Centrale Raad van Beroep, 24-01-2023, ECLI:NL:CRVB:2023:173, 20 / 3503 PW

Appellanten ontvingen sinds 14 juni 2004 bijstand, laatstelijk op grond van de Participatiewet (PW) naar de norm voor gehuwden met één kostendeler. Vanaf in ieder geval januari 2010 is bij het college bekend dat appellant met een eigen bedrijf inkomsten verdient met het ophalen en wegbrengen van oud ijzer. De door appellanten opgegeven inkomsten zijn in mindering gebracht op de bijstand.

Op 10 augustus 2017 heeft de Dienst Regionale Recherche van de politie, eenheid Rotterdam (DRR), bij een milieucontrole bij het bedrijfspand van appellant geconstateerd dat hij zijn werkzaamheden zonder het juiste certificaat heeft verricht. Tijdens het onderzoek is daarnaast gebleken dat appellant meer inkomsten ontving dan hij doorgaf aan het college. In het kader van de gemaakte samenwerkingsafspraken tussen het Openbaar Ministerie te Rotterdam, de gemeente Rotterdam en de DRR heeft de gemeente het proces-verbaal van het politieonderzoek in februari 2019 ontvangen. Een van de bijlagen bij dit proces-verbaal betreft een overzicht van de door de politie gevorderde administratie van het bedrijf aan wie appellant oud ijzer verkocht (X) over de periode van januari 2010 tot en met april 2018. Een sociaal rechercheur van de gemeente heeft naar aanleiding van deze bevindingen het onderzoek voortgezet.

De sociaal rechercheur heeft in dat kader systemen geraadpleegd en de bevindingen van het politieonderzoek daarbij betrokken. Daarnaast heeft de sociaal rechercheur gegevens gevorderd van X over de periode van 1 mei 2018 tot en met 30 juni 2019. Appellanten hebben op 9 juli 2019 met de sociaal rechercheur en een toezichthouder van de gemeente gesproken. In de uitnodiging voor dit gesprek is aan appellanten gevraagd om meerdere stukken, waaronder hun TC Kimlik-nummers, mee te nemen. Appellanten hebben onder andere bankafschriften en mappen met facturen van de verkoop van oud ijzer ingeleverd bij het gesprek. Appellant heeft tijdens het gesprek het volgende verklaard. Hij had met de gemeente afgesproken dat hij zijn kosten mocht aftrekken van zijn inkomsten. Hij heeft om die reden vanaf 2018 een aantal facturen niet ingeleverd bij de gemeente, tot het bedrag van zijn kosten. Dit zou in 2018 om € 4.000,- gaan. In 2019 zou appellant tot het moment van het gesprek de helft van de facturen hebben ingeleverd. Volgens appellant maakte hij voor 2018 niet veel kosten en betaalde hij deze zelf. Hij heeft dus alle facturen van vóór 2018 ingeleverd.

Appellanten zijn opnieuw uitgenodigd voor een gesprek en hen is opnieuw gevraagd meerdere stukken mee te nemen. Dit gesprek is uiteindelijk uitgesteld. Na het inleveren van diverse stukken heeft de dochter van appellanten telefonisch gemeld dat de TC Kimlik-nummers zijn kwijtgeraakt en dat zij verder geen stukken meer heeft om in te leveren. Omdat sommige stukken nog steeds ontbraken, is het recht op bijstand vanaf 7 augustus 2019 opgeschort en zijn appellanten uitgenodigd voor een gesprek op 4 september 2019 met het verzoek de ontbrekende stukken in te leveren. Appellanten zijn zonder bericht niet verschenen en hebben verder geen stukken ingeleverd.

Bij besluit van 16 september 2019 is de bijstand van appellanten ingetrokken vanaf 7 augustus 2019 op de grond dat zij geen gebruik hebben gemaakt van de geboden hersteltermijn om alle gevraagde informatie te verstrekken, waardoor het recht op bijstand niet is vast te stellen. Appellanten hebben tegen dit besluit geen bezwaar gemaakt.

De bevindingen van het onderzoek zijn neergelegd in een rapport van 30 oktober 2019. In deze bevindingen heeft het college reden gezien om bij besluit van 7 november 2019 (besluit 1) de bijstand van appellanten te herzien over de periode van 1 januari 2010 tot en met 30 juni 2019 en de over deze periode gemaakte kosten van bijstand van appellanten terug te vorderen tot een bedrag van € 30.162,37. Aan dit besluit ligt ten grondslag dat uit de facturen van de ijzerverkoop blijkt dat appellant in deze gehele periode niet al zijn inkomsten heeft doorgegeven, zodat te veel bijstand is uitbetaald.

Bij besluit van 2 januari 2020 (besluit 2) heeft het college aan appellanten een boete opgelegd van € 5.533,- op de grond dat appellanten de inlichtingenplicht hebben geschonden door niet alle inkomsten over de periode van 1 januari 2010 tot en met 30 juni 2019 te melden. Bij het vaststellen van de hoogte van de boete is het college uitgegaan van normale verwijtbaarheid en de maximale boete zoals deze kan worden opgelegd op grond van artikel 23, vierde lid, derde categorie, van het Wetboek van Strafrecht in combinatie met artikel 2, zevende lid, aanhef en onder a, van het Boetebesluit socialezekerheidswetten (Boetebesluit) zoals dat gold van 1 januari 2018 tot 1 januari 2020.

Bij besluit van 1 april 2020 (bestreden besluit) heeft het college de bezwaren tegen de besluiten 1 en 2 ongegrond verklaard.

2. Bij de aangevallen uitspraak heeft de rechtbank het beroep tegen het bestreden besluit ongegrond verklaard.

3. In hoger beroep hebben appellanten zich op de hierna te bespreken gronden tegen de aangevallen uitspraak gekeerd.

4. De Raad komt tot de volgende beoordeling.

De te beoordelen periode loopt van 1 januari 2010 tot en met 30 juni 2019.

Herziening van bijstand is een voor de betrokkene belastend besluit. Daarom rust de bewijslast om aannemelijk te maken dat aan de voorwaarden voor herziening is voldaan in beginsel op de bijstandverlenende instantie. Dit betekent dat de bijstandverlenende instantie de nodige kennis over de relevante feiten moet verzamelen.

Ingevolge artikel 17, eerste lid, van de PW, voor zover hier van belang, doet de belanghebbende aan het college op verzoek of onverwijld uit eigen beweging mededeling van alle feiten en omstandigheden waarvan hem redelijkerwijs duidelijk moet zijn dat zij van invloed kunnen zijn op het recht op bijstand.

Appellanten hebben aangevoerd dat het college niet direct bij X gegevens had mogen vorderen en dat deze gegevens om die reden niet ten grondslag mogen worden gelegd aan de herziening en terugvordering. Dat appellant dezelfde gegevens ook zelf heeft ingeleverd tijdens het gesprek op 9 juli 2019 maakt dit volgens appellanten niet anders, aangezien deze gegevens onder druk zijn verstrekt, omdat deze gegevens ook gevorderd waren bij X.

Ter zitting hebben appellanten toegelicht dat de overige gronden over de herziening en terugvordering geplaatst moeten worden in het kader van het standpunt dat het bedrag dat herzien en teruggevorderd wordt te hoog is vastgesteld en het standpunt dat na het bepalen van dit bedrag op grond van artikel 31, tweede lid, aanhef en onder n, van de PW een vermindering met 25% van de niet opgegeven inkomsten had moeten plaatsvinden. Deze gronden slagen niet. Dit oordeel berust op de volgende overwegingen.

Gelet op 4.2 tot en met 4.5.2 heeft het college terecht de bijstand van appellanten over de te beoordelen periode herzien en de te veel betaalde bijstand tot een bedrag van € 30.162,37 teruggevorderd.

Met de onderzoeksbevindingen heeft het college ook aangetoond dat appellanten de op hen rustende inlichtingenverplichting hebben geschonden, omdat zij geen melding hebben gemaakt van een deel van hun inkomsten. Daarom was het college in beginsel verplicht een boete op te leggen. Appellanten hebben met betrekking tot de boete aangevoerd dat verwijtbaarheid van deze schending ontbreekt, omdat er geen grondslag was voor het opvragen van de gegevens bij X. Deze grond slaagt niet. Uit 4.4.1 volgt immers dat de vordering tot inzage in de gegevens niet onrechtmatig was en dat er geen aanleiding is voor het oordeel dat deze gegevens niet ten grondslag zouden mogen worden gelegd aan de besluitvorming.

De boete opleggende instantie moet een boete opleggen die evenredig is aan de ernst van de overtreding en de mate waarin deze aan de overtreder kan worden verweten en waarbij zo nodig rekening is gehouden met de omstandigheden waaronder de overtreding is gepleegd. De rechter toetst zonder terughoudendheid of het besluit van de boete opleggende instantie over de boete aan deze eisen voldoet en dus leidt tot een evenredige sanctie. Dit is vaste rechtspraak (uitspraak van 24 november 2014, ECLI:NL:CRVB:2014:3754).

Bij het bepalen van de hoogte van de boete is het college bij de mate waarin de gedraging aan appellanten kan worden verweten uitgegaan van normale verwijtbaarheid. Er bestaat geen aanleiding de boete te matigen wegens het ontbreken van of verminderde verwijtbaarheid. Appellanten hebben niet gesteld dat zij ten tijde van de schending van de inlichtingenverplichting vanwege medische, psychische en persoonlijke omstandigheden niet in staat waren melding te doen van de inkomsten.

Het college heeft ter zitting toegelicht dat verder is aangesloten bij het maximumboetebedrag van € 5.533,- op grond van artikel 23, vierde lid, derde categorie, van het Wetboek van Strafrecht in combinatie met artikel 2, zevende lid, aanhef en onder a, van het Boetebesluit, zoals dat luidde ten tijde van de besluitvorming in 2019. Aangezien besluit 2 is genomen op 2 januari 2020, toen een hoger maximumboetebedrag gold, gaat de Raad ervan uit dat het college bedoelt dat is aangesloten bij het bedrag dat gold ten tijde van het voornemen om een boete op te leggen, namelijk 11 november 2019. Dit bedrag is te hoog vastgesteld. Dit oordeel berust op de volgende overwegingen.

Uit 4.7 tot en met 4.10.4 volgt dat het bestreden besluit niet zorgvuldig is voorbereid en niet berust op een deugdelijke motivering. Daarom slaagt het hoger beroep en zal de aangevallen uitspraak worden vernietigd voor zover die betrekking heeft op de hoogte van de boete. De Raad zal het beroep alsnog gegrond verklaren en het bestreden besluit vernietigen wegens strijd met de artikelen 3:2 en 7:12, eerste lid, van de Awb, voor zover het betrekking heeft op de hoogte van de boete. Aangezien aan besluit 2 dezelfde gebreken kleven, zal de Raad dit besluit herroepen voor zover het de hoogte van de boete betreft. Met toepassing van artikel 8:72a van de Awb stelt de Raad de boete vast op € 5.200,-.