft verstaan onder ‘de omgeving van de woning’. Dit klemt omdat appellant onweersproken heeft gesteld dat er parkeerproblemen in de straat zijn en hij dus zijn auto niet altijd vlak bij de woning op het uitkeringsadres kon parkeren.

Uit de verbruiksgegevens van Dunea blijkt dat het waterverbruik op het uitkeringsadres in de te beoordelen periode varieerde van 18 m3 tot 38 m3 per jaar. Dit verbruik is laag te noemen. Laag waterverbruik is een aanwijzing dat de betrokkene niet zijn hoofdverblijf heeft in de woning op het uitkeringsadres. Maar die omstandigheid maakt dat nog niet aannemelijk. In zo’n geval is aanvullend bewijs nodig om aannemelijk te maken dat de betrokkene zijn hoofdverblijf niet heeft in de woning op dat adres. Alleen die aanwijzing is dus op zichzelf niet toereikend als grondslag voor intrekking van de bijstand. Dit is eerder overwogen in de uitspraak van 22 juni 2021, ECLI:NL:CRVB:2021:1546. Uit de gegevens van Eneco blijkt dat het gasverbruik in de te beoordelen periode varieerde van 53 m3 tot 150 m3 per jaar. Dat verbruik is extreem laag, maar ook dat gegeven vormt niet meer dan een aanwijzing dat appellant en zijn gezin niet hun hoofdverblijf hadden op het uitkeringsadres. Dit volgt ook uit de hiervoor vermelde uitspraak van 22 juni 2021. Gelet op 4.5.1 tot en met 4.5.3 zijn de overige onderzoeksbevindingen niet toereikend als aanvullend bewijs als hiervoor bedoeld.

Uit 4.5.1 tot en met 4.5.4 volgt dat de onderzoeksbevindingen op zichzelf noch in onderlinge samenhang bezien voldoende feitelijke grondslag bieden voor het standpunt van het college dat appellant en X in de te beoordelen periode hun hoofdverblijf niet op het uitkeringsadres hadden.

In de te beoordelen periode hebben op de bankrekening van X in totaal 37 kasstortingen plaatsgevonden, van bedragen variërend van € 10,- tot € 1.500,-, en tot een totaalbedrag van € 10.911,10. In de periode van 25 april 2013 tot en met 31 december 2013 hebben geen stortingen plaatsgevonden, in 2014 negen stortingen, in 2015 zes stortingen, in 2016 vijftien stortingen, in 2017 drie stortingen en in 2018 vier stortingen. Niet in geschil is dat appellant en X deze stortingen niet hebben gemeld aan het college.

Appellant heeft verklaard dat deze stortingen zijn gedaan met bedragen die hij van zijn schoonmoeder heeft geleend en contant heeft ontvangen en met bedragen die afkomstig zijn uit de spaarpot van zijn dochter. Aan het college kan worden toegegeven dat appellant deze verklaring niet met objectieve en verifieerbare bewijsstukken heeft onderbouwd, zodat de herkomst van de stortingen onduidelijk is. Omdat de kasstortingen een terugkerend karakter hebben, moeten die bedragen als inkomsten worden aangemerkt. Weliswaar hebben in de te beoordelen periode een groot aantal kasstortingen plaatsgevonden, maar anders dan het college meent, maakt dat enkele feit op zichzelf niet aannemelijk dat appellant en X een onbekende bron van inkomsten hebben gehad. Vergelijk de uitspraak van 4 januari 2022, ECLI:NL:CRVB:2022:12 (4.8.4).

Dat appellant en X een onbekende bron van inkomsten hebben gehad kan evenmin worden afgeleid uit hun jaarlijkse reis naar- en verblijf in Tunesië. Appellant heeft gesteld dat hij de vliegtickets naar Tunesië contant en in termijnen heeft betaald bij een – inmiddels niet meer bestaand – reisbureau. Ook heeft appellant gesteld dat hij tijdens zijn verblijf in Tunesië bij familie verbleef en enkel wat contant (zak)geld meenam dat hij voorafgaand aan de reis in Nederland had opgenomen. Het college heeft geen nader onderzoek gedaan naar deze – op voorhand niet onaannemelijke – verklaringen, terwijl dit, gelet op de in 4.3 weergegeven bewijslastverdeling, wel op zijn weg had gelegen. Het college had daarnaar onderzoek kunnen doen door middel van een financiële analyse van alle beschikbare bankafschriften. Maar het college heeft de afschriften van de bankrekening van appellant niet eens bij de besluitvorming betrokken, zo is ter zitting gebleken.

Hierbij wordt nog het volgende aangetekend. Appellant heeft in ieder geval in 2018 toestemming gevraagd voor verblijf in het buitenland. Het is niet onwaarschijnlijk dat appellant dat in de jaren daarvoor ook heeft gedaan. Als het college twijfel had over de financiering van de jaarlijkse vliegreis naar en het verblijf in Tunesië, dan had het in de rede gelegen dat het college daarnaar op een eerder moment dan in bezwaar tegen het besluit van 27 december 2018 onderzoek had gedaan.

Niet in geschil is dat appellant in de periode van 3 juli 2013 tot en met 4 april 2015 vier verschillende auto’s in zijn bezit heeft gekregen, dat de laatste auto, een Opel Corsa, bouwjaar 2006, tijdens de bezwaarprocedure nog steeds op naam van appellant stond en dat hij de aanschaf van deze auto’s niet bij het college heeft gemeld. Zonder verder financieel onderzoek is dit enkele gegeven, gelet op de waarde van de auto, in ieder geval niet voldoende om aannemelijk te achten dat er, zoals het college aanneemt, in de te beoordelen periode sprake moet zijn geweest van een geldstroom die niet valt te herleiden tot de door appellant en X ontvangen bijstand. Hierbij komt nog dat de periode van 3 juli 2013 tot en met 4 april 2015 slechts een deel van de te beoordelen periode beslaat. Zo de omstandigheid dat appellant onvoldoende informatie heeft verstrekt over de financiering van de auto’s al iets zegt over het bestaan van een onbekende geldstroom, dan ziet dat dus in ieder geval niet op de gehele te beoordelen periode.

Uit 4.8.1 tot en met 4.8.5 volgt dat het college het bestaan van een onbekende geldstroom niet aannemelijk heeft gemaakt. Het college heeft zijn standpunt dat het recht op bijstand niet is vast te stellen dan ook niet afdoende onderbouwd. Het wreekt zich dat het college heeft volstaan met het – overigens pas in bezwaar – bij appellant opvragen van financiële gegevens over een lange periode en geen gericht financieel onderzoek heeft gedaan aan de hand van de afschriften van de bankrekeningen van zowel X als appellant.