Parket bij de Hoge Raad, 13-03-2012, BU8741, 11/00435

Conclusie inzake:

[Verdachte]

1. Het gerechtshof te 's-Gravenhage heeft bij arrest van 28 december 2010 de verdachte ter zake van "doodslag" veroordeeld tot een gevangenisstraf voor de duur van tien jaren. Voorts heeft het hof de vordering van de benadeelde partij toegewezen tot een bedrag van € 1179,95 en aan de verdachte een betalingsverplichting opgelegd, een en ander als in het arrest vermeld.

2. Namens de verdachte is beroep in cassatie ingesteld. Mr. M.L.M. van der Voet, advocaat te Amsterdam, heeft een schriftuur ingezonden, houdende twee middelen van cassatie.

3.1. Het eerste middel komt naar de kern genomen op tegen 's hofs verwerping van het verweer dat inhield dat de verklaringen van de getuige [getuige] van het bewijs dienen te worden uitgesloten, aangezien de politie aan die getuige toezeggingen heeft gedaan die hadden moeten worden beschouwd als afspraken in de zin van artikel 226g Sv.

3.2. Het hof heeft bedoeld verweer vanaf pagina 3 van het bestreden arrest als volgt samengevat en verworpen (de in 's hofs overwegingen opgenomen voetnoten heb ik in het citaat niet overgenomen):

'De raadsman heeft bij pleidooi - op gronden als nader weergegeven in zijn ter terechtzitting in hoger beroep overgelegde pleitnota - betoogd dat door politie en/of justitie toezeggingen zijn gedaan aan [getuige] in ruil voor het afleggen van een verklaring, waarbij niet is voldaan aan de eisen die de wet daaraan stelt. Dit heeft geleid tot onherstelbare vormverzuimen in de zin van artikel 359a van het Wetboek van Strafvordering (hierna: Sv). De verklaringen van [getuige] dienen te worden uitgesloten van het bewijs. Subsidiair heeft de raadsman betoogd dat voornoemde verzuimen dienen te leiden tot strafvermindering. (..).

Het hof overweegt als volgt.

Dit zijn naar het oordeel van het hof geen toezeggingen of afspraken in de zin van artikel 226g lid 2 dan wel lid 4 Sv, zoals door de raadsman is betoogd. Het hof overweegt aangaande de voornoemde mededelingen van de verbalisanten respectievelijk als volgt:

Voorts blijkt uit het in het procesdossier gevoegde ambtsbericht d.d. 4 november 2010 aan de officier van justitie S.M. van der Kallen dat zij geen toezeggingen heeft gedaan aan [getuige] ten aanzien van plaatsing in "Triple-Ex" of in een open inrichting. Tenslotte blijkt ook uit de overige inhoud van het dossier niet dat aan de getuige [getuige] toezeggingen zijn gedaan in ruil voor ene door hem af te leggen of afgelegde verklaring.

3.3. Allereerst de vraag welke feiten in cassatie tot uitgangspunt kunnen worden genomen. In de toelichting op het middel worden ook 's hofs overwegingen van feitelijke aard aangevallen. Het hof heeft namelijk, aldus luidt de klacht, onvoldoende aandacht besteed aan het verweer dat er een toezegging tot strafvermindering zou zijn gedaan. Aldus is het hof volgens de steller van het middel te summier en derhalve ondeugdelijk voorbij gegaan aan een responsieplichtig standpunt.

3.6. Het is, meen ik, betrekkelijk evident dat de gebeurtenissen in de voorliggende zaak geen afspraken betreffen als hiervoor onder 1 bedoeld, alleen al omdat - naar thans in cassatie mag worden aangenomen - de officier van justitie geen (vordering tot) strafvermindering heeft toegezegd. Daarmee rest ons thans in cassatie de vraag naar de begrijpelijkheid van 's hofs oordeel dat de communicatie tussen [getuige] en justitie niet kan worden bestempeld als een afspraak zoals bedoeld onder 2, alsmede de vraag of dat oordeel niet getuigt van een onjuiste rechtsopvatting.

"In het wetsvoorstel is de mogelijkheid opengelaten voor een toezegging die niet strekt tot strafvermindering of die niet behoort tot een categorie die in de richtlijn als ontoelaatbaar is aangemerkt en gericht is op het afleggen van een verklaring die voor het bewijs kan worden gebruikt. Het betreft hier toezeggingen van relatief geringe omvang die de beantwoording van de vragen van art. 348 en 350 niet rechtstreeks raakt. Anders dan in uw Kamer door een aantal woordvoerders is verondersteld is niet aannemelijk dat het hier een groot grijs gebied betreft, waarvoor geen enkele normering geldt. Noodzakelijk is dat deze afspraken ook op schrift worden gesteld en dat de rechter daarvan kennis kan nemen, maar dat deze ze gelet op hun betrekkelijke geringe gewicht niet voorafgaand behoeft goed te keuren. Omdat het hier tegemoetkomingen van ondergeschikte aard betreft, heb ik het niet nodig geoordeeld deze uitputtend te beschrijven en op te sommen. Ik zal aan het College van procureurs-generaal vragen of het openbaar ministerie bij het opstellen van de richtlijn op dit terrein aan de hand van een aantal voorbeelden nadere duidelijkheid kan verschaffen."(3)

In antwoord op de volgende schriftelijke Kamervraag deelde de Minister van Justitie mee:

Kan de minister uitleggen wanneer toezeggingen van een zodanig geringe omvang zijn dat zij de beantwoording van de vragen van de artikelen 348 en 350 Sv niet rechtstreeks raken? Welke criteria moeten daarbij worden aangehouden? Wanneer wordt de beantwoording van de vragen van de artikelen 348 en 350 Sv dan wel rechtstreeks geraakt door een toezegging aan een criminele getuige? Is er een duidelijke grens aan te wijzen? (blz. 2)

"In de memorie van toelichting(4) zijn als voorbeeld genoemd: het bevorderen van een bepaald regime bij de tenuitvoerlegging en het niet opponeren tegen een verzoek tot schorsing van de voorlopige hechtenis; in de brief van het College van procureurs-generaal waarbij de aanwijzing wordt toegezonden, wordt het bevorderen van het treffen van specifieke beschermingsmaatregelen genoemd of het bevorderen van de tenuitvoerlegging van detentie op een voor de familie van de gedetineerde goed bereikbare plaats. In deze gevallen raakt de toezegging de beantwoording van de vragen van artikelen 348 en 350 niet. De wijze waarop de straf ten uitvoer wordt gelegd staat in beginsel los van de vraag naar de hoogte van de op te leggen straf. Slechts bij hoge uitzondering zal het regime van de vrijheidsstraf op de terechtzitting aan de orde komen. Ook de beslissing tot schorsing van de voorlopige hechtenis laat de vraag naar de uiteindelijke straftoemeting onverlet. Een belangrijke grens is ook gelegen in de omstandigheden dat de verklaring waarvoor de toezegging wordt gedaan voor het bewijs bruikbaar moet zijn. Als er toezeggingen (buiten de wet of aanwijzing om) worden gedaan (b.v. met het oog op verbetering van de informatiepositie van de politie) kunnen deze niet strekken tot strafvermindering, de getuige kan zich er niet in rechte op beroepen en de verklaring kan niet als bewijsmiddel dienen. De afspraak moet bovendien in ieder geval in het strafdossier worden neergelegd (artikel 226g, vierde lid, WvSv)."

3.9. Deze gevolgtrekking strookt met hetgeen onder meer is opgemerkt in de aanwijzing van het College van procureurs-generaal waarnaar de minister in de hierboven aangehaalde passage verwijst:

"8. Gunstbetoon

8.1 Onder gunstbetoon valt het verrichten van handelingen die vallen binnen de normale bevoegdheden van de officier van justitie, die een relatief geringe betekenis hebben en niet rechtstreeks aan de beantwoording van de vragen van artikelen 348 en 350 raken, maar die wel op enigerlei wijze invloed kunnen hebben op de bereidheid tot het afleggen van een getuigenverklaring. Hierover kan de officier van justitie zelfstandig beslissen.

8.2 Indien sprake is van een uitdrukkelijk en causaal verband tussen het verlenen van een dergelijke gunst en de door de getuige af te leggen verklaring, dient hiervan overeenkomstig artikel 226g, vierde lid, een proces-verbaal te worden opgemaakt, dat ten spoedigste bij de processtukken (in de zaak van de getuige en die van de verdachte ten laste van wie hij verklaart) wordt gevoegd."(6)

3.10. Terug naar de voorliggende zaak. Zoals gezegd heeft het hof het door voornoemde officier van justitie opgestelde ambtsbericht d.d. 4 november 2010 tot uitgangspunt genomen. In bedoeld ambtsbericht geeft de officier van justitie een nadere toelichting omtrent het plaatsen van de getuige in het afkickprogramma "Triple-Ex", het overplaatsen van de getuige naar een ander huis van bewaring, alsmede over het niet opnemen in het proces-verbaal van verhoor van de gegevens van de vriendin van de getuige. In dit verband spoort de inhoud van het ambtsbericht met die van de eveneens door het hof in aanmerking genomen processen-verbaal van bevindingen betreffende het contact tussen de politie en de getuige [getuige] d.d. 6 juli 2009 en 14 oktober 2009.

3.11. De door het hof vastgestelde aard en de redenen van de mededelingen die de getuige [getuige] door de politie zijn gedaan, hebben het hof gebracht tot het oordeel dat het hier geen toezeggingen betreft als bedoeld in het vierde lid van artikel 226g Sv. Ik begrijp 's hofs vaststellingen aldus dat het causale verband tussen het verlenen van de gunst en de af te leggen verklaring ontbrak. Dat oordeel getuigt in het licht van het voorgaande niet van een onjuiste rechtsopvatting omtrent het bepaalde in artikel 226g Sv. Bovendien acht ik de vaststellingen die het hof aan zijn oordeel ten grondslag heeft gelegd niet onbegrijpelijk. 's Hofs oordeel dat er in dit verband dus geen sprake is van een onherstelbaar vormverzuim als bedoeld in artikel 359a Sv is daarmee evenmin onbegrijpelijk, terwijl dat oordeel thans in cassatie niet verder toetsbaar is.

3.12. Ten overvloede merk ik in verband met de verklaringen van [getuige] nog op dat de verdediging in hoger beroep alle ruimte heeft gehad om de betrouwbaarheid van deze verklaringen ter discussie te stellen. Op dit punt heeft de verdediging in appel ook uitvoerig verweer gevoerd. Het hof heeft naar aanleiding van dit verweer vanaf pagina 5 van het bestreden arrest op niet onbegrijpelijke wijze uiteengezet dat en waarom het van oordeel is dat de door de getuige [getuige] afgelegde verklaringen als betrouwbaar kunnen worden aangemerkt en dus kunnen worden gebezigd tot het bewijs.

3.13. Het middel kan niet tot cassatie leiden.

4.1. Het tweede middel komt op tegen de door het hof in de bijlage opgenomen nadere bewijsoverweging, meer in het bijzonder voor zover deze bewijsoverweging behelst dat 'het betoog van de raadsman op pagina 13 (..) en verder van zijn pleitnota, voorzover dit inhoudt dat de op basis van beelden van bewakingscamera's en zendmastgegevens van de gsm van verdachte te construeren vervoersbewegingen van verdachte geen geloofwaardige basis vormen voor een bewezenverklaring' naar het oordeel van het hof geen bespreking behoeft.

4.2. Door de raadsman is vanaf pagina 15 van zijn pleitnota in hoger beroep samengevat aangevoerd dat het voor de verdachte niet mogelijk is geweest om het slachtoffer op 18 december 2008 van het leven te beroven in het tijdsbestek tussen 12.16 uur en 13.12 uur.

4.3. De door de steller van het middel gewraakte nadere bewijsoverweging van het hof houdt het volgende in:

'Aanvullend op hetgeen reeds bij arrest is overwogen ten aanzien van de door de verdediging opgeworpen verweren overweegt het hof het volgende. Op grond van bewijsmiddel 3 kan het tijdstip van overlijden van het slachtoffer [slachtoffer] gelegen hebben tussen 07.51 uur en 13.21 uur op 18 december 2008. Op basis van dit bewijsmiddel in onderlinge samenhang bezien met de overige bewijsmiddelen concludeert het hof dat de verdachte het slachtoffer om het leven heeft gebracht tussen genoemde tijdstippen. Het betoog van de raadsman op pagina 13 onder het kopje 'Camerabeelden en GSM-gegevens en het tijdstip van overlijden' en verder in zijn pleitnota, voorzover dit inhoudt dat de op basis van beelden van bewakingscamera's en zendmastgegevens van de gsm van verdachte te construeren vervoersbewegingen van verdachte geen geloofwaardige basis vormen voor een bewezenverklaring behoeft om die reden naar het oordeel van het hof geen bespreking.'

4.4. Zoals gezegd houdt het gevoerde verweer in dat het voor de verdachte niet mogelijk is geweest om het slachtoffer van het leven te beroven in het korte tijdsbestek gelegen tussen 12.16 en 13.12 uur. Dat dit verweer geen bespreking behoeft, is niet onbegrijpelijk. Het hof heeft in dit verband namelijk geloof gehecht aan het onder 3 tot het bewijs gebezigde proces-verbaal, waarin de opsporingsambtenaar (en forensisch onderzoeker) relateert dat het tijdstip van overlijden van het slachtoffer de betreffende dag kan hebben gelegen tussen 07.51 uur en 13.21 uur. Deze conclusie is getrokken met behulp van het zogeheten nomogram van Henssge. Het hof is daarmee toereikend gemotiveerd afgeweken van de veronderstelling die aan het verweer ten grondslag is gelegd. Daardoor verviel de noodzaak om ook nog eens inhoudelijk in te gaan op het verweer zelf.

4.6. Het tweede middel faalt.

5. De middelen falen en kunnen mijns inziens met de aan artikel 81 RO te ontlenen motivering worden afgedaan. Ambtshalve gronden waarop de bestreden uitspraak zou dienen te worden vernietigd heb ik niet aangetroffen.

6. Deze conclusie strekt tot verwerping van het beroep.