Centrale Raad van Beroep, 25-04-2023, ECLI:NL:CRVB:2023:909, 19 / 5253 PW

Appellanten ontvingen sinds 23 september 2011 (aanvullende) bijstand naar de norm voor gehuwden, laatstelijk op grond van de Participatiewet (PW). Appellant heeft op 3 oktober 2015 een ongeval gehad. In verband met de afwikkeling van de als gevolg daarvan geleden schade heeft appellant op 12 oktober 2018 een vaststellingsovereenkomst gesloten met Delta Lloyd Schadeverzekering N.V. (nu: NN). Daarbij is overeengekomen dat appellant een schadevergoeding ontvangt van € 70.000,-, waarvan € 45.000,- aan immateriële schade, en dat de betaalde voorschotten van € 15.000,- daarop in mindering worden gebracht, zodat een slotuitkering resteert van € 55.000,-. Appellanten hebben de slotuitkering ontvangen op 17 oktober 2018.

Bij besluit van 12 december 2018, na bezwaar gehandhaafd bij besluit van 14 mei 2019 (bestreden besluit), heeft het college met ingang van 17 oktober 2018 de bijstand van appellanten ingetrokken. Aan deze intrekking ligt ten grondslag dat appellanten na ontvangst van de slotuitkering over te veel vermogen beschikken. Daarom hebben zij geen recht meer op bijstand. Bij de berekening van het vermogen van appellanten heeft het college het bedrag van de schadevergoeding dat ziet op materiële schade geheel en het bedrag dat ziet op de immateriële schade voor 1/3 deel vrijgelaten. Het college heeft 2/3 deel van het door appellanten ontvangen bedrag voor immateriële schade, dus een bedrag van € 30.000,-, als vermogen in aanmerking genomen.

2. Bij de aangevallen uitspraak heeft de rechtbank het beroep tegen het bestreden besluit ongegrond verklaard.

3. In hoger beroep hebben appellanten zich op de hierna te bespreken gronden tegen de aangevallen uitspraak gekeerd.

4. De Raad komt tot de volgende beoordeling.

De Raad ziet zich eerst geplaatst voor de vraag of NN is aan te merken als belanghebbende als bedoeld in artikel 1:2, eerste lid, van de Awb.

NN heeft aangevoerd dat zij is aan te merken als belanghebbende. Zij heeft een eigen zelfstandig vermogensbelang bij het bestreden besluit. Als het door appellant ontvangen bedrag aan schadevergoeding voor immateriële schade geheel of deels wordt gerekend tot de middelen en het vermogen van appellant én hij daardoor zijn recht op bijstand verliest, betekent dit dat voor NN een maatschappelijke zorgplicht ontstaat tot het verlenen van aanvullende schadevergoeding. De immateriële schadevergoeding komt dan immers niet ten goede aan degene om wie het gaat en waarvoor het is toegekend, te weten aan appellant voor de door hem opgelopen letselschade. Dit herhaalt zich als NN aanvullende schadevergoeding uitkeert en dit weer leidt tot vermogensoverschrijding en verlies van bijstand.

Het college heeft gesteld dat NN niet kan worden aangemerkt als belanghebbende, omdat de belangen van NN niet rechtstreeks worden geraakt door het bestreden besluit. De betrokkenheid van NN vloeit slechts voort uit een contractuele relatie, waardoor sprake is van een afgeleid belang. Bovendien hebben NN en appellant elkaar in de tussen hen gesloten vaststellingsovereenkomst finale kwijting verleend.

Het bestreden besluit ziet op de gevolgen van de door NN aan appellant toegekende en uitgekeerde schadevergoeding voor het recht op bijstand van appellanten. De schadevergoeding is een uitvloeisel van de aansprakelijkheid van een derde voor het ongeval. NN is diens aansprakelijkheidsverzekeraar. Het belang van NN vloeit voort uit een met een contractuele relatie gelijk te stellen verhouding met appellant. Het financiële belang van NN loopt materieel parallel met het financiële belang van appellanten. Dit betreft immers de bijstand die appellanten mislopen doordat de uitgekeerde schadevergoeding (gedeeltelijk) als middelen in aanmerking zijn genomen. Appellanten ontvangen in zoverre geen bijstand en zullen in zoverre om te voorzien in hun levensonderhoud op de uitgekeerde schadevergoeding moeten interen. In zoverre is er sprake van een afgeleid belang.

Op grond van artikel 19, eerste lid, aanhef en onder b, van de PW is een voorwaarde voor het recht op algemene bijstand dat er geen in aanmerking te nemen vermogen is.

Deze uitzondering als neergelegd in artikel 31, tweede lid, aanhef en onder m, van de PW is gelijkluidend aan bepalingen in de Algemene bijstandswet en de Wet werk en bijstand. Uit de geschiedenis van de totstandkoming van deze bepaling valt over de bedoeling van de wetgever bij deze uitzondering onder meer het volgende af te leiden.

Als meest verstrekkende grond hebben appellanten aangevoerd dat een immateriële schadevergoeding in redelijkheid nooit tot de middelen mag worden gerekend. Deze grond slaagt niet.

De beroepsgrond slaagt dat het bestreden besluit onvoldoende is gemotiveerd omdat het college volstaat met een verwijzing naar het Handboek en niet duidelijk is of en hoe het college de belangen heeft gewogen bij de beslissing om 2/3 deel van de ontvangen immateriële schadevergoeding wel tot de middelen van appellanten te rekenen.

Het college heeft zich ter zitting op het standpunt gesteld dat de beslissing om 2/3 deel van de ontvangen immateriële schadevergoeding wel tot de middelen van appellanten te rekenen, gehandhaafd wordt. In dit geval maakt de hoogte van de ontvangen schadevergoeding en het vangnetkarakter van bijstand, het volgens het college onverantwoord als de toegekende immateriële schadevergoeding volledig dan wel voor een hoger bedrag dan 1/3 deel niet tot de middelen van appellanten wordt gerekend. Appellanten kunnen met dat bedrag een langere periode in hun levensonderhoud voorzien en hoeven dan geen aanspraak op bijstand te maken.

Deze ter zitting gegeven motivering om 2/3 deel van de ontvangen immateriële schadevergoeding wel tot de middelen van appellanten te rekenen is niet toereikend. Het college gaat namelijk uit van een te beperkte invulling van de beoordelingsvrijheid bij de vraag of (een deel van) de ontvangen immateriële schadevergoeding vanuit een oogpunt van bijstandsverlening verantwoord uitgezonderd kan worden van de middelen. Daartoe is het volgende van belang.

In geval van vergoedingen voor letselschade waarbij sprake is van blijvende schade moet aan die bijzondere situatie voor de afweging om ontvangen immateriële schadevergoeding wel of niet aan te merken als middelen zwaarwegende betekenis worden toegekend. In die situatie staat namelijk een aantal van de hiervoor genoemde aspecten die betrokken moeten worden bij de beoordeling, vast. Een vergoeding voor immateriële schade is in die situatie in beginsel bedoeld voor het resterende deel van het leven van de betrokkene om steeds tegemoet te komen aan de gevolgen van het blijvende letsel. Daarom moet dat bedrag ook toegerekend worden aan die periode. Voor de vraag of (een deel van) de ontvangen immateriële schadevergoeding vanuit een oogpunt van bijstandsverlening verantwoord uitgezonderd kan worden van de middelen moet daarom worden uitgegaan van het ontvangen bedrag aan immateriële schadevergoeding gedeeld door het aantal jaren waarin een betrokkene naar verwachting te leven heeft. Dit bedrag per jaar is bepalend voor de vraag of het uitzonderen van de middelen van de ontvangen immateriële schadevergoeding vanuit een oogpunt van bijstandsverlening al dan niet verantwoord is.

In het geval van appellant gaat het om een immateriële schadevergoeding voor letselschade als gevolg van het onder 1.1 genoemde ongeval. Niet in geschil is dat appellant tijdens het ongeval ernstig en blijvend letsel heeft opgelopen. Appellant had ten tijde van dit ongeval een leeftijd van 56 jaar. De gestelde – en niet betwiste – statistische eindleeftijd van appellant is 86 jaar. Dit betekent dat appellant, met het aan hem toegekende bedrag aan immateriële schadevergoeding van € 45.000,-, een periode van dertig jaar moet overbruggen. Dit komt neer op een bedrag van € 1.500,- per jaar, dus € 125,- per maand. De (beperkte) hoogte van dit bedrag, de aard en bijzondere bestemming van de ontvangen immateriële schadevergoeding, afgezet tegen de aan appellanten toegekende (aanvullende) bijstand naar de norm voor gehuwden, maken dat het college in redelijkheid niet tot het oordeel had kunnen komen dat de immateriële schadevergoeding in geval van appellanten uit het oogpunt van bijstandverlening onverantwoord is.

Uit in 4.10 tot en met 4.12 volgt dat het college in dit geval ten onrechte 2/3 deel van de immateriële schadevergoeding tot de middelen en het vermogen van appellanten heeft gerekend. Het college had het gehele bedrag aan immateriële schadevergoeding moeten vrijlaten. De bijstand van appellanten is daarom ten onrechte ingetrokken. Die intrekking van bijstand kan daarom niet in stand blijven. Daarom slaagt het hoger beroep. De aangevallen uitspraak moet om die reden worden vernietigd.

De Raad zal het bestreden besluit wegens strijd met de artikelen 3:2 en 7:12, eerste lid, van de Awb vernietigen. De Raad ziet met het oog op 4.12 aanleiding om zelf in de zaak te voorzien door het besluit van 12 december 2018 te herroepen en te bepalen dat deze uitspraak in de plaats treedt van het vernietigde besluit van 14 mei 2019.

Ambtshalve wordt, gelet op het feit dat de redelijke termijn als bedoeld in artikel 6, eerste lid, van het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden (EVRM) is overschreden nadat zes weken zijn verstreken na de mededeling van de Raad dat zonder nader onderzoek uitspraak zou worden gedaan, voorts het volgende overwogen. De redelijke termijn als bedoeld in artikel 6, eerste lid, van het EVRM is voor een procedure in drie instanties in zaken zoals deze in beginsel niet overschreden als die procedure in haar geheel niet langer dan vier jaar heeft geduurd (uitspraak van 26 januari 2009, ECLI:NL:CRVB:2009:BH1009). De behandeling van het bezwaar mag ten hoogste een half jaar, de behandeling van het beroep ten hoogste anderhalf jaar en de behandeling van het hoger beroep ten hoogste twee jaar duren, terwijl doorgaans geen sprake is van een te lange behandelingsduur in de rechterlijke fase in haar geheel als deze niet meer dan drie en een half jaar heeft geduurd. De omstandigheden van het geval kunnen aanleiding geven een langere behandelingsduur te rechtvaardigen.

In dit geval zijn vanaf de ontvangst door het college op 16 januari 2019 van het tegen het besluit van 12 december 2018 ingediende bezwaarschrift tot de datum van deze uitspraak, vier jaar en ruim 3 maanden verstreken. In de zaak zelf noch in de opstelling van appellanten zijn aanknopingspunten te vinden voor het oordeel dat in dit geval de totale lengte van de procedure meer dan vier jaar zou mogen bedragen.

De redelijke termijn is dus met ruim 3 maanden overschreden. De overschrijding van de redelijke termijn heeft plaatsgevonden in de rechterlijke fase. Aan appellante zal daarom een schadevergoeding van € 500,- worden toegekend, te betalen door de Staat.

6. Aanleiding bestaat om het college te veroordelen in de kosten van appellanten. Deze kosten zijn als volgt begroot:

- 2 punten in bezwaar (1 punt voor het bezwaarschrift en 1 punt voor het bijwonen van de hoorzitting), in totaal 2 x € 597,- = € 1.194,-;

- 2 punten in beroep (1 punt voor het beroepschrift en 1 punt voor het bijwonen van de zitting), in totaal 2 x € 837,- = € 1.674,-;

- 1 punt voor het hoger beroepschrift van € 837,-;

- 1 punt voor het bijwonen van de comparitie van partijen, van € 837,-;

- 1 punt voor het bijwonen van de zitting in hoger beroep van € 837,-;

Dit komt neer op een bedrag van € 5.379,- aan kosten voor verleende rechtsbijstand aan de zijde van appellanten.