Hoge Raad, 07-10-2008, BD2774, 03511/06

7 oktober 2008

Strafkamer

nr. 03511/06

op het beroep in cassatie tegen een arrest van het Gerechtshof te 's-Hertogenbosch van 29 november 2006, nummer 20/000007-06, in de strafzaak tegen:

[verdachte], geboren te [geboorteplaats] op [geboortedatum] 1964, wonende te [woonplaats].

2.1. Het beroep is ingesteld door de Advocaat-Generaal bij het Hof. Deze heeft bij schriftuur middelen van cassatie voorgesteld. De schriftuur is aan dit arrest gehecht en maakt daarvan deel uit.

De raadsman van de verdachte, mr. A.C.J. Lina, advocaat te Venlo, heeft het beroep tegengesproken.

De Procureur-Generaal Fokkens heeft geconcludeerd tot vernietiging van de bestreden uitspraak en tot terugwijzing van de zaak, opdat deze op het bestaande hoger beroep opnieuw wordt berecht en afgedaan.

3.3. Het Hof heeft de verdachte vrijgesproken van het haar tenlastegelegde. Het Hof heeft daartoe, voor zover voor de beoordeling van het middel van belang, het volgende overwogen:

"Om tot bewezenverklaring van (onderdelen van) het primair of subsidiair ten laste gelegde te kunnen komen, moet op grond van de inhoud van wettige bewijsmiddelen overtuigend komen vast te staan dat verdachte wist althans redelijkerwijs had moeten vermoeden dat in de tenlastelegging opgenomen voorwerpen - onmiddellijk of middellijk - afkomstig waren uit enig misdrijf.

De rechtbank heeft overwogen dat de wetenschap van verdachte blijkt uit de verklaring van verdachtes moeder die, verkort weergegeven, inhoudt dat verdachte wist dat [medeverdachte] zijn geld met handel in softdrugs verdiende. Voorts blijkt de wetenschap volgens de rechtbank uit de betrokkenheid van verdachte bij het openen, op naam hebben of oversluiten van bankrekeningen.

Naar het oordeel van het hof rechtvaardigt de verklaring van de moeder van verdachte niet de conclusie dat de wetenschap of het vermoeden van wetenschap van verdachte bewezen is: deze verklaring is slechts een aanwijzing daarvoor. Immers, in die verklaring geeft de moeder van verdachte niet aan waarop zij baseert dat verdachte wist of redelijkerwijs moest vermoeden dat [medeverdachte] misdrijven pleegde.

Zo volgt uit die verklaring bijvoorbeeld niet rechtstreeks dat verdachte ooit zelf tegen haar moeder heeft gezegd dat zij wist of vermoedde dat haar echtgenoot zich met het plegen van misdrijven bezig hield. Evenmin blijkt uit die verklaring dat de moeder met verdachte heeft gesproken over de haar bekende aanduiding van haar verdachtes echtgenoot [medeverdachte] als "de hashkoning van Venlo".

Omdat de verklaring van moeder ook niet de redenen van wetenschap bevat van haar verklaring dat verdachte wist of redelijkerwijs kon vermoeden dat [medeverdachte] misdrijven pleegde, betreft die verklaring slechts een conclusie, die geen bewijs kan opleveren.

Uit de betrokkenheid van verdachte bij het openen, op naam hebben of oversluiten van bankrekeningen kan naar het oordeel van het hof evenmin de wetenschap of het vermoeden van wetenschap van verdachte worden bewezen dat [medeverdachte] misdrijven pleegde.

In dit verband is van belang dat de verdediging heeft gesteld dat verdachte deze wetenschap of dit vermoeden nooit heeft gehad, omdat zij in de wetenschap verkeerde (en redelijkerwijs mocht verkeren) dat [medeverdachte] uitsluitend legale handel dreef, ondermeer in auto's, horloges, kunst en bloemen, terwijl het dossier geen bewijs bevat op grond waarvan die stelling van de verdediging weerlegd kan worden. Integendeel, het dossier bevat juist aanwijzingen dat de stelling van de verdediging juist kan zijn. Het hof wijst op de verklaring van [medeverdachte] bij de rechter-commissaris dat hij als hij thuis al transacties deed verdachte daar niet bij aanwezig was, dat verdachte geen idee had van de omvang van zijn handel en dat hij en zijn vrouw privé en zakelijk gescheiden hielden. Deze verklaring vindt steun in de inhoud van de door de pseudo-koper Luc opgemaakte processen-verbaal, waaruit volgt dat de medeverdachte en echtgenoot [medeverdachte] steeds pas tot "zakelijke" besprekingen of afspraken kwam als verdachte niet aanwezig was dan wel nadat zij zich had verwijderd.

Bij de beoordeling van de vraag of het meewerken aan het openen, op naam stellen en oversluiten van bankrekeningen in het buitenland de conclusie rechtvaardigt dat verdachte de genoemde wetenschap had acht het hof niet van belang dat verdachte de genoemde handelingen toegeeft daaraan te hebben meegewerkt terwijl zij wist dat het daarbij ging om "zwart" geld, namelijk voor de fiscus verzwegen inkomsten uit autohandel en andere vormen van ongeregelde op zich legale handel, waarvan ter terechtzitting aannemelijk is geworden dat haar echtgenoot medeverdachte [medeverdachte] die ook daadwerkelijk heeft beoefend. De enkele omstandigheid dat geld voor de fiscus wordt verzwegen maakt de bron van die inkomsten nog niet illegaal. Uit haar wetenschap dat het "zwart" geld betrof kan dus niet zondermeer worden afgeleid dat zij wist of redelijkerwijs had moeten vermoeden dat het geld op die rekeningen afkomstig was uit enig misdrijf.

Omdat bewijsmiddelen en/of feiten of omstandigheden die tot een ander oordeel moeten leiden door het hof niet zijn aangetroffen zal verdachte van het primair en subsidiair tenlastegelegde worden vrijgesproken."

3.4. Voor de beoordeling van het middel zijn de volgende wettelijke bepalingen van belang.

- Art. 420bis Sr:

"1. Als schuldig aan witwassen wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste vier jaren of geldboete van de vijfde categorie:

a. hij die van een voorwerp de werkelijke aard, de herkomst, de vindplaats, de vervreemding of de verplaatsing verbergt of verhult, dan wel verbergt of verhult wie de rechthebbende op een voorwerp is of het voorhanden heeft, terwijl hij weet dat het voorwerp - onmiddellijk of middellijk - afkomstig is uit enig misdrijf;

b. hij die een voorwerp verwerft, voorhanden heeft, overdraagt of omzet of van een voorwerp gebruik maakt, terwijl hij weet dat het voorwerp - onmiddellijk of middellijk - afkomstig is uit enig misdrijf.

2. Onder voorwerpen worden verstaan alle zaken en alle vermogensrechten."

- Art. 420quater Sr:

"1. Als schuldig aan schuldwitwassen wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste een jaar of geldboete van de vijfde categorie:

a. hij die van een voorwerp de werkelijke aard, de herkomst, de vindplaats, de vervreemding of de verplaatsing verbergt of verhult, dan wel verbergt of verhult wie de rechthebbende op een voorwerp is of het voorhanden heeft, terwijl hij redelijkerwijs moet vermoeden dat het voorwerp - onmiddellijk of middellijk - afkomstig is uit enig misdrijf;

b. hij die een voorwerp verwerft, voorhanden heeft, overdraagt of omzet of van een voorwerp gebruik maakt, terwijl hij redelijkerwijs moet vermoeden dat het voorwerp - onmiddellijk of middellijk - afkomstig is uit enig misdrijf.

2. Onder voorwerpen worden verstaan alle zaken en alle vermogensrechten."

- Art. 420ter Sr:

"Hij die van het plegen van witwassen een gewoonte maakt, wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste zes jaren of geldboete van de vijfde categorie."

3.7. De geschiedenis van de totstandkoming houdt vervolgens omtrent de betekenis van het bestanddeel "afkomstig (...) uit enig misdrijf" in deze bepalingen het volgende in:

"Afkomstig uit enig misdrijf

Voldoende is dat wordt (tenlastegelegd en) bewezen dat het voorwerp afkomstig is uit enig misdrijf. Niet vereist is dat de rechter identificeert welk misdrijf precies aan het voorwerp ten grondslag ligt. Vaak zal dit niet mogelijk zijn, terwijl het ook niet relevant is voor de strafwaardigheid van het witwassen. Gaat het bijvoorbeeld om handelingen van verdachte Y ten aanzien van een bankrekening waarop hij en zijn compaan opbrengsten van hun verschillende criminele activiteiten (mensenhandel, afpersing, drugshandel) plachten te storten, maar is niet duidelijk uit welke van die activiteiten de betrokken gelden afkomstig waren (wellicht uit allemaal), dan kan niettemin bewezen worden geacht dat die gelden uit enig misdrijf afkomstig waren.

Zowel het openbaar ministerie als de politie (bij monde van het Korpsbeheerdersberaad en de Raad van Hoofdcommissarissen) hebben er in hun commentaren op het eerdere ontwerp voor gepleit de strafbaarstelling van het witwassen uit te doen strekken tot opbrengsten uit ieder strafbaar feit, dus niet alleen uit misdrijven maar ook uit overtredingen. Daarbij denken zij met name aan bepaalde lucratieve milieudelicten, die strafbaar zijn gesteld op grond van de WED. Deze delicten vormen een misdrijf als zij opzettelijk zijn begaan en anders een overtreding. Vooralsnog zie ik geen aanleiding om de strafbaarstelling van het witwassen uit te breiden tot opbrengsten uit overtredingen. Zeker bij de meer grootschalige witwasactiviteiten zal al snel kunnen worden aangenomen dat de daaraan ten grondslag liggende gronddelicten opzettelijk zijn begaan, zodat sprake is van een misdrijf. In die gevallen zal ook de strafbaarstelling van een criminele organisatie (artikel 140 Sr) in beeld kunnen komen."

(Kamerstukken II 1999-2000, 27159, nr. 3, p. 16)

4.2. Het proces-verbaal van de terechtzitting in hoger beroep houdt, voor zover voor de beoordeling van het middel van belang, het volgende in:

"De advocaat-generaal voert het woord, leest de vordering voor en legt die aan het gerechtshof over. (...)

De advocaat-generaal voert voorts - zakelijk weergegeven - het navolgende aan.

Ik ben het eens met de beslissing van de rechtbank en ik verzoek hetgeen de officier van justitie in deze zaak in eerste aanleg heeft aangevoerd als ingelast te beschouwen, aangezien ik het met het requisitoir ook eens ben.(...)"

De Hoge Raad:

vernietigt de bestreden uitspraak;

wijst de zaak terug naar het Gerechtshof te 's-Hertogenbosch, opdat de zaak op het bestaande hoger beroep opnieuw wordt berecht en afgedaan.